LI XDIANA numenaq 80 chihabʼ re. Li xbʼeelom kichapeʼk xbʼaan li yajel Alzheimer bʼarwiʼ kiʼok chi sachk xnaʼlebʼ ut kikanaak saʼ xnaʼajebʼ li tiix ut aran kiʼileʼk toj naq kikamk. Li xDiana kixnumsi ajwiʼ xrahil xchʼool xbʼaan naq kikamk wiibʼ li xkokʼal ut kichapeʼk xbʼaan li kanser saʼ xtuʼ. Usta joʼkan, naq naʼileʼk saʼ li chʼutam malaj saʼ li puktesink ebʼ li rechpaabʼanel nekeʼxye naq junelik sa saʼ xchʼool.

Numenaq 43 chihabʼ kiwank laj John choʼq aj ilol chʼuut. Kʼajoʼ nawulak chaq chiru li xkʼanjel, abʼan kixkanabʼ xbʼaan naq kiyajerk jun xkomon ut kiʼok rilbʼal. Naq ebʼ li rechpaabʼanel nekeʼxtaw saʼ li nimla chʼutam nekeʼxye naq li hermaan aʼin moko xjalaak ta xnaʼlebʼ. Junelik sa saʼ xchʼool joʼ junxil.

Chanru naxbʼaanu li xDiana ut laj John re naq junelik sahaqebʼ saʼ xchʼool? Chanru naxtaw xsahil xchʼool junaq li qas qiitzʼin usta yook xkʼulbʼal li rahilal malaj xkanabʼ li xkʼanjel Yos li nawulak chiru? Li Santil Hu naxchaqʼbʼe aʼin: «Sahaq xchʼool laj paabʼanel [...] rikʼin li Qaawaʼ» (Sal. 64:11). Re xtawbʼal ru chiʼus li naʼlebʼ li wank xwankil, qatzʼilaq rix li naxkʼam chaq li sahil chʼoolejil ut li inkʼaʼ.

Saʼ li qayuʼam wank naabʼal li naʼlebʼ li naxkʼe xsahil qachʼool, joʼ naq nokoosumlaak, naq nawank junaq qakʼuulaʼal malaj naq nakʼemank qe junaq li xkʼanjel li Yos. Ut ak re, naq joʼkan xbʼaan naq li maatan aʼin nachalk rikʼin li Jehobʼa. Aʼan kixxaqabʼank re li sumlaak, kixbʼaanu naq twanq qakokʼal ut naxkʼe qakʼanjel saʼ xkʼabʼaʼ li xmolam (Gen. 2:18, 22; Sal. 127:3; 1 Tim. 3:1).

Abʼanan, wank li sahil chʼoolejil li saʼ junpaat naʼosoʼk. Naru nakamk li ixaqilbʼej malaj li bʼeelomej malaj jun rehebʼ tixkʼatq roq li xsumʼaatin (Ezeq. 24:18; Os. 3:1). Maare ebʼ li alalbʼej teʼxqʼet ribʼ chiru xnaʼ xyuwaʼ joʼ ajwiʼ chiru li Yos ut teʼisiiq saʼ li chʼuut. Jun eetalil, ebʼ li ralal xkʼajol li propeet Samuel inkʼaʼ keʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa joʼ chanru xkʼulubʼ; ut li awabʼej David kimaakobʼk ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼin kichalk naabʼal li chʼaʼajkilal saʼ xbʼeen li xjunkabʼal (1 Sam. 8:1-3; 2 Sam. 12:11). Ebʼ li chʼaʼajkilal  aʼin nekeʼxjal li sahil chʼoolejil rikʼin li rahilal ut li rahil chʼoolej.

Joʼkan ajwiʼ, ebʼ li kʼanjel chirix li Yos naru nasachmank saʼ xkʼabʼaʼ junaq li yajel, xbʼaan xtenqʼankil junaq qakomon malaj wank najalaak saʼ li qamolam. Naabʼal rehebʼ li qechpaabʼanel li xeʼxkanabʼ li xkʼanjel chiru li Yos nekeʼxye naq toj jultik rehebʼ li xsahilebʼ xchʼool li xeʼxtaw saʼ li kʼanjel aʼin.

Moko chʼaʼaj ta xtawbʼal ru, naq chixjunil li naxkʼe xsahil qachʼool naru naʼosoʼk saʼ junpaat. Abʼan, li eetalil chirix laj Samuel, laj David ut jalanebʼ chik naxkʼut naq wank jun chik li sahil chʼoolejil li inkʼaʼ naʼosoʼk usta tjalaaq qayuʼam malaj tqakʼul junaq li chʼaʼajkilal.

