1, 2. Chanru naxkʼutbʼesi li kixkʼul laj Tony naq naru naqajal li qanaʼlebʼ?

LAJ Tony aʼan jun li saaj al li maakʼaʼ xyuwaʼ naq xkʼiik chaq ut kaw xjolom re tzolok. Joʼkan naq kixkʼoxla xkanabʼankil li tzolok. Saʼ xraqik li xamaan nawank rikʼinebʼ li ramiiw malaj saʼ cine. Inkʼaʼ naxyuʼami chaq li raaxiikʼ, chi moko naroksi li bʼan li nakanobʼresink u, abʼan maakʼaʼ xyaalal li xyuʼam ut nachʼaʼajkoʼk chiru xpaabʼankil naq wank li Yos. Tojaʼ naq, kixnaw ru jun li sumal aj Testiiw ut kixye rehebʼ li naxkʼoxla ut kixbʼaanu ebʼ li patzʼom. Li sumal aʼin keʼxkʼe re li folleto El origen de la vida ut ¿Es la vida obra de un Creador? Saʼ Español.

² Naq kiʼulaʼaniik wiʼ chik xbʼaan li sumal, ak xjalaak chik xnaʼlebʼ laj Tony. Kʼajoʼ xwulak chiru xtzolbʼal li wiibʼ chi folleto, joʼkan naq, mochʼinbʼil ut bʼasbʼil re li hu kikanaak. Laj Tony kixye rehebʼ: «Chʼolchʼo naq wank jun li Yos». Kixkʼulubʼa xtzolbʼal li Santil Hu, ut timil timil xjal li xnaʼlebʼ chirix li yuʼam. Joʼkan ajwiʼ, xwank saʼ xyanqebʼ li nekeʼelk chiʼubʼej saʼ li tzolebʼaal. Li nataqlank saʼ li tzolebʼaal inkʼaʼ naxpaabʼ li yook chi rilbʼal. Kixye re laj Tony: «Qʼaxal xʼusaak laanaʼlebʼ ut chaabʼil yookat chi elk saʼ li tzolok. Ma saʼ xkʼabʼaʼ naq yookat chi tzolok rikʼinebʼ laj Testiiw re li Jehobʼa?». Laj Tony kixye re, naq aʼan  xyaalal ut xseeraqʼi re li yook xtzolbʼal. Moqon, kixkʼul ribʼ, ut anaqwan nakʼanjelak joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink ut joʼ aj tenqʼanel saʼ li chʼuut. Joʼkan ajwiʼ, sa saʼ xchʼool xbʼaan naq xtaw jun xchaabʼil Yuwaʼbʼej, aʼ li Jehobʼa (Sal. 68:6).

3. Kʼaru li naʼlebʼ naxkʼe li Jehobʼa rehebʼ li saaj?

³ Li kixkʼul laj Tony naxkʼut chiqu naq li Jehobʼa naxkʼe xchʼool chirixebʼ li saaj. Li Yos naraj naq sahaq saʼ aachʼool ut wanq xyaalal laayuʼam. Joʼkan naq, naxkʼe aawe li naʼlebʼ aʼin: «Chijultikoʼq aawe laj Yoobʼtesihom aawe anaqwan naq toj saajat» (Ecl. 12:1). Saʼebʼ li qakutan, chʼaʼaj xbʼaanunkil aʼin, abʼan moko naraj ta xyeebʼal naq inkʼaʼ tatruuq xbʼaanunkil. Li Jehobʼa naru tatxtenqʼa re naq us tat-elq moko kaʼaj tawiʼ saʼ laasaajilal chiru bʼaan chixjunil laayuʼam. Re naq tooruuq xtawbʼal ru chiʼus aʼin, qilaq kʼaru kitenqʼank rehebʼ laj Israel chi rechaninkil li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil rehebʼ xbʼaan li Yos, ut bʼar kixtaw xmetzʼew laj David re xqʼaxbʼal ru laj Goliat li nimla winq.

4, 5. Kʼaru naqatzol naq naqatzʼil li kitenqʼank rehebʼ laj Israel chi rechaninkil li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ, ut li kitenqʼank re laj David chi xqʼaxbʼal ru laj Goliat? (Taawil ebʼ li jalam u saʼ xtiklajik).

