Numtajenaq li rahilal naxk’am chaq eb’ li xninqal kaqsut-iq’, jo’eb’ li b’ut’, naq nachamo’k eb’ li roq li palaw. Xb’aan li kawil hab’, najuk’e’k li ch’och’ ut naq neke’moq li kaaq neke’k’atk eb’ li k’iche’. Ut moko ka’aj tawi’ a’an, li chaqi’el, li xtiqwal ru li kutan ut naq q’axal naab’al li ratz’amke nat’ane’k naxk’am chaq naab’al li rahilal. Chi miyon eb’ li qas qiitz’in ak xe’xk’ul eb’ li rahilal a’in. Ma laa’at jun reheb’?

 Sa’ naab’al chi na’ajej re li Ruuchich’och’ q’axal yook chi numtaak li rahilal li nak’ulmank sa’ li qasutam. Jun li esil re li Federación Internacional de Sociedades de la Cruz Roja ut re Media Luna Roja naxye: «Li xk’ihalil li neke’xk’ul li rahilal yook ajwi’ chi tamk, sa’ xk’ab’a’ naq rajlal chik nawank li b’ut’, li kaqsut-iq’ ut li chaqi’el li naxk’am chaq li rahilal sa’ xb’eeneb’ li qas qiitz’in li neke’sach li k’aru reheb’ ut neke’xik sa’ jalan chik li na’ajej».

 Eb’ li neke’xk’ul li rahilal a’in raheb’ sa’ xch’ool ut sa’ xjunxaqalil. Naab’al reheb’ neke’sach li rochoch, li k’aru reheb’ ut wank sut nakamk junaq li xkomon.

 Wi ak xaak’ul junsutaq a’in, li Santil Hu naru nakatxtenq’a. Li xyaalal naq, ak xtenq’aheb’ chi miyon eb’ li qas qiitz’in. Chanru? Rik’in xk’eb’al xk’ojob’ankil xch’ooleb’, royb’enihomeb’ ut xna’leb’eb’ (Romanos 15:4). Jo’kan ajwi’ li Santil Hu naxsume eb’ li patz’om li neke’xb’aanu naab’al eb’ li poyanam jo’: K’a’ut naq li Yos naxkanab’ naq tqak’ul li rahilal? Ma re qarahob’tesinkil?

 Moko li Yos ta nak’amok chaq re li rahilal li neke’xk’ul eb’ li poyanam. Li Santil Hu naxye naq «li Yos ink’a’ nayale’k rix xb’aan li ink’a’ us chi moko naxyal rix anihaq» (Santiago 1:13, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG). Jo’kan naq maak’a’ rilom li Yos rik’in li rahilal li nak’ulmank sa’ li qasutam.

 Li Santil Hu naxye naq najter q’e kutan li Yos kiroksi li xaml, li b’ut’, ut li kaqsut-iq’ re xsachb’al li maa’useb’ xna’leb’. Ab’an k’aru xjalanil rik’in li nak’ulmank anaqwan? Anaqwan maak’a’ sa’ qach’ool naq nachalk li rahilal li nak’ulmank sa’ li qasutam ut neke’xrahob’tesi li useb’ ut li ink’a’ useb’ xna’leb’. Ab’an junxil li Yos naxye resil rub’elaj li tk’ulmanq, naxch’olob’ k’a’ut naq tchalq junaq li rahilal ut naxkoleb’ li maak’a’eb’ xmaak. Jo’ eetalil, naq li Yos kixk’am chaq li b’ut’iha’ sa’ xkutankil laj Noé, kixb’aanu oxib’ li na’leb’: naab’al chihab’ rub’elaj kixye resil li tixb’aanu, kixch’olob’ k’a’ut kixk’am chaq li rahilal ut kixkol laj Noé ut li xjunkab’al (Genesis 6:13; 2 Pedro 2:5).

 Wi taawaj xtzolb’al xkomon chirix li na’leb’ a’in, sik’ li tzolom «K’aru naxye li Santil Hu chirix li nimla rahilal?»

 Li Santil Hu naxye naq li Jehob’a a nokooxra ut naraho’k sa’ xch’ool naq naqak’ul li rahilal. Qilaq li naxye sa’ wiib’ xraqal li Santil Hu.

•   Isaías 63:9: «Kiyot’e’k xch’ool li Qaawa’ xb’aan li rahilal li yookeb’ xk’ulb’al» (Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, Wy. Ak’ tz’iib’).

   Li naraj xyeeb’al: Li Jehob’a naraho’k sa’ xch’ool naq naqak’ul li rahilal.

•   1 Pedro 5:7: «Li Dios naxk’e xch’ool cheerix» (Wy).

   Li naraj xyeeb’al: Li Jehob’a naraj naq us toowanq.

 Sa’ xk’ab’a’ naq li Jehob’a jwal naxraheb’ li poyanam, naraj xtenq’ankileb’. Ab’an chanru naxb’aanu? Rik’in li Santil Hu. Aran naqataw eb’ li chaab’il na’leb’ ut li qoyb’enihom cho’q re li kutan chalkeb’ re b’arwi’ maak’a’aq chik li nimla rahilal (2 Corintios 1:3, 4).

