1. Kʼaru chaabʼil naʼlebʼ kixkʼut li Jehobʼa re laj Abrahán?

 LI JEHOBʼA kiroksi jun li ánjel re xyeebʼal re laj Abrahán naq tixsach Sodoma ut Gomorra. Maajunwa kixsach saʼ xchʼool aʼin. Usta laj Abrahán kaw xpaabʼal kichʼaʼajkoʼk chiru xtawbʼal ru kʼaʼut tixbʼaanu aʼin li Yos, joʼkan naq kixpatzʼ re: «Ma taasach laaʼat li tiikebʼ xchʼool rochbʼeenebʼ laj maak? […] Laj raqol aatin saʼ xbʼeen chixjunil li ruuchichʼochʼ ma inkʼaʼ tabʼiʼ taaraqoq aatin saʼ tiikilal?». Li Jehobʼa kixkʼut jun chaabʼil naʼlebʼ re laj Abrahán: naq maajunwa tixsach li tiikebʼ xchʼool. Xnawbʼal aʼin naxkʼojobʼ qachʼool! (Gén. 18:​23-33).

2. Chanru naqanaw naq li Jehobʼa naʼuxtaanank u naq naraqok aatin ut naxbʼaanu ajwiʼ saʼ tiikilal?

² Chanru naqanaw naq li Jehobʼa naʼuxtaanank u naq naraqok aatin ut naxbʼaanu ajwiʼ saʼ tiikilal? Xbʼaan naq naxnaw kʼaru wank saʼ qachʼool (1 Sam. 16:7; 1 Rey. 8:39; 1 Crón. 28:9). Nasach qachʼool xnawbʼal aʼin! Saʼ xkʼabʼaʼ naq numtajenaq li xchoxahil naʼlebʼ, wank sut nachʼaʼajkoʼk chiqu xtawbʼal ru chanru naraqok aatin. Wank xyaalal naq laj Pablo kixye: «Maaʼani naxnaw xchʼolobʼankil li raqok aatin li naxbʼaanu» (Rom. 11:33).

3, 4. Kʼaru ebʼ li patzʼom naru tqakʼoxla? Ut kʼaru tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin? (Juan 5:​28, 29).

³ Maare tqabʼaanu ebʼ li patzʼom joʼ kixbʼaanu laj Abrahán: «Ma tixwaklesi wiʼ chik chi yoʼyo li Jehobʼa ebʼ li kristiʼaan li kixsachebʼ joʼ li keʼsacheʼk saʼ li tenamit  Sodoma ut Gomorra? Ma teʼwanq saʼ xyanqebʼ li inkʼaʼ tiikebʼ xchʼool li tixwaklesi chi yoʼyo?» (Hech. 24:15).

⁴ Tqatzʼil rix li naqataw ru chirix li wakliik chi yoʼyo. Tojeʼ xjalmank li naqataw ru chirix li «teʼwakliiq chi yoʼyo re naq teʼwanq xyuʼam» ut li «teʼwakliiq chi yoʼyo re naq traqmanq aatin saʼ xbʼeenebʼ» (yaabʼasi Juan 5:​28, 29). a Aʼin xbʼaanu naq tjalmanq ajwiʼ wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li tqatzʼil rix saʼ li tzolom aʼin ut saʼ li jun chik. Tooʼaatinaq chirix li inkʼaʼ naqanaw ut li naqanaw chirix chanru li Jehobʼa naraqok aatin.

LI INKʼAʼ NAQANAW

5. Kʼaru xyeemank junxil chirixebʼ li kristiʼaan li xeʼkamk saʼ li tenamit Sodoma ut Gomorra?

⁵ Kʼaru tkʼulmanq rikʼinebʼ li kristiʼaan li keʼsacheʼk xbʼaan li Jehobʼa xbʼaan naq kixye naq inkʼaʼ tiikebʼ xchʼool, joʼebʼ li keʼsacheʼk saʼ li tenamit Sodoma ut Gomorra? Junxil kiyeemank naq inkʼaʼ teʼwakliiq chi yoʼyo. Abʼan, li moosej paabʼajel ut wank xnaʼlebʼ kixkʼe reetal naq inkʼaʼ tooruuq xyeebʼal naq inkʼaʼ teʼwakliiq chi yoʼyo. Qilaq kʼaʼut.