⁴ Naq ebʼ laj Israel ok ok rehebʼ saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil rehebʼ, li Yos moko kixye ta naq teʼxkawresi ribʼebʼ joʼ aj puubʼ chi moko re naq kawaqebʼ re yalok (Deut. 28:1, 2). Kixye bʼaan rehebʼ naq teʼxpaabʼ li xchaqʼrabʼ ut teʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin (Jos. 1:7-9). Ebʼ li winq naru nekeʼxkʼoxla naq, maakʼaʼ naʼok wiʼ li naʼlebʼ aʼin. Abʼan, choʼq rehebʼ laj Israel kʼajoʼ naq kikʼanjelak li naʼlebʼ aʼin, rikʼin li xtenqʼ li Jehobʼa rajlal sut keʼxqʼax ruhebʼ laj Canaan (Jos. 24:11-13). Yaal, re naq tooʼabʼinq chiru li Yos aajel ru li paabʼal. Wi wank li qapaabʼal us tooʼelq junelik. Aʼin kikʼanjelak chaq junxil ut nakʼanjelak ajwiʼ anaqwan.

⁵ Laj Goliat qʼaxal kaw ribʼ chi yalok ut kachʼin chik ma oxibʼ meetr xnimal roq, (9,5 pies). Joʼkan ajwiʼ, naxkʼam chixjunil li xkʼanjelobʼaal re yalok (1 Sam. 17:4-7). Abʼanan, laj David wiibʼ ajwiʼ li kʼaru re: Li xrantʼin ut li xpaabʼal chirix li Jehobʼa. Li maakʼaʼebʼ xpaabʼal chirix li Jehobʼa keʼxkʼoxla tana naq toont laj David. Abʼan, sachenaqebʼ xnaʼlebʼ: aʼan bʼaan laj Goliat li toont (1 Sam. 17:48-51).

6. Chirix kʼaru tooʼaatinaq saʼ li tzolom aʼin?

⁶ Saʼ li tzolom li ak xqil, xqatzʼil kaahibʼ li naʼlebʼ li tooxtenqʼa re naq sahaq saʼ qachʼool ut re naq wanq xyaalal li qayuʼam: xsikʼbʼal li naʼlebʼ li nachalk rikʼin li Yos, xsikʼbʼal choʼq qamiiw li nekeʼxra li Jehobʼa, xkʼebʼal qaqʼe chi xtawbʼal junaq li xkʼanjel li Jehobʼa ut roxloqʼinkil li nokooxkanabʼ xbʼaanunkil li Yos. Saʼ li tzolom aʼin, tooʼaatinaq chirix wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li natawmank saʼ li Salmo 16 re xnawbʼal li xkomon li naʼlebʼ aʼin.

7. a) Chanru nanaʼlebʼak li kristiʼaan li kaw xpaabʼal? b) Kʼaru li xloqʼlaj «maatan» laj David, ut chanru kitenqʼaak xbʼaan aʼin?

⁷ Li kaw xpaabʼal naxpaabʼ li Yos ut naxkʼe xchʼool chi rilbʼal chixjunil joʼ naril aʼan. Naxsikʼ xnaʼlebʼ ut chʼolchʼo chiru naq t-abʼinq (1 Cor. 2:12, 13). Joʼkan chaq xnaʼlebʼ laj David. Naq kibʼichank kixye re li Jehobʼa: «Laaʼat linloqʼlaj maatan», yook chi aatinak chirix li xwanjik rikʼin li Jehobʼa (Sal. 16:5). Naxbʼanyoxi re li Jehobʼa naq aʼan li ramiiw ut namuhenk rikʼin (Sal. 16:1). Joʼkan naq kixtzʼiibʼa naq qʼaxal sa saʼ xchʼool. Relik chi yaal, kaʼajwiʼ li wank saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa naxkʼe xsahil li xchʼool (taayaabʼasi Salmo 16:9, 11).

