TZOLOM 10
Li Sumlaak jun Rehebʼ li Xmaatan li Yos
«Li kʼaam li oxibʼ ru moko junpaat ta natʼupeʼk.» (ECLESIASTES 4:12.)
1, 2. a) Kʼaru nayeemank naq naʼuxk junaq li sumlaak, ut kʼaʼut? b) Bʼar wankebʼ li patzʼom ok qe xtzolbʼal?
MA NAWULAK chaawu rilbʼalebʼ li nekeʼsumlaak? Naabʼalebʼ nekeʼwulak chiru xik saʼebʼ li sumlaak xbʼaan naq chʼinaʼus nekeʼxbʼaanu. Ut chʼinaʼus ajwiʼ rilbʼal chanru nekeʼxyiibʼ ribʼ li nekeʼsumlaak. Sahebʼ saʼ xchʼool chi xkʼoxlankil naq us teʼwanq saʼ li xjunkabʼal.
2 Yaal naq saʼebʼ li qakutan, naabʼalebʼ rehebʼ li nekeʼsumlaak moko us ta wankebʼ saʼ li xjunkabʼal. Joʼkan naq, usta nasahoʼk saʼ qachʼool chi rilbʼalebʼ li nekeʼsumlaak, maare naqakʼoxla: «Ma sahaqebʼ saʼ xchʼool ut junelik wanqebʼ saʼ wiibʼal?». Li sumsuukebʼ teʼruuq chi wank chiʼus wi teʼxpaabʼ ut wi teʼxkʼe xchʼool chi xyuʼaminkil li naxye li Santil Hu (chaawil Proverbios 3:5, 6). Ut wi junelik teʼxbʼaanu aʼin, chixjunil t-elq chiʼus chiruhebʼ ut teʼruuq chi wank junelik saʼ xrahom li Yos. Anaqwan qilaq kʼaru naxye li Santil Hu chirix li kaahibʼ chi patzʼom aʼin: Kʼaʼut nekeʼsumlaak li poyanam? Kʼaru ttenqʼanq qe chi xsikʼbʼal chiʼus qasumʼaatin? Chanru nekeʼxkawresi ribʼ li nekeʼraj sumlaak? Kʼaru ttenqʼanq rehebʼ li sumsu re naq us wanqebʼ?
KʼAʼUT NAʼUXK SUMLAAK?
3. Kʼaʼut moko us ta naq toosumlaaq saʼ xkʼabʼaʼ li jalan jalanq chi naʼlebʼ li naqabʼi?
3 Wankebʼ nekeʼxye naq li sumlaak nakʼamok chaq re li sahil chʼoolejil ut maaʼani sa saʼ xchʼool wi inkʼaʼ naxtaw rochbʼeen. Aʼin moko yaal ta! Qakʼoxlaq, li Jesus maajunwa kisumlaak. Naq li Jesus kiʼaatinak chirixebʼ li wankebʼ xjunes, kixye naq aʼan jun li maatan ut kixye ajwiʼ naq li teʼruuq chi wank chi joʼkan, xbʼaanumaqebʼ (Mateo 19:11, 12). Li Apostol Pablo kixye ajwiʼ naq li wankebʼ xjunes nekeʼxtaw rusilal li xwanjikebʼ (1 Corintios 7:32-38). Abʼanan maajunwa keʼxye naq inkʼaʼ us li sumlaak. Li Santil Hu naxye naq «xkʼutumebʼ» li maaʼus aj musiqʼej xyeebʼal naq moko us ta li sumlaak (1 Timoteo 4:1-3). Abʼanan, li nekeʼraj kʼanjelak chi kaw chiru li Jehobʼa teʼxtaw naabʼal rusilal wi wankebʼ xjunes. Wankebʼ nekeʼsumlaak xbʼaan naq nekeʼreekʼa naq yookebʼ chi taqlaak chi xbʼaanunkil abʼan aʼin moko jun ta rehebʼ li xyaalal re sumlaak.