6. Joqʼe li Jehobʼa kixsach ebʼ li kristiʼaan li kixkʼoxla naq inkʼaʼ tiikebʼ xchʼool ut kʼaru inkʼaʼ tqaye?

⁶ Saʼ li Santil Hu natawmank resil ebʼ li kristiʼaan li keʼsacheʼk xbʼaan li Jehobʼa xbʼaan naq inkʼaʼ tiik ru li xchʼoolebʼ. Joʼ eetalil, saʼ li Bʼutʼihaʼ, kaʼajwiʼ laj Noé ut li xjunkabʼal keʼkoleʼk. Moqon, li Jehobʼa kixye rehebʼ laj Israel naq teʼxsach ebʼ li kristiʼaan re li wuqubʼ chi tenamit li wankebʼ saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ. Moqon chik, li Jehobʼa kiroksi jun li ánjel re xkamsinkil 185,000 aj puubʼ re Asiria (Gén. 7:23; Deut. 7:​1-3; Is. 37:​36, 37). Saʼebʼ li eetalil aʼin, li Santil Hu inkʼaʼ naxkʼe xkomon li naʼlebʼ li naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa kixsach chi junelik ebʼ li kristiʼaan aʼin ut naq inkʼaʼ chik teʼwakliiq chi yoʼyo. Qatzʼilaq rix chiʼus aʼin.

7. Kʼaru inkʼaʼ naqanaw chirixebʼ li kristiʼaan li xeʼkamk saʼ li Bʼutʼihaʼ ut li xeʼkamk naq xʼechanimank Canaán? (Chaawil li jalam u).

⁷ Usta naqanaw naq li Jehobʼa kixsachebʼ li kristiʼaan aʼin joʼ chʼuut, inkʼaʼ naqanaw li naxkʼoxla chirix li junjunq chi kristiʼaan chi moko wi xeʼwank xhoonal re xtzolbʼal xnaʼlebʼ chirix ut re xyotʼbʼal xchʼool. Naq li Santil Hu naʼaatinak chirix li Bʼutʼihaʼ, naxye naq laj Noé «kixkʼe chi naweʼk li tiikilal» (2 Ped. 2:5). Abʼan inkʼaʼ naxye naq saʼ li hoonal naq kixkabʼla li jukubʼ kabʼl, yook ajwiʼ chi puktesink rikʼin chixjunilebʼ li kristiʼaan. Joʼkan ajwiʼ, inkʼaʼ naqanaw wi ebʼ li kristiʼaan li yibʼru xnaʼlebʼebʼ re li tenamit Canaán xeʼwank xhoonal re xtzolbʼal chirix li Jehobʼa ut xjalbʼal xnaʼlebʼ.

