1. Kʼaru naraj li Jehobʼa naq tqabʼaanu?

 JUN rehebʼ li naʼlebʼ li jwal naxkʼe xsahil xchʼool ebʼ li sumsukebʼ aʼan naq nayoʼlaak jun li xkʼuulaʼal. Kʼajoʼ nekeʼxra li kʼuulaʼal li tojeʼ xyoʼlaak. Abʼan moko nekeʼraj ta naq tkanaaq joʼ jun kʼuulaʼal. Wi inkʼaʼ raj tkʼiiq teʼoq xkʼaʼuxl. Joʼkan ajwiʼ, jwal sa xchʼool li Jehobʼa naq naril naq yooko chi kʼiik saʼ li qapaabʼal abʼan moko naraj ta naq junelik toowanq joʼ chʼinaʼal (1 Cor. 3:1). Naraj bʼan naq chixjunilebʼ laj paabʼanel teʼwanq «joʼebʼ li ak nimebʼ chik» (1 Cor. 14:20).

2. Kʼaru ebʼ li patzʼom tqasume saʼ li tzolom aʼin?

² Saʼ li tzolom aʼin tqasume ebʼ li patzʼom aʼin: kʼaru naraj xyeebʼal wank joʼ jun aj paabʼanel li ak nim chik?, kʼaru tqabʼaanu re naq kawaqo saʼ li qapaabʼal?, kʼaʼut jwal wank xwankil li kawil tzekemq? ut kʼaʼut inkʼaʼ tqakʼojobʼ qachʼool chiqix?

KʼARU NARAJ XYEEBʼAL WANK JOʼ JUN AJ PAABʼANEL LI AK NIM CHIK?

3. Kʼaru naraj xyeebʼal wank joʼ jun aj paabʼanel li ak nim chik?

³ Naq li Santil Hu naʼaatinak chirix jun aj paabʼanel li ak nim chik, moko yook ta chi aatinak chirix li xchihabʼ. Li aatin saʼ griego li najalmank joʼ «nim chik» naraj ajwiʼ xyeebʼal «kaw», «tzʼaqal re ru» ut «tzʼaqlojenaq» (1 Cor. 2:6). Nokoowulak wank joʼebʼ laj paabʼanel li ak nimebʼ chik malaj li kawebʼ naq nokookʼiik saʼ li qapaabʼal ut naqakanabʼ wank joʼ chʼinaʼal. Ma naraj xyeebʼal aʼin naq wi junaq kaw saʼ xpaabʼal maakʼaʼ chik tento tixbʼaanu? Inkʼaʼ. Naʼoybʼenimank naq junelik yooq chi kʼiik saʼ li xpaabʼal (1 Tim. 4:15). Abʼan, chanru nanawmank wi junaq laj paabʼanel kaw saʼ li xpaabʼal?

4. Chanru nekeʼnaʼlebʼak li kawebʼ saʼ li xpaabʼal?

 ⁴ Chanru nekeʼnaʼlebʼak li kawebʼ saʼ li xpaabʼal? Ebʼ aʼan nekeʼabʼink chiru chixjunil li xnaʼlebʼ li Jehobʼa, moko kaʼaj tawiʼ li nekeʼwulak chiru. Usta yaal naq ebʼ aj maak ut nekeʼpaltoʼk, rikʼin li xyuʼam nekeʼxkʼutbʼesi naq nekeʼkʼoxlak ut nekeʼnaʼlebʼak joʼ li Jehobʼa naroybʼeni naq teʼxbʼaanu ebʼ laj kʼanjel chiru. Nekeʼxtiqibʼ ribʼ rikʼin li akʼ yuʼam ut nekeʼxbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼ re naq teʼkʼoxlaq joʼ nakʼoxlak li Yos (Efes. 4:​22-24). Xeʼxtzol naq tento teʼxkʼe saʼ ajl li xchaqʼrabʼ ut li xnaʼlebʼ li Jehobʼa naq nekeʼxsikʼ kʼaru teʼxbʼaanu joʼkan naq moko naʼajmank ta chiruhebʼ naq tzʼiibʼanbʼilaq li teʼxbʼaanu. Joʼkan ajwiʼ, naq ak xeʼxkʼubʼ kʼaru teʼxbʼaanu nekeʼxkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil (1 Cor. 9:​26, 27).