4. Kʼaʼut nayeemank naq li sumlaak natenqʼank re xkʼirisinkilebʼ li kokʼal?
4 Abʼanan, wank tzʼaqal xyaalal li sumlaak. Li sumlaak aʼan li maatan li kixkʼe qe li Yos, naxkʼam chaq rusilal ut naru naxbʼaanu naq sahaqebʼ saʼ xchʼool li qas qiitzʼin (chaawil Genesis 2:18). Re naq us wanqebʼ li kokʼal aajel ru naq li naʼbʼej yuwaʼbʼej sumsuuqebʼ. Li sumlaak ttenqʼanq rehebʼ chi xkʼirisinkilebʼ chiʼus li xkokʼal: saʼ wiibʼal teʼrahoq, teʼqʼusuq ut teʼkʼehoq naʼlebʼ (Salmo 127:3; Efesios 6:1-4). Abʼan, moko kaʼaj tawiʼ saʼ xkʼabʼaʼ aʼin naʼuxk sumlaak.
5, 6. a) Kʼaru naxchʼolobʼ Eclesiastes 4:9-12 chirix li rusilal li naxkʼam chaq li amiiwil? b) Chanru tixbʼaanu li ixq ut li winq re naq oxibʼaqebʼ saʼ li xsumlajik?
5 Qatzʼilaq wiibʼ oxibʼ chik xraqal li Santil Hu re naq tqataw ru li raqal li najolomink re li tzolom aʼin: «Qʼaxal us naq teʼkʼanjelaq wiibʼ poyanam chiru naq taakʼanjelaq junaq xjunes, xbʼaan naq qʼaxal us wiʼ chik taaʼelq li kʼanjel chiruhebʼ. Ut wi li jun taatʼaneʼq, li jun chik tixwaklesi li rochbʼeen. Abʼanan toqʼobʼ ru li wank xjunes, xbʼaan naq wi taatʼaneʼq, maaʼani taatenqʼanq re chi wakliik. Joʼkan ajwiʼ, wi wiibʼ teʼok chi wark saʼ jun chi chʼaat, teʼxqʼixna ribʼ. Abʼan li taawarq xjunes, chanru naq tixqʼixna ribʼ? Naq junaq poyanam wank xjunes, moko chʼaʼaj ta numtaak saʼ xbʼeen. Abʼanan wi wiibʼebʼ, naru teʼxkuy xsumenkil saʼ li yalok. Joʼkan ajwiʼ li kʼaam li oxibʼ ru moko junpaat ta natʼupeʼk» (Eclesiastes 4:9-12).
6 Ebʼ li raqal aʼin nekeʼaatinak chirix li wank saʼ amiiwil. Abʼan, ma nakʼanjelak li naʼlebʼ aʼin choʼq rehebʼ li sumsu? Nakʼanjelak xbʼaan naq wankebʼ saʼ sumʼaatin, nekeʼxtenqʼa ribʼ ut nekeʼxkʼojobʼ xchʼool chiribʼilebʼ ribʼ. Abʼanan, moko tzʼaqal ta rikʼin aʼin re naq kawaqebʼ ribʼ li sumsuukebʼ. Aajel ru naq oxibʼaqebʼ saʼ li xjunkabʼal joʼ li kʼaam oxibʼ ru. Saʼ Eclesiastes naxkʼut naq li kʼaam oxibʼ ru jwal kaw chiru li kʼaam wiibʼ ru xbʼaan naq inkʼaʼ natʼupeʼk. Abʼan, ani li roxil li kʼaam aʼin? Aʼan li Jehobʼa. Naq li Jehobʼa wank saʼ xyanqebʼ ut naq nekeʼxkʼe xqʼe chi xsahobʼresinkil xchʼool, nakawuuk li xjunkabʼalebʼ.
