1. Wi ak kubʼenaq chik qahaʼ, kʼaru inkʼaʼ tqakanabʼ xbʼaanunkil?

WI AK kubʼenaq chik qahaʼ naraj naxye naq xqakʼutbʼesi chiruhebʼ naabʼal li kristiʼaan naq wank qapaabʼal chirix li Jehobʼa ut naq naqaj kʼanjelak chiru joʼ naxye li xmolam. * Abʼan, naʼajmank naq tqakawubʼresi li qapaabʼal ut naq kʼojkʼooq qachʼool naq li Jehobʼa yook roksinkil li xmolam re xbʼaanunkil li rajom saʼebʼ li qakutan.

2, 3. Bʼar wank ebʼ li naʼlebʼ li naxbʼaanu li Jehobʼa re xjolominkil li xmolam?

² Li naxbʼaanu li Jehobʼa re xjolominkil li xmolam saʼebʼ li qakutan naxkʼutbʼesi li xnaʼlebʼ, li rajom ut li xchaqʼrabʼ. Qilaq oxibʼ li naʼlebʼ li naxbʼaanu li Jehobʼa li nakʼutunk saʼ li xmolam.

³ Xbʼeen, «li Yos juntaqʼeet narilebʼ chixjunil» (Hech. 10:34). Li rahok kiʼekʼasink re li Jehobʼa chi xkʼebʼal li Ralal re xkolbʼal chixjunilebʼ li kristiʼaan (Juan 3:16; 1 Tim. 2:6). Re naq naabʼalebʼ li kristiʼaan teʼxtaw rusilal li xkamik li Kriist, li Jehobʼa naroksi li xtenamit re xpuktesinkil li chaabʼil esilal chiruhebʼ chixjunilebʼ li nekeʼraj rabʼinkil. Xkabʼ, li Jehobʼa aʼan Xyosil li komonil ut li tuqtuukilal (1 Cor. 14:33, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, [Wy], 40). Joʼkan bʼiʼ, chʼolchʼo naq naroybʼeni naq li xtenamit tkʼanjelaq chiru saʼ komonil ut saʼ tuqtuukilal. Rox, li Jehobʼa aʼan «laj Tzolol» qe (Is. 30:20, 21). Joʼkan naq li xmolam naxkʼut li naxye li Raatin saʼ li chʼuut joʼ ajwiʼ saʼ li puktesink. Kʼaru xeʼxbʼaanu ebʼ laj paabʼanel saʼ xkutankilebʼ li apóstol re xkʼutbʼesinkil li oxibʼ chi naʼlebʼ aʼin li naxbʼaanu li Jehobʼa? Kʼaru naxbʼaanu li xtenamit li Jehobʼa re xkʼutbʼesinkil li oxibʼ chi naʼlebʼ aʼin saʼebʼ li qakutan? Ut, chanru nokooxtenqʼa li xsantil musiqʼej li Jehobʼa naq nokookʼanjelak chiru joʼ naxye li xmolam saʼebʼ li qakutan?

4. Joʼ naxye saʼ Hechos 1:8, bʼar wank li taql kixkʼe li Jesús rehebʼ li xtzolom, ut kʼaru ttenqʼanq rehebʼ?

⁴ Saʼ xkutankilebʼ li apóstol. Li esil li kixpuktesi li Jesús kixkʼe roybʼenihom chixjunilebʼ li kristiʼaan (Luc. 4:43). Kixye rehebʼ li xtzolom naq meʼxkanabʼ xbʼaanunkil li kʼanjel li kixtikibʼ aʼan ut naq cheʼpuktesinq «toj saʼ xmaril li ruuchichʼochʼ» (taayaabʼasi Hechos 1:8). Yaal naq yal xjunesebʼ ribʼ maakʼaʼ teʼruuq xbʼaanunkil. Joʼkan naq t-ajmanq raj chiruhebʼ li xtenqʼ li santil musiqʼej, «laj Kʼojobʼanel chʼool» li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ xbʼaan li Jesús (Juan 14:26; Zac. 4:6).

5, 6. Chanru xeʼtenqʼaak ebʼ li xtzolom li Kriist xbʼaan li xsantil musiqʼej li Yos?

