1. Kʼaru naqanaw, ut kʼaru chʼolchʼo chiqu?

 INKʼAʼ nasach qachʼool rilbʼal naq wankebʼ inkʼaʼ nekeʼraj rabʼinkil naq nokoopuktesink, ut maare aʼin tnumtaaq chiru li kutan chalkebʼ re (Dan. 11:44; 2 Tim. 3:12; Apoc. 16:21). Abʼan, chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa tooxtenqʼa. Kʼaʼut naqaye aʼin? Xbʼaan naq junelik naxtenqʼahebʼ laj kʼanjel chiru re xbʼaanunkil li kʼanjel li kixkʼehebʼ re, usta chʼaʼaj. Re rilbʼal naq joʼkan nakʼulmank, qilaq li kixkʼul li propeet Ezequiel, li kipuktesink rikʼinebʼ laj judiiy li wankebʼ chaq Babilonia.

2. a) Kʼaru kixye li Jehobʼa chirixebʼ laj judiiy li tpuktesinq wiʼ laj Ezequiel? (Ezequiel 2:3-6). b) Kʼaru tqil saʼ li tzolom aʼin?

² Chankebʼ chaq ru xnaʼlebʼ li kristiʼaan li tpuktesinq wiʼ laj Ezequiel? Li Jehobʼa kixye naq ebʼ laj judiiy «xeʼxqʼetqʼeti ribʼ», «kaw […] li xjolomebʼ» ut «xjipoʼk li xchʼoolebʼ». Chanchanebʼ li kʼix ut xuwajelebʼ ru joʼ laj xookʼ. Joʼkan peʼ naq li Jehobʼa kixye re laj Ezequiel naabʼal sut: «Maaxiwa ruhebʼ» (taayaabʼasi Ezequiel 2:3-6). Laj Ezequiel kixbʼaanu li xkʼanjel xbʼaan naq 1) li Jehobʼa kitaqlank re, 2) kitenqʼaak xbʼaan li santil musiqʼej ut 3) naxtzol chaq li Raatin li Yos. Chanru kitenqʼaak laj Ezequiel xbʼaan li oxibʼ chi naʼlebʼ aʼin, ut chanru nokooxtenqʼa ajwiʼ?

3. Kʼaru ebʼ li aatin kixwaklesi xchʼool laj Ezequiel, ut chankiru kikʼutbʼesiik naq ttenqʼaaq?

³ Li Jehobʼa kixye re laj Ezequiel: «Laaʼin tatintaqla» (Ezeq. 2:3, 4). Kʼajoʼ naq kiwaklesiik xchʼool xbʼaan aʼin. Kixjultika tana naq li Jehobʼa chanchan ajwiʼ li aatin aʼin kiroksi naq kixsikʼ ru laj Moisés ut laj Isaías choʼq xpropeet (Éx. 3:10; Is. 6:8). Laj Ezequiel naxnaw ajwiʼ naq li Jehobʼa kixtenqʼahebʼ li propeet aʼin chi xbʼaanunkil ebʼ li kʼanjel li jwal chʼaʼaj. Joʼkan bʼiʼ, naq li Jehobʼa kixye re wiibʼ sut: «Tatintaqla», naxnaw naq ttenqʼaaq. Saʼ li xhu laj Ezequiel naqataw naabʼal sut li aatin: «Li Qaawaʼ kiʼaatinak wikʼin» (Ezeq. 14:2). Ut naabʼal sut natawmank aʼin: «Li Qaawaʼ kinraatina» (Ezeq. 6:1). Joʼkan naq li propeet aʼin inkʼaʼ naʼok xkʼaʼuxl naq li Jehobʼa kitaqlank re. Joʼkan ajwiʼ, li xyuwaʼ aʼan li xyuwaʼil laj tij, ut nachʼolobʼaak chiru naq junelik li Jehobʼa naxtenqʼahebʼ li xpropeet. Li Jehobʼa ajwiʼ kixye re laj Isaac, laj Jacob ut laj Jeremías: «Laaʼin wankin aawikʼin» (Gén. 26:24; 28:15; Jer. 1:8).