7, 8. a) Kʼaru kixye li Apostol Pablo chirixebʼ li wankebʼ xjunes ut inkʼaʼ nekeʼxkuy ribʼ? b) Kʼaru naxye li Santil Hu chirix li nekeʼsumlaak?
7 Wi li winq ut li ixq nekeʼraj wank saʼ wiibʼal joʼ sumʼaatin, tento naq teʼsumlaaq. Tenebʼanbʼil xbʼaan li Yos naq kaʼajwiʼ li sumsuukebʼ nekeʼruuk xyalbʼal xsahil li wank saʼ wiibʼal (Proverbios 5:18). Joʼkan bʼiʼ, kʼaru teʼruuq xbʼaanunkil li toj wankebʼ xjunes ut ak xnumeʼk xqʼehil naq li xtibʼelebʼ naxtikibʼ ratawankil wank rikʼin anihaq? Li Apostol Pablo kixye: «Wi inkʼaʼ nekeʼxkuy ribʼ, sumlaaqebʼ. Jwal us naq teʼsumlaaq chiru naq teʼatawanq». Naru teʼxbʼaanu aʼin re naq inkʼaʼ teʼmaakobʼq (1 Corintios 7:9, 36; Santiago 1:15).
8 Joʼkan ajwiʼ li nekeʼraj sumlaak tento naq chʼolchʼooq chiruhebʼ chanru tzʼaqal xyuʼamebʼ li sumsuukebʼ. Li Apostol Pablo kixye naq nachalk «rahilal» saʼ xbʼeenebʼ li sumsuukebʼ (1 Corintios 7:28). Li chʼaʼajkilal li nachalk saʼ xbʼeenebʼ li sumsu moko nachalk ta saʼ xbʼeenebʼ li wankebʼ xjunes. Ut wi junaq li poyanam yook xkʼoxlankil sumlaak, kʼaru tixbʼaanu re naq inkʼaʼ tnimanq ru li chʼaʼajkilal, tnumtaaq bʼan li chaabʼilal? Jun rehebʼ li naʼlebʼ li ttenqʼanq re aʼan xsikʼbʼal chiʼus li xsumʼaatin.
CHANRU TOORUUQ XSIKʼBʼAL CHIʼUS QASUMʼAATIN?
9, 10. a) Kʼaru li eetalil kiroksi laj Pablo naq kiʼaatinak chirix li nekeʼsumlaak rikʼin maawaʼebʼ aj paabʼanel? b) Kʼaru nekeʼxkʼul li nekeʼsumlaak rikʼin maawaʼ aj paabʼanel ut nekeʼxqʼet xchaqʼrabʼ li Yos?
9 Naq laj Pablo kiʼaatinak chirixebʼ li yookebʼ xsikʼbʼal rikʼin ani teʼsumlaaq, kixye rehebʼ: «Meelaqʼabʼ eeribʼ rikʼinebʼ li maakʼaʼ nekeʼxpaabʼ, re riiqaninkil li moko eekʼulubʼ ta» (2 Corintios 6:14). Naq li Apostol Pablo kixtzʼiibʼa li raqal aʼin saʼ li aatinobʼaal Griego, kiroksi jun li eetalil chirix wiibʼ li xul li nekeʼkʼeheʼk chi kʼanjelak saʼ wiibʼal. Kʼaru nakʼulmank naq nekeʼkʼanjelak wiibʼ li xul ut nekeʼriiqa jun li cheʼ re xpikbʼal li chʼochʼ? Wi jun rehebʼ li xul nim ut li jun chik kachʼin, moko sa ta teʼkʼanjelaq xbʼaan naq moko juntaqʼeetebʼ ta xnimal. Joʼ chanru nakʼulmank rikʼinebʼ li xul aʼin, joʼkan ajwiʼ nekeʼxkʼul li nekeʼsumlaak rikʼin li maawaʼ aj paabʼanel. Ebʼ li inkʼaʼ nekeʼabʼink ut nekeʼsumlaak rikʼin li maawaʼ aj paabʼanel maare wanqebʼ saʼ chʼaʼajkilal. Xbʼaan naq maare jun rehebʼ yook xkʼeebʼal xchʼool chi wank saʼ xrahom li Yos ut li jun chik naraj bʼayaq malaj inkʼaʼ naraj, ut chi joʼkan maajun rehebʼ sa saʼ xchʼool. Joʼkan naq, li Apostol Pablo kixye naq li nekeʼraj sumlaak tento teʼxbʼaanu «joʼ naraj li Qaawaʼ», malaj rikʼin junaq rech aj paabʼanel (1 Corintios 7:39).
