1, 2. Kʼaru ebʼ li chʼaʼajkilal nekeʼxkʼul naabʼalebʼ aj Testiiw?

LI APÓSTOL Pablo kixye re laj Timoteo naq chixbʼaanuhaq li xkʼanjel chi tzʼaqal re ru. Ut li naʼlebʼ aʼin nakʼanjelak ajwiʼ chiruhebʼ chixjunil laj paabʼanel (2 Tim. 4:5). Chiqajunilo naqayal qaqʼe chi xyuʼaminkil li naʼlebʼ aʼin, abʼan wank sut nachʼaʼajkoʼk chiqu. Naabʼalebʼ li hermaan naʼajmank li kawil chʼoolej chiruhebʼ re elk chi puktesink (2 Tim. 4:2). Qakʼoxlaq li nakʼulmank rikʼinebʼ li qechpaabʼanel li wankebʼ saʼebʼ li naʼaj bʼarwiʼ ebʼ li awabʼej nokooʼeʼxchʼiʼchʼiʼi malaj nekeʼroksi ebʼ li chaqʼrabʼ re xrambʼal li qakʼanjel. Ebʼ aʼan, naq nekeʼxbʼaanu li xkʼanjel li Yos, naru nekeʼchʼikeʼk saʼ tzʼalam.

² Ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa nekeʼxkʼul jalan jalanq li chʼaʼajkilal li naru tixchʼina li xchʼoolebʼ. Naabʼalebʼ nekeʼxkamsi ribʼ chi kʼanjelak re naq li xjunkabʼal teʼruuq xnumsinkil li junjunq chi kutan. Nekeʼraj raj xkʼebʼal xkomon li xkʼanjel chiru li Yos, abʼan saʼ xraqik li xamaan qʼaxal lubʼlukebʼ. Jalanebʼ chik maare moko naabʼal ta nekeʼruuk xbʼaanunkil saʼ xkʼanjel li Jehobʼa xbʼaan naq xeʼchapeʼk xbʼaan jun li yajel li inkʼaʼ nakʼiraak malaj cheekebʼ chik, ut wiibʼ oxibʼ rehebʼ maare inkʼaʼ naru nekeʼelk saʼ rochoch. Ut junchʼol chik junelik nekeʼxyal xqʼe re naq inkʼaʼ teʼxkʼoxla naq maakʼaʼ nekeʼok wiʼ. Li xMary * jun li hermaan li nachalk Oriente Medio, naxye: «Xyalbʼal inqʼe re naq inkʼaʼ tinkʼoxla naq maakʼaʼ ninʼok wiʼ naxtawasi linchʼool ut linkʼaʼuxl. Moqon ninkʼoxla naq laaʼin wank we naq maakʼaʼ chik inhoonal ut inmetzʼew re xbʼaanunkil li xkʼanjel li Yos».

3. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aweʼ?

³ Maakʼaʼ naxye kʼaru li chʼaʼajkilal yooqo xkʼulbʼal saʼ li qayuʼam, li Jehobʼa tixkʼe qametzʼew re naq tooruuq xkuybʼal ut re naq tqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re naq inkʼaʼ tqakanabʼ kʼanjelak chiru. Saʼ li tzolom aweʼ tqatzʼil rix chanru nokooxtenqʼa  li Jehobʼa. Abʼan xbʼeenwa qilaq chanru kixkʼe xkawubʼ xchʼool laj Pablo ut laj Timoteo re naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ xbʼaanunkil li xkʼanjelebʼ usta yookebʼ xkʼulbʼal ebʼ li chʼaʼajkilal.