Li Jesus naxnaw kʼaru tzʼaqal li sahil chʼoolejil. Naq kiwank chaq saʼ choxa, qʼaxal chaabʼil chaq li xyuʼam. Joʼkan naq, sa chaq saʼ «xchʼool rajlal kutan» rikʼin li Jehobʼa (Prov. 8:30). Abʼan, naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, wank sut kixnumsi li nimla chʼaʼajkilal. Usta joʼkan, sa chaq saʼ xchʼool chi xbʼaanunkil li rajom li Xyuwaʼ (Juan 4:34). Kʼaru kitenqʼank re chi xkuybʼal li rahilal naq wulak re xkutankil naq tkamq joʼ winq? Li Santil Hu naxye: «Kixkuy [...] xbʼaan naq naxnaw naq chirix li rahilal toxtaw nimla sahilal» (Heb. 12:2). Qatzʼilaq wiibʼ li naʼlebʼ li kixye li Jesus chirix li sahilal malaj li tzʼaqal sahil chʼoolejil.

Saʼ jun kutan, kʼajoʼ chaq xsahilebʼ xchʼool naq keʼsutqʼiik chaq chi puktesink li 70 chi tzolom xbʼaan naq xeʼxbʼaanu li sachbʼachʼoolej, joʼ isink maaʼus aj musiqʼej. Tojaʼ naq, li Jesus kixye rehebʼ: «Misahoʼk saʼ eechʼool rikʼin naq ebʼ li maaʼus aj musiqʼej nekeʼpaabʼank cheru; chexsahoʼq bʼan rikʼin naq tzʼiibʼanbʼil leekʼabʼaʼ saʼ choxa» (Luc. 10:1-9, 17, 20). Relik chi yaal, usta naqataw xsahil qachʼool naq nokookʼanjelak chiru li Yos, xtawbʼal rusilal li Jehobʼa aʼan li qʼaxal wank xwankil ut naxkʼe chi tzʼaqal xsahil qachʼool.

Saʼ jun chik kutan, naq li Jesus yook xkʼutbʼal li yaal re jun chʼuut chi qas qiitzʼin, jun li ixq aj Judiiy kixye naq li xnaʼ laj kʼutunel aʼin kʼajoʼ tana xsahil saʼ xchʼool. Abʼan li Jesus kixye re: «Us bʼan xaq rehebʼ li nekeʼabʼink re li raatin li Yos ut nekeʼxkʼuula saʼ xchʼoolebʼ!» (Luc. 11:27, 28). Wi junaq li qas qiitzʼin, chaabʼil li ralal xkʼajol chʼolchʼo naq sahaq saʼ xchʼool ut sa t-aatinaq chirixebʼ. Abʼanan, qʼaxal sahaq wiʼ  chik saʼ xchʼool li qas qiitzʼin aʼin wi tixpaabʼ li Jehobʼa ut twanq choʼq ramiiw.

Joʼkan bʼiʼ, tqataw li tzʼaqal sahil chʼoolejil wi naqanaw naq li Jehobʼa sa saʼ xchʼool qikʼin. Yaal, ebʼ li chʼaʼajkilal inkʼaʼ nekeʼxkʼe xsahil qachʼool chi moko nekeʼrisi ta xsahil li qachʼool. Naq naqakuy bʼaan ut maajunwa naqatzʼeqtaana li Jehobʼa, qʼaxal nakʼiik li xsahil qachʼool (Rom. 5:3-5). Qajultikaq ajwiʼ naq li Jehobʼa naxkʼe li xsantil musiqʼej rehebʼ li kʼojkʼokebʼ xchʼool rikʼin, ut jun rehebʼ li naʼlebʼ li naruuchi li musiqʼej aʼan li sahil chʼoolejil (Gal. 5:22). Joʼkan naq, Salmo 64:11 naxye: «Sahaq xchʼool laj paabʼanel [...] rikʼin li Qaawaʼ».