10 Wankebʼ laj paabʼanel nekeʼxqʼet xchaqʼrabʼ li Yos xbʼaan naq wankebʼ xjunes ut nekeʼxkʼoxla naq us teʼwanq wi teʼsumlaaq rikʼin li maawaʼ aj paabʼanel. Ut ak sumsuukebʼ chik naq nekeʼxkʼe reetal naq moko us ta keʼxbʼaanu xbʼaan naq moko nekeʼruuk ta chi aatinak rikʼin li xsumʼaatin chirix li Yos ut jwal rahebʼ saʼ xchʼool chiru naq keʼwank chaq xjunes. Nasahoʼk saʼ qachʼool naq naabʼal rehebʼ li qech aj paabʼanel inkʼaʼ nekeʼxkʼe ribʼ chi aaleek; kʼojkʼookebʼ bʼan xchʼool chirix li Jehobʼa ut nekeʼabʼink chiru (chaawil Salmo 32:8). Usta toj wankebʼ xjunes, chʼolchʼo chiruhebʼ naq twulaq xqʼehil naq teʼxtaw rikʼin ani teʼsumlaaq saʼ li xtenamit li Yos.
11. Kʼaru ttenqʼanq qe re xnawbʼal rikʼin ani toosumlaaq? (Chaawil ajwiʼ li kaaxukuut bʼarwiʼ naxye « Kʼaru Ttenqʼanq qe chi Xsikʼbʼal chiʼus Qasumʼaatin?».)
11 Kʼaru chik naʼajmank re xnawbʼal rikʼin ani toosumlaaq? Moko tzʼaqal ta rikʼin xnawbʼal naq naxloqʼoni ru li Jehobʼa. Aajel ru naq tqakʼam qibʼ chiʼus, saʼ wiibʼal tqara li Jehobʼa ut juntaqʼeetaq li kʼanjel tqaj xbʼaanunkil chiru li Jehobʼa. Li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ kixtzʼiibʼa naabʼal li naʼlebʼ chirix aʼin, joʼkan naq xbʼeenwa tootijoq re xtzʼilbʼal xsaʼ ebʼ li tasal hu aʼin ut chirix chik aʼan tqayuʼami li yooqo xtzolbʼal (chaawil Salmo 119:105). *
12. Kʼaru nekeʼxbʼaanu saʼ naabʼal chi tenamit re xsikʼbʼal rikʼin ani teʼsumlaaq, ut rikʼin ani naru teʼxkʼam rehebʼ?
12 Saʼ naabʼal chi tenamit ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej nekeʼsikʼok re rixaqil malaj xbʼeelom ebʼ li ralal xkʼajol. Nekeʼxbʼaanu aʼin xbʼaan naq ak xeʼnumeʼk chisaʼ ut nekeʼxnaw kʼaru us choʼq rehebʼ li xkokʼal. Saʼ li Santil Hu wank naabʼal li eetalil chirixebʼ li keʼsumlaak chi joʼkan ut us nekeʼelk. Ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej li toj nekeʼxbʼaanu aʼin naru nekeʼxkʼam rehebʼ rikʼin laj Abrahan. Naq laj Abrahan kixsikʼ rixaqil laj Isaac moko kixkʼe ta xwankil li tumin chi moko li bʼihomal. Kixtaqla bʼan li xmoos chi xsikʼbʼal junaq ixqaʼal li naxloqʼoni ru li Jehobʼa (Genesis 24:3, 67). *
CHANRU NEKEʼXKAWRESI RIBʼ LI NEKEʼRAJ SUMLAAK?
