1. Kʼaru kixbʼaanu li Jehobʼa saʼ qakʼabʼaʼ chiqajunqal?

LI JEHOBʼA kikʼamok chaq qe chiqajunqal rikʼin (Juan 6:44). Qakʼoxlaq kʼaru naraj xyeebʼal aʼin. Naq yook xtzʼilbʼal rix chi miyon ebʼ li poyanam, kiril naq chaabʼil qachʼool ut tooruuq xraabʼal (1 Crón. 28:9). Peʼyaal naq naxsahobʼresi qachʼool xnawbʼal naq li Jehobʼa naxnaw qu, naxtaw ru li naqekʼa ut nokooxra?

2. Kʼaru li eetalil kiroksi li Jesús re xtawbʼal ru naq li Jehobʼa nokooxra chiqajunqal?

² Li Jehobʼa qʼaxal nakatxra, ut qʼaxal naxra ajwiʼ li junjunq chi hermaan. Li Jesús kixkʼe jun eetalil re naq tqataw ru chiʼus aʼin. Wi junaq aj kʼaakʼalenel ketomq wank jun siʼeent xkarneer ut nasach chiru junaq, kʼaru tixbʼaanu? «Tixkanabʼ li bʼeleelaju roʼkʼaal [99] chiru tzuul ut txik chi xsikʼbʼal li sachenaq». Naq tixtaw, moko tpoʼq ta, tsahoʼq bʼan xchʼool rikʼin. Kʼaru naqatzol? Naq oxloqʼ naril li Jehobʼa li junjunq chi karneer xbʼaan naq aʼan chanchan jun aj kʼaakʼalenel ketomq. Li Jesús kixye: «Moko rajom ta xchʼool leechoxahil Yuwaʼ naq taasachq junaq rehebʼ a kokʼebʼ aʼin» (Mat. 18:12-14).

3. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin?

³ Relik chi yaal, inkʼaʼ naqaj xbʼaanunkil malaj xyeebʼal junaq li naʼlebʼ li tixchʼina xchʼool ebʼ li qahermaan. Saʼ li tzolom aʼin tqasume ebʼ li patzʼom aweʼ: kʼaru tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tqaluktesi xchʼool ebʼ li junchʼol? ut, kʼaru tqabʼaanu wi junaq li qechpaabʼanel tixtochʼ qachʼool? Abʼan xbʼeenwa aatinaqo bʼayaq chirixebʼ «li kokʼ aʼin» li natawmank saʼ Mateo tasal 18.

4. Anihebʼ «li kokʼ aʼin»?

⁴ Ebʼ «li kokʼ aʼin» aʼanebʼ chixjunil li xtzolom li Jesús. Maakʼaʼ naxye li xchihabʼebʼ, joʼkebʼ «li kokʼal» xbʼaan naq nekeʼxkanabʼ naq teʼtzoleʼq xbʼaan li Jesús (Mat. 18:3). Usta jalan jalanq li xtenamitebʼ, li xwanjikebʼ, li nekeʼwulak chiru ut chanru nekeʼnaʼlebʼak, abʼan chixjunilebʼ nekeʼxpaabʼ li Kriist. Ut aʼan qʼaxal naxrahebʼ (Mat. 18:6; Juan 1:12).

5. Chanru narekʼa ribʼ li Jehobʼa naq junaq li kristiʼaan naxtochʼ malaj naxluktesi xchʼool junaq rehebʼ laj kʼanjel chiru?

⁵ Oxloqʼ naril li Jehobʼa chixjunilebʼ «li kokʼ aʼin». Re xtawbʼal ru chanru narilebʼ, qakʼoxlaq chanru naqilebʼ laaʼo ebʼ li kokʼal. Peʼyaal naq oxloqʼ naqilebʼ? Naqaj xkolbʼalebʼ xbʼaan naq maakʼaʼebʼ xmetzʼew, xnawomebʼ ut xnaʼlebʼebʼ joʼebʼ li ninqi kristiʼaan. Yaal, inkʼaʼ nawulak chiqu naq junaq li kristiʼaan tixbʼaanu li maaʼusilal re junaq rechkristiʼaanil, abʼan wi junaq li kristiʼaan naxbʼaanu junaq li maaʼusilal rehebʼ li kokʼal, nokoochʼaʼajkoʼk ut wank sut qʼaxal naxchiqʼ wiʼ chik qajosqʼil. Kamaʼin ajwiʼ nakʼulmank rikʼin li Jehobʼa. Aʼan naraj xkolbʼalebʼ laj kʼanjel chiru. Ut, wi junaq li kristiʼaan naxtochʼ malaj naxluktesi xchʼool junaq rehebʼ laj kʼanjel chiru, nachʼaʼajkoʼk malaj wank sut qʼaxal napoʼk (Is. 63:9, Wy; Mar. 9:42).