8. Kʼaru ebʼ li naʼlebʼ nekeʼtenqʼank re naq wanq xyaalal li yuʼam?

⁸ Li nekeʼroksi li xyuʼam re xyalbʼal xsahil li ruuchichʼochʼ malaj re xtawbʼal li bʼihomal moko  nekeʼxtaw ta li sahil chʼoolejil li kirekʼa laj David (1 Tim. 6:9, 10). Jun li qechpaabʼanel winq re Canada naxye: «Li sahil chʼoolejil inkʼaʼ nachalk saʼ xkʼabʼaʼ li tooruuq xtawbʼal saʼ li yuʼam, nachalk bʼaan saʼ xkʼabʼaʼ li naqakʼe re li Jehobʼa Yos li naxkʼe qe chixjunil chi chaabʼil eechej» (Sant. 1:17). Joʼ nakaakʼe reetal, wi kaw laapaabʼal rikʼin li Jehobʼa ut nakatkʼanjelak chiru, twanq xyaalal ut rusilal laayuʼam. Re naq kawaq laapaabʼal, tento naq junelik «wanqat chixkʼatq». Chanru taabʼaanu aʼin? Rikʼin rilbʼal saʼ li Raatin, li xyobʼtesihom ut taakʼoxla rix li xchaabʼil naʼlebʼ, joʼ li rahok li narekʼa chaawix (Rom. 1:20; 5:8).

9. Joʼ kixbʼaanu laj David, kʼaru taabʼaanu laaʼat re naq li Raatin li Yos tpakʼoq aawe?

⁹ Saʼ xkʼabʼaʼ naq li Jehobʼa aʼan jun chaabʼil Yuwaʼbʼej ut nokooxra, wank sut naq nokooxqʼus. Oxloqʼ chiru laj David li qʼusuk aʼin, joʼkan naq kixye: «Ninnima ru li Qaawaʼ li naxkʼe innaʼlebʼ; nikinxqʼus saʼ li waanm [«linkenqʼ», TNM] us ta ak xʼok qʼoqyink» (Sal. 16:7). Naq kiʼaatinak chirix li xkenqʼ, yook chi aatinak chirix li wank saʼ xchamal li xchʼool. Naxkʼoxla rix li xnaʼlebʼ li Yos ut naxkʼe xchʼool chi kʼoxlak joʼ aʼan. Naxkanabʼ naq li naʼlebʼ aʼin tpakʼoq re, naraj naxye, naq tjalaaq xnaʼlebʼ ut chaabʼilaq chik li xbʼaanuhom. Wi joʼkan nakaabʼaanu laaʼat, tkʼiiq laarahom chirix li Jehobʼa ut taawataw abʼink chiru. Chi joʼkan, kawaq laapaabʼal. Li xChristin jun li qechpaabʼanel, kixye: «Naq nintzolok ut ninkʼoxla rix li yookin rilbʼal, nawekʼa naq choʼq we kixtzʼiibʼa aʼin li Jehobʼa».

10. Joʼ naxye Isaias 26:3, kʼaru rusilal naxtaw li kaw xpaabʼal?

¹⁰ Wi kaw laapaabʼal, li Jehobʼa tixkʼe aawe li nawom ut li seebʼal kʼaʼuxl li tkʼanjelaq chaawu re rilbʼal li ruuchichʼochʼ ut li naroybʼeni joʼ naril aʼan. Tixbʼaanu saʼ xkʼabʼaʼ naq naraj naq taanaw kʼaru wank tzʼaqal xwankil saʼ li yuʼam, re naq taasikʼ xbʼaanunkil li chaabʼilal ut inkʼaʼ taaxuwa li kutan chalk re. Li propeet Isaias kixye naq li Jehobʼa tixkolebʼ li nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin ut junelik teʼwanq saʼ tuqtuukilal (taayaabʼasi Isaias 26:3). Tzʼaqal yaal li aatin li naxye laj Joshua jun li qechpaabʼanel li wank Estados Unidos: «Wi inkʼaʼ nakaakanabʼ wank chixkʼatq li Jehobʼa, kutan saqenk chaawu kʼaru li wank xwankil ut kʼaru inkʼaʼ».

11. Chanru naxsikʼebʼ ru li ramiiw laj David?

¹¹ Laj David naxnaw chanru xsikʼbʼal li chaabʼil amiiw. Kixsikʼebʼ choʼq ramiiw li nekeʼxra li Jehobʼa ut li Jehobʼa kixtzolebʼ re naq chaabʼilaqebʼ xnaʼlebʼ, ut aʼin kixkʼe xsahil xchʼool. Jun chik li winq li kitzʼiibʼank re li Salmo kixye ajwiʼ jun aatin joʼ aʼin. Aʼan kixye naq nawank saʼ amiiwil rikʼin li nekeʼxxuwa ut nekeʼxpaabʼ li Yos (Sal. 119:63). Joʼ ak xqil saʼ li tzolom li ak xnumeʼk, laaʼat ajwiʼ naru nakaataw laachaabʼil amiiw saʼ xyanq li nekeʼxra ut nekeʼabʼink chiru li Jehobʼa. Chʼolchʼo naq, naru naq jalan jalanq xchihabʼebʼ.

