1. Kʼaru naru naxkʼe qaxiw?

 QAKʼOXLAQ rix li xeʼxkʼul wiibʼ oxibʼ li hermaan. Laj Néstor ut li xMaría, li rixaqil, xeʼraj xik saʼ jun li naʼajej bʼarwiʼ naʼajmank ebʼ laj puktesinel. * Abʼan, re xbʼaanunkil aʼin, tento teʼroksi chiʼus li tumin. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin nekeʼchalk xxiw ut xeʼxkʼoxla naq moko sahaqebʼ ta chik saʼ xchʼool. Laj Biniam, wank bʼarwiʼ ebʼ li kristiʼaan inkʼaʼ nekeʼxkʼulubʼa li qakʼanjel. Naq kiʼok joʼ aj testiiw re li Jehobʼa, kixkʼe reetal naq teʼxrahobʼtesi ajwiʼ. Usta aʼin naxkʼe xxiw, abʼan wank kʼaru chik qʼaxal naxkʼe xxiw: chanru teʼnaʼlebʼaq li xjunkabʼal naq teʼxnaw naq kixjal li xpaabʼal. Jun chik, aʼan li kixkʼul li xValeria, kiyeheʼk re, naq wank li kanser saʼ xjunxaqalil li naru nakamsink re. Inkʼaʼ naraj xqʼetbʼal li naxye li Santil Hu chirix li kikʼ ut kichʼaʼajkoʼk chiru xtawbʼal ani tchoʼoq re chi inkʼaʼ troksi li kikʼ. Yaal naq xkʼoxlankil li kamk naxkʼe xxiw.

2. Kʼaʼut aajel ru naq tqayal qaqʼe re naq inkʼaʼ tnumtaaq li qaxiw?

² Ma wank sut nakaawekʼa aawibʼ joʼebʼ li hermaan aʼin? Naabʼal qe naqakʼul aʼan. Abʼan, wi naqakanabʼ naq tnumtaaq li qaxiw, aʼin tixbʼaanu naq li tqasikʼ saʼ li qayuʼam tooxnajtobʼresi rikʼin li Jehobʼa. Ut aʼan tzʼaqal naraj  laj Tza. Aʼan naxyal roksinkil re naq tqaqʼet li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa, joʼ xpuktesinkil li chaabʼil esilal (Apoc. 12:17). Yaal naq aʼan maaʼus xnaʼlebʼ, narahobʼtesink ut wank xwankil. Abʼan, wank kʼaru tooxtenqʼa chi xqʼaxbʼal ru aʼin. Kʼaru aʼan?

3. Kʼaru tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tnumtaaq li qaxiw?

³ Laj Tza inkʼaʼ tooxsebʼesi wi chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa wank chiqakʼatq ut nokooxra (Sal. 118:6). Jun eetalil, li kitzʼiibʼank re li Salmo 118 kixkʼul ebʼ li rahilal. Naabʼal xikʼ nekeʼilok chaq re, joʼ li wankebʼ xwankil (raqal 9 ut 10). Wank sut kixkuy li mineʼk u (raqal 13). Joʼkan ajwiʼ kaw kiqʼuseʼk xbʼaan li Jehobʼa (raqal 18). Usta joʼkan, kixye saʼ li xbʼich: «Maakʼaʼ ninxiwa». Kʼaʼut kirekʼa aʼin? Xbʼaan naq naxnaw naq naraheʼk xbʼaan li xchoxahil Yuwaʼ usta kiqʼuseʼk. Chʼolchʼo chiru naq, maakʼaʼ naxye kʼaru tkʼulmanq, li Yos li qʼaxal narahok, junelik tixtenqʼa (Sal. 118:29).

4. Kʼaru tooruuq xqʼaxbʼal ru wi chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa nokooxra?

⁴ Chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa nokooxra chiqajunjunqal. Aʼin tooxtenqʼa chi xnumsinkil oxibʼ li naʼlebʼ li nakʼehok re qaxiw: 1) xkʼoxlankil naq inkʼaʼ tooruuq xwenteninkil li qajunkabʼal, 2) xxuwankil ruhebʼ li junchʼol ut 3) xxuwankil li kamk. Ebʼ li hermaan li xooʼaatinak wiʼ saʼ li xbʼeen raqal xeʼruuk xqʼaxbʼal ru li xxiw xbʼaan naq chʼolchʼo chiruhebʼ naq nekeʼraheʼk xbʼaan li Jehobʼa.

