1, 2. a) Kʼaʼut naq li xkʼulunik li Armagedon aʼan jun chaabʼil esil choʼq rehebʼ li poyanam? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin?

NAABʼALEBʼ li kristiʼaan nekeʼxkʼoxla naq moko chaabʼil esil ta li Armagedon, nekeʼxye naq aran ebʼ li tenamit teʼroksi li xninqal ru xnaqʼ puubʼ li qʼaxal xuwajel ru malaj naq tsacheʼq chi junajwa chixjunil li yobʼtesihom saʼ xbʼeen li Ruuchichʼoch. Abʼanan, li naxye li Santil Hu chirix li Armagedon aʼan jun chaabʼil esil li naxkʼe xsahil qachʼool (Apoc. 1:3). Li Armagedon moko tixsachebʼ ta ru li poyanam; tixkolebʼ bʼan. Chanru tixbʼaanu?

² Li Santil Hu naxkʼut naq saʼ li Armagedon t-osoʼq chi junajwa li xʼawabʼejilal li winq, tixsach ru li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ ut tixkanabʼebʼ chi yoʼyo li tiikebʼ xchʼool, joʼkan ajwiʼ inkʼaʼ tixkanabʼ naq tpoʼeʼq ru li Ruuchichʼochʼ (Apoc. 11:18). Re xtawbʼal ru chiʼus aʼin, qatzʼilaq rix kaahibʼ li patzʼom: Kʼaru li Armagedon? Kʼaru tkʼulmanq naq kʼulunk kʼulunk re? Kʼaru tento tqabʼaanu re naq tookoleʼq? Ut kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ tqatzʼeqtaana li Yos naq yook chaq chi nachʼok?

3. a) Kʼaru naraj xyeebʼal li aatin Armagedon? b) Naq naqil li naxye saʼ Apocalipsis 16:14, 16, kʼaʼut naqanaw naq li Armagedon maawaʼ jun tzʼaqal naʼajej saʼ Ruuchichʼochʼ?

³ (Taayaabʼasi Apocalipsis 16:14, 16). Jun sut ajwiʼ natawmank li aatin Armagedon saʼ li Santil Hu ut chalenaq saʼ li aatinobʼaal Hebreo li naraj xyeebʼal «Tzuul re Meguido» (Apoc. 16:16). Meguido aʼan jun tenamit li kiwank chaq saʼ li najter Israel (Jos. 17:11). Abʼan li Armagedon maawaʼ jun tzʼaqal naʼajej saʼ Ruuchichʼochʼ. Chʼolchʼo tzʼaqal naq aʼan bʼan li tkʼulmanq rikʼinebʼ «li awabʼej re chixjunil li ruuchichʼochʼ» naq teʼchʼutubʼaaq  re yalok rikʼin li Jehobʼa (Apoc. 16:14). Abʼanan, saʼ li tzolom aʼin, tqoksi li aatin Armagedon naq tooʼaatinaq chirix li yalok u li tkʼulmanq naq tojaʼ ajwiʼ teʼchʼutubʼaaq li awabʼej re chixjunil li Ruuchichʼochʼ. Kʼaʼut naqanaw naq li Armagedon aʼan yal jun eetalil? Xbʼeen, xbʼaan naq li tzuul re Meguido maabʼar natawmank. Xkabʼ, xbʼaan naq jwal kachʼin li naʼaj li nasutunk re li teep Meguido. Joʼkan naq moko tzʼaqal ta teʼoq aran «li awabʼej re chixjunil li ruuchichʼochʼ», ebʼ laj puubʼ ut chixjunil li xkʼanjelobʼaal re yalok. Rox, xbʼaan naq joʼ tqil saʼ li tzolom aʼin, li yalok re Armagedon ttiklaaq naq ebʼ «li awabʼej» re li Ruuchichʼochʼ teʼraj xrahobʼtesinkil ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos, li wankebʼ saʼ jalan jalanq chi naʼajej saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ.