6. Joʼ naxye saʼ 1 Corintios 1:26-29, chanru nekeʼileʼk li xtzolom li Jesús xbʼaan li ruuchichʼochʼ?

⁶ Kʼaʼut nayeemank ajwiʼ naq ebʼ li xtzolom li Jesús joʼkebʼ «li kokʼ»? Qakʼoxlaq, anihebʼ naxkʼe xwankil li ruuchichʼochʼ aʼin? Ebʼ li bʼihom, li wankebʼ xwankil ut li nawbʼilebʼ ru yalaq bʼar. Abʼan li xkʼihalil ebʼ li xtzolom li Jesús moko joʼkanebʼ ta. Aʼut li ruuchichʼochʼ narilebʼ joʼkebʼ «li kokʼ», naraj naxye, maakʼaʼebʼ xwankil, maakʼaʼ nekeʼok wiʼ (taayaabʼasi 1 Corintios 1:26-29). Abʼan li Jehobʼa moko joʼkan ta narilebʼ.

7. Chanru naraj li Jehobʼa naq tqil ebʼ li qechpaabʼanel?

⁷ Li Jehobʼa qʼaxal naxrahebʼ li xmoos, maakʼaʼ naxye jarubʼ chihabʼ rokikebʼ chi kʼanjelak chiru. Wi Li Jehobʼa oxloqʼ narilebʼ li qechpaabʼanel, joʼkan ajwiʼ tento tqilebʼ laaʼo. Moko yal wiibʼ oxibʼ ta tqarahebʼ, naqaj bʼan xraabʼal chixjunilebʼ (1 Ped. 2:17). Naqaj xbʼaanunkil chixjunil li wank saʼ quqʼ re xkolbʼalebʼ ut xtenqʼankilebʼ li qechpaabʼanel. Wi naqanaw naq xqatochʼ xchʼool junaq li hermaan, moko us ta naq tqakʼoxla naq aʼan chʼimpoʼ ut naq tento tixtzʼeq chirix xchʼool li kikʼulmank. Kʼaʼut wankebʼ nekeʼpoʼk? Maare saʼ xkʼabʼaʼ chanru kʼiresinbʼilebʼ chaq nekeʼrekʼa naq maakʼaʼ nekeʼok wiʼ. Malaj tojeʼ xeʼok saʼ li yaal ut maajiʼ nekeʼxtzol chanru xkuybʼal li xpaltilebʼ li junchʼol. Maakʼaʼ naxye kʼaʼut nakʼulmank aʼin, tento naq tqayal qaqʼe chi xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal. Joʼkan ajwiʼ, wi junaq li hermaan napoʼk saʼ junpaat, chʼolchʼooq chiru naq aʼin jun li xpaltil ut aajel ru naq tixjal xnaʼlebʼ. Naʼajmank naq tixbʼaanu re naq sa trekʼa ribʼ ut re naq sa teʼrekʼa ribʼ ebʼ li junchʼol.

8. Kʼaru li naʼlebʼ nataqlank chaq saʼ xkʼaʼuxl ebʼ li xtzolom li Jesús?

⁸ Kʼaʼut naq kiʼaatinak li Jesús chirixebʼ «li kokʼ aʼin»? Xbʼaan naq ebʼ li xtzolom keʼxpatzʼ: «Ani peʼ li qʼaxal nim xwankil saʼ li xnimajwal wankilal li choxa?» (Mat. 18:1). Saʼ xkutankil li Jesús, naabʼalebʼ aj judiiy qʼaxal oxloqʼ chaq chiruhebʼ li wankilal ut naq nawbʼilaqebʼ ru yalaq bʼar. Jun li winq li naxnaw chirix aʼin, naxye: «Ebʼ li kristiʼaan qʼaxal nekeʼxrahi chaq ru naq teʼnimaaq, teʼnaweʼq ut teʼoxloqʼiiq ru joʼwiʼ naq tkʼeheʼq xwankilebʼ».

