1, 2. a) Chanru kitenqʼaak li xYoshiko xbʼaan li aatin li wank saʼ Isaias 41:10? b) Anihebʼ chik naru nekeʼtenqʼaak xbʼaan li aatin aʼin li kixye chaq li Jehobʼa?

LI XYOSHIKO jun li qechpaabʼanel kixkʼul jun li kawil esil. Laj bʼanonel kixye re, naq chiru wiibʼ oxibʼ po tkamq. Kʼaru kixye li hermaan aʼin? Saʼ junpaat kijultikoʼk re jun rehebʼ li xraqal li Santil Hu li qʼaxal nawulak chiru: Isaias 41:10 (taayaabʼasi). Chi tuqtu ru xchʼool, kixye re laj bʼanonel naq maakʼaʼ xxiw xbʼaan naq chapcho li ruqʼ xbʼaan li Jehobʼa. * Li raqal aʼin kikawresink ut kitenqʼank re chi xkʼojobʼankil xchʼool rikʼin li Jehobʼa. Ut joʼkan ajwiʼ naru naxbʼaanu qikʼin naq tqakʼul junaq li nimla rahilal. Re xtawbʼal ru chiʼus chanru naxkʼojobʼ qachʼool, qatzʼilaq rix xbʼeenwa kʼaʼut li Jehobʼa kixkʼe li esil aʼin re laj Isaias.

² Chalen saʼ xtiklajik, li Jehobʼa kixkʼe li esil aʼin re xkʼojobʼankilebʼ xchʼool ebʼ laj Judiiy li teʼkʼameʼq chi preexil saʼ li tenamit Babilonia. Abʼan kixbʼaanu ajwiʼ naq tkanaaq chi tzʼiibʼanbʼil re xtenqʼankilebʼ laj kʼanjel chiru li wankebʼ chaq chalen li kutan aʼan (Is. 40:8; Rom. 15:4). Qʼaxal chʼaʼaj xnumsinkil li kutan li wanko wiʼ, ut saʼebʼ li qakutan qʼaxal aajel ru wiʼ chik li waklesink chʼool li naxkʼe li hu Isaias (2 Tim. 3:1).

3. a) Kʼaru ebʼ li yeechiʼom naqataw saʼ li xraqal li Santil Hu re li chihabʼ 2019? b) Kʼaʼut naʼajmank saʼ li qayuʼam ebʼ li yeechiʼom aʼin?

³ Saʼ li tzolom aʼin, ok qe xtzʼilbʼal rix oxibʼ li xyeechiʼom li Jehobʼa li naxkawresi li qapaabʼal, ut li natawmank saʼ  Isaias 41:10, li xraqal li Santil Hu re li chihabʼ 2019. Li xbʼeen, li Jehobʼa twanq qikʼin. Li xkabʼ, li Jehobʼa aʼan li qaYos. Ut li rox, aʼan tooxtenqʼa. Kʼaʼut aajel ru choʼq qe li yeechiʼom aʼin? * Joʼ li xYoshiko, wank ajwiʼ qachʼaʼajkilal. Joʼkan ajwiʼ naqanumsi ebʼ li chʼaʼajkilal li wank saʼ ruuchichʼochʼ. Ut, wankebʼ li qechpaabʼanel li yookebʼ chi rahobʼtesiik xbʼaanebʼ li xnimal ru awabʼej.

4. a) Bʼar wank li xbʼeen yeechiʼom li tqatzʼil rix? (Taawil li xyaalal). b) Chanru naxye li Jehobʼa li narekʼa chiqix? c) Chanru nakatxtenqʼa li naxye qe li Jehobʼa?

⁴ Saʼ li xbʼeen xyeechiʼom, li Jehobʼa naxtuqubʼ ru li qachʼool naq naxye qe: Matxiwak, xbʼaan naq wankin aawikʼin. * Re xkʼutbʼal chiqu naq wank qikʼin, naxkʼe qe li xrahom ut nokooxkʼe saʼ ru. Qilaq chanru naxkʼut naq qʼaxal nokooxra: «Jwal loqʼat choʼq we laaʼin, qʼaxal terto aatzʼaq ut nakatinra» (Is. 43:4). Maakʼaʼ junaq li naʼlebʼ saʼ choxachʼochʼ li tixbʼaanu naq li Jehobʼa tixkanabʼ xraabʼal ebʼ li xmoos. Maajunwa nanumeʼk saʼ xchʼool qatzʼeqtaanankil (Is. 54:10). Qʼaxal nakawuuk qachʼool xnawbʼal naq wank choʼq qamiiw ut nokooxra. Ut tooxkol saʼebʼ li qakutan joʼ naq kixkol chaq laj Abran (Abrahan) li ramiiw. Li Jehobʼa kixye: «Matxiwak, Abrán: laaʼin laj kolol aawe» (Gen. 15:1).