5. Kʼaru naru tixkʼe xkʼaʼuxl li najolomink re li junkabʼal? (Chaawil li jalam u chiru li hu).

⁵ Ebʼ laj paabʼanel li nekeʼjolomink re li junkabʼal, nekeʼxkʼe xchʼool chi xwenteninkil (1 Tim. 5:8). Wi laaʼat jun rehebʼ aʼin, maare xbʼaan li nimla yajel COVID-19 xʼok aakʼaʼuxl naq tateʼrisi saʼ laakʼanjel. Maare kiʼok aakʼaʼuxl xkʼoxlankil naq inkʼaʼ tatruuq xchʼolaninkil laajunkabʼal malaj inkʼaʼ tatruuq xtojbʼal laawochoch. Maare xaakʼoxla naq inkʼaʼ chik tatruuq xtawbʼal junaq laakʼanjel wi tateʼrisi. Malaj, joʼ kixkʼul laj Néstor ut li xMaría, li xooʼaatinak wiʼ, maare xaakʼoxla naq moko tatruuq ta xkʼosbʼal laasachomq. Laj Tza kiroksi aʼin re naq naabʼal teʼxkanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa.

6. Kʼaru naraj laj Tza naq tqapaabʼ?

⁶ Laj Tza naraj naq tqapaabʼ naq li Jehobʼa inkʼaʼ naxkʼe xchʼool chiqix chiqajunqal, ut naq inkʼaʼ tixtenqʼa li qajunkabʼal. Wi tootʼaneʼq saʼ li xraʼal, naru nokooʼok xkʼoxlankil naq tento tqabʼaanu yalaq kʼaru re naq inkʼaʼ tooʼeʼrisi saʼ li qakʼanjel, usta inkʼaʼ tqapaabʼ li naxye li Santil Hu.

7. Kʼaru naxye qe li Jesús?

⁷ Kaʼajwiʼ li Jesús naxnaw ru chiʼus li Yuwaʼbʼej. Joʼkan naq kixye aʼin: «LeeYuwaʼ ak naxnaw li kʼaru nekeʼraj ru chi toj maajiʼ neketzʼaama chiru» (Mat. 6:8). Ut li Jesús naxnaw ajwiʼ naq li Jehobʼa yoʼon wank re qatenqʼankil. Ebʼ laj paabʼanel wankebʼ saʼ li xjunkabʼal li Jehobʼa. Xbʼaan naq aʼan najolomink re, chʼolchʼo chiqu naq tixbʼaanu ajwiʼ li naxpatzʼ saʼ 1 Timoteo 5:8 rehebʼ li nekeʼjolomink re li junkabʼal.

8. a) Kʼaru ttenqʼanq qe wi tqakʼoxla naq inkʼaʼ tooruuq xwenteninkil li qajunkabʼal? (Mateo 6:31-33). b) Chanru tqakʼam qe rikʼin li sumal li naqil saʼ li eetalil?

⁸ Wi chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa nokooxra ut li qajunkabʼal, moko twiibʼanq ta qachʼool chi xkʼoxlankil naq  tixkʼe qe li t-aʼajmanq chiqu (taayaabʼasi Mateo 6:31-33). Ut saʼ xkʼabʼaʼ naq li Jehobʼa nokooxra numtajenaq wiʼ chik li tixkʼe qe. Naq kixyiibʼ li Ruuchichʼochʼ, moko kaʼaj tawiʼ kixkʼe li naʼajmank chiqu re naq twanq qayuʼam. Kixkʼe bʼan naabʼal chik li kʼaʼaq re ru re naq tqayal xsahil (Gén. 2:9). Usta kachʼin ajwiʼ naqanumsi wiʼ li kutan, qabʼanyoxiq re li Jehobʼa li naxkʼe qe. Li Jehobʼa junelik naxkʼe «li qawa re rajlal kutan» (Mat. 6:11). Tento naq tqajultika naq li naqakanabʼ chiʼixbʼej jwal kachʼin chiru li tixkʼe qe li Jehobʼa anaqwan ut saʼ li kutan chalk re. Joʼkan xeʼxkʼul laj Néstor ut li xMaría (Is. 65:21, 22).