13-15. a) Kʼaru li naʼlebʼ naxkʼe Proverbios 24:27 choʼq re li saaj winq li naraj sumlaak? b) Chanru tixkawresi ribʼ li ixq li naraj sumlaak?
13 Wi junaq li poyanam yook xkʼoxlankil sumlaak, tento tixkʼoxla li patzʼom aʼin: «Ma tinruuq xbʼaanunkil li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ li sumsu?». Re xsumenkil li patzʼom aʼin moko tzʼaqal ta rikʼin xnawbʼal chirix li rahok, chirix li wank saʼ wiibʼal malaj xnawbʼal chirixebʼ li kokʼal. Tento bʼan tixkʼe xchʼool chi xkʼoxlankil kʼaru tzʼaqal tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ li sumsu.
14 Wi jun li saaj winq yook xsikʼbʼal rixaqil, tento tixkʼe xchʼool chi xkʼoxlankil li raqal aʼin: «Kawresi laakʼanjel chirix kabʼl ut chʼoolani laakʼalebʼaal; ut moqon chik taayiibʼ laawochoch» (Proverbios 24:27). Kʼaru naxkʼut chiqu li raqal aʼin? Li Santil Hu naxkʼut naq li keʼxkʼoxla xyiibʼankil rochoch malaj xkʼoxlankil sumlaak, xbʼeenwa keʼxye: «Ma tinruuq xchʼoolaninkil junaq ixq ut ebʼ linkokʼal?». Joʼkan naq li keʼraj sumlaak xbʼeenwa keʼkʼanjelak chi kaw. Ut aʼan ajwiʼ yeebʼilebʼ re li winq li nekeʼraj sumlaak. Joʼkan naq, li yookebʼ xkʼoxlankil sumlaak tento teʼxkawresi ribʼ re naq teʼruuq xbʼaanunkil li kʼanjel li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ. Wi li winq kaw ribʼ chi kʼanjelak, tento tixbʼaanu. Li Santil Hu naxye naq li winq li inkʼaʼ naxchʼoolani li xjunkabʼal chi moko narilebʼ chi moko naxkawresihebʼ ta li xpaabʼal, jwal yiibʼru xnaʼlebʼ chiru li winq li maakʼaʼ xpaabʼal (chaawil 1 Timoteo 5:8).
15 Ut li ixq tento tixkawresi ajwiʼ ribʼ chiʼus re naq tixbʼaanu chiʼus li xkʼanjel naq tsumlaaq. Li Santil Hu naxkʼut wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ ut li kʼanjel re naq li ixq truuq xtenqʼankil li xbʼeelom ut truuq ajwiʼ rilbʼal chiʼus li rochoch (Proverbios 31:10-31). Li nasumlaak saʼ junpaat moko us ta naxbʼaanu xbʼaan naq inkʼaʼ naxkʼoxla kʼaru tixyeechiʼi re li xsumʼaatin. Abʼanan xkawresinkil li xpaabʼal aʼan wanq tzʼaqal xwankil choʼq rehebʼ li yookebʼ xkʼoxlankil sumlaak. Qilaq kʼaru naraj xyeebʼal aʼin.
16, 17. Kʼaru ebʼ li raqal li Santil Hu ttenqʼanq rehebʼ li yookebʼ xkʼoxlankil sumlaak?