5, 6. a) Kʼaʼut naqanaw naq li Jehobʼa naraj qatenqʼankil rikʼin ebʼ li qachʼaʼajkilal? b) Kʼaru naqatzol chirix li xYoshiko?

⁵ Naqanaw naq li Jehobʼa naraj qatenqʼankil rikʼin ebʼ li qachʼaʼajkilal xbʼaan naq naxye qe aʼin: «Wi tatnumeʼq saʼ haʼ, tatwochbʼeeni; wi taaqʼax junaq nimaʼ, inkʼaʼ tatxkʼam li roqhaʼ; wi ut tatnumeʼq sa xam, inkʼaʼ tatkʼatq, chi moko taaletzq li raqʼ xam chawix» (Is. 43:2). Kʼaru naraj xyeebʼal li aatin aʼin?

⁶ Li Jehobʼa inkʼaʼ naxye qe naq trisi li rahilal li naxchʼaʼajki li qayuʼam, abʼan inkʼaʼ tixkanabʼ naq aʼin tooxrahobʼtesi chi junelik joʼ li nimaʼ li nokooxkʼe chi haʼqʼeʼk ut  joʼ li xam li nokooxkʼatk. Naxye qe chi chʼolchʼo ru naq wanq qikʼin re naq tqakuy xnumsinkil ebʼ li qachʼaʼajkilal. Ut tixkʼe xtuqtuukilal qachʼool re naq inkʼaʼ tqatzʼeqtaana usta tookamq (Is. 41:13). Aʼin tzʼaqal kixbʼaanu rikʼin li xYoshiko li xooʼaatinak chirix saʼ xtiklajik li tzolom. Li xkoʼ li xYoshiko naxye: «Xsachk qachʼool naq linnaʼ tuqtu ru xchʼool. Relik chi yaal naq li Jehobʼa yook chi tenqʼank re. Saʼ ajwiʼ li kutan naq kikamk, inkʼaʼ kixkanabʼ xyeebʼal rehebʼ laj bʼanonel ut ebʼ li yaj chirix li Jehobʼa ut li xyeechiʼom». Kʼaru naqatzol chirix li xYoshiko? Naqatzol naq, wi chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa wank qikʼin, maakʼaʼaq qaxiw ut kawaq qachʼool chi xnumsinkil li chʼaʼajkilal.

7, 8. a) Bʼar wank li xkabʼ yeechiʼom li tqatzʼil rix, ut kʼaru naraj xyeebʼal li aatin matkʼoxlak? b) Kʼaʼut li Jehobʼa kixye rehebʼ laj Judiiy li wankebʼ chi preexil naq inkʼaʼ teʼoq xkʼaʼuxl? c) Kʼaru kixye li Jehobʼa saʼ Isaias 46:3, 4 re xtuqubʼankil xchʼool li xtenamit?

⁷ Qilaq li xkabʼ yeechiʼom li kixtzʼiibʼa laj Isaias: Matkʼoxlak xbʼaan naq laaʼin laaYos. Naq naxye li aatin matkʼoxlak, saʼ li najteril aatinobʼaal li kitzʼiibʼaak wiʼ li naʼlebʼ aʼin, naraj xyeebʼal «naq yookat chi ilok saʼ xbʼeen aatel xbʼaan naq inkʼaʼ nakaanaw kʼaru li rahilal chalk re saʼ aabʼeen» malaj «yookat chi iluunk yalaq bʼar xbʼaan aaxiw».