⁵ Saʼ li Pentecostés re li chihabʼ 33, li Yos kixkʼe li xsantil musiqʼej saʼ xbʼeenebʼ li xtzolom li Jesús. Rikʼin xtenqʼ li xsantil musiqʼej li Yos, xeʼok chi puktesink ut saʼ junpaat chi mil ebʼ li kristiʼaan xeʼxkʼulubʼa li chaabʼil esilal (Hech. 2:41; 4:4). Ut naq xeʼok chi rahobʼtesiik inkʼaʼ xeʼxuwak, xeʼxpatzʼ bʼan xtenqʼankil chiru li Yos ut xeʼtijok chi joʼkaʼin: «Chakʼe taxaq rehebʼ laj kʼanjel chawu xpuktesinkil laawaatin chi kawebʼ xchʼool». Tojaʼ naq, xeʼnujak chi santil musiqʼej ut inkʼaʼ xeʼxkanabʼ xpuktesinkil «li Raatin li Yos chi maakʼaʼebʼ xxiw» (Hech. 4:18-20, 29, 31).

⁶ Abʼanan, ebʼ laj paabʼanel aʼan xeʼxnumsi ajwiʼ jalan chik chʼaʼajkilal. Jun eetalil, wiibʼ oxibʼ ajwiʼ li Santil Hu natawmank chaq saʼebʼ li kutan aʼan ut moko wank ta chaq rikʼinebʼ li tenqʼ re tzolok joʼ li wank anaqwan. Ut tento ajwiʼ xeʼxpuktesi li chaabʼil esilal saʼ li jalan jalanq chi aatinobʼaal li nekeʼaatinak wiʼ li kristiʼaan. Usta joʼkan xeʼxkʼul, ebʼ laj paabʼanel aʼan xeʼruuk xbʼaanunkil jun li naʼlebʼ li sachbʼachʼoolej rilbʼal. Chiru 30 chihabʼ tana, xeʼruuk xpuktesinkil li chaabʼil esilal «rehebʼ chixjunil junsut junrubʼel choxa» (Col. 1:6, 23).

7. Numenaq jun siʼeent chihabʼ anaqwan, chanru xeʼxnaw ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa li naroybʼeni naq teʼxbʼaanu, ut chanru xeʼnaʼlebʼak?

⁷ Saʼebʼ li qakutan. Li Jehobʼa inkʼaʼ naxkanabʼ xbʼeresinkil ut xtenqʼankil li xtenamit. Chʼolchʼo naq li xnimal ru naʼlebʼ li naroksi re xbʼeresinkil li xtenamit aʼan li Raatin, li musiqʼanbʼil xbʼaan. Chisaʼ natawmank resil li kʼanjel li kixbʼaanu li Jesús ut li taql li kixkʼe rehebʼ li xtzolom naq inkʼaʼ teʼxkanabʼ xbʼaanunkil li kʼanjel li kixtikibʼ (Mat. 28:19, 20). Chiru li po julio 1881, li hu Laj Kʼaakʼalehom kixye: «Moko xoobʼoqeʼk ta chi moko xyuleʼk qu re xkʼulbʼal li loqʼal malaj re xtamresinkil qabʼihomal, re bʼan kʼanjelak chi kaw ut xsachbʼal li qajunkabʼlal, ut re xpuktesinkil li chaabʼil esilal». Li hu To Whom the Work Is Entrusted (A quienes se les confía la obra), li kiʼelk saʼ li chihabʼ 1919, kixye: «Chanchan tawiʼ naq qʼaxal kaw xbʼaanunkil li kʼanjel, abʼan re li Qaawaʼ ut rikʼin li xtenqʼ tooruuq xbʼaanunkil». Joʼ xeʼxbʼaanu laj paabʼanel saʼ xkutankilebʼ li apóstol, joʼkan tzʼaqal xeʼxbʼaanu ebʼ li hermaan aʼin, xeʼxbʼaanu li xkʼanjel li Yos chi maakʼaʼebʼ xxiw, chʼolchʼo chiruhebʼ naq li xsantil musiqʼej li Yos ttenqʼanq rehebʼ chi xpuktesinkil li chaabʼil esilal rehebʼ chixjunil li kristiʼaan. Laaʼo ajwiʼ chʼolchʼo chiqu naq li xsantil musiqʼej li Jehobʼa ttenqʼanq qe.