4. Kʼaru ebʼ li chʼaʼajkilal kixnumsi li apóstol Pablo saʼ li xyuʼam?

⁴ Laj Pablo kixnumsi naabʼal li chʼaʼajkilal saʼ li xyuʼam. Kiʼajmank xkawubʼ xchʼool naq kiteniik, naq kikuteʼk chi pek ut naq kichʼikeʼk saʼ tzʼalam (2 Cor. 11:23-25). Moko kixutaanak ta chi xyeebʼal naq wank sut narekʼa naq maakʼaʼ naʼok wiʼ (Rom. 7:18, 19, 24). Joʼkan ajwiʼ, kirelaji chiru li Yos re naq trisi «jun li tiqʼlebʼ» malaj kʼix li wank saʼ li xjunxaqalil li yook chi xrahobʼtesinkil (2 Cor. 12:7, 8).

5. Kʼaru kiruuk xbʼaanunkil laj Pablo usta yook xkʼulbʼal ebʼ li chʼaʼajkilal?

⁵ Li Jehobʼa kixkʼe xkawubʼ xchʼool laj Pablo re naq truuq xbʼaanunkil li xkʼanjel usta yook xkʼulbʼal ebʼ li chʼaʼajkilal. Qakʼoxlaq chixjunil li kiruuk xbʼaanunkil li apóstol Pablo. Jun eetalil, naq wank chaq saʼ tzʼalam saʼ rochoch aran Roma, kixkol rix li chaabʼil esilal chiruhebʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼ xyanqebʼ laj judiiy ut maare chiruhebʼ li nekeʼtaqlank saʼ li tenamit (Hech. 28:17; Filip. 4:21, 22). Joʼkan ajwiʼ, kixpuktesi li chaabʼil esilal rehebʼ laj puubʼ re Roma ut chixjunilebʼ li nekeʼwulak chi rulaʼaninkil (Hech. 28:30, 31; Filip. 1:13). Chiruhebʼ li kutan aʼan, li Yos kiroksi laj Pablo re xtzʼiibʼankil wiibʼ oxibʼ li esilhu li kixtenqʼahebʼ li rechpaabʼanel ut nokooxtenqʼa ajwiʼ anaqwan. Saʼ xkʼabʼaʼ li kixbʼaanu, ebʼ laj paabʼanel li wankebʼ Roma xeʼkawuuk xchʼool ut xeʼxkʼutbʼesi naq «qʼaxal chik nekeʼxkʼe xchʼool chi xyeebʼal li Raatin li Yos chi maakʼaʼebʼ xxiw» (Filip. 1:14). Usta inkʼaʼ kiruuk xbʼaanunkil chixjunil li naraj, abʼan junelik kixbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼ ut kixye naq li yook xkʼulbʼal kitenqʼank re naq tpuktesimanq li chaabʼil esilal (Filip. 1:12).

6. Joʼ naxchʼolobʼ saʼ 2 Corintios 12:9, 10, kʼaru kitenqʼank re laj Pablo re naq truuq xbʼaanunkil li xkʼanjel chiru li Yos?

⁶ Laj Pablo naxnaw naq moko saʼ xkʼabʼaʼ ta li xmetzʼew kiruuk xbʼaanunkil chixjunil saʼ xkʼanjel li Yos, saʼ xkʼabʼaʼ bʼan li metzʼew li nakʼeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa. Joʼkan naq kixtzʼiibʼa naq li xwankilal li Jehobʼa «tzʼaqal nakʼutunk saʼ xmajelal li metzʼew» (taayaabʼasi 2 Corintios 12:9, 10). Li Jehobʼa kiroksi li xsantil musiqʼej re xkʼebʼal xkawubʼ xchʼool laj Pablo re naq truuq xbʼaanunkil li xkʼanjel chi  tzʼaqal re ru usta kirahobʼtesiik, kichʼikeʼk saʼ tzʼalam ut kixkʼul jalan chik chʼaʼajkilal.

