JUNXIL qʼe kutan, ebʼ laj Israel kʼaynaqebʼ chaq chi xkʼebʼal li kubʼsink re xloqʼoninkil li Yos. Abʼan, saʼ xkutankil li Jesús, ebʼ laj judiiy qʼaxal naabʼal li tojlebʼ napatzʼmank chaq rehebʼ, ut jwal nachʼaʼajkoʼk chaq chiruhebʼ xtojbʼal.

Chixjunilebʼ li winq aj judiiy li ak tzʼaqlojenaqebʼ xchihabʼ tento raj teʼtenqʼanq rikʼin bʼayaq li tumin choʼq re li loqʼlaj muhebʼaal, ut moqon, choʼq re li rochoch li Yos. Saʼ xkutankilebʼ li apóstol, li tumin aʼan naʼoksimank chaq saʼ li rochoch li Yos li kixyiibʼ laj Herodes ut choʼq re li mayejak. Wankebʼ aj judiiy keʼxpatzʼ re laj Pedro kʼaru naxkʼoxla li Jesús chirix li tojlebʼ aʼan, ut li Kriist kixye naq maakʼaʼ reekʼ xtojbʼal. Joʼkan naq kixye re laj Pedro naq chixsikʼaq junaq li tumin re xtojbʼal (Mat. 17:24-27).

Chiruhebʼ li kutan aʼan, li xtenamit li Yos tento ajwiʼ teʼxtoj li xlajeetqil li awimq malaj li tumin (Lev. 27:30-32; Núm. 18:26-28). Ebʼ laj kʼamolbʼe saʼebʼ li paabʼal nekeʼxpatzʼ chaq ajwiʼ naq ttojmanq li xlajeetqil chixjunil li awimq joʼwiʼ «li xlajeetqil li iskʼiʼij, li anis ut li komino». Li Jesús moko kixwechʼ ta rix li tojlebʼ aʼin, li kixwechʼ bʼan rix aʼan li yibʼ aj naʼlebʼ li nekeʼxbʼaanu chaq ebʼ laj tzʼiibʼ ut ebʼ laj pariseey (Mat. 23:23).

Joʼkan ajwiʼ, ebʼ laj judiiy wankebʼ chaq rubʼel xwankil ebʼ laj Roma, joʼkan naq tento ajwiʼ teʼxtoj li naxpatzʼ li awabʼej. Jun eetalil, li wankebʼ xchʼochʼ tento teʼxkʼe jun li tojlebʼ rikʼin tumin malaj rikʼin li kʼaʼaq re ru. Wi nekeʼxxok kaahibʼ saak li ru li awimq, tento teʼxkʼe jun rehebʼ laj Roma joʼ tojlebʼ. Ebʼ laj judiiy tento ajwiʼ teʼxkʼe jun li tojlebʼ chixjunqalebʼ. Ebʼ laj pariseey keʼxpatzʼ re li Jesús ma us xkʼebʼal li tojlebʼ aʼin, ut aʼan kixsumehebʼ chi joʼkaʼin: «Qʼajsihomaq bʼiʼ re li awabʼej li kʼaru re li awabʼej, ut re li Yos li kʼaru re li Yos» (Mat. 22:15-22).

Napatzʼmank chaq ajwiʼ jun li tojlebʼ chirix li kʼay li naʼok ut li naʼelk saʼ li tenamit. Li tojlebʼ aʼin napatzʼmank bʼarwiʼ nekeʼkanaak li jukubʼ, li qʼa, li xaalbʼe, li rokebʼaal li tenamit malaj ebʼ li kʼayil.

Li xkʼihalil li tojlebʼ li nekeʼxpatzʼ ebʼ laj Roma qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chaq xtojbʼal. Laj Tácito, aj Roma li naxtzʼil rix li kikʼulmank, naxye naq rubʼel li xʼawabʼejilal laj Tiberio, naq li Jesús kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, «li wankebʼ saʼ li teep re Siria ut Judea, yookebʼ xpatzʼbʼal naq tkʼosmanq li tojlebʼ li naxpatzʼ li awabʼej, xbʼaan naq qʼaxal nachʼaʼajkoʼk chiruhebʼ aʼin».

Joʼ chanru napatzʼmank chaq li tojlebʼ qʼaxal naxkʼe chaq saʼ chʼaʼajkilal ebʼ laj judiiy. Loqʼbʼil li kʼanjel re wank joʼ aj titzʼol toj, ut nakʼemank saʼ ruqʼ li naabʼal naxtoj. Ut naq ebʼ aʼan wankebʼ chik joʼ aj titzʼol toj, naabʼal ajwiʼ li tumin nakanaak choʼq rehebʼ. Ebʼ aʼan nekeʼxsikʼ ajwiʼ xmoos re xchʼutubʼankil li tumin; ut ebʼ li moos aʼin, nakanaak ajwiʼ li tumin rikʼinebʼ. Chanchan naq laj Zaqueo wank chaq xmoos re xchʼutubʼankil li tumin (Luc. 19:1, 2). Joʼkan peʼ naq li tenamit xikʼ narilebʼ chaq ut yookebʼ xjosqʼil saʼ xbʼeenebʼ laj titzʼol toj.