8. Kʼaru inkʼaʼ naqanaw chirixebʼ li kristiʼaan li wankebʼ Sodoma ut Gomorra?

⁸ Ut kʼaru tooruuq xyeebʼal chirixebʼ li kristiʼaan re li tenamit Sodoma ut Gomorra? Naqanaw naq aran wank laj Lot, li tiik ru xchʼool, abʼan inkʼaʼ naqanaw wi kixkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil re chixjunilebʼ li kristiʼaan. Yaal naq yibʼru xnaʼlebʼebʼ, abʼan chanchan tawiʼ naq inkʼaʼ nekeʼxnaw li xjalanil li us rikʼin li inkʼaʼ us. Xbʼaan naq li Santil Hu naxye naq jun chʼuut li winq re Sodoma keʼxyal xmuxbʼal ebʼ li rulaʼ laj Lot. Saʼ xyanqebʼ, wankebʼ li saaj li maare inkʼaʼ nekeʼxnaw naq yibʼru li yookebʼ xbʼaanunkil (Gén. 19:4; 2 Ped. 2:7). Ma  tooruuq xyeebʼal chi chʼolchʼo ru naq li Jehobʼa, li naʼuxtaanank u, kixkʼubʼ naq inkʼaʼ tixwaklesi chi yoʼyo ebʼ li kristiʼaan aʼin? Yaal naq li Jehobʼa kixye re laj Abrahán naq moko wank ta lajeebʼ li kristiʼaan li tiikebʼ xchʼool (Gén. 18:32). Joʼkan naq li Jehobʼa kiraqok aatin saʼ tiikilal. Abʼanan, inkʼaʼ tooruuq xyeebʼal naq maajun rehebʼ teʼwakliiq naq li Yos tixwaklesi chi yoʼyo li inkʼaʼ tiikebʼ xchʼool.

9. Kʼaru inkʼaʼ naqanaw chirix laj Salomón?

⁹ Li Santil Hu naʼaatinak ajwiʼ chirixebʼ li kristiʼaan li tiikebʼ xchʼool li moqon keʼxjal xnaʼlebʼ joʼ laj Salomón. Aʼan naxnaw ru chiʼus li Jehobʼa ut chanru xloqʼoninkil ru, joʼkan naq kixkʼul naabʼal li osobʼtesihom. Abʼan moqon kiʼok xloqʼoninkil ru ebʼ li pechʼbʼil yos. Xbʼaan aʼin li Jehobʼa kijosqʼoʼk ut chiru naabʼal chihabʼ li tenamit kixkʼul naabʼal li rahilal. Yaal naq li Santil Hu naxye naq laj Salomón kimuqeʼk saʼ xyanqebʼ li xxeʼtoon joʼ laj David (1 Rey. 11:​5-9, 43; 2 Rey. 23:13). Abʼanan, ma naxkʼutbʼesi chanru kimuqeʼk laj Salomón naq twakliiq chi yoʼyo? Li Santil Hu inkʼaʼ naxye. Wankebʼ maare nekeʼxkʼoxla naq twakliiq wiʼ chik chi yoʼyo xbʼaan li naxye Romanos 6:7: «Li nakamk kuybʼil chik li xmaak». Abʼan li raqal aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq chixjunilebʼ li xeʼkamk teʼwakliiq chi yoʼyo yal saʼ xkʼabʼaʼ naq xeʼkamk. Li wakliik chi yoʼyo aʼan jun li maatan li chalenaq rikʼin li Yos li naxkʼe rehebʼ li naraj naq teʼkʼanjelaq chiru chi junelik (Job 14:​13, 14; Juan 6:44). Kaʼajwiʼ li Jehobʼa naxnaw wi twakliiq chi yoʼyo laj Salomón. Chʼolchʼo naq li Jehobʼa tnaʼlebʼaq saʼ tiikilal.

LI NAQANAW

10. Chanru narekʼa ribʼ li Jehobʼa naq naxsachebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ? (Ezequiel 33:11; chaawil li jalam u).

¹⁰ (Yaabʼasi Ezequiel 33:11). Li Jehobʼa naxye qe chanru narekʼa ribʼ naq naraqok aatin saʼ xbʼeen junaq li kristiʼaan. Rikʼin xtenqʼ li santil musiqʼej, laj Pedro kixtzʼiibʼa li aatin li chanchan li kixye laj Ezequiel. Kixtzʼiibʼa: «Li Jehobʼa […] naraj naq chixjunilebʼ teʼkoleʼq» (2 Ped. 3:9). Aʼin naxkʼojobʼ qachʼool. Chʼolchʼo naq li Jehobʼa inkʼaʼ tixsach chi junajwa junaq li kristiʼaan wi moko wank ta xyaalal re xbʼaanunkil. Aʼan junelik naxkʼutbʼesi naq naʼuxtaanank u.