7. Kʼaru ebʼ li chʼaʼajkilal kixqʼax ru laj Timoteo re naq truuq xbʼaanunkil li xkʼanjel chiru li Yos?

⁷ Kiʼajmank ajwiʼ chiru laj Timoteo li xwankilal li Yos re naq truuq xbʼaanunkil li xkʼanjel. Jun eetalil, kirochbʼeni laj Pablo naq xkoho chi puktesink saʼ najtil tenamit. Joʼkan ajwiʼ, wank sut kitaqlaak xbʼaan li apóstol Pablo chi rulaʼaninkil ut chi xwaklesinkilebʼ xchʼool li rechpaabʼanel saʼ wiibʼ oxibʼ li chʼuut (1 Cor. 4:17). Maare laj Timoteo kixkʼoxla naq inkʼaʼ truuq xbʼaanunkil li kʼanjel li kikʼemank saʼ ruqʼ. Joʼkan tana naq laj Pablo kixye re: «Maaʼani chitzʼeqtaananq aawe saʼ xkʼabʼaʼ laasaajilal» (1 Tim. 4:12). Chiruhebʼ li kutan aʼan, kiwank ajwiʼ jun li kʼix saʼ li xjunxaqalil laj Timoteo xbʼaan naq li Santil Hu naxye naq kokʼaj xsaʼ nayajerk (1 Tim. 5:23). Abʼan laj Timoteo naxnaw naq li xsantil musiqʼej li Jehobʼa tixkʼe re li metzʼew li t-ajmanq chiru re xpuktesinkil li chaabʼil esilal ut re xtenqʼankilebʼ li rechpaabʼanel (2 Tim. 1:7).

8. Chanru naxkʼe xkawubʼ qachʼool li Jehobʼa anaqwan?

⁸ Anaqwan li Jehobʼa naxkʼe ajwiʼ qe «li xnimal ru wankilal» re naq inkʼaʼ tqakanabʼ kʼanjelak chiru (2 Cor. 4:7). Qatzʼilaq rix kaahibʼ li naʼlebʼ li naroksi re xkʼebʼal xkawubʼ qachʼool ut re qatenqʼankil re naq inkʼaʼ tqatzʼeqtaana: li tijok, li Santil Hu, ebʼ li qechpaabʼanel ut li xkʼanjel.

9. Chanru nokooxtenqʼa li tijok?

⁹ Li tijok. Saʼ Efesios 6:18 laj Pablo kixye: «Junelik chextijoq». Wi naqabʼaanu, li Yos tixkʼe xkawubʼ qachʼool. Laj Jonnie li wank Bolivia, kiril chi kutankil chanru kitenqʼaak xbʼaan li Jehobʼa naq kixkʼul naabʼal li chʼaʼajkilal. Li xnaʼ xyuwaʼ ut li rixaqil xeʼchapeʼk xbʼaan jun li nimla yajel. Qʼaxal kichʼaʼajkoʼk chiru rilbʼal oxibʼ li yaj. Kikamk li xnaʼ, ut li rixaqil ut li xyuwaʼ elajiik xeʼxxok ribʼ. Laj Jonnie naxseeraqʼi: «Naq qʼaxal kinimank linkʼaʼuxl, junelik xinxtenqʼa xyeebʼal re li Jehobʼa chi chʼolchʼo ru chanru nawekʼa wibʼ». Li Jehobʼa kixkʼe xkawubʼ xchʼool re naq truuq xkuybʼal. Laj Ronald jun li cheekel winq li nachalk ajwiʼ saʼ li tenamit Bolivia kixnaw naq li xnaʼ kichapeʼk xbʼaan li kanser, ut jun po chirix aʼan kikamk. Kʼaru kitenqʼank re chi xkuybʼal? Aʼan naxye: «Li tijok natenqʼank we chi xyeebʼal re li Jehobʼa li wank toj saʼ xchamal linchʼool. Ninnaw naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa naxnaw chanru tzʼaqal nawekʼa wibʼ, laaʼin inkʼaʼ ninnaw». Maare wank sut qʼaxal nanimank qakʼaʼuxl malaj inkʼaʼ naqanaw kʼaru xyeebʼal naq nokootijok, abʼan li Jehobʼa naxwaklesi qachʼool chi aatinak rikʼin usta nachʼaʼajkoʼk chiqu xyeebʼal rikʼin qaatin li naqekʼa (Rom. 8:26, 27).