8, 9. Bʼar wank li naʼlebʼ li naroksi li xmolam li Jehobʼa re xpuktesinkil li chaabʼil esilal?

⁸ Re xpuktesinkil li chaabʼil esilal, li xmolam li Jehobʼa xroksi ebʼ li kʼanjelobʼaal li qʼaxal nakʼanjelak re xbʼaanunkil aʼin. Saʼ xyanq aʼan wank ebʼ li hu li kiʼelk chi huhil, li «Foto-Drama de la Creación», ebʼ li gramófono, li kʼanjelobʼaal re rabʼinkil li xyaabʼ kuxej li kikʼemank saʼ xbʼeenebʼ li bʼelebʼaal chʼiichʼ ut ebʼ li naʼlebʼ saʼ raay. Ut saʼebʼ li qakutan naroksi ebʼ li akʼ kʼanjelobʼaal chʼiichʼ ut li Internet. Joʼkan ajwiʼ, maajunwa ilbʼil saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ naq junaq li molam tixjal ebʼ li naʼlebʼ saʼ naabʼal chi aatinobʼaal joʼ naxbʼaanu li xmolam li Jehobʼa. Ut kʼaʼut naqabʼaanu aʼin? Re naq chixjunilebʼ li kristiʼaan teʼrabʼi li chaabʼil esilal saʼ li raatinobʼaalebʼ. Li Jehobʼa inkʼaʼ nasikʼok u ut kixye naq li chaabʼil esilal tpuktesimanq rehebʼ «chixjunil li amaqʼ ut tenamit, yalaq chan re ru nekeʼilok ut nekeʼaatinak» (Apoc. 14:6, 7). Li Jehobʼa naraj naq chixjunilebʼ  li kristiʼaan teʼruuq rabʼinkil li chaabʼil esilal chirix li Xʼawabʼejilal.

⁹ Ut kʼaru naru naqaye chirixebʼ li kristiʼaan li chʼaʼaj xtawbʼalebʼ maare xbʼaan naq wankebʼ saʼebʼ li nimla ochoch li kʼaakʼalenbʼilebʼ chiʼus? Re naq teʼrabʼi li chaabʼil esilal, li Jehobʼa kixtenqʼa li xmolam re naq teʼxyal xbʼaanunkil jalan jalanq li naʼlebʼ re puktesink bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan. Jun eetalil, saʼ li chihabʼ 2001, li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa xeʼxye naq saʼ li tenamit Francia t-oksimanq li kʼanjelobʼaal bʼarwiʼ natusmank ebʼ li qahu, ut moqon chik t-oksimanq ajwiʼ saʼ jalan jalanq chik naʼajej. Us kiʼelk li kʼanjel aʼin. Saʼ li chihabʼ 2011, xeʼxyal xbʼaanunkil jun li naʼlebʼ chirix li puktesink re rilbʼal ma us t-elq saʼ jun li naʼajej re Nueva York (Estados Unidos) bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan. Saʼ li xbʼeen chihabʼ xkʼemank 102,129 ebʼ li tasal hu, 68,911 ebʼ li hu ut 4,701 xeʼok chi tzolok chirix li Santil Hu. Chʼolchʼo naq li xsantil musiqʼej li Jehobʼa yook xtenqʼankilebʼ li hermaan saʼ li kʼanjel aʼin. Joʼkan naq li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa xeʼxxaqabʼ naq t-oksimanq ebʼ li kʼanjelobʼaal bʼarwiʼ natusmank ebʼ li qahu saʼ chixjunil li Ruuchichʼoch.

10. Kʼaru naru naqabʼaanu re xchaabʼilobʼresinkil ru li qakʼanjel chiru li Yos?

¹⁰ Kʼaru naru naqabʼaanu laaʼo? Qatawaq rusilal li naxbʼaanu li Jehobʼa re qakawresinkil saʼebʼ li chʼutam. Rajlal choopuktesinq rochbʼen ebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ li qachʼuut re puktesink. Wi naʼajmank chiqu xchaabʼilobʼresinkil ru li qakʼanjel chiru li Yos, ebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ li qachʼuut re puktesink tooʼeʼxtenqʼa ut teʼxwaklesi qachʼool rikʼin li xchaabʼilal ru xnaʼlebʼebʼ. Miqakanabʼ puktesink usta yooko xnumsinkil ebʼ li chʼaʼajkilal. Joʼ naxjultika chiqu li raqal li naxjolomi li tzolom aweʼ, naqabʼaanu li rajom li Yos rikʼin li xtenqʼ li xsantil musiqʼej ut maawaʼ rikʼin li qametzʼew (Zac. 4:6). Relik chi yaal, li kʼanjel aʼin re li Yos.