4. Kʼaʼut naq li Jehobʼa kiʼaatinak chirix Meguido naq kiʼaatinak chirix li xnimla yalok u?

⁴ Kʼaʼut naq li Jehobʼa kiʼaatinak chirix Meguido naq kiʼaatinak chirix li xnimla yalok u? Xbʼaan naq saʼ Meguido ut li tzuul taqʼa re Jezreel li moko najt ta nakanaak rikʼin, naabʼal sut kiwank li nimla yalok u. Wank sut, li Jehobʼa ajwiʼ kiʼokenk chi kiyalok aran. Jun eetalil, «chire li haʼ re Mejido», kixtenqʼa laj Barac jun aj raqol aatin re Israel chi xqʼaxbʼal ruhebʼ laj puubʼ re Canaan li naxjolomi laj Sisara. Laj Barac ut li xDebora jun li ixq aj propeet, keʼxbʼanyoxi chiru li Jehobʼa naq sachbʼachʼoolej naq kiqʼaxok u. Joʼkaʼin naq keʼbʼichank: «Toj saʼ choxa keʼxyal chaq xqʼehebʼ li chahim; [...] keʼyalok rikʼin laj Sísara. Li nimaʼ Kisón, li najteril roqhaʼ kikelonk rehebʼ» (Juec. 5:19-21).

5. Kʼaru tzʼaqal xjalanil li yalok re Armagedon rikʼin li kixbʼaanu laj Barac?

⁵ Laj Barac ut li xDebora xeʼxraq li xbʼich rikʼin li aatin aʼin: «Joʼkaʼin taxaq naq cheʼosoʼq chixjunilebʼ li xikʼ nekeʼilok aawe, at Qaawaʼ. Ut ebʼ li nekeʼrahok aawe, chanchanaqebʼ taxaq li saqʼe naq nalemtzʼunk chaq waʼlebʼ!» (Juec. 5:31). Saʼ li Armagedon, li xikʼ nekeʼilok re li Jehobʼa teʼkamq ut li nekeʼxra teʼkoleʼq. Abʼanan, jalan tzʼaqal li yalok re Armagedon rikʼin li kixbʼaanu laj Barac. Saʼ li Armagedon ebʼ li xmoos li Yos moko teʼpleetiq ta. Yaal tzʼaqal, maakʼaʼaqebʼ xpuubʼ re yalok. Teʼxtaw xkawilal xchʼool wi teʼwanq saʼ xyaalal ut kʼojkʼooq li xchʼoolebʼ rikʼin li Jehobʼa ut chixjunilebʼ li xchoxahil aj puubʼ (Is. 30:15; Apoc. 19:11-15).

6. Kʼaru tana troksi li Jehobʼa re xqʼaxbʼal ruhebʼ li xikʼ nekeʼilok re saʼ li Armagedon?

⁶ Chanru tixbʼaanu li Jehobʼa re xqʼaxbʼal ruhebʼ li xikʼ nekeʼilok re saʼ li Armagedon? Yalaq chanru naru naxbʼaanu. Jun eetalil, maare troksi li nimla hiik, li saqbʼach ut li raqʼkaaq (Job 38:22, 23; Ezeq. 38:19-22). Joʼkan ajwiʼ, naru naxbʼaanu naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok re teʼyaloq chiribʼilebʼ ribʼ (2 Cron. 20:17, 22, 23). Ut maare troksi ebʼ li xʼanjel re xkamsinkil li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ (Is. 37:36). Maakʼaʼ naxye kʼaru troksi, relik chi yaal naq tqʼaxoq u. Chixjunilebʼ li xikʼ nekeʼilok re teʼsacheʼq ru, abʼan chixjunilebʼ li tiikebʼ xchʼool teʼkoleʼq (Prov. 3:25, 26).

7, 8. a) Joʼ naxye saʼ 1 Tesalonicenses 5:1-6, bʼar wank li esil li maajunwa qabʼihom teʼxye li nekeʼjolomink re li ruuchichʼochʼ? b) Kʼaʼut naq xuwajelaq ru li tikʼtiʼ aʼin?