9. Kʼaru nakaatzol rikʼin laj Néstor ut li xMaría?

⁹ Laj Néstor ut li xMaría, li wankebʼ Colombia, us wankebʼ chaq. Nekeʼxye: «Xqaj xjalbʼal li qayuʼam re xkʼebʼal xkomon qahoonal saʼ li puktesink, abʼan kiʼok qaxiw chi xkʼoxlankil naq tpaltoʼq li kʼaru qe. Xqakʼoxla naq moko sahaq ta chik saʼ qachʼool». Chanru xeʼxqʼax ru li xxiw? Xeʼxkʼoxla chanru li Jehobʼa ak kixkʼutbʼesi li xrahom chiruhebʼ. Chʼolchʼo chiruhebʼ naq li Jehobʼa trilebʼ, xeʼxkanabʼ li xkʼanjel, xeʼxkʼayi li rochoch ut xeʼqʼaxonk bʼarwiʼ naʼajmank ebʼ aj puktesinel. Chanru nekeʼrekʼa ribʼ rikʼin li xeʼxbʼaanu? Laj Néstor naxye: «Xqil chanru natzʼaqlok ru li naxye saʼ Mateo 6:33. Maakʼaʼ napaltoʼk qe. Anaqwan qʼaxal sa wiʼ chik saʼ qachʼool».

10. Kʼaʼut naq inkʼaʼ nasach saʼ qachʼool rilbʼal naq ebʼ li kristiʼaan nekeʼxxuwa ebʼ li rechkristiʼaanil?

¹⁰ Chalen chaq saʼ xtiklajik, ebʼ li poyanam nekeʼxrahobʼtesi ribʼebʼ (Ecl. 8:9). Wankebʼ nekeʼnumtaak saʼ xbʼeenebʼ li junchʼol, nekeʼxbʼaanu li maaʼusilal, nekeʼhobʼok ut nekeʼraj xkamsinkilebʼ li rechtzolom, malaj nekeʼxrahobʼtesi li xjunkabʼal. Joʼkan peʼ naq ebʼ li kristiʼaan nekeʼxxuwa ebʼ li rechkristiʼaanil! Chanru naroksi aʼin laj Tza?

11, 12. Chanru naroksi laj Tza xxuwankil ruhebʼ li junchʼol?

¹¹ Laj Tza naroksi aʼin re naq tqakanabʼ puktesink malaj tqaqʼet li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Aʼan naxbʼaanu naq ebʼ li awabʼej teʼxram li qakʼanjel ut tooʼeʼxrahobʼtesi (Luc. 21:12; Apoc. 2:10). Saʼ xkʼabʼaʼ naq laj Tza najolomink re li ruuchichʼochʼ  aʼin, naabʼalebʼ nekeʼxye li tikʼtiʼ chirixebʼ laj testiiw re li Jehobʼa. Li nekeʼpaabʼank re li tikʼtiʼ aʼin, nokooʼeʼxrahobʼtesi malaj nokooʼeʼxseʼe (Mat. 10:36). Inkʼaʼ nasach qachʼool rilbʼal naq laj Tza naroksi aʼin xbʼaan naq ak kixbʼaanu chaq saʼ xkutankilebʼ li apóstol (Hech. 5:27, 28, 40).

¹² Laj Tza moko kaʼaj tawiʼ naroksi xuwankil ru ebʼ li awabʼej. Naroksi ajwiʼ xxuwankil ru li teʼxye li xjunkabʼal wi teʼoq joʼ aj Testiiw. Aʼin li qʼaxal nekeʼxxuwa ru chiru naq teʼsakʼeʼq. Xbʼaan naq nekeʼxra li xjunkabʼal ut nekeʼraj naq saʼ jun kutan teʼxnaw ut teʼxra li Jehobʼa. Narahoʼk saʼ xchʼoolebʼ naq nekeʼxye li yibʼru aj aatin chirix li Jehobʼa ut ebʼ laj kʼanjel chiru. Abʼan wank sut li xikʼ nekeʼilok chaq nekeʼxkʼulubʼa li yaal. Abʼanan, wi junaq rehebʼ li qajunkabʼal tooxtzʼeqtaana, chanru toonaʼlebʼaq?

13. Kʼaʼut chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa tooxra naq li qajunkabʼal tooxtzʼeqtaana? (Salmo 27:10).

¹³ Qʼaxal chʼinaʼus ut naxwaklesi li qachʼool li naxye li Salmo 27:10! (Taayaabʼasi). Wi chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa nokooxra, inkʼaʼ tooxuwaq chiru li rahobʼtesink ut naqanaw naq saʼ jun kutan toorosobʼtesi xbʼaan li qakuyum. Li Jehobʼa tixkʼe qe li naʼajmank re naq us wanq li qajunxaqalil, li naqekʼa ut li qapaabʼal, ut kaʼajwiʼ aʼan naxnaw xbʼaanunkil chiʼus aʼin. Aʼin tzʼaqal li kixkʼul laj Biniam, li xooʼaatinak wiʼ saʼ li raqal 1.