11. Anihebʼ inkʼaʼ teʼwakliiq chi yoʼyo ut chanru naqanaw?

¹¹ Anihebʼ inkʼaʼ teʼwakliiq chi yoʼyo? Li Santil Hu naʼaatinak chirix wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan. b Joʼ eetalil, li Jesús kixye naq laj Judas Iscariote inkʼaʼ twakliiq chi yoʼyo (Mar. 14:21; chaawil ajwiʼ Juan 17:12). Laj Judas naxnaw naq kixqʼet ribʼ chiru li Jesús ut chiru li Jehobʼa (chaawil Marcos 3:29). Li Jesús kixye ajwiʼ naq wiibʼ oxibʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li bʼalaqʼil paabʼal inkʼaʼ teʼwakliiq chi yoʼyo xbʼaan naq xeʼxtzʼeqtaana (Mat. 23:33; chaawil ajwiʼ Juan 19:11). Ut li apóstol Pablo kixye naq ebʼ li xeʼxtzʼeqtaana li Jehobʼa li inkʼaʼ xeʼxyotʼ xchʼool inkʼaʼ teʼwakliiq chi yoʼyo (Heb. 6:​4-8; 10:29).

12. Kʼaru naqanaw chirix li uxtaanank u li naxkʼutbʼesi li Jehobʼa? Ye jun eetalil.

¹² Joʼ ak xqil, li Jehobʼa naʼuxtaanank u ut «naraj naq chixjunilebʼ teʼkoleʼq».  Chanru kixkʼutbʼesi li Jehobʼa naq kiruxtaana ru wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan li xeʼxbʼaanu ebʼ li nimla maak? Laj David kimuxuk sumlaak ut kikamsink, abʼan kixyotʼ xchʼool, joʼkan naq li Jehobʼa kiruxtaana ru ut kixkuy xmaak (2 Sam. 12:​1-13). Laj Manasés kixbʼaanu ebʼ li yibʼru aj naʼlebʼ, usta joʼkan li Jehobʼa kiruxtaana ru ut kixkuy xmaak xbʼaan naq kixyotʼ xchʼool chi anchal xchʼool (2 Crón. 33:​9-16). Ebʼ li eetalil aʼin naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa naʼuxtaanank u naq wank xyaalal re xbʼaanunkil. Joʼkan naq tixwaklesi chi yoʼyo laj David ut laj Manasés xbʼaan naq xeʼxkʼe reetal naq xeʼmaakobʼk ut xeʼxyotʼ xchʼool.

13. a) Kʼaʼut li Jehobʼa kiruxtaana ruhebʼ li kristiʼaan re Nínive? b) Kʼaru kixye li Jesús chirixebʼ li kristiʼaan re Nínive?

¹³ Naqanaw ajwiʼ naq li Jehobʼa kiruxtaana ruhebʼ li kristiʼaan re Nínive. Li Yos kixye re laj Jonás: «Toj wikʼin xwulak resil li xmaaʼusilalebʼ». Abʼan naq xeʼxyotʼ xchʼool, li Jehobʼa kixkuy xmaakebʼ. Qʼaxal kixkʼutbʼesi naq naʼuxtaanank u chiru laj Jonás. Naq laj Jonás kijosqʼoʼk, li Jehobʼa kixjultika re naq ebʼ aʼan «inkʼaʼ nekeʼxnaw xkʼeebʼal reetal bʼar wank li us ut li inkʼaʼ us» (Jon. 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11). Moqon, li Jesús kiroksi li eetalil rehebʼ laj Nínive re xkʼutbʼesinkil li xtiikilal ut li ruxtaan li Jehobʼa, kixye naq ebʼ aʼan teʼwakliiq «saʼ Xkutankil li Raqok Aatin» (Mat. 12:41).