11. Chanru xeʼkʼanjelak saʼ junajil li nekeʼjolomink re li xmolam li Jehobʼa saʼ xkutankilebʼ li apóstol re naq teʼwanq saʼ komonil li xtenamit li Yos?

¹¹ Saʼ xkutankilebʼ li apóstol. Li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa li wankebʼ chaq Jerusalén, xeʼkʼanjelak saʼ junajil re naq li xtenamit li Yos teʼwanq saʼ komonil ut saʼ tuqtuukilal (Hech. 2:42). Jun eetalil, chiru li chihabʼ 49 kiwank jun li chʼaʼajkilal  chirix li xsetbʼal li xtzʼuumal li xtzʼejwal li winq. Rikʼin li xtenqʼ li xsantil musiqʼej li Yos, li nekeʼjolomink re xmolam li Jehobʼa xeʼxtzʼil rix li naʼlebʼ aʼin. Wi traj li chʼuut inkʼaʼ chik xwank saʼ junajil, moko us traj xʼelk li puktesink. Usta ebʼ li apóstol ut ebʼ li cheekel winq aʼanebʼ aj judiiy, inkʼaʼ xeʼxkanabʼ naq li nabʼaanumank saʼ li xtenamit malaj li nekeʼkʼutuk rehebʼ li naʼlebʼ aʼin ttaqlanq rehebʼ, xeʼxkanabʼ bʼan naq li Raatin li Yos ut li xsantil musiqʼej tbʼeresinq rehebʼ chi xtuqubʼankil ru li chʼaʼajkilal aʼan (Hech. 15:1, 2, 5-20, 28). Li Jehobʼa kirosobʼtesi li xeʼxkʼubʼ, kiwank li tuqtuukilal ut li junajil saʼ li chʼuut ut inkʼaʼ xeʼxkanabʼ puktesink (Hech. 15:30, 31; 16:4, 5).

12. Kʼaʼut naqaye naq saʼebʼ li qakutan li xmolam li Jehobʼa wank saʼ komonil ut saʼ tuqtuukilal?

¹² Saʼebʼ li qakutan. Li xmolam li Jehobʼa naxkʼe xqʼe re naq li xtenamit li Yos twanq saʼ komonil ut saʼ tuqtuukilal. Chiru li chihabʼ 1895, saʼ li ajl 15 re noviembre re li hu aʼin saʼ inglés kitawmank jun li naʼlebʼ li isinbʼil chaq saʼ 1 Corintios 14:40 li naxkʼabʼaʼi: «Saʼ chaabʼilal ut chi tustu ru». Joʼkaʼin naxye saʼ li hu aweʼ: «Ebʼ li apóstol xeʼxkʼe naabʼal li naʼlebʼ re li xbʼeen Iklees chirix li wank saʼ komonil [...]. Jwal aajel ru naq tqakʼe saʼ qachʼool ebʼ li naʼlebʼ li kitzʼiibʼamank re qaqʼusbʼal» (Rom. 15:4). Joʼ chanru naq kiʼilmank chi kutankil naq ebʼ laj paabʼanel li xeʼwank saʼ xkutankilebʼ li apóstol nekeʼraj wank saʼ komonil ut saʼ tuqtuukilal, joʼkan ajwiʼ nakʼutunk saʼ xmolam li Jehobʼa saʼebʼ li qakutan. Jun eetalil, wi toowulaq raj saʼ jun li Tzolok chirix li hu Laj Kʼaakʼalehom saʼ jalan chik li chʼuut malaj saʼ jun chik tenamit, chʼolchʼooq raj chiqu chanru nabʼeresimank ut bʼar wank li tzolom li yook chi tzʼilmank rix. Saʼ junpaat tqekʼa naq wanko saʼ li qachʼuut. Saʼ xkʼabʼaʼ li xsantil musiqʼej li Yos, nokoowank saʼ junajil (Sof. 3:9).