16 Li winq ut li ixq li nekeʼsumlaak tento teʼxkʼoxla rix li kʼanjel li naraj li Yos naq teʼxbʼaanu. Aajel ru naq chʼolchʼooq chiru li winq kʼaru li kʼanjel tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen joʼ xjolomil li xjunkabʼal. Usta li winq kʼeebʼil xwankil chi taqlank moko tixbʼaanu ta saʼ josqʼil; tento bʼan tixkʼam re rikʼin li Jesus (Efesios 5:23). Joʼkan ajwiʼ, ebʼ li ixq tento naq chʼolchʼooq chiruhebʼ kʼaru tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ. Joʼkan naq chixkʼoxla aʼin: «Ma nawaj wank rubʼel xwankil junaq li winq?» (Romanos 7:2). Li ixq li inkʼaʼ sumsu ak wank rubʼel xwankil li Jehobʼa ut li Jesus (Galatas 6:2). Ut wi tsumlaaq, tixkʼe ribʼ rubʼel xwankil li winq li tkanaaq choʼq xbʼeelom. Joʼkan naq us naq tixkʼoxla ajwiʼ li patzʼom aʼin: «Ma tinruuq xpaabʼankil ut xtenqʼankil li tkanaaq choʼq inbʼeelom xbʼaan naq aj maak?». Wi li ixqaʼal naxkʼe reetal naq inkʼaʼ nawulak chiru aʼin, maare li sumlaak maawaʼ choʼq re.
17 Li nekeʼsumlaak tento naq seebʼaqebʼ xchʼool chixjunqalebʼ chi xkʼeebʼal re li xsumʼaatin li naraj (chaawil Filipenses 2:4). Joʼkan naq laj Pablo kixye naq li winq «chixra li rixaqil joʼ naq naxra ribʼ; ut li ixaqilbʼej chiroxloqʼi li xbʼeelom». Li Yos kitenqʼank re laj Pablo chi xnawbʼal naq li bʼeelomej naraj naq t-oxloqʼiiq ut li ixaqilbʼej naraj naq traheʼq xbʼaan li xbʼeelom (Efesios 5:21-33).
Li wankebʼ saʼ sumʼaatin us naq teʼxsikʼ rochbʼeenebʼ
18. Kʼaʼut aajel ru naq teʼxtzol xkuybʼal ribʼebʼ li wankebʼ saʼ aatin ut maajiʼ nekeʼsumlaak?
18 Li wank saʼ sumʼaatin maawaʼ yal xqʼehil re xik chi bʼeek, re bʼan naq li winq ut li ixq teʼxtzol raatinankil ribʼebʼ ut re naq teʼxkʼoxla ma teʼraj sumlaak. Abʼan tento teʼxtzol xkuybʼal ribʼebʼ, xbʼaan naq ak re naq li winq naraj wank rikʼin ixq, malaj li ixq rikʼin winq. Ut wi tzʼaqal nekeʼxra ribʼ, maajun rehebʼ tixbʼaanu junaq li naʼlebʼ li tixtzʼajni xpaabʼal li xsumʼaatin (1 Tesalonicenses 4:6). Joʼkan bʼiʼ, wi wankat saʼ sumʼaatin tento taatzol xkuybʼal aawibʼ! Li kuyuk ibʼ yalaq joqʼe tatxtenqʼa usta inkʼaʼ chik tatsumlaaq rikʼin laasumʼaatin.
KʼARU TTENQʼANQ REHEBʼ LI SUMSU RE NAQ INKʼAʼ TEʼXKANABʼ RIBʼEBʼ?
19, 20. Kʼaru nekeʼxkʼoxla naabʼalebʼ chirix li sumlaak ut chanru tento teʼril aʼin ebʼ laj paabʼanel? Chʼolobʼ rikʼin eetalil.