14. Kʼaru nakaatzol rikʼin laj Biniam?

¹⁴ Laj Biniam kiʼok joʼ aj testiiw re li Jehobʼa usta naxnaw naq trahobʼtesiiq xbʼaan ebʼ li awabʼej. Aʼan naxye: «Qʼaxal ra wiʼ chik xinkʼul chiru li xinkʼoxla. Abʼan, jwal ninxuwa wiʼ chik naq xikʼ tinril linjunkabʼal. Ninxuwa xrahobʼtesinkil xchʼool linyuwaʼ ut naq linjunkabʼal inkʼaʼ chik tinroxloqʼi naq tinʼoq joʼ aj Testiiw». Kʼaru kitenqʼank re? Xkʼoxlankil naq li Jehobʼa narahok re ut naq junelik narilebʼ li nekeʼrahok re. Laj Biniam naxye: «Xinʼok xkʼoxlankil rix li ak kixbʼaanu li Jehobʼa chirixebʼ li xeʼxkuy xnumsinkil li nebʼaʼil, li xikʼ ilok ut li rahobʼtesiik. Ninnaw naq li Jehobʼa tinrosobʼtesi wi tiikaq inchʼool chiru. Naabʼal sut xineʼxchap ut xineʼxtawasi. Saʼ li hoonal aʼan xinkʼe reetal naq wi tiik qachʼool  chiru li Jehobʼa, aʼan nokooxtenqʼa». Laj Biniam kiril li Jehobʼa joʼ jun li tzʼaqal yuwaʼbʼej, ut ebʼ li hermaan joʼ li xjunkabʼal.

15. Kʼaʼut naq ak re naq naqaxuwa li kamk?

¹⁵ Li Santil Hu naxye naq li kamk aʼan jun li xikʼ naʼilok qe (1 Cor. 15:25, 26, TNM). Xkʼoxlankil rix li kamk naru naxbʼaanu naq tnumtaaq li qakʼaʼuxl, qʼaxal chik wi yajo malaj li qajunkabʼal. Abʼan, kʼaʼut naqaxuwa ru li kamk? Xbʼaan naq li Jehobʼa xooxyobʼtesi re naq tqaj wank chi junelik (Ecl. 3:11). Abʼan, xxuwankil ru bʼayaq li kamk naru nokooxkol. Xbʼaan naq tixbʼaanu naq tqakʼe reetal li naqatzeka, tqayuʼ li qajunxaqalil, tooxik rikʼin laj bʼanonel, tqaket li qabʼan naq aajel ru ut inkʼaʼ tqakʼe saʼ xiwxiwal li qayuʼam.

16. Chanru naroksi laj Tza li qaxiw chirix li kamk?

¹⁶ Laj Tza naxnaw naq oxloqʼ chiqu li yuʼam. Joʼkan naq naxye naq tqabʼaanu yalaq kʼaru re xkolbʼal rix, usta tqakanabʼ wank choʼq ramiiw li Jehobʼa (Job 2:4, 5). Moko yaal ta naxye! Xbʼaan naq aʼan «laj eechal re li kamk», naxyal roksinkil li xiw aʼin re naq tqatzʼeqtaana li Jehobʼa (Heb. 2:14, 15). Wank sut, laj Tza naroksi ebʼ li kristiʼaan re xyeebʼal naq teʼraj qakamsinkil wi inkʼaʼ naqatzʼeqtaana li qapaabʼal. Malaj wank sut naroksi naq naqakʼul junaq li rahilal ut nokooʼeʼxkʼam saʼ li bʼanlebʼaal, re naq tqaqʼet qibʼ chiru li Jehobʼa. Maare ebʼ laj bʼanonel ut li qakomon li maawaʼebʼ aj Testiiw teʼraj naq tqakʼulubʼa li kikʼ saʼ li qichʼmul, li naxqʼet li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Maare wank junaq tixyal qaqʼunbʼesinkil re xkʼulubʼankil li bʼaneʼk li inkʼaʼ naxkʼulubʼa li Santil Hu.