⁸ Kʼaʼut li Jehobʼa kixye naq inkʼaʼ teʼkʼoxlaq laj Judiiy li wanqebʼ chaq chi preexil aran Babilonia? Xbʼaan naq naxnaw naq ebʼ li kristiʼaan re li naʼaj aʼin kʼajoʼ teʼoq xxiw naq ebʼ laj puubʼ re Medopersa teʼyaloq saʼ xbʼeen li tenamit Babilonia saʼ xraqik li 70 chihabʼ li xeʼwank chi preexil ebʼ laj Judiiy. Li Jehobʼa troksi ebʼ laj puubʼ aʼin re risinkil li xtenamit aran Babilonia (Is. 41:2-4). Naq ebʼ laj Babilonia ut ebʼ li junchʼol chik chi tenamit keʼxkʼe reetal naq yookebʼ chaq chi nachʼok li xikʼ nekeʼilok, keʼok xyeebʼal chiribʼilebʼ ribʼ: «Kawaq aachʼool» ut keʼxye aʼin re naq inkʼaʼ teʼxuwaq. Keʼok ajwiʼ xyiibʼankil naabʼal chik xyosebʼ re naq teʼtenqʼaaq (Is. 41:5-7). Naq yook chi kʼulmank aʼin, li aatin li kixye li Jehobʼa kixtuqubʼ ru xchʼool li xtenamit. «Abʼi, a Israel,[jalanat chiruhebʼ li junchʼol chi tenamit,] aj kʼanjelat chiwu». Ut re naq inkʼaʼ teʼoq xkʼaʼuxl kixye ajwiʼ rehebʼ: «Laaʼin laaYos» (Is. 41:8-10). Naq kixye «laaʼin laaYos», li Jehobʼa kixye rehebʼ laj Judiiy li inkʼaʼ keʼtzʼeqtaanank re, naq maajunwa kixsachebʼ saʼ xchʼool ut naq toj wankebʼ choʼq xtenamit. Kixye ajwiʼ rehebʼ naq tixkʼamebʼ ut tixtenqʼahebʼ chi elelik. Relik chi yaal naq li raatin li Jehobʼa kikawresink rehebʼ laj Judiiy li wankebʼ chi preexil (taayaabʼasi Isaias 46:3, 4).

9, 10. Kʼaʼut inkʼaʼ naru t-oq qakʼaʼuxl? Kʼe jun eetalil.

⁹ Saʼebʼ li qakutan, ebʼ li qas qiitzʼin qʼaxal yookebʼ xkʼaʼuxl xbʼaan naq nekeʼril naq maakʼaʼ chik rusil chixjunil li ruuchichʼochʼ. Relik chi yaal, chixjunil aʼin nokooxchʼaʼajki ajwiʼ. Abʼan, maakʼaʼ xyaalal naq t-oq qakʼaʼuxl xbʼaan naq li Jehobʼa naxye qe: «Laaʼin laaYos». Kʼaʼut naxtuqubʼ ru qachʼool ebʼ li aatin aʼin?

¹⁰ Qilaq jun eetalil. Qayehaq naq laj Jim ut laj Ben yookebʼ chi xik saʼ jun li bʼelebʼaal chʼiichʼ, li naʼok chi xkirqʼisinkil ribʼ chi kaw xbʼaan naq kʼajoʼ xyiibʼal ru li bʼe. Naq yook chi kʼulmank aʼin, naʼaatinak laj bʼeresinel bʼelebʼaal chʼiichʼ: «Kanaaqex saʼ leenaʼaj mexʼekʼank, toonumeʼq saʼ li bʼe aʼin chiru wiibʼ oxibʼ kʼasal». Kʼajoʼ naq naʼok xkʼaʼuxl laj Jim. Moqon laj bʼeresinel naxye: «Mexkʼoxlak, laaʼin yookin  xbʼeresinkil li bʼelebʼaal chʼiichʼ». Tojaʼ naq laj Jim, narekʼasi li xjolom ut naxye: «Ma yaal xbʼaan aʼan inkʼaʼ tinxuwaq». Abʼanan, naxkʼe reetal naq laj Ben moko txuwaq ta, laj Jim naxpatzʼ re: «Kʼaʼut inkʼaʼ nakatxuwak». Seʼseʼ ru laj Ben naq naxye: «Ninnaw ru laj chʼeʼol re li bʼelebʼaal chʼiichʼ. Aʼan linyuwa!». Naxye wiʼ chik laj Ben: «Tinseeraqʼi aawe chirix linyuwaʼ, naq taanaw naq seebʼ chi xbʼeresinkil li bʼelebʼaal chʼiichʼ, inkʼaʼ chik tatxuwaq».