12. Kʼaʼut naq laj David ut laj Jonatan keʼwank joʼ chaabʼil amiiw?

¹² Laj David moko yal ta kixsikʼebʼ choʼq ramiiw li juntaqʼeetebʼ xchihabʼ rikʼin. Ma jultik aawe chanru xkʼabʼaʼ jun li ramiiw li raaro xbʼaan? Laj Jonatan. Chʼinaʼus naʼaatinak li Santil Hu chirixebʼ naq xeʼwank chaq saʼ amiiwil. Abʼan, ma nakaanaw naq laj Jonatan maare 30 chihabʼ xʼasbʼejil chiru laj David? Abʼanan, kʼaʼut naq sa keʼxkʼam ribʼebʼ? Saʼ xkʼabʼaʼ naq xkabʼichalebʼ kawebʼ li xpaabʼal chirix li Yos, nekeʼroxloqʼi ut nekeʼxkʼe saʼ ru li xchaabʼil naʼlebʼ li junjunq, joʼ li kawil chʼoolej li keʼxkʼutbʼesi naq keʼpleetik rikʼinebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos (1 Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1).

13. Kʼaru taabʼaanu re naq jalan jalanq ruhebʼ laawamiiw? Kʼe jun eetalil.

¹³ Joʼ laj David ut laj Jonatan, laaʼo ajwiʼ tsahoʼq qachʼool wi ebʼ li qamiiw nekeʼxra li Jehobʼa ut nekeʼxkʼutbʼesi naq kawebʼ li xpaabʼal. Li xKiera, jun li qechpaabʼanel li ak naabʼal chihabʼ xkʼanjelak chiru li Yos, naxye: «Wankebʼ li  wamiiw saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ, jalan jalanq xtenamitebʼ ut xyuʼamebʼ». Wi nakaakʼam aawe rikʼin, taakʼe reetal chanru nokooxjunaji li Raatin li Yos ut li santil musiqʼej.

14. a) Kʼaru tatxtenqʼa chi xsikʼbʼal li wank xwankil? b) Kʼaru nekeʼxye wiibʼ oxibʼ li saaj chirix li xsikʼbʼal li xkʼanjel li Yos?

¹⁴ (Taayaabʼasi Salmo 16:8). Li wank chaq xwankil choʼq re laj David saʼ li xyuʼam aʼan kʼanjelak chiru li Yos. Wi nakaakʼam aawe rikʼin, laaʼat taataw ajwiʼ sahil aachʼool ut wanq rusil laayuʼam. Kʼe chiʼubʼej saʼ laayuʼam li xkʼanjel li Yos ut kʼoxla li naraj aʼan naq taabʼaanu. Laj Steven, jun li qechpaabʼanel kixye: «Xsikʼbʼal junaq li xkʼanjel li Yos, kʼanjelak re xtawbʼal ut xkʼoxlankil chanru xinxtenqʼa naxkʼe xsahil inchʼool». Jun li saaj al li nachalk Alemania ut nakʼanjelak chiru li Jehobʼa saʼ jalan chik tenamit naxye: «Naq tintiixoʼq, ut tintzʼil rix linyuʼam inkʼaʼ nawaj xkʼebʼal reetal naq yal xkʼoxlankil wibʼ xinbʼaanu». Us raj wi joʼkan nakatkʼoxlak laaʼat. Wi Joʼkan, oksi laaseebʼal re xkʼebʼal xloqʼal li Yos ut re xtenqʼankilebʼ li junchʼol (Gal. 6:10). Sikʼ li xkʼanjel li Jehobʼa ut patzʼ re, naq tatxtenqʼa chi xtawbʼal. Li Jehobʼa kʼajoʼ nawulak chiru xsumenkil ebʼ li tij aʼin (1 Juan 3:22; 5:14, 15).

15. Kʼaru xkʼanjel li Yos naru nakaasikʼ? (Taawil li kaaxukuut « Wiibʼ oxibʼ li kʼanjel chirix li Yos li naru nakaasikʼ»).