13. Joʼ naxkʼut li aatin li natawmank saʼ Santiago 3:17, kʼaru ebʼ li patzʼom tento tqakʼoxla rix?

¹³ Kʼaru naru naqabʼaanu laaʼo? Li Jehobʼa naraj naq inkʼaʼ tqakanabʼ wank saʼ «li junajil li nachalk rikʼin li Musiqʼej, saʼ xkʼabʼaʼ li tuqtuukilal li najitʼok» qe (Efes. 4:1-3). Joʼkan bʼiʼ, qakʼoxlaq: «Ma ninsikʼ li tuqtuukilal ut li junajil saʼ li chʼuut? Ma ninʼabʼink chiruhebʼ li nekeʼjolomink re li chʼuut? Ma naru nekeʼxkʼojobʼ xchʼool wikʼin ebʼ li wechpaabʼanel, ut qʼaxal chik wi wank junaq linkʼanjel saʼ li chʼuut? Ma ninkʼe inqʼe chi xbʼaanunkil junaq li kʼanjel saʼ xhoonalil? Ma ninkʼe inchʼool chirixebʼ li junchʼol ut ma nawaj xtenqʼankilebʼ?» (taayaabʼasi Santiago 3: 17). Wi naqakʼe reetal naq tento tqabʼaanu chiʼus junaq rehebʼ li naʼlebʼ aʼin, qatzʼaamaq chiru li Jehobʼa li xsantil musiqʼej. Wi naqakanabʼ naq li xsantil musiqʼej li Jehobʼa tixjal li qayuʼam ut ttaqlanq saʼ xbʼeen li naqabʼaanu, qʼaxal tooʼeʼxra li qechpaabʼanel ut oxloqʼaqo chiruhebʼ.

14. Joʼ naxkʼut saʼ Colosenses 1:9, 10,chanru kixbʼaanu li Jehobʼa re xtenqʼankilebʼ laj kʼanjel chiru li xeʼwank saʼ xkutankilebʼ li apóstol chi xtawbʼal «xyaalal li rajom chi tzʼaqal re ru»?

¹⁴ Saʼ xkutankilebʼ li apóstol. Li Jehobʼa nawulak chiru xtzolbʼal li xtenamit (Sal. 32:8). Aʼan naraj naq ebʼ li ralal xkʼajol teʼxnaw ru, teʼxra ut teʼwanq xyuʼam chi junelik. Chixjunil aʼin naruhank xbʼaanunkil saʼ xkʼabʼaʼ naq aʼan natzolok qe (Juan 17:3). Saʼ xkutankilebʼ li apóstol, kiroksi li chʼuut re xtzolbʼal li xtenamit (taayaabʼasi Colosenses 1:9, 10). Ut kiroksi li xsantil musiqʼej re xtenqʼankilebʼ, aʼan «[l]aj Kʼojobʼanel chʼool» li kixyeechiʼi li Jesús rehebʼ (Juan 14:16). Aweʼ kitenqʼank rehebʼ li xtzolom li Kriist chi xtawbʼal ru li Raatin li Yos ut kixjultika rehebʼ chixjunil li kixye ut kixbʼaanu li Jesús ut moqon kikanaak chi tzʼiibʼanbʼil saʼebʼ li hu li Chaabʼil Esil. Li naʼlebʼ aʼin kixkawubʼresi li xpaabʼal ebʼ laj paabʼanel aʼan, xkʼiik li xrahomebʼ chirix li Yos, li Ralal ut ebʼ li rechpaabʼanel.