⁷ Rubʼelaj li «xkutankil li Qaawaʼ», tyeemanq: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl» (taayaabʼasi 1 Tesalonicenses 5:1-6). Naq saʼ 1 Tesalonicenses 5:2, naʼaatinak chirix «li xkutankil li Qaawaʼ» yook chi aatinak chirix li nimla rahilal (Apoc. 7:14). Chanru tqanaw joqʼe tzʼaqal ttiklaaq li nimla rahilal? Li Santil Hu naxye naq tnawmanq aʼin naq tkʼemanq jun li esil li maajunwa qabʼihom.

⁸ Li nekeʼjolomink re li ruuchichʼochʼ teʼxye: «Wanko saʼ tuqtuukilal ut maakʼaʼ chik qakʼaʼuxl». Kʼaʼut naq teʼxye aʼin? Ma teʼtzʼaqonq ajwiʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼebʼ li paabʼal? Maare.  Abʼanan, aʼanaq jun li bʼalaqʼil esil li tchalq rikʼinebʼ li maaʼus aj musiqʼej. Qʼaxal xuwajelaq ru li tikʼtiʼ aʼin, xbʼaan naq tzʼaqal saʼ li hoonal naq tiklaak re li nimla rahilal li maajunwa ilbʼil saʼ xbʼeen li ruuchichʼochʼ, ebʼ li kristiʼaan teʼxkʼoxla naq maakʼaʼ chik nakʼehok re xkʼaʼuxebʼ. Joʼkan tzʼaqal, «taachalq li rosoʼjikebʼ saʼ junpaat chi maakʼaʼaq saʼ xchʼoolebʼ joʼ naq nachalk xrahil li alank saʼ xbʼeen li ixq». Ut kʼaru tkʼulmanq rikʼinebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa li inkʼaʼ nekeʼxtzʼeqtaana? Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nekeʼxnaw joqʼe tzʼaqal ttiklaaq li nimla rahilal, maare teʼsachq ajwiʼ xchʼool naq teʼril, abʼan yoʼon wanqebʼ.

9. Chanru tixbʼaanu li Jehobʼa re xsachbʼal ru li ruuchichʼochʼ li naxjolomi laj Tza?

⁹ Li Jehobʼa moko chi junwaakaj ta tixsach ru li ruuchichʼochʼ li naxjolomi laj Tza, joʼ kixbʼaanu saʼ xkutankil laj Noe. Anaqwan saʼ wiibʼ chi qʼehil tixbʼaanu. Xbʼeenwa tixsach ru li Nimla tenamit Babilonia, bʼarwiʼ chʼutchʼukebʼ chixjunil li bʼalaqʼil paabʼal li wank saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ. Moqon, saʼ li Armagedon, tixsach ru chi junajwa li ruuchichʼochʼ li naxjolomi laj Tza, aran nekeʼokenk li awabʼejilal, ebʼ laj puubʼ ut li xmolamil li yakok. Qilaq kʼaru chik nayeemank chirix li wiibʼ chi xninqal ru naʼlebʼ aʼin.

10. Naq naqil li naxye saʼ Apocalipsis 17:1, 6 ut 18:24, kʼaʼut naq li Jehobʼa tixsach ru li Nimla tenamit Babilonia?

¹⁰ «Li tojbʼamaak tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen li xnimal ru aj yumbʼeet» (taayaabʼasi Apocalipsis 17:1, 6; 18:24). Li Nimla tenamit Babilonia qʼaxal naxtzʼajni ru li xkʼabʼaʼ li Yos. Naxkʼut li tikʼtiʼ chirix li Yos, nawank joʼ jun aj yumbʼeet, xbʼaan naq naxmux ru li paabʼal naq naʼokenk chirix li xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ. Li bʼalaqʼil paabʼal naxmin ruhebʼ li nekeʼokenk chirix re xmaqʼbʼal ebʼ li xtumin. Ut kixkamsihebʼ naabʼal li kristiʼaan, saʼ xyanq wankebʼ li xmoos li Yos (Apoc. 19:2). Chanru tixbʼaanu li Jehobʼa re xsachbʼal ru li Nimla tenamit Babilonia?