4. Kʼaru ebʼ li aatin kiwaklesink re xchʼool laj Ezequiel?

⁴ Chanru teʼxkʼulubʼa laj Israel li esil? Li Jehobʼa kixye re laj Ezequiel: «Ebʼ laj Israel moko teʼraj ta aawabʼinkil, xbʼaan naq inkʼaʼ nekeʼraj inpaabʼankil laaʼin» (Ezeq. 3:7). Naq xeʼxtzʼeqtaana li propeet, xeʼxtzʼeqtaana ajwiʼ li Jehobʼa. Kʼajoʼ tana kiwaklesiik xchʼool laj Ezequiel rabʼinkil aʼin xbʼaan naq wi inkʼaʼ xeʼraj rabʼinkil moko naraj ta xyeebʼal naq moko chaabʼil propeet ta. Li Jehobʼa kixye re naq ttzʼaqloq ru li esil  li tixkʼe, teʼxnaw «naq xwank jun propeet saʼ xyanqebʼ» (Ezeq. 2:5; 33:33). Chʼolchʼo naq ebʼ li aatin aʼin xwaklesi xchʼool laj Ezequiel re xbʼaanunkil xkʼanjel.

5. Kʼaʼut naxwaklesi qachʼool Isaías 44:8?

⁵ Naxwaklesi ajwiʼ qachʼool xnawbʼal naq li Jehobʼa nataqlank qe. Ut naq xqamaatani wank choʼq xtestiiw (Is. 43:10). Joʼ kixye re laj Ezequiel: «Matxiwak», naxye ajwiʼ qe: «Mexxiwak ut meesiksiki eeribʼ». Kʼaʼut naq inkʼaʼ tooxuwaq chiruhebʼ li xikʼ nekeʼilok qe? Joʼ laj Ezequiel, li Jehobʼa nataqlank qe ut nokooxtenqʼa (taayaabʼasi Isaías 44:8).

6. a) Chanru naxkʼutbʼesi li Jehobʼa naq nokooxtenqʼa? b) Kʼaru naxwaklesi ut naxkʼojobʼ qachʼool?

⁶ Li Jehobʼa naxye qe naq tooxtenqʼa. Jun eetalil, naq toj maajiʼ naxye: «Laaʼex lintestiiw», kixye: «Wi tatnumeʼq saʼ haʼ, tatwochbʼeeni; wi taaqʼax junaq nimaʼ, inkʼaʼ tatxkʼam li roqhaʼ; wi ut tatnumeʼq sa xam, inkʼaʼ tatkʼatq, chi moko taaletzq li raqʼ xam chawix» (Is. 43:2). Wank sut, naq nokoopuktesink, naqataw ebʼ li chʼaʼajkilal li chanchanebʼ li haʼ, naqanumsi ajwiʼ li yalbʼaʼix joʼebʼ li xaml. Abʼanan, rikʼin xtenqʼ li Jehobʼa, tooruuq chi puktesink (Is. 41:13). Joʼ laj Ezequiel: li xkʼihalil li kristiʼaan inkʼaʼ nekeʼraj rabʼinkil li chaabʼil esil. Abʼanan, chʼolchʼo chiqu naq aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq moko chaabʼilo ta joʼ aj kʼanjel chiru li Yos. Naxwaklesi ut naxkʼojobʼ qachʼool xnawbʼal naq li Jehobʼa nokooxtenqʼa. Li apóstol Pablo kixye: «Li junjunq toxkʼul xqʼajkamunkil aʼ yaal chanru xkʼanjelak» (1 Cor. 3:8; 4:1, 2). Jun li hermaan ixq li naabʼal chihabʼ rokik joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink naxye: «Nasahoʼk saʼ inchʼool xnawbʼal naq li Jehobʼa tixqʼajkamu li naqabʼaanu».

7. Chanru narekʼa ribʼ laj Ezequiel xkʼoxlankil rix rajlal sut li moy u li kiril? (Chaawil li jalam u chiru li hu).

⁷ Laj Ezequiel kiril naq li santil musiqʼej qʼaxal wank xwankil. Saʼ jun li moy u kiril naq li santil musiqʼej naxtenqʼahebʼ li ánjel ut naxkʼe chi bʼeek li bʼelebʼaal chʼiichʼ li wank saʼ choxa (Ezeq. 1:20, 21). Aʼan naxye: «Naq kiwil aʼan, […] kinhupubʼ wibʼ chiru chʼochʼ». Xsach xchʼool chi rilbʼal aʼin ut kitʼaneʼk chiru chʼochʼ (Ezeq. 1:28). Maare naq rajlal sut naxkʼoxla rix li moy u aʼin, nachʼolaak chiru naq naru xbʼaanunkil li xkʼanjel rikʼin xtenqʼ li santil musiqʼej.