9. Kʼaru raj tento teʼxbʼaanu ebʼ li xtzolom li Jesús?

⁹ Li Jesús naxnaw naq ebʼ li xtzolom tento teʼxyal xqʼe chi xkanabʼankil li yibʼ aj naʼlebʼ aʼan,  li kʼaynaqebʼ chaq chi xbʼaanunkil ebʼ laj judiiy. Kixye rehebʼ: «Li nim xwankil saʼ eeyanq kamaʼaq li jwal saaj, ut li najolomink kamaʼaq laj kʼanjel» (Luc. 22:26). Re naq toowanq joʼkebʼ «li jwal saaj», tento tqil naq ebʼ li junchʼol nimebʼ xwankil chiqu (Filip. 2:3). Wi qʼaxal naqayal qaqʼe chi naʼlebʼak chi joʼkaʼin, inkʼaʼ tqachʼina xchʼool ebʼ li junchʼol.

10. Kʼaru li naʼlebʼ kixkʼe li apóstol Pablo tento tqachap choʼq qe?

¹⁰ Chixjunilebʼ li hermaan wankebʼ xseebʼal chiqu. Aʼin moko chʼaʼaj ta rilbʼal naq naqakʼe saʼ qu li xchaabʼilal ru xnaʼlebʼebʼ. Tento naq tqachap choʼq qe li naʼlebʼ li kixkʼe li apóstol Pablo rehebʼ laj Corinto: «Ani xsikʼok aawu chiruhebʼ chixjunil? Kʼaru wank aawe chi inkʼaʼ ta aakʼulum? Ut wi yal aakʼulum, kʼaʼ put naq nakanimobʼresi aawibʼ chanchan naq moko aakʼulum ta?» (1 Cor. 4:7). Joʼkan bʼiʼ, kʼaʼ put naq tqasikʼ naq teʼxnima qu malaj tqakʼoxla naq nim qawankil chiruhebʼ li junchʼol? Wi junaq li hermaan naxnaw xkʼebʼal li seeraqʼ malaj junaq li hermaan ixq naabʼal li xtzolom, tento raj naq tixye naq aʼin naxbʼaanu saʼ xkʼabʼaʼ li Jehobʼa.

11. Kʼaru naqatzol chirix li jaljokil ru aatin li kiʼaatinak wiʼ li Jesús chirix li awabʼej ut li xmoos?

¹¹ Naq ak kixye li Jesús rehebʼ li xtzolom naq inkʼaʼ raj teʼxluktesi xchʼool ebʼ li junchʼol, kixseeraqʼi rehebʼ jun li jaljokil ru aatin chirix jun li awabʼej ut jun rehebʼ li xmoos. Li awabʼej kixkuy li xmamaʼ kʼas li xmoos li maajunwa raj truuq xtojbʼal. Abʼanan, moqon, li moos aʼan inkʼaʼ kixkuy li xkʼas li rechmoosil usta moko nim ta. Tojaʼ naq, li awabʼej kixchʼik saʼ tzʼalam li moos li moko kiʼuxtaanank ta u. Kʼaru naqatzol? Li Jesús kixye: «Joʼkan ajwiʼ tixbʼaanu eere linchoxahil Yuwaʼ, wi inkʼaʼ teekuy xmaakebʼ leeras eeriitzʼin chi anchal eechʼool chejunjunqal» (Mat. 18:21-35).

12. Wi inkʼaʼ nokookuyuk maak, chanru naqakʼehebʼ saʼ chʼaʼajkilal ebʼ li junchʼol?

¹² Li kixbʼaanu li moos aʼan moko kaʼaj tawiʼ kixkʼam chaq li chʼaʼajkilal saʼ xbʼeen, kixkʼam ajwiʼ chaq saʼ xbʼeenebʼ li junchʼol. Qʼaxal yibʼru kixbʼaanu re li rechmoosil, ut «koxkʼe saʼ tzʼalam toj reetal tixtoj li xkʼas». Joʼkan ajwiʼ, kixkʼe saʼ chʼaʼajkilal ebʼ li junchʼol chi moos li xeʼril li kixbʼaanu. Li Jesús kixye: «Naq ebʼ li rech moosil keʼril li xkʼulmank, kʼajoʼ naq keʼrahoʼk xchʼool». Kamaʼin ajwiʼ nakʼulmank qikʼin laaʼo, li naqabʼaanu wank xwankil saʼ xbʼeenebʼ li junchʼol. Wi junaq li hermaan naxtochʼ qachʼool ut inkʼaʼ naqaj xkuybʼal xmaak, kʼaru naru tkʼulmanq? Naqarahobʼtesi xbʼaan naq inkʼaʼ naqakuy xmaak, inkʼaʼ naqara ut maare inkʼaʼ chik tqaatina. Joʼkan ajwiʼ, naqakʼehebʼ saʼ chʼaʼajkilal ebʼ li hermaan xbʼaan naq nekeʼxkʼe reetal naq wanko saʼ chʼaʼajkilal rikʼin li hermaan aʼan.