11. Kʼaru «li josqʼ aj xul kaq rix», ut chanru troksi li Yos re xsachbʼal ru li Nimla tenamit Babilonia?

¹¹ Li Jehobʼa troksi li «lajeebʼ [chi] xxukubʼ» jun «li josqʼ aj xul kaq rix» re xsachbʼal ru li xnimal ru aj yumbʼeet. Li josqʼ aj xul, aʼan reetalil li Organización de las Naciones Unidas, ut li  lajeebʼ chi xukubʼ, aʼan reetalil ebʼ li awabʼej li nekeʼokenk chirix saʼebʼ li qakutan. Naq li Yos traj naq tkʼulmanq aweʼ, ebʼ li awabʼej aʼin teʼxrahobʼtesi li Nimla tenamit Babilonia. «Teʼxkanabʼ chi nakirnak ut chi tʼustʼu» naq teʼxmaqʼ chixjunil li xbʼihomal ut teʼrisi chi kutankil li xmaaʼusilal (Apoc. 17:3, 16). Saʼ junpaat tsacheʼq ru, chanchan «chiru jun kutan», lebʼlo rehebʼ teʼkanaaq li nekeʼokenk chirix, xbʼaan naq aʼan junelik naxnimobʼresi ribʼ rikʼin xyeebʼal: «Kʼojkʼookin joʼ xnaʼ li tenamit, maawaʼin xmalkaʼan ut maajoqʼe twil li rahil chʼoolej» (Apoc. 18:7, 8).

12. Kʼaru inkʼaʼ tixkanabʼ li Jehobʼa naq teʼxbʼaanu li tenamit, ut kʼaʼut naq joʼkan tnaʼlebʼaq?

¹² Li Yos inkʼaʼ tixkanabʼ naq ebʼ li tenamit teʼxsach ru ebʼ li xmoos, xbʼaan naq qʼaxal sahebʼ saʼ xchʼool naq nekeʼnaweʼk ru rikʼin li xkʼabʼaʼ li Yos ut xeʼxpaabʼ li xtaql li naxye naq tento teʼelq saʼ li Nimla tenamit Babilonia (Hech. 15:16, 17; Apoc. 18:4). Joʼkan ajwiʼ, nekeʼxkʼe xqʼe chi xtenqʼankil jalan chik li kristiʼaan re naq teʼelq chaq saʼ li Nimla tenamit Babilonia. Chi joʼkan, moko teʼtaweʼq ta xbʼaan li rahilal li tchalq saʼ xbʼeen. Usta joʼkan, tyaleʼq ajwiʼ rix li xpaabʼalebʼ.

13. a) Ani laj Gog? b) Joʼ naxye saʼ Ezequiel 38:2, 8, 9, kʼaru tkʼamoq re laj Gog saʼ li naʼajej li naxkʼabʼaʼi Armagedon?

¹³ Naq trahobʼtesinq laj Gog (taayaabʼasi Ezequiel 38:2, 8, 9). Naq ak xsachmank ru chixjunil li bʼalaqʼil paabʼal, kaʼajwiʼ li xtenamit li Jehobʼa tkanaaq chi xaqxo joʼ jun li cheʼ naq ak xnumeʼk li kaqsut-iqʼ. Relik chi yaal naq kʼajoʼaq xjosqʼil laj Tza. Joʼkan bʼiʼ, troksi li maaʼus aj musiqʼej malaj li «tzʼajn aj musiqʼej» re xbʼaanunkil naq jun chʼuut chi tenamit teʼxrahobʼtesi ebʼ li xmoos li Jehobʼa (Apoc. 16:13, 14). Li jun chʼuut chi tenamit aʼin naxkʼabʼaʼi Gog re li tenamit Magog. Naq ebʼ li tenamit teʼxrahobʼtesi li xmoos li Yos, chanchan tawiʼ naq teʼwulaq saʼ li naʼajej li naxkʼabʼaʼi Armagedon (Apoc. 16:16).

