Li Jehobʼa naraj naq ebʼ li sumsuukebʼ teʼxra ribʼ joʼ chanru keʼxye chaq naq keʼsumlaak. Naq li Jehobʼa kixsumubʼ li xbʼeen winq ut li xbʼeen ixq, kixye: «Li winq tixkanabʼ li xnaʼ xyuwaʼ, tixlaqʼabʼ ribʼ rikʼin li rixaqil, ut junajebʼ aj chik chi tzʼejwalej naq wanqebʼ». Ak xnumeʼk naabʼal chihabʼ xyeebʼal aʼin naq li Jesus kixye: «Joʼkan utan, li xlaqʼabʼahom li Yos, maajun chik taajachoq re» (Genesis 2:24; Mateo 19:3-6). Choʼq re li Jehobʼa ut li Jesus li sumlaak moko re jun kutan ta re bʼan chi junelik, ut  teʼxjach ribʼebʼ naq jun rehebʼ tkamq (1 Corintios 7:39). Saʼ xkʼabʼaʼ naq oxloqʼ ru li sumlaak, moko naru ta naq saʼ junpaat tqakʼoxla xkanabʼankil qibʼ rikʼin li qasumʼaatin. Li Jehobʼa xikʼ naril li jachok ibʼ wi inkʼaʼ xmuxmank ru li sumlajik joʼ chanru naxchʼolobʼ li Santil Hu (Malaquias 2:15, 16).

Joʼ naxchʼolobʼ li Santil Hu, kʼaʼut naru teʼxjach li xsumlajik li sumsu? Li Santil Hu naxkʼut naq li Jehobʼa xikʼ naril li muxuk ibʼ (Genesis 39:9; 2 Samuel 11:26, 27; Salmo 51:6 [51:4, Wy]). Joʼkan naq naxkanabʼ naq teʼxjach ribʼebʼ li sumsu wi jun rehebʼ xtʼaneʼk saʼ li muxuk ibʼ. (Saʼ li Tzolom 9, raqal 7, naxchʼolobʼ kʼaru chik li tzʼaj aj naʼlebʼ naxkʼam chaq li muxuk ibʼ.) Li Yos naxkanabʼ naq li winq malaj li ixq li inkʼaʼ xmux ru li xsumlajik aʼan yaal re ma tixjach li xsumlajik malaj inkʼaʼ (Mateo 19:9, Wy). Joʼkan naq, wi li inkʼaʼ xmaakobʼk tixjach ru li xsumlajik moko tixchʼina ta xchʼool li Yos. Ut maaʼani rehebʼ li rech aj paabʼanel naru naxye re, ma tixjach li xsumlajik malaj inkʼaʼ. Wankebʼ naq nekeʼril naq li xsumʼaatin ra saʼ xchʼool ut yook xjalbʼal xnaʼlebʼ nekeʼkanaak rikʼin usta aʼin xmux li xsumlajik. Joʼkan naq aʼan yaal re li tixbʼaanu, xbʼaan naq aʼan ajwiʼ t-iloq re li chʼaʼajkilal li naru nachalk saʼ xbʼeen (Galatas 6:5).

Abʼan moko kaʼaj tawiʼ aʼin nakʼulmank, wank sut jun rehebʼ li sumsu naxkanabʼ li xsumʼaatin malaj naxjach li xsumlajik usta inkʼaʼ xmuxeʼk li xjunkabʼal, naxbʼaanu bʼan xbʼaan naq xnumtaak wiʼ chik li yook xkʼulbʼal saʼ ruqʼ li xsumʼaatin. Naq nakʼulmank aʼin, li Santil Hu naxye naq li naxkanabʼ li rochoch ut naxik «misumlaak [...] malaj chixkʼamaq wiʼ chik ribʼ saʼ usilal rikʼin» li xsumʼaatin (1 Corintios 7:11). Ut aʼin yaal xbʼaan naq maajun rehebʼ naru naʼok xsikʼbʼal rikʼin ani chik tsumlaaq xbʼaan naq moko yamyookebʼ ta re xbʼaanunkil (Mateo 5:32, Wy). Abʼan wankebʼ nekeʼxkanabʼ ribʼ, joʼkan naq qilaq wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ kʼaʼut nekeʼxbʼaanu.