11. Kʼaru naqatzol chirix li wiibʼ chi winq li yookebʼ chi xik saʼ li bʼelebʼaal chʼiichʼ?

¹¹ Kʼaru naqatzol chirix li eetalil aʼin? Joʼ laj Ben, laaʼo tuqtu ru qachʼool xbʼaan naq naqanaw ru li Jehobʼa li Qayuwaʼ li wank saʼ choxa. Naqanaw naq aʼan tooxtenqʼa chi xnumsinkil ebʼ li raaxiikʼ li nawank saʼ li qayuʼam saʼ rosoʼjik li kutan (Is. 35:4). Usta li xkʼihalil li tenamit inkʼaʼ naʼekʼank saʼ xnaʼaj xbʼaan li xxiw, laaʼo maakʼaʼ qakʼaʼuxl xbʼaan naq kʼojkʼo qachʼool rikʼin li Jehobʼa (Is. 30:15). Ut, joʼ kixbʼaanu laj Ben, naqaye rehebʼ li kristiʼaan kʼaʼut kʼojkʼo qachʼool rikʼin li Yos. Chi joʼkan, chʼolchʼooq ajwiʼ chiruhebʼ naq, maakʼaʼ naxye kʼaru li chʼaʼajkilal yooqebʼ xnumsinkil, li Jehobʼa ttenqʼanq rehebʼ.

12. a) Bʼar wank li rox yeechiʼom li ok qe rilbʼal? b) Kʼaru naxjultika chiqu naq li Santil Hu naxye naq «rikʼin [...] xnimal xwankil» li Jehobʼa yook chi awabʼejink?

¹² Qilaq li rox xyeechiʼom li Jehobʼa: Laaʼin ninkawubʼresink ut nintenqʼank aawe. Laj Isaias ak kixchʼolobʼ chaq chanru tixkawresi li Jehobʼa li xtenamit. Kixye: «Yo chi chalk li Qaawaʼ rikʼin xnimal xwankil: chixjunil wank rubʼel roq rubʼel ruqʼ!» (Is. 40:10). Naq li Santil Hu naxye naq «rikʼin [...] xnimal xwankil» li Jehobʼa yook chi awabʼejink, naxjultika chiqu naq qʼaxal  nim xwankil joʼ Awabʼej. Junxil, li Yos kiroksi li xnimal xwankil re xtenqʼankil ut xkolbʼal ebʼ li xmoos. Saʼebʼ li qakutan, yook ajwiʼ xkawresinkilebʼ ut xkolbʼalebʼ li nekeʼxkʼojobʼ xchʼool rikʼin (Deut. 1:30, 31; Is. 43:10).

13. a) Joqʼe tzʼaqal natzʼaqlok ru li xyeechiʼom li Jehobʼa chirix xkʼebʼal qametzʼew? b) Kʼaru li raatin li Jehobʼa naxkawresi ut naxkʼojobʼ qachʼool?

¹³ Li Jehobʼa naxkʼe qe li metzʼew li naxyeechiʼi ut qʼaxal naxkʼutbʼesi aʼin naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok qe yookebʼ qarahobʼtesinkil. Wankebʼ li qechpaabʼanel saʼ jalan chik tenamit, yookebʼ chi rameʼk chiruhebʼ li puktesink malaj yookebʼ chi maqʼeʼk li qamolam chiruhebʼ. Abʼan, li xbʼaanuhomebʼ moko naxkʼe ta xnimal qakʼaʼuxl. Li Jehobʼa naxkʼe qe li raatin li naxkawresi ut naxkʼojobʼ qachʼool. Naxye: «Maakʼaʼ naxye kʼaru li maaʼusilal tkʼubʼamanq chaawix, inkʼaʼ t-elq chiʼubʼej» (Is. 54:17, TNM). Li yeechiʼom aʼin naxjultika chiqu oxibʼ li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil.