5. Kʼaru naru teʼxkʼul ebʼ laj paabʼanel li inkʼaʼ kawebʼ saʼ li xpaabʼal? (Efesios 4:​14, 15).

⁵ Abʼan, ebʼ li inkʼaʼ nekeʼkʼiik saʼ li xpaabʼal saʼ junpaat nekeʼbʼalaqʼiik xbʼaan «li bʼalaqʼil kʼutum li nekeʼxkʼut ebʼ li qas qiitzʼin re xbʼalaqʼinkilebʼ li junchʼol». Maare nekeʼxpaabʼ li tikʼtiʼ li nayeemank ut li nekeʼxye li xeʼxtzʼeqtaana li tzʼaqal paabʼal (yaabʼasi Efesios 4:​14, 15). a Maare nekeʼkaqalink malaj junelik nekeʼpleetik, saʼ junpaat nekeʼjosqʼoʼk malaj saʼ junpaat nekeʼtʼaneʼk saʼ li aaleek (1 Cor. 3:3).

6. Kʼaru eetalil nokooxtenqʼa re xtawbʼal ru chanru junaq nakawuuk saʼ li xpaabʼal? (Chaawil ebʼ li jalam u).

⁶ Joʼ ak xqil, li Santil Hu naxjuntaqʼeeta li qakʼiijik rikʼin li kʼiik saʼ li qapaabʼal. Wank naabʼal li kʼaʼaq re ru li inkʼaʼ naxnaw jun li chʼinaʼal. Joʼkan naq naʼajmank naq tkoleʼq ut t-ileʼq xbʼaan jun li kristiʼaan li ak nim chik. Jun eetalil, naq teʼxqʼax li bʼe maare junaq li naʼbʼej tixpatzʼ re li xkoʼ naq tixchap li ruqʼ. Naq yook chi kʼiik maare li naʼbʼej tixkanabʼ naq xjunes tixqʼax li bʼe abʼan toj naxjultika re naq t-iloq yalaq bʼar naq toj maajiʼ naxqʼax li bʼe. Naq ak nim chik li ixqaʼal naru chik rilbʼal ribʼ xjunes. Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank saʼ li qapaabʼal: rajlal naʼajmank chiruhebʼ li moko kawebʼ ta saʼ li xpaabʼal naq teʼtenqʼaaq xbʼaan li kawebʼ saʼ li xpaabʼal re naq inkʼaʼ  teʼxkʼe saʼ xiwxiwal li xpaabʼalebʼ ut re naq us li teʼxsikʼ xbʼaanunkil. Abʼanan, li kawebʼ saʼ li xpaabʼal nekeʼruuk xnaʼlebʼankil rix li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu re xnawbʼal kʼaru naxkʼoxla li Jehobʼa chirix junaq li naʼlebʼ ut chi joʼkan us li teʼxsikʼ xbʼaanunkil.

7. Ma naʼajmank chiruhebʼ li kawebʼ saʼ li xpaabʼal naq teʼtenqʼaaq?

⁷ Ma naraj xyeebʼal aʼin naq moko naʼajmank ta chiruhebʼ li kawebʼ saʼ li xpaabʼal naq teʼtenqʼaaq? Inkʼaʼ. Wank sut nekeʼxpatzʼ xtenqʼ. Li xjalanil junaq li moko kaw ta saʼ li xpaabʼal aʼan naq toj naroybʼeni naq ebʼ li junchʼol teʼxye li tento tixbʼaanu ut junaq li kaw saʼ li xpaabʼal naxtaw rusilal li naʼlebʼ li nekeʼxye li wankebʼ xnawom abʼan chʼolchʼo chiru naq tento «tixkʼam li riiq» (Gál. 6:5).