17. Joʼ naxye saʼ Romanos 8:37-39, kʼaʼut naq inkʼaʼ tqaxuwa ru li kamk?

¹⁷ Maaʼani qe naraj kamk, abʼan wi tookamq, li Jehobʼa inkʼaʼ tixkanabʼ qaraabʼal (taayaabʼasi Romanos 8:37-39). Li Jehobʼa naxjultika ebʼ li ramiiw li nekeʼkamk, chanchan tawiʼ naq toj yoʼyokebʼ (Luc. 20:37, 38). Naraj wiʼ chik xkʼebʼalebʼ xyuʼam (Job 14:15). Qʼaxal nim wiʼ chik kixbʼaanu li Jehobʼa re naq twanq qayuʼam chi junelik (Juan 3:16). Naqanaw naq qʼaxal nokooril ut nokooxra. Joʼkan bʼiʼ, wi yajo malaj nekeʼraj qakamsinkil, miqatzʼeqtaana li Jehobʼa. Naqaye bʼan re, naq tixkʼojobʼ qachʼool, tixkʼe qanaʼlebʼ ut qametzʼew. Aʼan tzʼaqal li kixbʼaanu li xValeria ut li xbʼeelom (Sal. 41:4).

18. Kʼaru nakaatzol rikʼin li xValeria?

¹⁸ Naq wank 35 chihabʼ re li xValeria, xeʼxye re, naq wank li xkanser li moko nawbʼil ta ru ut jwal ra. Qilaq chanru li xrahom li Jehobʼa kitenqʼank re, re naq inkʼaʼ tixxuwa li kamk. Aʼan naxye: «Li xeʼxye we saʼ junpaat kixjal li qayuʼam. Re xkolbʼal linyuʼam tento tinchoʼeʼq. Xinsikʼ naabʼal aj bʼanonel, abʼan maajun kiraj inchoʼbʼal chi inkʼaʼ ta troksi li kikʼ. Yook inxiw, abʼan inkʼaʼ nawaj xqʼetbʼal li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Joʼkan naq maajunwa raj xinkʼulubʼa li kikʼ! Saʼ chixjunil linyuʼam li Jehobʼa kixkʼutbʼesi naq nikinxra…, ut nawaj xkʼutbʼal chiru naq ninra ajwiʼ. Naq nekeʼxye we junaq li yibʼru aj esil, nikinxtenqʼa re xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa ut inkʼaʼ laj Tza. Moqon xineʼxchoʼ chi inkʼaʼ xeʼroksi li kikʼ ut us kiʼelk. Toj wank linyajel, abʼan li Jehobʼa junelik  naxkʼe li naʼajmank chiqu. Saʼ xraqik li xamaan naq toj maajiʼ nekeʼxye we naq wank inyajel, xqatzol saʼ li chʼutam li tzolom “Afrontemos con valentía los golpes de la vida”. * Xqakʼul tzʼaqal saʼ xhoonalil. Naabʼal sut xqayaabʼasi. Li tzolom aʼin ut naq inkʼaʼ naqakanabʼ kʼanjelak chiru li Jehobʼa, xooxtenqʼa re naq tuqtuuq li qachʼool ut xoonaʼlebʼak chiʼus».

19. Kʼaru tkʼulmanq chi seebʼ?

¹⁹ Saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ wankebʼ li hermaan li xeʼxqʼax ru ebʼ li xninqal ru chʼaʼajkilal rikʼin li xtenqʼ li Jehobʼa ut xeʼruuk xqʼaxbʼal ru laj Tza (1 Ped. 5:8, 9). Tatruuq ajwiʼ xbʼaanunkil aʼin. Chi seebʼ li Jehobʼa tixye re li Jesús ut li teʼawabʼejinq rochbʼen naq xwulak xhoonalil naq teʼxsach «li xkʼanjel laj tza» (1 Juan 3:8). Chirix chik aʼan, ebʼ li xmoos li Jehobʼa li wankebʼ saʼ Ruuchichʼochʼ teʼril chanru ttzʼaqloq ru li yeechiʼom aʼin: «Kolbʼilaqat chiru […] li xiwak, ut maajun chik taaxibʼesinq aawe» (Is. 54:14; Miq. 4:4). Naq toj maajiʼ nawulak li kutan aʼan, qakʼehaq qachʼool chi xqʼaxbʼal ru li qaxiw.

20. Kʼaru tooxtenqʼa chi xqʼaxbʼal ru li qaxiw?

²⁰ Aajel ru naq qʼaxal tqakʼojobʼ qachʼool naq li Jehobʼa nokooxra ut nokooxkol. Kʼaru tooxtenqʼa? Xkʼoxlankil chanru li Jehobʼa kixtenqʼahebʼ chaq laj kʼanjel chiru ut xseeraqʼinkil rehebʼ li junchʼol. Wanq ajwiʼ saʼ qachʼool chanru ak xooxtenqʼa naq xoonumeʼk saʼ rahilal. Rikʼin li xtenqʼ li Jehobʼa, naru naqaqʼax ru li qaxiw (Sal. 34:5).