10. Joʼ naxchʼolobʼ saʼ Hebreos 4:12, kʼaʼut naq jwal us naq tqil xsaʼ li Santil Hu ut tqakʼoxla rix li naxye?

¹⁰ Li Santil Hu. Joʼ kixbʼaanu laj Pablo, laaʼo ajwiʼ naru tqataw xkawubʼ ut xkʼojobʼankil qachʼool saʼ li Santil Hu (Rom. 15:4). Naq naqayaabʼasi junaq li naʼlebʼ saʼ li Santil Hu ut naqakʼoxla rix, li Jehobʼa naru troksi li xsantil musiqʼej re qatenqʼankil chi xtawbʼal ru chanru tqayuʼami li naqatzol aʼ yaal li yooko xkʼulbʼal (taayaabʼasi Hebreos 4:12). Laj Ronald li xooʼaatinak chirix saʼ li raqal 9, naxye: «Us tana naq xinkʼaytesi wibʼ chi rilbʼal xsaʼ li Santil Hu rajlal qʼoqyink. Xkʼoxlankil rix li xchaabʼil naʼlebʼ li Jehobʼa ut chanru naxrahebʼ laj kʼanjel chiru nikinxtenqʼa chi xtawbʼal wiʼ chik xkawubʼ inchʼool».

11. Chanru kixtaw xkawubʼ xchʼool saʼ li Santil Hu jun li hermaan li yook xkʼulbʼal li rahilal?

¹¹ Xkʼoxlankil rix li naxye li Raatin li Yos nokooxtenqʼa re naq inkʼaʼ txik qachʼool chirix  li qachʼaʼajkilal. Aatinaqo chirix jun li hermaan li kikamk li xbʼeelom. Jun li cheekel winq kixye re, naq chixyaabʼasiq li xhu laj Job ut naq aʼin ttenqʼanq re. Naq kiril xsaʼ li hu, li kixbʼaanu xbʼeenwa aʼan xwechʼbʼal rix laj Job naq kiril chanru nanaʼlebʼak. Kixkʼoxla: «Job, kʼajoʼ nakatwechʼok!». Tojaʼ naq kixkʼe reetal naq juntaqʼeet peʼ nanaʼlebʼak rikʼin laj Job. Aʼin kitenqʼank re chi xjalbʼal li xnaʼlebʼ ut re naq truuq xkuybʼal li rahilal naq kikamk li xbʼeelom.

12. Chanru naroksi li Jehobʼa ebʼ li hermaan re xkʼebʼal xkawubʼ qachʼool?

¹² Ebʼ li qechpaabʼanel. Li Jehobʼa naroksihebʼ ajwiʼ li qechpaabʼanel re xkʼebʼal xkawubʼ qachʼool. Laj Pablo kixtzʼiibʼa naq naraj rilbʼal ruhebʼ li rechpaabʼanel re naq teʼxwaklesi xchʼool chiribʼilebʼ ribʼ (Rom. 1:11, 12). Li xMary li xooʼaatinak chirix saʼ li raqal 2, kʼajoʼ nawulak chiru wank saʼ komonil rikʼinebʼ li rechpaabʼanel. Naxye: «Li Jehobʼa kiroksihebʼ li hermaan re intenqʼankil usta ebʼ aʼan inkʼaʼ nekeʼxnaw li yookin xkʼulbʼal. Xeʼxwaklesi inchʼool rikʼinebʼ li raatin malaj xeʼxtaqla we jun li chʼina hu, ut aʼin tzʼaqal li naʼajmank chiwu. Ninʼaatinak ajwiʼ rikʼinebʼ li hermaan ixq li ak xeʼxnumsi li yookin xkʼulbʼal laaʼin ut nintzol we rikʼinebʼ. Ut ebʼ li cheekel winq junelik nekeʼxbʼaanu naq twekʼa naq oxloqʼin chiruhebʼ li hermaan saʼ li chʼuut».