14. Kʼaru teʼruuq xbʼaanunkil ebʼ laj Nínive naq twanq li wakliik chi yoʼyo re raqok aatin?

¹⁴ Saʼ kʼaru «Xkutankil li Raqok Aatin» teʼwakliiq chi yoʼyo ebʼ li kristiʼaan re Nínive? Saʼ li kutan chalk re tkʼulmanq li wakliik chi yoʼyo re raqok aatin li kiʼaatinak wiʼ li Jesús (Juan 5:29). Yook chi aatinak chirix li Xʼawabʼejilal re jun mil chihabʼ naq «tixwaklesi chi yoʼyo ebʼ li kamenaq li tiikebʼ xchʼool joʼ ajwiʼ li inkʼaʼ tiikebʼ xchʼool» (Hech. 24:15). Ebʼ li inkʼaʼ tiikebʼ xchʼool «teʼwakliiq chi yoʼyo re naq traqmanq aatin saʼ xbʼeenebʼ», aʼin naraj xyeebʼal naq li Jehobʼa ut li Jesús teʼril wi yookebʼ chi abʼink ut wi nekeʼxyuʼami li nekeʼxtzol.  Wi jun li kristiʼaan re Nínive twakliiq wiʼ chik chi yoʼyo, abʼan inkʼaʼ naxkʼulubʼa xloqʼoninkil ru li Jehobʼa, tkamq chi junajwa (Is. 65:20). Abʼan wi nawank chi tiik ru xchʼool chiru li Jehobʼa, tixkʼul li yuʼam chi junelik (Dan. 12:2).

15. a) Kʼaʼut inkʼaʼ tooruuq xyeebʼal naq maajun rehebʼ li kristiʼaan re Sodoma ut Gomorra teʼwakliiq chi yoʼyo? b) Chanru naqataw ru li aatin li wank saʼ Judas 7? (Chaawil li kaaxukuut « Kʼaru kiraj xyeebʼal laj Judas?»).

¹⁵ Naq li Jesús yook chaq chi aatinak chirix Sodoma ut Gomorra, kixye naq inkʼaʼ tchʼaʼajkoʼq chiruhebʼ li «Xkutankil li Raqok Aatin» chiruhebʼ li kristiʼaan li xeʼtzʼeqtaanank re (Mat. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luc. 10:12). Kʼaru kiraj xyeebʼal? Chanchan tawiʼ naq li Jesús kiroksi jun li eetalil, abʼan saʼ yaal kiʼaatinak, joʼ naq kiʼaatinak chirixebʼ laj Nínive. Qajultikaq naq li Jesús kixye naq saʼ xyanq li «teʼwakliiq chi yoʼyo re naq traqmanq aatin saʼ xbʼeenebʼ» wankebʼ «li xeʼxbʼaanu li inkʼaʼ us» (Juan 5:29). Joʼebʼ laj Nínive, ebʼ laj Sodoma ut Gomorra xeʼxbʼaanu li inkʼaʼ us, abʼan ebʼ laj Nínive xeʼwank xhoonal re naq teʼxyotʼ xchʼool. Maare wiibʼ oxibʼ rehebʼ laj Sodoma ut Gomorra teʼwakliiq chi yoʼyo ut tqatenqʼahebʼ re naq teʼxnaw ru li Jehobʼa ut li Jesús.

16. Kʼaru naxkʼe saʼ ajl li Jehobʼa re rilbʼal ani tixwaklesi chi yoʼyo? (Jeremías 17:10).

¹⁶ (Yaabʼasi Jeremías 17:10). Li raqal aʼin naxchʼolobʼ li naqanaw: li Jehobʼa naxtzʼil rix li wank toj saʼ xchamal li qachʼool. Naq naxye ani teʼwakliiq wiʼ chik chi yoʼyo, naxkʼe saʼ ajl li xbʼaanuhom li junjunq. Naq naraqok aatin, chi chʼolchʼo ru naxbʼaanu abʼan naʼuxtaanank u naq naʼajmank. Wi moko wank ta chi chʼolchʼo ru saʼ li Santil Hu inkʼaʼ tooruuq xyeebʼal naq junaq inkʼaʼ twakliiq chi yoʼyo.