19 Re naq maajunwa teʼxkanabʼ ribʼ li sumsuukebʼ tento naq junelik wanq saʼ xchʼoolebʼ li xeʼxye chiribʼilebʼ ribʼ saʼ xkutankil li xsumlajikebʼ. Naq nekeʼsumlaak li wankebʼ saʼ sumʼaatin, aran natiklaak li xyuʼamebʼ ut moko aran ta naraqeʼk joʼ chanru nekeʼxkʼut saʼ li kaxmu (TV) malaj saʼebʼ li tasal hu. Qajultikaq naq li Jehobʼa kixkʼojobʼ li sumlaak re naq twanq chi junelik (Genesis 2:24). Naq jun li winq ut jun li ixq nasumlaak wankebʼ nekeʼxye naq «xeʼxbʼakʼ ribʼebʼ». Saʼ jalan chik tenamit aʼin naraj xyeebʼal naq moko chʼaʼaj ta xjitbʼal li nabʼakʼmank.
20 Joʼkan naq naabʼalebʼ li nekeʼsumlaak nekeʼxye naq teʼruuq xkanabʼankil ribʼebʼ naq inkʼaʼ chik sa nekeʼril ribʼ malaj wi wankebʼ saʼ chʼaʼajkilal. Naq li Santil Hu naʼaatinak chirix li rahok li wank saʼ xyanqebʼ li sumsuukebʼ, naxjuntaqʼeeta rikʼin jun li kʼaam. Naabʼalebʼ li kʼaam inkʼaʼ nekeʼtʼupeʼk saʼ junpaat. Joʼebʼ li kʼaam li nekeʼroksi re xchapbʼal junaq li nimla jukubʼ. Ebʼ li kʼaam aʼin inkʼaʼ nekeʼtʼupeʼk chi moko nekeʼjiseʼk ta ru naq nachalk li kaqsut-iqʼ. Ut joʼkan raj ajwiʼ tento tixkʼul li sumlaak, xbʼaan naq li Jehobʼa kixkʼojobʼ re naq wanq chi junelik. Joʼkan naq li Jesus kixye: «Li xlaqʼabʼahom li Yos, maajun [...] taajachoq re» (Mateo 19:6). Ut laaʼo joʼ aj paabʼanel tento naq joʼkan ajwiʼ tqil li xlaqʼabʼahom li Yos. Ut wi oxloqʼ chiqu, inkʼaʼ tqil li sumlaak joʼ jun nimla iiq.
21. Kʼaru tento teʼxtzol li sumsuukebʼ ut rikʼin ani teʼxkʼam rehebʼ?
21 Li sumlaak naru naxkʼam chaq naabʼal li sahil chʼoolejil. Re naq li sumsuukebʼ teʼxtaw li sahil chʼoolejil inkʼaʼ teʼxkʼe xchʼool chirix li inkʼaʼ naxnaw xbʼaanunkil li xsumʼaatin; teʼxkʼe bʼan xchʼool chirix li chaabʼil naʼlebʼ ut teʼxkʼe saʼ xchʼool naq li xsumʼaatin naxkʼe xqʼe chi xbʼaanunkil chiʼus junaq li naʼlebʼ. Abʼan aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq maajunwa teʼril naq tpaltoʼq li xsumʼaatin. Qakʼoxlaq: usta li Jehobʼa naril chixjunil li naqabʼaanu, naqaj naq kaʼajwiʼ tril li us, peʼyaal? Joʼ kixkʼoxla chaq jun rehebʼ li kitzʼiibʼank re li Salmo, laaʼo ajwiʼ naqaye: «Wi ta nakakʼe saʼ aachʼool li qamaak, at Qaawaʼ, ani truuq tkanaaq chi xaqxo chawu?» (Salmo 130:3). Joʼkan bʼiʼ, aajel ru naq li sumsuukebʼ teʼxtzol xraabʼal ribʼ ut teʼxkuy xmaak chiribʼilebʼ ribʼ (chaawil Colosenses 3:13).
22, 23. Kʼaru li naʼlebʼ kixkanabʼ laj Abrahan ut li xSara choʼq rehebʼ li sumsuukebʼ?