13. Kʼaru nakaatzol chirix li kixkʼul jun aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink?

¹³ Naqataw rusilal naq naqakuy xmaak ebʼ li hermaan ut naxbʼaanu ajwiʼ naq sa teʼrekʼa ribʼ ebʼ li junchʼol. Aʼin kixkʼul li xCrystal * jun aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink. Aʼan naxye naq qʼaxal narahobʼtesiik chaq xchʼool xbʼaan jun li hermaan ixq: «Li raatin qʼaxal ra nanaq joʼ naxset jun li qʼesnal chʼiichʼ. Naq nokooʼelk chi puktesink, inkʼaʼ nawaj xik saʼ li bʼelebʼaal chʼiichʼ bʼarwiʼ wank ajwiʼ aʼan. Kiʼok chi chʼinaak ut chi rahoʼk inchʼool». Li xCrystal naxkʼoxla naq wank chaq xyaalal chiru naq tpoʼq. Abʼan moko kixxok ta saʼ xchʼool li kiʼuxk re ut moko kixkʼoxla ta naq kʼaʼ put naq naxkʼul aʼan. Kixkubʼsi xwankil ut kixyuʼami li naʼlebʼ li kixtaw saʼ li tzolom li naʼaatinak chirix chanru tookuyuq maak chi anchal qachʼool re li hu Laj Kʼaakʼalehom 15 re octubre 1999. Maakʼaʼ saʼ qʼeqchiʼ. Joʼkan naq kixkuy xmaak li hermaan.  Naxye: «Anaqwan nintaw ru naq chiqajunilo naqayal qaqʼe chi xjalbʼal qanaʼlebʼ ut naq li Jehobʼa naxkuy qamaak rajlal kutan chi anchal xchʼool. Chanchan tawiʼ naq xwisi jun nimla iiq saʼ inbʼeen ut anaqwan sa chik linchʼool».

14. a) Joʼ naxye saʼ Mateo 18:21, 22, kʼaru chaq li xchʼaʼajkilal li apóstol Pedro, ut kʼaru naqatzol chirix li kiyeheʼk re xbʼaan li Jesús? b) Kʼaru naru ttenqʼanq qe wi joʼkan ajwiʼ naqakʼul?

¹⁴ Naqanaw naq tento tookuyuq maak xbʼaan naq aʼin naraj li Yos. Abʼan wank sut nachʼaʼajkoʼk chiqu xbʼaanunkil. Chanchan tawiʼ naq aʼin kixkʼul chaq li apóstol Pedro (taayaabʼasi Mateo 18:21, 22). Kʼaru ttenqʼanq qe? Xbʼeen, xkʼoxlankil rix naq li Jehobʼa rajlal yook xkuybʼal qamaak (Mat. 18:32, 33). Moko qakʼulubʼ ta naq tixkuy qamaak, abʼan aʼan naxbʼaanu chi anchal xchʼool (Sal. 103:8-10). Joʼkan naq, «laaʼo ajwiʼ tento naq chiqara qibʼ chiqibʼil qibʼ». Joʼkan bʼiʼ, tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen xkuybʼal xmaak ebʼ li qechpaabʼanel (1 Juan 4:11). Xkabʼ, xkʼoxlankil rix li nakʼulmank naq nokookuyuk maak. Naqatenqʼa li qechpaabʼanel li xtochʼ qachʼool, nokootzʼaqonk re naq wank li junajil saʼ li chʼuut, inkʼaʼ naqakanabʼ wank choʼq ramiiw li Jehobʼa ut naqisi jun li iiq saʼ qabʼeen (2 Cor. 2:7; Col. 3:14). Rox, tijok chiru li Jehobʼa, xbʼaan naq aʼan naxye qe naq tqakuyebʼ xmaak li junchʼol. Miqakanabʼ naq laj Tza tixsach li tuqtuukilal li wank saʼ qayanq (Efes. 4:26, 27). Naʼajmank naq li Jehobʼa tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tootʼaneʼq saʼ li xraʼal laj Tza.