14. Kʼaru tixkʼe reetal laj Gog?

¹⁴ Laj Gog tixkʼojobʼ xchʼool rikʼin li yal rechpoyanamil, naraj naxye, ebʼ laj puubʼ li nekeʼkʼanjelak chiru (2 Cron. 32:8). Abʼan laaʼo tqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li Jehobʼa, li Qayos.  Ebʼ li tenamit teʼxkʼoxla naq memil naʼlebʼ naqabʼaanu. Saʼ xkʼabʼaʼ naq li Nimla tenamit Babilonia jwal kaw chaq ribʼ, abʼan ebʼ li xyos inkʼaʼ xeʼruuk xkolbʼal chiru «li josqʼ aj xul» ut chiru «li lajeebʼ chi [x]xukubʼ» (Apoc. 17:16). Joʼkan naq laj Gog tixkʼoxla naq moko chʼaʼajkaq ta chiru li qʼaxok u. Joʼ naq li choql nachalk saʼ xbʼeen li tenamit, joʼkan naq tchalq chi xrahobʼtesinkil li xtenamit li Jehobʼa (Ezeq. 38:16). Abʼanan saʼ junpaat tixkʼe reetal naq xtʼaneʼk saʼ jun li raʼal. Joʼ kixkʼul laj Faraon saʼ li Kaqi palaw, tixkʼe reetal naq yook chi yalok rikʼin li Jehobʼa (Ex. 14:1-4; Ezeq. 38:3, 4, 18, 21-23).

15. Kʼaru tixbʼaanu li Jesus saʼ li nimla yalok u re Armagedon?

¹⁵ Li Kriist ut ebʼ li xchoxahil aj puubʼ teʼxkol li xmoos li Yos ut teʼxsach ru chixjunilebʼ li nekeʼokenk chirix laj Gog (Apoc. 19:11, 14, 15). Ut kʼaru tixkʼul laj Tza, li qʼaxal xikʼ naril li Jehobʼa, xbʼaan naq kixjekʼi li bʼalaqʼil esil re naq ebʼ li tenamit teʼwulaq saʼ li naʼajej Armagedon? Li Jesus tixkut laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej saʼ jun li nimla siwan, bʼarwiʼ tzʼaptzʼoqebʼ chiru jun mil chihabʼ (Apoc. 20:1-3).

16. a) Kʼaru tento tqabʼaanu re xkʼutbʼesinkil naq naqanaw ru li Yos? b) Kʼaru tkʼulmanq rikʼinebʼ li nekeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼxnaw ru li Jehobʼa saʼ li Armagedon?

¹⁶ Maakʼaʼ naxye ma tojeʼ malaj junxil qokik saʼ li xtenamit li Jehobʼa, wi naqaj koleʼk saʼ li Armagedon, tento tqakʼutbʼesi naq naqanaw ru li Yos ut naqapaabʼ «li xChaabʼil Esil li Qaawaʼ Jesus» (2 Tes. 1:7-9). Naqanaw ru li Yos naq chʼolchʼo chiqu li nawulak ut li inkʼaʼ nawulak chiru, ut naq naqanaw ru li xchaqʼrabʼ. Ut naqakʼutbʼesi naq naqanaw ru naq naqara, naqapaabʼ ut naq kaʼajwiʼ aʼan naqaloqʼoni ru (1 Juan 2:3-5; 5:3). Kʼajoʼ rusilal naq junaq li kristiʼaan naxkʼutbʼesi naq naxnaw ru li Yos, xbʼaan naq «nawno ru xbʼaan li Yos», ut aʼin tkoloq re saʼ li Armagedon (1 Cor. 8:3). Kʼaʼut? Saʼ xkʼabʼaʼ naq wi «nawno ru xbʼaan li Yos», naraj naxye naq kixtaw li rusilal.