8. Kʼaʼut naqaye naq inkʼaʼ juntaqʼeetebʼ chixjunilebʼ laj paabʼanel?

⁸ Joʼ naq moko juntaqʼeet ta nekeʼilok li kristiʼaan li ninqebʼ chik, joʼkan ajwiʼ nakʼulmank rikʼinebʼ laj paabʼanel li kawebʼ saʼ li xpaabʼal, moko juntaqʼeet ta li xnaʼlebʼebʼ. Jun eetalil, wiibʼ oxibʼ wankebʼ xchoxahil naʼlebʼ, jalanebʼ chik inkʼaʼ nekeʼxuwak, junchʼol chik nekeʼkʼehok ut nekeʼtawok u. Joʼkan ajwiʼ, maare wiibʼ laj paabʼanel li kawebʼ saʼ li xpaabʼal moko juntaqʼeet ta nekeʼxkʼoxla chirix jun li naʼlebʼ, abʼan li nekeʼxkʼoxla naxchap ribʼ rikʼin li naxye li Santil Hu. Joʼkan naq, inkʼaʼ nekeʼxwechʼ li naxbʼaanu li jun chik, nekeʼxkʼe bʼan xchʼool chi wank saʼ junajil (Rom. 14:10; 1 Cor. 1:10).

KʼARU TQABʼAANU RE NAQ KAWAQO SAʼ LI QAPAABʼAL?

9. Kʼaʼut naqaye naq maaʼani nakawuuk saʼ li xpaabʼal yal chi joʼkan?

⁹ Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ jun li chʼinaʼal nawinqiloʼk abʼan junaq moko nakawuuk ta saʼ li xpaabʼal yal chi joʼkan saʼ xnumikebʼ li chihabʼ. Jun eetalil, ebʼ laj paabʼanel re Corinto xeʼxkʼulubʼa li chaabʼil esil, xeʼkubʼeek xhaʼ, xeʼxkʼul li santil musiqʼej ut naabʼal xeʼxtzol chirix li apóstol Pablo (Hech. 18:​8-11). Abʼanan, naq ak xnumeʼk wiibʼ oxibʼ chihabʼ naq xeʼkubʼeek xhaʼ, naabʼalebʼ toj maajiʼ nekeʼkawuuk saʼ li xpaabʼal (1 Cor. 3:2). Kʼaru tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tqakʼul aʼin?

10. Kʼaru tqabʼaanu re naq tookawuuq saʼ li qapaabʼal? (Judas 20).

¹⁰ Re naq kawaq li qapaabʼal, tento t-alaaq saʼ qachʼool xkawresinkil li qapaabʼal. Li nekeʼraj wank joʼ li maakʼaʼebʼ xnaʼlebʼ maajunwa teʼkʼiiq saʼ li xpaabʼal (Prov. 1:22). Inkʼaʼ naqaj wank joʼebʼ li inkʼaʼ nekeʼxbʼaanu li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ ut nekeʼroybʼeni naq li xnaʼ xyuwaʼ teʼxye rehebʼ kʼaru teʼxbʼaanu. Naqaj bʼan xbʼaanunkil li tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen re kʼiik saʼ li qapaabʼal (yaabʼasi Judas 20). Wi nakaawekʼa naq toj maajiʼ nakatkawuuk saʼ laapaabʼal, tzʼaama re li Jehobʼa naq t-alaaq saʼ aachʼool ut tixkʼe aametzʼew re xbʼaanunkil (Filip. 2:13).

