Xpatzʼom ebʼ laj ilol hu
Ma kaʼajwiʼ maná ut ebʼ li kokʼ xul li nekeʼrupupik xeʼxtzeka ebʼ laj Israel saʼ li chaqichʼochʼ?
Naq ebʼ laj Israel xeʼwank 40 chihabʼ saʼ li chaqichʼochʼ maná nekeʼxtzeka (Éx. 16:35). Joʼkan ajwiʼ li Jehobʼa wiibʼ sut kixkʼehebʼ li kokʼ xul li nekeʼrupupik re naq teʼxtzeka (Éx. 16:12, 13; Núm. 11:31). Abʼan wank rikʼinebʼ xkomon li xtzekemq usta moko naabʼal ta.
Jun eetalil, wank sut li Jehobʼa naxbʼeresihebʼ «bʼar naru teʼhilanq» ut aran nekeʼxtaw li haʼ ut wiibʼ oxibʼ li tzekemq (Núm. 10:33). Jun rehebʼ aʼan li chʼinaʼusil naʼajej Elim, joʼebʼ li cheʼ li nakʼutunk saʼ li eetalil (saʼ li perel 31 re li tzolom aʼin) (Éx. 15:27, Wy). Li tasal hu Plants of the Bible naxchʼolobʼ naq li cheʼ datilera xkʼabʼaʼ, li «nakʼiik saʼ jalan jalanq chi naʼajej, […] aʼan li qʼaxal natzekamank saʼ li chaqichʼochʼ; naxkʼe rehebʼ chi miyon li kristiʼaan tzekemq, aseeyt ut mu».
Maare ebʼ laj Israel xeʼhilank saʼ jun li chʼinaʼusil naʼajej li nawbʼil ru anaqwan joʼ Farán, li wank saʼ li taqʼahil bʼarwiʼ nanumeʼk li haʼ re Farán. a Joʼ naxye li tasal hu Discovering the World of the Bible, li taqʼahil bʼarwiʼ nanumeʼk li haʼ «wank 130 kilómetro li xnajtil roq ut aʼan li qʼaxal nim, chʼinaʼus ut li nawbʼil ru aran Sinaí». Li hu aʼan naxye ajwiʼ: «45 kilómetro saʼ li taqʼahil bʼarwiʼ naraqeʼk li haʼ, nakanaak li chʼinaʼusil naʼajej re Farán, bʼarwiʼ kʼajoʼ li cheʼ. Li chʼinaʼusil naʼajej wank 4,8 kilómetro li xnajtil roq ut wank 610 meetr saʼ xbʼeen li palaw. Aʼan li Edén re Sinaí. Chalen najter qʼe kutan naabʼalebʼ li kristiʼaan nekeʼwulak chi rilbʼal ebʼ li kʼiila cheʼ datilera xkʼabʼaʼ».
Ebʼ li cheʼ li natawmank saʼ li chʼinaʼusil naʼajej re Farán
Naq xeʼelk chaq Egipto ebʼ laj Israel xeʼxkʼam chirix li qʼem re ariin, li sekʼ bʼarwiʼ texyoqʼ li qʼem ut maare bʼayaq li triiw ut li aseeyt. Ut li xyaalalil moko tixkuy ta naabʼal kutan. Joʼkan ajwiʼ «kʼajoʼ xkʼihalebʼ li karneer ut li wakax» xeʼxkʼam (Éx. 12:34-39). Xbʼaan naq chʼaʼaj li wanjik saʼ li chaqichʼochʼ maare naabʼal rehebʼ li xul aʼin xeʼkamk. Joʼkan ajwiʼ maare ebʼ laj Israel xeʼxtzeka junjunq rehebʼ li xul aʼin ut wankebʼ xeʼxyeechiʼi joʼ mayej rehebʼ li bʼalaqʼil yos (Hech. 7:39-43). b Usta joʼkan, ebʼ laj Israel xeʼxkʼiresi ebʼ li karneer ut ebʼ li wakax. Naqanaw aʼin xbʼaan li kixye li Jehobʼa naq inkʼaʼ xeʼabʼink chiru: «Ebʼ leeralal eekʼajol teʼxbʼeeni ribʼ saʼ li chaqichʼochʼ chiru kaʼkʼaal chihabʼ» (Núm. 14:33). Joʼkan naq maare wank rikʼinebʼ li leech ut bʼayaq li tibʼ, abʼan moko tzʼaqal ta re xkʼebʼalebʼ chi waʼak oxibʼ miyon chi kristiʼaan chiru 40 chihabʼ. c
Bʼar xeʼrisi li haʼ ut li tzekemq choʼq rehebʼ li xul? d Saʼebʼ li kutan aʼan maare kʼajoʼ li habʼ ut joʼkan naq wank naabʼal li pim saʼ li chaqichʼochʼ. Li tzolom «Arabia» re li tasal hu Perspicacia para comprender las Escrituras, tasal 1, naxchʼolobʼ naq numenaq 3,500 chihabʼ anaqwan «saʼ Arabia wank naabʼal li haʼ chiru anaqwan». Ut naxye ajwiʼ: «Ebʼ li chaqi ut cham taqʼahil li wank anaqwan xeʼwank joʼ nimaʼ aʼin naxkʼutbʼesi naq junxil qʼe kutan naabʼal li habʼ naxkʼe re naq twanq li nimaʼ». Usta joʼkan xiwxiw ut kaw li wank saʼ li chaqichʼochʼ (Deut. 8:14-16). Wi li Jehobʼa inkʼaʼ raj kixkʼe rehebʼ li haʼ, ebʼ li xul ut ebʼ li kristiʼaan xeʼkamk raj (Éx. 15:22-25; 17:1-6; Núm. 20:2, 11).
Laj Moisés kixye rehebʼ laj Israel naq li Jehobʼa kixkʼe li maná choʼq xtzekemq re naq teʼxkʼe reetal naq «moko kaʼaj ta wiʼ rikʼin wa yoʼyo li winq, rikʼin aj bʼan wiʼ chixjunil li naʼelk chaq saʼ re li Qaawaʼ» (Deut. 8:3).
a Chaawil li hu Laj Kʼaakʼalehom 1 re mayo 1992, perel 24 ut 25, maakʼaʼ saʼ qʼeqchiʼ.
b Wiibʼ sut wank saʼ li Santil Hu naq ebʼ laj Israel xeʼxyeechiʼi re li Jehobʼa ebʼ li xul joʼ mayej saʼ li chaqichʼochʼ. Li xbʼeen sut naq kixaqabʼamank li xkʼanjel aj tij ut li xkabʼ sut saʼ li Paswa. Li wiibʼ sut kiʼuxmank saʼ 1512 naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ, maare naq ak jun chihabʼ relikebʼ laj Israel aran Egipto (Lev. 8:14–9:24; Núm. 9:1-5).
c Saʼ xraqik li 40 chihabʼ naq ebʼ laj Israel xeʼwank saʼ li chaqichʼochʼ xeʼrechani chi kʼiila siʼeent mil chi xul (Núm. 31:32-34). Usta joʼkan xeʼxtzeka li maná toj reetal xeʼok saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ (Jos. 5:10-12).
d Maabʼar naxye naq ebʼ li xul nekeʼxtzeka li maná, xbʼaan naq li Jehobʼa kixye rehebʼ laj Israel naq kaʼajwiʼ teʼxxok li teʼxtzeka (Éx. 16:15, 16).