8, 9. a) Kʼaru li taql kixkʼe li Jehobʼa re laj Ezequiel? b) Kʼaru chik kixbʼaanu li Jehobʼa re xkawresinkil?

⁸ Li Jehobʼa kixye re laj Ezequiel: «At kaamel winq, xaqlin xbʼaan naq ok we chawaatinankil». Li aatin aʼin rikʼin li xmusiqʼ li Yos kixkʼe li xmetzʼew re naq twakliiq wiʼ chik. Kixtzʼiibʼa: «Li xwankil li Qaawaʼ kiʼok wikʼin ut kinxwaklesi» (Ezeq. 2:1, 2). Moqon naq kixbʼaanu li xkʼanjel, «li ruqʼ» li Jehobʼa malaj, li santil musiqʼej kitenqʼank re (Ezeq. 3:22; 8:1; 33:22; 37:1; 40:1). Li santil musiqʼej kixkʼe xkawilal laj Ezequiel re xbʼaanunkil li kʼanjel li kitaqlaak wiʼ rikʼinebʼ laj judiiy xbʼaan naq «jipebʼ ut qʼaxal kaw li xjolomebʼ» (Ezeq. 3:7). Li Jehobʼa kixye re: «Laaʼin tinkʼe xkawubʼ laajolom ut tinkawubʼresi laachʼool joʼ ebʼ aʼan. Jwal kawaq aawibʼ joʼ li raxpek, ut qʼaxal kawaq chik laawilobʼaal chiru li saqoonak.  Matxiwak ut maaxiwa ruhebʼ» (Ezeq. 3:8, 9). Chanchan tawiʼ naq li Jehobʼa kixye re: «Michʼinaak aachʼool xbʼaan naq jipebʼ. Laaʼin tinbʼaanu naq kawaq aawibʼ».

⁹ Tojaʼ naq li xsantil musiqʼej li Yos kixkʼam laj Ezequiel chi rilbʼal li naʼajej bʼarwiʼ tpuktesinq. Aʼan kixtzʼiibʼa: «Chapchookin chi kaw xbʼaan li ruqʼ li Qaawaʼ». Jun xamaan kixkʼam re xkʼoxlankil ut xtawbʼal ru li esil li tento tixkʼe chi naweʼk (Ezeq. 3:14, 15). Moqon, li Jehobʼa kixye re naq txik chiru taqʼa, bʼarwiʼ li santil musiqʼej kiʼok rikʼin (Ezeq. 3:23, 24). Laj Ezequiel kawresinbʼil chik re xik chi puktesink.

10. Kʼaru li tenqʼ naʼajmank chiqu re xbʼaanunkil li xkʼanjel li Yos, ut kʼaʼut?

¹⁰ Kʼaru li tenqʼ naʼajmank chiqu re naq tooruuq xbʼaanunkil li xkʼanjel li Yos? Re xsumenkil li patzʼom aʼin, qakʼoxlaq rix li kixkʼul laj Ezequiel. Naq toj maajiʼ naʼok chi puktesink, li xsantil musiqʼej li Yos kixkʼe xmetzʼew re naq truuq xbʼaanunkil li xkʼanjel. Joʼ laj Ezequiel, inkʼaʼ ajwiʼ tooruuq chi puktesink wi maakʼaʼ li xsantil musiqʼej li Yos qikʼin. Kʼaʼut naqaye aʼin? Xbʼaan naq laj Tza yook chi yalok qikʼin re naq inkʼaʼ toopuktesinq (Apoc. 12:17). Choʼq re naabʼalebʼ laj Tza kaw ribʼ ut inkʼaʼ tooruuq xqʼaxbʼal ru. Abʼanan, rajlal naq nokooʼelk chi puktesink naqaqʼax ru (Apoc. 12:9-11). Naq nokootzʼaqonk saʼ li puktesink, naqakʼutbʼesi naq laj Tza inkʼaʼ naxkʼe qaxiw. Rajlal naq nokoopuktesink naqaqʼax ru laj Tza. Naq nokooruuk chi puktesink usta xikʼ nokooʼeʼril naqakʼutbʼesi naq li xsantil musiqʼej li Yos naxkʼe qametzʼew ut naq naqataw rusilal li Jehobʼa (Mat. 5:10-12; 1 Ped. 4:14).