15. Ma nakaakʼe reetal laaʼat chanru yook chi tzʼaqlok ru li kixye li Jehobʼa saʼ Isaías 2:2, 3?

¹⁵ Saʼebʼ li qakutan. Li Jehobʼa kixye naq «saʼ rosoʼjikebʼ li kutan», naabʼal ebʼ li tenamit teʼtaqeʼq saʼ li xtzuul re naq teʼtzoleʼq saʼ li xbʼe (taayaabʼasi Isaías 2:2, 3, Wy. Akʼ tzʼiibʼ. Taawil taqʼa). * Saʼebʼ li qakutan naqil naq yook chi  tzʼaqlok ru li propesiiy aʼin. Naqakʼe reetal naq li tzʼaqal paabʼal qʼaxal chaabʼil chiru chixjunil li bʼalaqʼil paabʼal. Ut peʼyaal naq li Jehobʼa naxkʼe re li xtenamit naabʼal li naʼlebʼ chirix li Santil Hu? (Is. 25:6). Naroksi «li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ» re xkʼebʼal qe jar paay ru li naʼlebʼ chirix li Santil Hu. Saʼ xyanq aʼin wank ebʼ li tzolom, ebʼ li seeraqʼ, ebʼ li eetalil yiibʼanbʼil rikʼin ulul chʼiichʼ ut ebʼ li bʼideo (Mat. 24:45). Naqekʼa qibʼ joʼ laj Elihú li ramiiw laj Job, aʼan kixye chirix li Yos: «Ma wank ta chik junaq aj kʼutunel joʼ Aʼan?» (Job 36:22).

16. Kʼaru naru naqabʼaanu re naq tookʼiiq saʼ li qapaabʼal?

¹⁶ Kʼaru naru naqabʼaanu laaʼo? Li xsantil musiqʼej li Yos tooxtenqʼa chi xyuʼaminkil li naqayaabʼasi ut li naqatzol saʼ li Raatin li Yos. Qatzʼaamaq chiru li Jehobʼa li kixtzʼaama jun rehebʼ li kitzʼiibʼank re li Salmo: «Chakʼut taxaq chiwu laabʼe, at Qaawaʼ, re naq tinwanq saʼ xyaalal; chakʼe taxaq naq junes aʼin tinsikʼ: xpaabʼankil ut roxloqʼinkil laaloqʼlaj kʼabʼaʼ» (Sal. 86:11). Joʼkan bʼiʼ, miqakanabʼ xtawbʼal rusilal chixjunil li naʼlebʼ li naxkʼe qe li Jehobʼa saʼ xkʼabʼaʼ li Raatin ut li xmolam. Yaal naq moko kaʼaj tawiʼ naqaj xtawbʼal li qanaʼlebʼ, naqaj bʼan xchʼikbʼal saʼ li qachʼool li yaal ut xyuʼaminkil. Li xmusiqʼ li Jehobʼa tooxtenqʼa chi xbʼaanunkil aʼin. Qawaklesihaq xchʼool ebʼ li qechpaabʼanel xbʼaan naq aʼanebʼ ajwiʼ li qajunkabʼal (Heb. 10:24, 25). Chootijoq re naq li xsantil musiqʼej li Yos tooxtenqʼa chi sumenk chi anchal qachʼool saʼebʼ li chʼutam ut chi xbʼaanunkil joʼchʼinal joʼnimal li nokooruuk naq toonumeʼq chi xkʼebʼal junaq li seeraqʼ malaj junaq li kʼutbʼesink chiru li chʼuut. Wi naqabʼaanu chixjunil aʼin, tqakʼutbʼesi chiru li Jehobʼa ut chiru li Ralal naq naqara ebʼ li xkarneer (Juan 21:15-17).

17. Chanru tooruuq xkʼutbʼesinkil naq nokookʼanjelak chiru li Jehobʼa joʼ naxye li xmolam?

¹⁷ Chi seebʼ kaʼaj chik li molam li naxbʼeresi li Yos rikʼin li xsantil musiqʼej tkanaaq saʼ xbʼeen li Ruuchichʼochʼ. Joʼkan bʼiʼ, chi anchal qachʼool chookʼanjelaq chiru li Yos joʼ naxye li xmolam. Qakʼutbʼesihaq li xrahom li Yos ut qapuktesihaq li chaabʼil esilal chiruhebʼ chixjunil li kristiʼaan re xkʼutbʼesinkil naq li Yos inkʼaʼ nasikʼok u. Qakʼamaq qe rikʼin li Yos xbʼaan naq aʼan oxloqʼ chiru li tuqtuukilal ut li wank saʼ komonil, joʼkan naq qasikʼaq li junajil saʼ li chʼuut. Ut qabʼihaq li Xnimal ru aj Tzolol qe rikʼin xtawbʼal rusilal chixjunil li naʼlebʼ li naxkʼe qe. Chi joʼkan, maakʼaʼaq qaxiw naq twulaq li rosoʼjik li xruuchichʼochʼ laj Tza. Toowanq bʼan saʼ xyanqebʼ li nekeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa joʼ naxye li xmolam.