11. Kʼaru ebʼ li tenqʼ naxkʼe li Jehobʼa re naq tookawuuq saʼ li qapaabʼal? (Efesios 4:​11-13).

¹¹ Li Jehobʼa moko naroybʼeni ta naq qajunes tookʼiiq saʼ li qapaabʼal. Kixkʼe ebʼ li winq ut ebʼ laj kʼutunel saʼ li chʼuut li nokooʼeʼxtenqʼa re naq «tookʼoxlaq joʼebʼ li ak ninqebʼ ut tqataw chi tzʼaqal re ru xteram li Kriist» (yaabʼasi Efesios 4:​11-13). Naxkʼe ajwiʼ qe li xsantil musiqʼej li nokooxtenqʼa re naq wanq qikʼin «li xkʼaʼuxl li Kriist» (1 Cor. 2:​14-16). Joʼkan ajwiʼ, kixbʼaanu naq ttzʼiibʼamanq ebʼ li hu li naʼaatinak chirix li xyuʼam li Jesús, xbʼaan aʼin naqanaw chiʼus li kixbʼaanu li Jesús naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ.  Wi naqakʼam qe rikʼin, tookʼiiq saʼ li qapaabʼal.

JWAL WANK XWANKIL LI KAWIL TZEKEMQ

12. Kʼaru «li xbʼeen naʼlebʼ li xqatzol chirix li Kriist»?

¹² Re kʼiik saʼ li qapaabʼal, tento naq inkʼaʼ tookanaaq rikʼin «li xbʼeen naʼlebʼ li xqatzol chirix li Kriist». Wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li jwal wank xwankil naxkʼam ribʼ rikʼin li yotʼik chʼoolej, li paabʼal, li subʼeʼk saʼ haʼ ut li wakliik chi yoʼyo (Heb. 6:​1, 2). Tento naq chixjunilebʼ laj paabʼanel teʼxnaw ebʼ li naʼlebʼ aʼin. Joʼkan naq li apóstol Pedro kiʼaatinak chirix aʼin naq kipuktesink rikʼinebʼ li poyanam saʼ li Pentecostés (Hech. 2:​32-35, 38). Re wank joʼ xtzolom li Kriist, aajel ru naq tqakʼulubʼa li naʼlebʼ aʼin. Laj Pablo kixye naq inkʼaʼ xpaabʼankil li wakliik chi yoʼyo juntaqʼeet rikʼin xtzʼeqtaanankil li paabʼal (1 Cor. 15:​12-14). Abʼanan, inkʼaʼ tkʼojlaaq qachʼool kaʼajwiʼ rikʼin xtawbʼal li xbʼeen naʼlebʼ.

13. Kʼaru tqabʼaanu re xtawbʼal rusilal li kawil tzekemq li naʼaatinak wiʼ Hebreos 5:14? (Chaawil ebʼ li jalam u).

¹³ Moko kaʼaj tawiʼ wank li xbʼeen naʼlebʼ wank ajwiʼ li kawil tzekemq. Saʼ xyanq aʼin, moko kaʼaj tawiʼ wank li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa wank ajwiʼ li xnaʼlebʼ li nokooxtenqʼa chi xtawbʼal ru chanru nakʼoxlak. Re xtawbʼal rusilal tento tqatzol li Santil Hu, tqanaʼlebʼa rix ut tqakʼe qachʼool chi xyuʼaminkil li xqatzol. Aʼin tixkʼut chiqu xbʼaanunkil li nawulak chiru li Jehobʼa (yaabʼasi Hebreos 5:14). b