«LAJ RAQOL AATIN» RE LI RUUCHICHʼOCHʼ JUNELIK «TAARAQOQ AATIN SAʼ TIIKILAL»

17. Kʼaru tkʼulmanq rikʼinebʼ li kristiʼaan li ak kamenaqebʼ chik?

¹⁷ Chalen naq xeʼxqʼet ribʼ laj Adán ut li xʼEva chi miyon li kristiʼaan ak xeʼkamk, xbʼaan naq li kamk aʼan li xikʼ  naʼilok qe (1 Cor. 15:26). Kʼaru tkʼulmanq rikʼinebʼ? Wank jun chʼuut li 144,000 li teʼwakliiq chi yoʼyo saʼ choxa ut maajunwa teʼkamq (Apoc. 14:1). Ut saʼ li wakliik chi yoʼyo re «li tiikebʼ xchʼool» jun chʼuut li kristiʼaan li xeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa, teʼwakliiq chi yoʼyo ut wi inkʼaʼ nekeʼxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa chiru li jun mil chihabʼ ut naq jun sut aj chik teʼyaleʼq rix, teʼwanq chi junelik saʼ Ruuchichʼochʼ (Dan. 12:13; Heb. 12:1). Chiru li jun mil chihabʼ, «li inkʼaʼ tiikebʼ xchʼool», aʼ li inkʼaʼ xeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa malaj «li xeʼxbʼaanu li inkʼaʼ us» teʼwanq chiru xjalbʼal li xnaʼlebʼ ut xloqʼoninkil ru li Yos (Luc. 23:​42, 43). Abʼanan, li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ li xeʼxbʼaanu chixjunil re xqʼetbʼal ribʼ chiru li Jehobʼa, inkʼaʼ teʼwakliiq chi yoʼyo (Luc. 12:​4, 5).

18, 19. a) Kʼaʼut tooruuq xkʼojobʼankil qachʼool rikʼin li tixbʼaanu li Jehobʼa rikʼinebʼ li ak xeʼkamk? (Isaías 55:​8, 9). b) Kʼaru tqil saʼ li jun chik tzolom?

¹⁸ Chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa junelik naraqok aatin saʼ tiikilal. Joʼ laj Abrahán, naqanaw naq «laj raqol aatin saʼ xbʼeen chixjunil li ruuchichʼochʼ» tzʼaqal re ru xnaʼlebʼ, naʼuxtaanank u ut wank xchoxahil naʼlebʼ. Li Jehobʼa kixkanabʼ saʼ ruqʼ li Ralal, raqok aatin ut kixkʼut chiru chanru tixbʼaanu (Juan 5:22). Li Jehobʼa ut li Jesús nekeʼxnaw li wank saʼ li qachʼool (Mat. 9:4). Joʼkan naq teʼraqoq aatin «saʼ tiikilal».

¹⁹ Qakʼojobʼaq qachʼool naq chixjunil li naxbʼaanu li Jehobʼa aʼan li jwal us, xbʼaan naq moko juntaqʼeet ta qikʼin. Aʼan naxnaw raqok aatin (yaabʼasi Isaías 55:​8, 9). Naqanaw naq li Jehobʼa ut li Jesús junelik teʼraqoq aatin saʼ tiikilal. Li Qaʼawabʼej, aʼ li Jesús, naxkʼam re rikʼin li Xyuwaʼ xbʼaan naq naxyuʼami li tiikilal ut li uxtaanank u (Is. 11:​3, 4). Saʼ li jun chik tzolom, tqatzʼil rix li inkʼaʼ naqanaw ut li naqanaw chirix chanru teʼraqoq aatin li Jehobʼa ut li Jesús chiru li nimla rahilal.