Aʼin naxchʼolobʼ kʼaʼut li xDiana ut laj John, li xooʼaatinak chirixebʼ saʼ xtiklajik, junelik sahebʼ saʼ xchʼool usta wankebʼ xchʼaʼajkilal. Li xDiana naxye: «Xinkʼojobʼ inchʼool rikʼin li Jehobʼa joʼ jun chʼinaʼal naxkʼojobʼ xchʼool rikʼin li xnaʼ xyuwaʼ». Naxye ajwiʼ: «Nawekʼa naq li Yos xʼosobʼtesink we re naq inkʼaʼ tinkanabʼ puktesink chi seʼseʼ li xnaqʼ wu». Ut laj John chanru nanaʼlebʼak? Aʼan naxye naq saʼ li chihabʼ 1998 kiʼok chi kʼutuk saʼ li Tzolok choʼq rehebʼ laj puktesinel winq li inkʼaʼ sumsukebʼ ut aʼan kikʼehok re chi tzolok joʼ maajunwa kixbʼaanu chaq. Saʼ xkʼabʼaʼ li tzolok aʼin, sa chaq saʼ xchʼool ut kaw ribʼ chi puktesink naq kixkanabʼ wank choʼq aj ilol chʼuut. Laj John naxye naq moko kichʼaʼajkoʼk ta chiru aʼan ut chiru li rixaqil xbʼaan naq junelik nekeʼxye naq teʼxbʼaanu li tyeheʼq rehebʼ xbʼaan li Jehobʼa, ut xkabʼichalebʼ nekeʼxye naq inkʼaʼ nekeʼchʼinaak xchʼool chirix aʼin.

Naabʼal chik laj paabʼanel ak xeʼxkʼe reetal naq yaal li aatin li wank saʼ Salmo 64:11. Qilaq jun chik li eetalil chirix jun li sumal li kiwank numenaq 30 chihabʼ saʼ Betel re Estados Unidos ut keʼxkʼulubʼa xbʼaanunkil 130 hoonal saʼ li puktesink. Aʼanebʼ nekeʼxye: «Naq ttzʼeq li qʼaxal oxloqʼ chaawu, ak re, naq trahoʼq laachʼool. Abʼan, moko joʼkan tookanaaq chi junelik». Saʼ junpaat xeʼok chi puktesink saʼ li chʼuut li xeʼtaqlaak wiʼ. Ut nekeʼxye ajwiʼ: «Nokootijok chirix li yook wiʼ qakʼaʼuxl. Naq naqakʼe reetal chanru nokooxchaqʼbʼe li Jehobʼa, qʼaxal nokoosahoʼk ut nakawuuk li qachʼool. Wiibʼ oxibʼ kutan qawulajik saʼ li chʼuut, naq jun siir chik xeʼok choʼq aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink. Joʼkan ajwiʼ, sa chaq saʼ qachʼool naq xwank wiibʼ li qatzolom li kaw xeʼok xchapbʼal li yaal».

Chʼolchʼo naq moko junelik ta sahaq saʼ qachʼool. Twulaq xhoonal naq rahaq li qachʼool. Abʼan, li Jehobʼa naxkʼojobʼ qachʼool rikʼin li aatin li wank saʼ Salmo 64:11. Usta nachʼinaak qachʼool, us naq chʼolchʼooq chiqu naq «sahaq xchʼool laj paabʼanel [...] rikʼin li Qaawaʼ». Aʼin naraj xyeebʼal, naq maakʼaʼ naxye kʼaru tqakʼul, tqataw xsahil qachʼool wi maajunwa naqatzʼeqtaana li Jehobʼa. Ut kaw li qoybʼenihom naq saʼ jun kutan ttzʼaqloq ru li xyeechiʼom li Yos chirix jun «akʼ choxa ut jun akʼ ruuchichʼochʼ». Chi joʼkan, ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos tzʼaqalaq ru li xyuʼamebʼ ut teʼwanq saʼ «nimla sahilal chi junelik» saʼ xkʼabʼaʼ chixjunil li tixbʼaanu li Jehobʼa (Is. 65:17, 18).

Qakʼoxlaq li naraj xyeebʼal aʼin: maajunwa chik tooyajerq ut wanq qametzʼew naq tooʼajq wulaj wulaj. Ut yalaq kʼaru li chʼaʼajkilal malaj li rahilal li naxchʼinaak qachʼool moko tjultikoʼq ta chik qe. Li Jehobʼa naxye qe naq «maajoqʼe chik taajultikamanq li kʼaru xkʼulmank». Saʼ xkʼabʼaʼ li wakliik chi yoʼyo, toowanq wiʼ chik rikʼinebʼ li qamiiw ut ebʼ li qakomon li ak xeʼkamk. Chi miyon ebʼ li qas qiitzʼin sahaqebʼ saʼ xchʼool joʼ maajunwa qilom chaq, joʼ li xnaʼ xyuwaʼ li chʼina ixqaʼal aj 12 chihabʼ, li kiwaklesiik chi yoʼyo xbʼaan li Jesus (Mar. 5:42). Ut twulaq xkutankil naq chixjunil li twanq saʼ Ruuchichʼochʼ tixyuʼami li tiikilal chi tzʼaqal re ru ut «sahaq xchʼool [...] rikʼin li Qaawaʼ» junqʼe junqʼe kutan.