14. Chanru kixtenqʼa laj Pablo ebʼ laj Corinto re naq teʼkawuuq saʼ li xpaabʼal?

¹⁴ Chʼaʼaj choʼq rehebʼ li moko kawebʼ ta saʼ li xpaabʼal xnawbʼal kʼaru teʼxbʼaanu naq inkʼaʼ nekeʼxtaw saʼ li Santil Hu junaq li naʼlebʼ li tixye rehebʼ kʼaru teʼxbʼaanu. Naq nakʼulmank aʼin maare wankebʼ nekeʼxkʼoxla naq nekeʼruuk xbʼaanunkil li nekeʼraj. Junchʼol chik maare teʼxpatzʼ naq txaqabʼamanq junaq li naʼlebʼ usta moko aajel ta ru. Jun eetalil, chanchan tawiʼ naq ebʼ laj paabʼanel re Corinto keʼxpatzʼ re laj Pablo naq tixxaqabʼ jun li naʼlebʼ chirix li teʼxbʼaanu rikʼin li tibʼelwa li mayejanbʼil  chiruhebʼ li pechʼbʼil yos. Laj Pablo moko kixye ta rehebʼ kʼaru teʼxbʼaanu, kixchʼolobʼ bʼan chiruhebʼ naq li junjunq truuq xbʼaanunkil li naraj, aʼ yaal li naxye li xchʼool. Kixye naabʼal li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu li tixtenqʼahebʼ re xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li tixbʼaanu naq sa teʼrekʼa ribʼ ut inkʼaʼ tixluktesi xchʼool anihaq (1 Cor. 8:​4, 7-9). Chi joʼkan kixkʼut chiruhebʼ kʼiik saʼebʼ li xpaabʼal re naq teʼkʼoxlaq chi chaabʼil ut inkʼaʼ teʼxkanabʼ naq jalan chik teʼtaqlanq saʼ xbʼeenebʼ malaj xsikʼbʼal junaq chik li naʼlebʼ.

15. Chanru kixtenqʼa laj Pablo ebʼ laj hebreo re naq junelik teʼkʼiiq saʼ li xpaabʼal?

¹⁵ Naqataw jun chik li naʼlebʼ rikʼin li kixtzʼiibʼa laj Pablo rehebʼ laj hebreo. Wankebʼ xeʼxkanabʼ kʼiik saʼ li xpaabʼal, joʼkan naq kixye rehebʼ: «Toj nekeeraj li leech joʼebʼ li kʼuulaʼal ut inkʼaʼ nekeeraj li kawil tzekemq li nekeʼxwaʼ li ak ninqebʼ chik» (Heb. 5:12). Moko xeʼxkʼe ta xchʼool chi xtzolbʼal li akʼ naʼlebʼ li yook xkʼebʼal li Jehobʼa saʼ li chʼuut (Prov. 4:18). Jun eetalil, naabʼalebʼ laj judiiy toj nekeʼxye naq aajel ru xpaabʼankil li Xchaqʼrabʼ laj Moisés usta ak xnumeʼk 30 chihabʼ chalen naq li xkamik li Kriist kixsach xwankil li chaqʼrabʼ (Rom. 10:4; Tito 1:10). Relik chi yaal naq ak xnumeʼk naabʼal chihabʼ re xkʼulubʼankil li naʼlebʼ aʼin. Joʼkan naq laj Pablo kiraj xtenqʼankilebʼ re naq teʼxkʼulubʼa li chamal naʼlebʼ li yook xkʼutbʼal chiruhebʼ saʼ li esilhu li kixtaqla. Aʼin tzʼaqal li naʼajmank chiruhebʼ re naq teʼxtaw ru naq li akʼ naʼlebʼ chirix chanru yookebʼ xloqʼoninkil ru li Jehobʼa qʼaxal chaabʼil ut re naq inkʼaʼ teʼxuwaq ut junelik teʼpuktesinq usta xikʼ nekeʼileʼk xbʼaanebʼ laj judiiy (Heb. 10:​19-23).