17. Kʼaru naraj xyeebʼal xpaabʼankil «li xChaabʼil Esil li Qaawaʼ Jesus»?

¹⁷ Saʼ «li xChaabʼil Esil li Qaawaʼ Jesus» naʼokenk chixjunil li yaal li kixkʼut ut natawmank saʼ li Santil Hu. Naqapaabʼ aʼin naq naqayuʼami.  Aʼin naraj xyeebʼal xkʼebʼal chiʼubʼej saʼ li qayuʼam li xkʼanjel li Jehobʼa, roxloqʼinkil li xloqʼlaj chaqʼrabʼ ut xpuktesinkil li Xʼawabʼejilal (Mat. 6:33; 24:14). Naraj ajwiʼ xyeebʼal, tzʼaqonk rikʼinebʼ li riitzʼin li Kriist li yulbʼilebʼ ru naq nekeʼxkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil li kʼanjel li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ (Mat. 25:31-40).

18. Chanru naq ebʼ li riitzʼin li Kriist li yulbʼilebʼ ru teʼxqʼajkamu li junchʼol chi karneer xbʼaan li usilal li keʼxbʼaanu rehebʼ?

¹⁸ Chi seebʼ, ebʼ li xmoos li Yos li yulbʼilebʼ ru teʼxqʼajkamu li junchʼol chi karneer xbʼaan li usilal li keʼxbʼaanu rehebʼ (Juan 10:16). Chanru teʼxbʼaanu? Rubʼelaj li nimla yalok u re Armagedon, chixjunilebʼ li 144.000 teʼxkʼul li musiqʼejil yuʼam li inkʼaʼ nalajk naʼosoʼk saʼ choxa. Teʼtzʼaqonq rikʼinebʼ li choxahil aj puubʼ li teʼxsach ru laj Gog ut teʼxkol li kʼiila tenamit, ebʼ aʼin qʼaxal qʼun xchʼoolebʼ joʼ li karneer (Apoc. 2:26, 27; 7:9, 10). Qʼaxal oxloqʼaq chiruhebʼ li kʼiila tenamit naq keʼtzʼaqonk rikʼinebʼ li xmoos li Yos li yulbʼilebʼ ru naq toj wankebʼ chaq saʼ Ruuchichʼochʼ!

19, 20. Usta naqakʼul li yalbʼaʼix, kʼaru ttenqʼanq qe re naq inkʼaʼ tqatzʼeqtaana li Yos anaqwan naq yook chaq chi nachʼok li Armagedon?

¹⁹ Anaqwan saʼ rosoʼjikebʼ li kutan li qʼaxal chʼaʼaj xnumsinkil, naabʼalo laj kʼanjel chiru li Jehobʼa naqakʼul li yalbʼaʼix. Abʼan, tooruuq xkuybʼal ut sahaq ajwiʼ saʼ qachʼool (Sant. 1:2-4). Li ttenqʼanq qe aʼan naq ajʼajaq qu chi tijok (Luc. 21:36). Joʼkan ajwiʼ, tento tqatzol li Santil Hu rajlal kutan ut tqakʼoxla rix li naxye qe, joʼ li chaqʼal ru propesiiy li yook chi kʼulmank saʼebʼ li qakutan (Sal. 77:13). Wi naqabʼaanu chixjunil aʼin ut kaw nokoopuktesink, tkawuuq li qapaabʼal ut inkʼaʼ tsachq chiqu li qoybʼenihom.

²⁰ Qakʼoxlaq naq kʼajoʼaq xsahil li qachʼool naq maakʼaʼaq chik li Nimla tenamit Babilonia ut naq ak xraqeʼk chik li Armagedon. Ut li qʼaxal wank xwankil, kʼajoʼ tana tsahoʼq qachʼool naq li xkʼabʼaʼ ut li Xnimajwal wankilal li Yos ak xterqʼusiik chik chi tzʼaqal re ru (Ezeq. 38:23). Relik chi yaal, li xkʼulunik li Armagedon aʼanaq jun chaabʼil esil choʼq rehebʼ li teʼxnaw ru li Yos, teʼxpaabʼ li Ralal ut teʼxkuy toj saʼ rosoʼjik (Mat. 24:13).