11. Chankiru tooxtenqʼa li santil musiqʼej, ut kʼaru tento tqabʼaanu re xkʼulbʼal?

¹¹ Naq li Jehobʼa kixkawresi li xnaqʼ  ru ut li xpeekem laj Ezequiel naxkʼutbʼesi chiqu: naq li santil musiqʼej naru nokooxtenqʼa chi xnumsinkil yalaq kʼaru chi chʼaʼajkilal saʼ li puktesink (2 Cor. 4:7-9). Joʼkan bʼiʼ, kʼaru tento tqabʼaanu re xkʼulbʼal xsantil musiqʼej li Yos? Tento tqapatzʼ re saʼ li qatij, ut chʼolchʼooq chiqu naq li Yos toorabʼi. Li Jesús kixye rehebʼ li xtzolom: «chextzʼaamanq», «chexsikʼoq» ut «chexbʼoqoq chire kabʼl». Kʼaru tixbʼaanu li Jehobʼa? «Tixkʼe li Santil Musiqʼej rehebʼ li teʼxtzʼaama chiru» (Luc. 11:9, 13; Hech. 1:14; 2:4).

12. Joʼ naxye Ezequiel 2:9–3:3, bʼar kichalk li bʼotbʼookil hu, ut kʼaru wank chisaʼ?

¹² Laj Ezequiel moko kaʼaj tawiʼ kixkʼul li xtenqʼ rikʼin li xsantil musiqʼej li Yos, kixtzol ajwiʼ li Raatin. Saʼ jun li moy u, kiril jun li uqʼej li naxkʼam jun li bʼotbʼookil hu (taayaabʼasi Ezequiel 2:9–3:3). Bʼar kichalk? Kʼaru wank chisaʼ? Ut chanru kixtenqʼa laj Ezequiel? Li bʼotbʼookil hu aʼin kichalk saʼ xkʼojaribʼaal li Jehobʼa. Maare li Yos kiroksi jun rehebʼ li kaahibʼ chi ánjel li kiril saʼ li moy u (Ezeq. 1:8; 10:7, 20). Chisaʼ wank li Raatin li Yos: li resil li raqbʼa aatin li tixkʼe laj Ezequiel rehebʼ laj judiiy li wankebʼ Babilonia (Ezeq. 2:7). Li esil tzʼiibʼanbʼil chi xkaʼpakʼalil li bʼotbʼookil hu.

13. Kʼaru kixye li Jehobʼa naq tixbʼaanu laj Ezequiel rikʼin li bʼotbʼookil hu ut kʼaʼut naq kiʼ joʼ xkiʼal li kabʼ?

¹³ Li Jehobʼa kixye re li xpropeet: «Nuqʼ li hu aʼin […], ut chinujaq laasaʼ rikʼin». Laj Ezequiel kixbʼaanu ut kixnuqʼ chixjunil. Kʼaru naraj xyeebʼal li moy u aʼin? Naq tento tixkʼulubʼa li esil li tixye. Chanchan tawiʼ choʼq re; ut tixye chi anchal xchʼool. Abʼanan, kikʼulmank jun li naʼlebʼ li inkʼaʼ raj naroybʼeni. Laj Ezequiel kirekʼa naq li bʼotbʼookil hu «kʼajoʼ xkiʼal […], joʼ li xyaʼal kabʼ» (Ezeq. 3:3). Kʼaʼut? Choʼq re laj Ezequiel, wank joʼ ruuchil li Jehobʼa kʼajoʼ xkiʼal (Sal. 19:9-12). Qʼaxal kixbʼanyoxi naq kisikʼeʼk ru joʼ xpropeet li Yos.

14. Kʼaru kitenqʼank re laj Ezequiel re naq ak liist chik chi xbʼaanunkil li xkʼanjel?

¹⁴ Moqon li Jehobʼa kixye re laj Ezequiel: «Chixjunil li aatin tinye aawe kʼe aachʼool chi rabʼinkil ut kʼuula chi us saʼ laawaanm» (Ezeq. 3:10). Li Jehobʼa yook xyeebʼal re naq tixjultika li wank saʼ li botbʼookil hu ut tixnaʼlebʼa rix. Aʼin tkʼanjelaq re xkawresinkil li xpaabʼal laj Ezequiel re naq tkanaaq chi chʼolchʼo ru saʼ li xkʼaʼuxl li esil li tento tixye rehebʼ laj Israel (Ezeq. 3:11). Rikʼin li esil li kiyeheʼk re xbʼaan li Yos ut naq wank saʼ xchʼool, li propeet ak liist chik re xtikibʼankil li puktesink ut xbʼaanunkil li xkʼanjel (juntaqʼeeta rikʼin Salmo 19:15).