15. Joʼ naxye saʼ Efesios 4:32, kʼaru tqabʼaanu wi junaq li hermaan naxbʼaanu junaq li naʼlebʼ li naxchiqʼ qajosqʼil?

¹⁵ Ut, kʼaru tqabʼaanu wi junaq li hermaan naxbʼaanu junaq li naʼlebʼ li naxchiqʼ qajosqʼil? Wi joʼkan, tento tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xkʼambʼal qibʼ saʼ usilal rikʼin. Chootijoq chiru li Jehobʼa ut qayehaq re chixjunil li naqekʼa. Qatzʼaamaq re, naq chirosobʼtesiq  li kixtochʼ qachʼool ut chooxtenqʼaq chi rilbʼal li xchaabʼil naʼlebʼ, aʼ li naril ut li naroxloqʼi li Jehobʼa chirix li hermaan aʼan (Luc. 6:28). Wi inkʼaʼ nokooruuk risinkil saʼ qachʼool li kixbʼaanu qe, qasikʼaq junaq li hoonal bʼarwiʼ tooruuq chi aatinak rikʼin. Jwal us naq tqakʼoxla naq moko yal kiraj ta naq kixbʼaanu qe aʼin (Mat. 5:23, 24; 1 Cor. 13:7). Naq tooʼaatinaq rikʼin, qakʼoxlaq naq moko saʼ xmaaʼusilal ta xchʼool kixbʼaanu aʼin. Abʼan, wi inkʼaʼ naraj xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal? Li Santil Hu naxye: «Chekuyaq eemaak cheribʼil eeribʼ». Miqakʼoxla naq maajunwa tqatuqubʼ ru li chʼaʼajkilal rikʼin li hermaan aʼan (taayaabʼasi Efesios 4:32). Ut li qʼaxal wank xwankil, miqaxok saʼ qachʼool li kixbʼaanu qe, xbʼaan naq aʼin tooxkʼe saʼ chʼaʼajkilal rikʼin li Jehobʼa. Miqakanabʼ naq junaq li naʼlebʼ tixluktesi qachʼool. Chi joʼkan tqakʼutbʼesi naq qʼaxal naqara li Jehobʼa (Sal. 119:165).

16. Kʼaru tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen chiqajunqal?

¹⁶ Kʼajoʼ naqabʼanyoxi naq juno ajwiʼ chi chʼuut li nokookʼanjelak saʼ junajil chiru li Jehobʼa ut naq jun «ajwiʼ laj kʼaakʼalehom» qe! (Juan 10:16). Saʼ li tasal hu Organizados para hacer la voluntad de Jehová, perel 165, naxye: «Tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen naq tootzʼaqonq re naq twanq li junajil». Naxye ajwiʼ: «Junelik tqakʼam qibʼ saʼ usilal rikʼinebʼ li qechpaabʼanel wi naqilebʼ joʼ nekeʼileʼk xbʼaan li Jehobʼa». Aʼan nokooril chiqajunilo joʼkebʼ «li kokʼ» ut qʼaxal oxloqʼo chiru. Joʼkan ajwiʼ tento tqilebʼ li qechpaabʼanel. Aʼan naxkʼe saʼ ru ut oxloqʼ chiru chixjunil li naqabʼaanu re rilbʼalebʼ ut xtenqʼankilebʼ (Mat. 10:42).

17. Kʼaru naqaj xbʼaanunkil?

¹⁷ Naqarahebʼ li qahermaan, joʼkan naq naqapaabʼ li naʼlebʼ aʼin: «Meekʼe xtichkʼobʼaalebʼ malaj xtʼanlebʼaalebʼ leeras eeriitzʼin» (Rom. 14:13). Naqilebʼ li qechpaabʼanel naq nimebʼ xwankil chiqu ut naqaj xkuybʼalebʼ xmaak chi anchal qachʼool. Miqakanabʼ naq li nekeʼxbʼaanu ebʼ li junchʼol tooxkʼe chi tichkʼok. Qakʼehaq bʼan qachʼool «chirix li kʼaru nakʼuubʼank re li tuqtuukilal ut li sumwaklesij ibʼ» (Rom. 14:19).