 Sa’ li Santil Hu li Jehob’a naxyeechi’i: «twaj texwanq sa’ tuqtuukilal ut ink’a’ sa’ rahilal, re naq toxeetaw xsahil eech’ool chi junelik» (Jeremías 29:11, SBG). Li Yos ink’a’ naraj naq tqak’ul li rahilal sa’ xk’ab’a’ li nak’ulmank sa’ li qasutam. A’an naraj naq toowanq sa’ xyaalal sa’ li sahil na’ajej arin sa’ Ruuchich’och’ (Genesis 1:28; 2:15; Isaías 32:18).

 A’in ttz’aqloq ru sa’ xk’ab’a’ li X’awab’ejilal li Yos. Ut k’aru li Awab’ejilal a’in? A’an li Awab’ejilal li wank sa’ choxa ut li Jesús a’an li na’awab’ejink re (Mateo 6:10). Li Jesús wank xwankil ut xchoxahil na’leb’ re xtuq’ub’ankil ru eb’ li rahilal li nak’ulmank sa’ li qasutam. Ak kixk’utb’esi li xwankilal naq kiwank sa’ Ruuchich’och’ (Marcos 4:37-41). Ut chi seeb’ tixk’ut chiqu chanru tqach’oolani li Ruuchich’och’ ut wank sa’ xyaalal, chi jo’kan tixk’utb’esi naq wank xchoxahil na’leb’ (Isaías 11:2). Sa’ xk’ab’a’ naq li Jesús t-awab’ejinq sa’ xb’een li Ruuchich’och’, maa’ani chik trahob’tesiiq sa’ xk’ab’a’ li rahilal li nak’ulmank sa’ li qasutam.

 Maare tqak’oxla joq’e tk’ulmanq chixjunil a’in. Wi taawaj xnawb’al, il li tzolom «Joq’e tixjolomi li Ruuchich’och’ li X’awab’ejilal li Yos?»

 Li na’leb’ li naxk’e li Santil Hu naru nakatxtenq’a rub’elaj, naq yook chi k’ulmank li rahilal ut naq ak xnume’k li rahilal.

•   Rub’elaj: Kawresi aawib’ re naq taanaw k’aru taab’aanu.

   Li naxye li Santil Hu: «Li wank xna’leb’ ink’a’ naxch’ik rib’ sa’ li raaxik’ naq naril; ab’an li maak’a’ xk’a’uxl tiik naxik ut naxk’ul li rahilal» (Proverbios 22:3, SBG).

   Li naraj xyeeb’al: K’oxla k’aru raj li rahilal naru tk’ulmanq b’arwi’ wankat. Chi jo’kan taanaw k’aru xb’aanunkil ut taakol laajunkab’al.

   Li kik’ulmank: «Kiwank jun li nimla k’atok b’arwi’ wanko chaq ut ki’ajmank naq too’eleliq. Eb’ li qas qiitz’in q’axal xe’ok xxiw, maa’ani nanawok re k’aru tixb’aanu. Ab’an laa’o ak kawresinb’ilo. Wank chaq li qamochiil, li qab’an ut li qatik’r li na’ajmank chiqu. Chaab’il naq xqakawresi chaq qib’ chi’us!» (Tamara, California, Estados Unidos).

•   Naq yook chi k’ulmank: K’e aach’ool chirix li wank xwankil

   Li naxye li Santil Hu: «Usta numtajenaq li xb’ihomal junaq winq moko taak’ehe’q ta xyu’am xb’aan li xjunkab’lal» (Lucas 12:15, SBG).

   Li naraj xyeeb’al: Q’axal wank xwankil li yu’am chiru li k’a’aq re ru.

   Li kik’ulmank: «Naq li nimla kaqsut-iq’ Lawin b kixjuk’ li qochoch, ink’a’ xinnaw k’aru tinb’aanu ut ink’a’ chik ch’olch’o ru li nink’oxla. Jo’kan naq xintijok chiru li Jehob’a ut xinye re chanru nawek’a wib’. Xink’e reetal naq usta maak’a’ chik li qochoch toj yo’yoko» (Leslie, Filipinas).

•   Naq ak xnume’k: K’oxla rix li kutan li yook chi nume’k maawa’ chirix li kutan wulaj.

   Li naxye li Santil Hu: «Mixik b’i’ eech’ool chi k’oxlak chirix li kutan wulaj, xb’aan naq li kutan wulaj taawanq ajwi’ xk’oxlankil rix» (Mateo 6:34, SBG).

   Li naraj xyeeb’al: Mixik aach’ool chi xk’oxlankil li tk’ulmanq wulaj.

   Li kik’ulmank: «Naq sa’ li kaqsut-iq’ Irma kib’ut’ir li wochoch k’ajo’ naq ki’ok ink’a’uxl. Wank naab’al li tento tinb’aanu ut ink’a’ ninnaw b’ar tintikib’. Jo’kan naq xnaq sa’ inch’ool li na’leb’ li naxk’e li Santil Hu naq ink’a’ t-xik qach’ool chi xk’oxlankil li tk’ulmanq wulaj. Xink’e reetal naq rik’in li xtenq’ li Jehob’a naru tinnumsi yalaq k’aru li tchalq sa’ inb’een» (Sally, Florida, Estados Unidos).

 Wi taawaj xkomon li na’leb’, il li tzolom, «Naq nak’ulmank junaq li rahilal: li tento xb’aanunkil re xkolb’al qib’».