¹⁵ Kʼaru xkʼanjel li Yos naru nakaasikʼ? Jun rehebʼ aʼan, sumenk joʼ chanru nakaataw ru li yookat xtzolbʼal saʼ li chʼuut, kʼanjelak joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink malaj saʼ Betel. Naru ajwiʼ nakaakʼe aachʼool chi xtzolbʼal jalan chik aatinobʼaal re tenqʼank saʼ jalan chik naʼajej. Laj Barak, jun li saaj li naroksi chixjunil li xhoonal re kʼanjelak chiru li Yos, naxye: «Wakliik rajlal kutan ut xkʼoxlankil naq tinkʼanjelaq chi kaw chiru li Jehobʼa naxkʼe tzʼaqal xsahil inchʼool, maabʼar chik tintaw aʼin».

16. Kʼaru kirekʼa chaq laj David chirix li xchaqʼrabʼ ut li naʼlebʼ li naxkʼe li Jehobʼa, ut kʼaʼut?

¹⁶ (Taayaabʼasi Salmo 16:2). Saʼ li tzolom li ak xqil, xqatzol naq li xchaqʼrabʼ ut li naʼlebʼ li naxkʼe qe li Yos nokooxkanabʼ xbʼaanunkil li nawulak chiqu ut naq nokooxtenqʼa chi xraabʼal li us ut xtzʼeqtaanankil li maaʼusilal (Amos 5:15). Saʼ li aatinobʼaal li kitzʼiibʼamank wiʼ li Salmo  16:2, li kiraj xyeebʼal laj David aʼan naq, rikʼin li Jehobʼa chalenaq chixjunil li chaabʼil eechej. Laj David kixyal xqʼe re xkʼambʼal re rikʼin li xnaʼlebʼ li Yos ut chi xyuʼaminkil li us. Ut kixkʼe ajwiʼ xchʼool chi xtzʼeqtaanankil li kʼaru xikʼ naril li Yos, joʼ li xloqʼoninkil li jalanil yos. Xbʼaan naq naxnaw naq xyuʼaminkil aʼin, narisihebʼ xwankil li kristiʼaan ut naxmaqʼ chiru li Jehobʼa li loqʼal li tento xkʼebʼal re (Is. 2:8, 9; Apoc. 4:11).

17, 18. a) Kʼaru kixye laj David chirix li rahilal li naxkʼam chaq xloqʼoninkil li pechʼbʼil yos? b) Kʼaʼut naq naabʼal li rahilal nachalk saʼ xbʼeenebʼ naabʼal chi kristiʼaan?

¹⁷ Saʼ li qʼe kutan, naxchap ribʼ li muxuk ibʼ rikʼin li xloqʼoninkil li bʼalaqʼil yos (Os. 4:13, 14). Saʼ xkʼabʼaʼ naq nawulak chaq chiruhebʼ xyuʼaminkil li muxuk ibʼ naabʼalebʼ keʼwank saʼ li bʼalaqʼil paabʼal. Abʼan, aʼin inkʼaʼ kixkʼe xsahilebʼ xchʼool, naxkʼam bʼaan chaq rahilal saʼ xbʼeenebʼ. Laj David kixye saʼ li Salmo 16:4, Wy, naq «raylal taachaalq saʼ xbʼeenebʼ» li nekeʼloqʼonink re li pechʼbʼil yos. Ebʼ li kristiʼaan aʼin nekeʼxkʼat ajwiʼ li ralal xkʼajol chiruhebʼ li pechʼbʼil yos (Is. 57:5). Li Jehobʼa inkʼaʼ xkuy rilbʼal chixjunil li maaʼusilal aʼin (Jer. 7:31). Wi wankat raj chaq saʼebʼ li kutan aʼan, peʼyaal naq jwal oxloqʼ raj chaawu naq laanaʼ laayuwaʼ nekeʼxloqʼoni ru li Jehobʼa?