15. Kʼaru tento tqakʼulubʼa saʼ li qachʼool re naq inkʼaʼ tqakanabʼ li xkʼanjel li Yos?

¹⁵ Re naq inkʼaʼ tqakanabʼ li xkʼanjel li Yos, tento naq tqasikʼ qatenqʼ saʼ li Raatin. Tento tqakʼulubʼa saʼ li qachʼool chixjunil li naxye qe li Jehobʼa. Li Jehobʼa nokooraatina rikʼin li Santil Hu. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq chʼolchʼooq chiqu naq li Santil Hu tooxtenqʼa rikʼin li naqakʼoxla, naqekʼa ut naqabʼaanu?

16. Kʼaru tento tqabʼaanu rikʼin li Santil Hu, ut kʼaru rusilal tqataw?

¹⁶ Li qajunxaqalil nakawuuk naq nokootzekank.  Li qapaabʼal nakawuuk ajwiʼ naq naqatzol ut naq naqakʼoxla rix li Raatin li Yos. Aʼin naraj xkʼutbʼal li moy u re li bʼotbʼookil hu. Li Jehobʼa naraj naq «tqanujtesi li qasaʼ» rikʼin li Raatin ut tqakʼulubʼa li esil. Nabʼaanumank aʼin naq nokootijok, naqil xsaʼ li Santil Hu ut naqanaʼlebʼa rix. Xbʼeenwa, nokootijok re xkawresinkil qachʼool re xkʼulubʼankil li xkʼaʼuxl li Yos. Moqon tqayaabʼasi jun xtasal li Santil Hu. Ut naqakʼoxla rix li xqatzol. Kʼaru nakʼulmank? Naq naqakʼe qachʼool chi xkʼoxlankil rix t-oq tzʼaqal saʼ li qaanm.

17. Kʼaʼut naq qʼaxal wank xwankil naq tqanaʼlebʼa rix li naxye li Santil Hu?

¹⁷ Kʼaʼut naq qʼaxal wank xwankil rilbʼal xsaʼ li Santil Hu ut xnaʼlebʼankil rix? Xbʼaan naq aʼin nokooxkawresi re xpuktesinkil li chaabʼil esilal chirix li Xʼawabʼejilal li Yos ut xyeebʼal resil li raqbʼa aatin saʼ li kutan chalkebʼ re. Naqakʼoxla rix li xchaabʼil naʼlebʼ li Jehobʼa ut nakawuuk li qamiiwil rikʼin. Chi joʼkan naqayal xsahil jun li naʼlebʼ li chanchan li kabʼ: tuqtu ut sa qachʼool (Sal. 119:103).

18. Kʼaru tento teʼxkʼe reetal li qas qiitzʼin, ut kʼaʼut?

¹⁸ Moko xsikʼ ta qu li Yos choʼq propeet, abʼanan li esil li naqakʼe chalenaq rikʼin li Yos. Chʼolchʼo chiqu naq tento tqakʼe li esil aʼin toj reetal li Jehobʼa tixye naq inkʼaʼ chik tqabʼaanu. Naq twulaq li hoonal naq li Jehobʼa traqoq aatin, ebʼ li qas qiitzʼin inkʼaʼ teʼxye naq inkʼaʼ xqaye resil rehebʼ chi moko naq li Yos maakʼaʼ kixbʼaanu chirixebʼ (Ezeq. 3:19; 18:23). Tento bʼan, teʼxkʼe reetal naq li esil li naqaye rehebʼ chalenaq rikʼin li Yos.

19. Bʼar tchalq li qametzʼew re xbʼaanunkil li qakʼanjel?

¹⁹ Bʼar tchalq li qametzʼew re xbʼaanunkil li qakʼanjel? Wank oxibʼ li naʼlebʼ li kikawresink re laj Ezequiel: tento naq toopuktesinq xbʼaan naq naqanaw naq li Jehobʼa aʼan kitaqlank qe, naq li santil musiqʼej naxkʼe qametzʼew ut naqatzol li naxye li Santil Hu. Rikʼin li xtenqʼ chʼolchʼo chiqu naq tooruuq xbʼaanunkil li qakʼanjel ut xkuybʼal «toj saʼ rosoʼjik» (Mat. 24:13).