13. Chanru tooruuq xkawresinkil qachʼool chiqibʼil qibʼ saʼebʼ li chʼutam?

¹³ Ebʼ li chʼutam aʼan li hoonal li qʼaxal nakʼanjelak re xwaklesinkil qachʼool chiqibʼil qibʼ. Naq nokoowulak saʼebʼ li chʼutam naru naqasikʼebʼ li qechpaabʼanel re xkawresinkil xchʼoolebʼ naq tqaye rehebʼ naq naqarahebʼ ut naq oxloqʼ chiqu li nekeʼxbʼaanu. Jun eetalil, naq toj maajiʼ natiklaak li chʼutam, laj Peter jun li cheekel winq, kiʼaatinak rikʼin jun li hermaan li maawaʼ aj Testiiw li xbʼeelom ut wank 6 xkokʼal, ut kixye re: «Kʼajoʼ naxwaklesi qachʼool rilbʼal aawu arin. Junelik tiqtokebʼ chiʼus laakokʼal ut kawresinbʼilebʼ re sumenk saʼebʼ li chʼutam». Chi anchal xchʼool ut kichalk xyaabʼ naq kixsume: «Aʼin tzʼaqal li aatin li nawaj rabʼinkil!».

14. Chanru nokooxtenqʼa li puktesink?

¹⁴ Li xkʼanjel li Yos. Li puktesink naxkʼe xsahil ut xkawubʼ qachʼool maakʼaʼ naxye ma ebʼ li kristiʼaan teʼraj qabʼinkil malaj inkʼaʼ (Prov. 11:25). Li xStacy jun li qechpaabʼanel kixkʼe reetal naq tzʼaqal yaal aʼin. Kʼajoʼ naq kirahoʼk saʼ xchʼool naq kiʼisiik saʼ li chʼuut jun li xkomon. Inkʼaʼ naxkanabʼ xkʼoxlankil kʼaru raj chik kixbʼaanu re xtenqʼankil li xkomon. Joʼkan naq junes chirix aʼin naʼok xkʼaʼuxl. Kʼaru kitenqʼank re chi xqʼaxbʼal ru aʼin? Xbʼaanunkil li xkʼanjel li Yos. Naq kiʼelk chi puktesink kixkʼe xchʼool chirixebʼ li kristiʼaan li naʼajmank naq teʼtenqʼaaq. Naxye: «Chiruhebʼ li kutan aʼan, li Jehobʼa xinxtenqʼa chi xtawbʼal jun li ixq li naraj xtzolbʼal li Santil Hu li saʼ junpaat kikʼiik saʼ li xpaabʼal, ut aʼin kʼajoʼ naq kixwaklesi linchʼool. Li puktesink naxtuqubʼ ru linyuʼam».

15. Kʼaru naqatzol rikʼin li kixye li xMary?

¹⁵ Maare tqakʼoxla naq saʼ xkʼabʼaʼ li qawanjik moko naabʼal ta chik nokooruuk xbʼaanunkil saʼ xkʼanjel li Yos. Abʼan qajultikaq naq wi naqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ, sahaq saʼ xchʼool li Jehobʼa qikʼin. Li xMary li ak xooʼaatinak chirix, kiqʼaxonk saʼ jun li chʼuut saʼ jalan chik aatinobʼaal ut kixkʼoxla naq maakʼaʼ rusilal li xkʼanjel aran. Naxseeraqʼi: «Chiru jun qʼehil kaʼajwiʼ xinruuk xkʼebʼal jun li sumenk li moko chʼaʼaj ta, xyaabʼasinkil junaq xraqal li Santil Hu malaj xkʼebʼal junaq li chʼina hu saʼ li puktesink». Kirekʼa naq maakʼaʼ naʼok wiʼ naq kixkʼe reetal li xkʼanjelebʼ li nekeʼaatinak chiʼus saʼ li aatinobʼaal aʼan. Abʼan kixjal li xnaʼlebʼ xbʼaan naq kixkʼe reetal naq li Jehobʼa naru naroksi saʼ li xkʼanjel maakʼaʼ naxye  ma naxnaw chiʼus li aatinobʼaal aʼan malaj inkʼaʼ. Naxye: «Kʼajoʼ xchʼinaʼusal li yaal li natawmank saʼ li Santil Hu ut moko chʼaʼaj ta xtawbʼal ru. Ut ebʼ li naʼlebʼ aʼan naxjal li xyuʼamebʼ li kristiʼaan».