¹⁸ Saʼebʼ li qakutan, li bʼalaqʼil paabʼal rajlal naxkʼulubʼa li tzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ, joʼ ajwiʼ li nekeʼwank rikʼin rech-ixqilal rechwinqilal. Abʼan joʼ junxil joʼ anaqwan junaj ru li xraqik li naʼlebʼ aʼin (1 Cor. 6:18, 19). Ebʼ li qas qiitzʼin nekeʼxkʼoxla naq maaʼani nataqlank rehebʼ, abʼan relik chi yaal naq naabʼal li rahilal li nachalk saʼ xbʼeenebʼ. Maare laaʼat nakaakʼe reetal aʼin. Joʼkan bʼiʼ, chatpaabʼanq chiru laaYuwaʼ li wank saʼ choxa. Taw ru naq abʼink chiru qʼaxal us choʼq aawe. Misachk saʼ laachʼool naq li rahilal li naxkʼam chaq, qʼaxal ra chiru chixjunil li sahilal li tixyeechiʼi aawe xyuʼaminkil li maak (Gal. 6:8). Laj Joshua, li xooʼaatinak chirix saʼ li raqal 10, naxye: «Tooruuq roksinkil li nokooxkanabʼ xbʼaanunkil li Yos joʼ naqaj. Abʼan, wi inkʼaʼ naqoksi chiʼus, moko sahaq ta saʼ li qachʼool».

19, 20. Kʼaru li osobʼtesink teʼxkʼul ebʼ li saaj li teʼxkʼutbʼesi naq kawebʼ li xpaabʼal chirix li Jehobʼa ut naq nekeʼxpaabʼ?

¹⁹ Li Jesus kixye rehebʼ li nekeʼtaqenk re: «Wi junelik eetzʼejwalihom eeribʼ rikʼin li waatin, tzʼaqal intzolomex; teenaw li yaal ut li yaal taaʼachʼabʼanq eere» (Juan 8:31, 32). Li naʼlebʼ aʼin nokoorisi rubʼel xwankil li bʼalaqʼil paabʼal, rubʼel xwankil li maakʼaʼil naʼlebʼ ut rubʼel xwankil li xnaʼlebʼ li maaʼus aj musiqʼej. Ut moko kaʼaj tawiʼ aʼin. Joʼ ak xqil, saʼ li kutan chalk re tixkʼe aawe li «achʼabʼanbʼil, aʼ li xnimal xloqʼal ebʼ li ralal xkʼajol li Yos» (Rom. 8:21). Ut anaqwan nakatruuk ajwiʼ xyalbʼal xsahil li maatan aʼin. Chanru? Naq inkʼaʼ taakanabʼ wank saʼ li raatin li Kriist, naraj naxye, xpaabʼankil li xkʼutum. Chi joʼkan taanaw li yaal, moko yal ta xbʼaan li yooqat xtzolbʼal, saʼ xkʼabʼaʼ bʼaan naq yooqat xyuʼaminkil.

²⁰ At saaj, oxloqʼaq chaawu li nakatxkanabʼ xbʼaanunkil li Yos. Wi nakaawoksi chiʼus, yooqat rubʼelankil chiʼus laayuʼam re li kutan chalk re. Jun li saaj al aj Testiiw re li Jehobʼa kixye: «Wi nakaawoksi chiʼus li nakatxkanabʼ xbʼaanunkil li Yos anaqwan, aʼin ttenqʼanq aawe naq tatwinqiloʼq ut tat-ixqiloʼq ut tento taasikʼ xbʼaanunkil junaq nimla naʼlebʼ saʼ laayuʼam, joʼ xsikʼbʼal aakʼanjel malaj xkʼoxlankil rix ma tatsumlaaq malaj wanqat aajunes chiru jarubʼaq chihabʼ».

21. Kʼaru tento taabʼaanu wi nakaawaj xtawbʼal li «tzʼaqal yuʼam»?

²¹ Saʼ li ruuchichʼochʼ aʼin, li nekeʼxkʼabʼaʼi «chaabʼil yuʼam» moko wanq ta junelik. Maaʼani nanawok re li tkʼulmanq wulaj kabʼej (Sant. 4:13, 14). Joʼkan bʼiʼ, qʼaxal us naq tookanaaq saʼ li bʼe li nakʼamok saʼ «li tzʼaqal yuʼam», naraj xyeebʼal, li junelik yuʼam (1 Tim. 6:19). Abʼanan, li Yos inkʼaʼ naxmin qu chi bʼeek aran. Aʼ yaal re li junjunq li tixbʼaanu. Joʼkan utan, sikʼ li Jehobʼa joʼ aamaatan. Oxloqʼaq chaawu chixjunil li chaabʼil eechej li naxkʼe aawe (Sal. 103:5). Ut kʼojkʼooq aachʼool naq aʼan tixkʼe aawe li yuʼam li wank xsahilal ut xyaalal chi junelik (Sal. 16:11).