14. Kʼaʼut inkʼaʼ nasachk qachʼool naq nokooʼeʼxrahobʼtesi ebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos?

¹⁴ Xbʼeen, chʼolchʼooq chiqu naq li ruuchichʼochʼ aʼin xikʼ tooril (Mat. 10:22). Li Jesus kixye chaq naq ebʼ li xtzolom kaw teʼrahobʼtesiiq saʼ rosoʼjik li kutan (Mat. 24:9; Juan 15:20). Xkabʼ, li xpropesiiy laj Isaias kixye naq moko kaʼaj tawiʼ xikʼ tooʼeʼril, teʼroksi bʼaan ajwiʼ jalan jalanq li maaʼusilal re qarahobʼtesinkil. Saʼ xyanq li maaʼusilal aʼin wank li bʼalaqʼik saʼ muqmu, li yoobʼank tikʼtiʼ ut li rahobʼtesink chi kʼajoʼ xkawil (Mat. 5:11). Li Jehobʼa inkʼaʼ tixchʼik ribʼ re naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok qe inkʼaʼ teʼroksi ebʼ li maaʼusilal aʼin re qarahobʼtesinkil (Efes. 6:12; Apoc. 12:17). Abʼan, kʼaʼut inkʼaʼ tooxuwaq?

15, 16. a) Bʼar wank li rox naʼlebʼ li tento tqajultika, ut chanru naxchap ribʼ aʼin rikʼin li naxye Isaias 25:4, 5? b) Chanru naxchʼolobʼ Isaias 41:11, 12 li rosoʼjikebʼ li nekeʼpleetik saʼ qabʼeen?

¹⁵ Li rox naʼlebʼ li tento tqajultika aʼan naq li Jehobʼa naxye naq «inkʼaʼ t-elq chiʼubʼej»  li maaʼusilal li tkʼubʼamanq chiqix. Joʼ chanru naq li tzʼak nokooxkol chiru li kaqsut-iqʼ, li Jehobʼa nokooxkol chiruhebʼ «li josqʼ aj poyanam» (taayaabʼasi Isaias 25:4, 5). Ebʼ li xikʼ nekeʼilok qe maajunwa tooʼeʼxrahobʼtesi chi junelik (Is. 65:17).

¹⁶ Re xkʼojobʼankil chiʼus li qachʼool rikʼin, li Jehobʼa naxye li teʼxkʼul «li xikʼ nekeʼilok» qe (taayaabʼasi Isaias 41:11, 12). Maakʼaʼ naxye chanru teʼyaloq malaj chanruhaq xkawil li yalok, chixjunilebʼ li xikʼ nekeʼilok re li xtenamit li Yos juntaqʼeet teʼraqeʼq: «Chanchan tawiʼ naq maajun wa xeʼwank».

17, 18. a) Kʼaʼut nokooxtenqʼa rilbʼal xsaʼ li Santil Hu re naq tqakʼojobʼ chiʼus li qachʼool rikʼin li Yos? Kʼe jun eetalil. b) Kʼaʼut tento tqakʼoxla rix li xraqal li Santil Hu re li chihabʼ 2019?

¹⁷ Li xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li Jehobʼa nakʼiik naq naqanaw ru chiʼus. Tooruuq xtawbʼal aʼin, wi naqakʼe qachʼool chi rilbʼal xsaʼ li Santil Hu ut wi naqakʼoxla rix li naqatzol. Saʼ li Santil Hu wank resil chanru kixkol chaq li xtenamit li Jehobʼa ut naxkʼojobʼ qachʼool naq aʼan tooxkol anaqwan.

¹⁸ Qakʼoxlaq li chʼinaʼusil eetalil li naroksi laj Isaias re qatenqʼankil chi xtawbʼal ru chanru nokooxkol li Yos. Naxjuntaqʼeeta rikʼin laj kʼaakʼalenel li narilebʼ chiʼus li xkarneer. Naxye: «Naxqʼalu ebʼ li xkokʼ karneer ut naxqʼunebʼ» (Is. 40:11). Naq naqekʼa naq li Jehobʼa nokooxqʼalu, natuqlaak li qachʼool ut naʼelk li qaxiw. Re naq tuqtuuq li qachʼool usta wank qachʼaʼajkilal, li moosej tiik xchʼool kixsikʼ li xraqal li Santil Hu choʼq re li chihabʼ 2019 li naxye Isaias 41:10: Matkʼoxlak xbʼaan naq laaʼin laaYos. Qakʼoxlaq rix li aatin aʼin li naxkʼojobʼ qachʼool. Xbʼaanunkil aʼin tixkʼe qametzʼew ut tixkʼojobʼ qachʼool rikʼin li Jehobʼa re xnumsinkil ebʼ li chʼaʼajkilal li yook chaq chi nachʼok.