16. Bʼar teʼxtaw xkawubʼ xchʼool li tzʼaptzʼokebʼ saʼ ochoch?

¹⁶ Usta tzʼaptzʼoko saʼ qochoch, li Jehobʼa naril ut oxloqʼ chiru naq naqaj tzʼaqonk saʼ li puktesink. Maare tixbʼaanu naq tqapuktesi li chaabʼil esilal rehebʼ li nekeʼilok qe malaj rehebʼ laj bʼanonel. Wi naqajuntaqʼeeta li naqabʼaanu anaqwan rikʼin li naqabʼaanu chaq junxil, chʼolchʼo naq tchʼinaaq qachʼool. Abʼan wi naqakʼe reetal chanru yook qatenqʼankil li Jehobʼa anaqwan, tqataw li metzʼew li t-ajmanq chiqu re naq chi sa saʼ qachʼool tooruuq xkuybʼal yalaq kʼaru chi yalbʼaʼix.

17. Joʼ naxkʼut saʼ Eclesiastés 11:6, kʼaʼut us naq inkʼaʼ tqakanabʼ puktesink usta inkʼaʼ tqil saʼ junpaat li rusilal?

¹⁷ Inkʼaʼ naqanaw bʼar wank rehebʼ li riyajil li yaal li naqaw tmoq ut tkʼiiq (taayaabʼasi Eclesiastés 11:6). Jun eetalil, li xBarbara jun li hermaan li numenaq 80 chihabʼ re, rajlal napuktesink saʼ selular ut rikʼin ebʼ li esilhu. Saʼ jun rehebʼ li esilhu kixtaqla li hu Laj Kʼaakʼalehom 1 re marzo 2014, bʼarwiʼ wank jun li naʼlebʼ li naʼaatinak chirix li kixbʼaanu li Yos saʼ xkʼabʼaʼ li junjunq chi kristiʼaan. Maakʼaʼ saʼ qʼeqchiʼ. Inkʼaʼ naxnaw, abʼan kixtaqla jun li esilhu choʼq re jun li sumal li kiʼisiik saʼ li chʼuut. Ebʼ aʼan naabʼal sut xeʼril xsaʼ li hu aʼan. Li bʼeelomej kirekʼa naq chanchan tawiʼ li Jehobʼa yook chi aatinak rikʼin. Numenaq 27 chihabʼ xeʼxkanabʼ wank joʼ aj testiiw re li Jehobʼa. Ut moqon xeʼok wiʼ chik chi wulak saʼebʼ li chʼutam ut xeʼwank wiʼ chik joʼ aj testiiw re li Jehobʼa. Kʼajoʼ tana kisahoʼk ut kikawuuk xchʼool li xBarbara naq kiril li kikʼulmank! Ut aʼin yal rikʼin jun li esilhu.

18. Kʼaru tento tqabʼaanu re naq li Jehobʼa tixkʼe xkawubʼ qachʼool?

¹⁸ Joʼ naqakʼe reetal, li Jehobʼa naxkʼe qe naabʼal li naʼlebʼ re naq tooruuq xkʼulbʼal li xwankilal. Qoksihaq chiʼus li naxkʼe qe, joʼ li tijok, li Santil Hu, ebʼ li qechpaabʼanel ut li xkʼanjel. Wi joʼkan naqabʼaanu, tqakʼutbʼesi naq kʼojkʼo qachʼool naq aʼan naru ut naraj qatenqʼankil. Junelik kʼojkʼooq qachʼool rikʼin li qachoxahil Yuwaʼ xbʼaan naq aʼan naraj «xkawubʼresinkil xchʼoolebʼ li yoʼoonebʼ rikʼin» (2 Crón. 16:9).