Inkʼaʼ naraj xwentininkil li xjunkabʼal. Wankebʼ li bʼeelomej inkʼaʼ nekeʼxwentini li xjunkabʼal, maawaʼ xbʼaan naq inkʼaʼ nekeʼruuk, yal inkʼaʼ bʼan nekeʼraj xbʼaanunkil. Ut naq nekeʼxbʼaanu aʼin, nekeʼxkʼe saʼ maajelal li xjunkabʼal. Kʼaru naxye li Santil Hu chirixebʼ li winq aʼin? Li Santil Hu naxye: «Li inkʼaʼ naxkʼoxlahebʼ [...] xbʼeen xbʼeen ebʼ li wankebʼ saʼ li xjunkabʼal, aʼan  xtzʼeqtaana li xpaabʼaal ut yibʼru li xnaʼlebʼ chiru li inkʼaʼ napaabʼank» (1 Timoteo 5:8). Ut wi li bʼeelomej inkʼaʼ naraj xjalbʼal xnaʼlebʼ, li rixaqil naru naxjit li xbʼeelom chiru chaqʼrabʼ re naq teʼxkanabʼ ribʼ ut chi joʼkan us chik wanq ebʼ li xkokʼal ut aʼan. Naq naqʼabʼaak li bʼeelomej, ebʼ li cheekel winq nekeʼxtzʼil rix chiʼus, xbʼaan naq saʼ xkʼabʼaʼ li yiibʼru aj naʼlebʼ aʼin naru naʼisiik saʼ li chʼuut.

Naxteni li xsumʼaatin. Wankebʼ li poyanam naq nanumtaak xjosqʼilebʼ nekeʼsakʼok. Wi junaq li poyanam kʼaynaq chi sakʼok, naru naxtikibʼ xyajel li xsumʼaatin ut naru naxkamsi. Ut wi laj sakʼonel aj paabʼanel, ebʼ li cheekel winq tento teʼxtzʼil rix li xbʼaanuhom. Saʼ xkʼabʼaʼ li nimla josqʼink ut li sakʼok yalaq ani naru naʼisiik saʼ li chʼuut (Galatas 5:19-21).

Naxbʼaanu li maaʼusilal re naq li xsumʼaatin inkʼaʼ chik tixloqʼoni li Yos. Maare li bʼeelomej malaj li ixaqilbʼej naxsikʼ kʼaru li maaʼusilal tixbʼaanu re li xsumʼaatin re naq inkʼaʼ chik txik xloqʼoninkil li Jehobʼa malaj tixmin ru re naq tixqʼet xchaqʼrabʼ li Yos. Joʼkan naq, laj paabʼanel li yook xkʼulbʼal li rahilal, tixkʼoxla ma us naq tixkanabʼ li xsumʼaatin re naq truuq «xpaabʼankil li Yos, ut inkʼaʼ ebʼ li winq» (Hechos 5:29).

Naq li sumsuukebʼ yookebʼ xnumsinkil junaq rehebʼ li chʼaʼajkilal aʼin, maaʼani naru naxye re li yook xkʼulbʼal li chʼaʼajkilal naq tixkanabʼ malaj inkʼaʼ tixkanabʼ li xsumʼaatin. Usta ebʼ li cheekel winq ut li kawebʼ xpaabʼal nekeʼtenqʼank ut nekeʼkʼehok naʼlebʼ rikʼin li Santil Hu abʼan us naq teʼxjultika naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa naxnaw chiʼus li yook chi kʼulmank saʼ xyanqebʼ. Ut wi jun rehebʼ li sumsu naxyoobʼ ut naxtiq ru li aatin re naq truuq xkanabʼankil li xsumʼaatin, moko yook ta xkʼeebʼal xwankil li sumlajik chi moko yook ta xkʼeebʼal loqʼal li Yos. Ut li Yos naxnaw ma yookebʼ chi tikʼtiʼik, joʼkan naq li Santil Hu naxye: «Chixjunil [...] kʼutkʼu ut saqenk chiru li Yos li toxqaye wiʼ qayehom qabʼaanuhom» (Hebreos 4:13). Joʼkan bʼiʼ, wi jwal xnimank ru li chʼaʼajkilal ut maakʼaʼ chik naru xbʼaanunkil, laj paabʼanel naru naxkʼoxla ma us naq tixkanabʼ li xsumʼaatin, ut wi naxbʼaanu, maaʼani naru naʼaatinak chirix xjolom. Joʼ naqanaw «chiqajunilo [...] toxooxaqabʼaaq chiru li Yos saʼ xraqlebʼaal aatin» (Romanos 14:10-12).