22 Naq nekeʼnumeʼk li chihabʼ, li sumsuukebʼ naru nanimank xsahil xchʼoolebʼ. Qajultikaq laj Abrahan ut li xSara ak tiixebʼ chik naq keʼxkʼul naabʼal li chʼaʼajkilal. Maare kichʼaʼajkoʼk chiru li xSara xkanabʼankil li xbʼihomal ut li rochoch. Naq li xSara kixkanabʼ li xtenamit, wank tana re 60 chihabʼ; ut moko saʼ tzʼaqal ochoch ta chik koleʼokaq. Abʼanan li xSara junelik kixpaabʼ ut kixtenqʼa li xbʼeelom re naq us t-elq li xkʼanjel. Li xSara moko kixbʼaanu ta aʼin yal re naq t-ileʼq, ut naqanaw aʼin xbʼaan naq li Santil Hu naxkʼut naq junelik naq naxkʼoxla li xbʼeelom kixye saʼ li xchʼool «Qaawaʼ» (Genesis 18:12, TNM; 1 Pedro 3:6). Li xSara junelik kiroxloqʼi li xbʼeelom.
23 Abʼan aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq juntaqʼeet keʼkʼoxlak chaq. Saʼ jun kutan naq li xSara kixye jun li aatin re laj Abrahan, aʼan inkʼaʼ kiwulak chiru. Abʼan naq li Jehobʼa kiʼaatinak rikʼin, kixkubʼsi xwankil ut kixpaabʼ li rixaqil. Ut chi joʼkan us kiʼelk li xjunkabʼal (Genesis 21:9-13). Joʼkan bʼiʼ maakʼaʼ naxye jarubʼ chihabʼ xsumlajikebʼ li poyanam naru nekeʼxkʼam rehebʼ rikʼin laj Abrahan ut xSara.
24. Ani rehebʼ li sumsuukebʼ nekeʼxkʼe xloqʼal li Jehobʼa, ut kʼaʼut?
24 Saʼ li qachʼuut wankebʼ naabʼal li sumsu bʼarwiʼ li winq naxra li rixaqil ut li ixq naroxloqʼi li xbʼeelom; abʼan li nekeʼxkʼe tzʼaqal xwankil aʼan li Rajom li Jehobʼa. Chi joʼkan li sumsuukebʼ nekeʼxtaw li sahil chʼoolejil. Joʼkan naq li nekeʼsumlaak ut nekeʼraj xtawbʼal xsahil xchʼool, tento naq teʼxsikʼ chiʼus rikʼin ani teʼsumlaaq, teʼxkawresi ribʼ ut teʼxkʼe xchʼool chi xraabʼal li xjunkabʼal ut chi wank saʼ tuqtuukilal. Li nekeʼxkʼe xchʼool chirixebʼ li chaabʼil naʼlebʼ aʼin teʼruuq xkʼeebʼal xloqʼal li Jehobʼa ut teʼruuq ajwiʼ chi wank junelik saʼ xrahom li Yos.
^ párr. 11 Chaawil ajwiʼ li tzolom 2 re li tasal hu rehebʼ laj Testiiw re li Jehobʼa El secreto de la felicidad familiar.
^ párr. 12 Keʼwank laj kʼanjel chiru li Yos moko jun ta ajwiʼ rixaqil keʼwank joʼ laj Abrahan ut laj Jacob. Abʼan moko rikʼin li Yos ta nachalk li naʼlebʼ aʼin. Usta li Jehobʼa kixkʼulubʼa ajwiʼ li naʼlebʼ aʼin saʼ xkutankilebʼ laj Israel, abʼan kixkʼe xchaqʼrabʼil. Saʼebʼ li qakutan ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel nekeʼxnaw naq li Jehobʼa inkʼaʼ chik naxkʼulubʼa li naʼlebʼ aʼin (Mateo 19:9; 1 Timoteo 3:2).