KʼAʼUT INKʼAʼ TQAKʼOJOBʼ QACHʼOOL CHIQIX

16. Naq ak xookʼiik saʼ li qapaabʼal, kʼaru tqabʼaanu?

¹⁶ Moko kaʼaj tawiʼ tqakʼe qaqʼe re naq tookʼiiq saʼ li qapaabʼal, tqabʼaanu bʼan chixjunil re naq junelik kawaqo saʼ li qapaabʼal. Joʼkan naq inkʼaʼ tqakʼojobʼ qachʼool chiqix (1 Cor. 10:12). Aajel ru naq rajlal tqatzʼil rix li naqabʼaanu re rilbʼal wi yooko chi kʼiik saʼ li qapaabʼal (2 Cor. 13:5).

17. Kʼaru naxkʼut chiqu chirix li kʼiik saʼ li qapaabʼal li esilhu choʼq rehebʼ laj Colosas?

 ¹⁷ Saʼ li esilhu choʼq rehebʼ laj Colosas, laj Pablo kixye naq wank xwankil naq kawaqo saʼ li qapaabʼal ut naq maajunwa tqakanabʼ kʼiik. Usta ebʼ laj paabʼanel aʼin ak xeʼkawuuk saʼ li xpaabʼal kixye rehebʼ naq weent teʼxbʼaanu re naq inkʼaʼ teʼbʼalaqʼiiq xbʼaan li xnaʼlebʼ li ruuchichʼochʼ (Col. 2:​6-10). Laj Epafras junelik natijok re naq kaw xaqxoqebʼ saʼ li xpaabʼal (Col. 4:12). Kʼaru naxkʼut chiqu? Naq chʼolchʼo chiru laj Pablo ut laj Epafras naq naʼajmank li xtenqʼ li Jehobʼa ut naq tqakʼe qaqʼe re naq junelik kawaq li qapaabʼal. Nekeʼraj naq ebʼ laj Colosas junelik kawaqebʼ saʼ li xpaabʼal usta nekeʼxnumsi ebʼ li chʼaʼajkilal.

18. Kʼaru naru tixkʼul junaq laj paabʼanel li kaw saʼ li xpaabʼal? (Chaawil li jalam u).

¹⁸ Laj Pablo kixye rehebʼ laj hebreo naq jun laj paabʼanel li kaw saʼ li xpaabʼal naru tixtzʼeq li rusilal li Yos. Wi nakawuuk li xchʼool naru tixnajtobʼresi ribʼ rikʼin li Jehobʼa toj reetal naq inkʼaʼ chik tixyotʼ xchʼool ut tkuyeʼq xmaak. Jwal chaabʼil naq ebʼ laj hebreo toj maajiʼ nekeʼxkʼul aʼin (Heb. 6:​4-9). Kʼaru nakʼulmank saʼ li qakutan rikʼinebʼ li xeʼxkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa malaj li xeʼisiik saʼ li chʼuut abʼan moqon xeʼxyotʼ xchʼool? Naq xeʼxkubʼsi ribʼ ut xeʼxyotʼ xchʼool, xeʼxkʼutbʼesi naq moko joʼebʼ ta li poyanam li kiʼaatinak wiʼ laj Pablo. Abʼan naq nekeʼsutqʼiik rikʼin li Jehobʼa naʼajmank chiruhebʼ li tenqʼ li naxkʼe rehebʼ (Ezeq. 34:​15, 16). Joʼkan naq maare ebʼ li cheekel winq nekeʼruuk xpatzʼbʼal re jun li hermaan li kaw saʼ li xpaabʼal naq tixtenqʼahebʼ re naq teʼwanq wiʼ chik saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa.

19. Kʼaru naqaj xbʼaanunkil?

¹⁹ Wi yookat chi kʼiik saʼ laapaabʼal, maakanabʼ xbʼaanunkil toj reetal taataw li nakaawaj xbʼaanunkil. Junelik kawresi aawibʼ rikʼin li kawil tzekemq ut rajlal kutan tzol kʼoxlak joʼ nakʼoxlak li Jehobʼa. Ut wi ak kaw chik laapaabʼal, kʼe aachʼool re naq maajunwa taakanabʼ kʼiik saʼ laapaabʼal.