TZOLOM 1
«Ayuqex ut kʼehomaq choʼq intzolom ebʼ li qas qiitzʼin»
Hechos, li xeʼxbʼaanu chaq ebʼ li apóstol ut chanru naxchap ribʼ saʼebʼ li qakutan
1-6. Kʼe jun eetalil li naxkʼutbʼesi naq ebʼ laj Testiiw nekeʼaatinak chirix li Santil Hu usta jalan jalanq xwanjikebʼ.
LI XREBECCA aʼan jun aj Testiiw li wank Ghana ut naril li xtzolebʼaal joʼ jun li naʼajej re xyeebʼal li chaabʼil esil. Joʼkan naq junelik naxkʼam li tasal hu saʼ li xmochiil ut naq nekeʼhilank naʼaatinak chirix li Santil Hu. Chi joʼkan xtikibʼ xtzolbʼal wiibʼ oxibʼ rehebʼ li rechtzolom rikʼin li Santil Hu.
2 Jun sumal aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li wankebʼ Madagascar, li wank chixkʼatq África, wankebʼ naabʼal li xtzolom saʼ jun li kʼalebʼaal. Re xbʼaanunkil aʼin tento teʼbʼeeq 25 kilómetro (15 miles) saʼ tiqwal saqʼe.
3 Re aatinak rikʼinebʼ li kristiʼaan chirix li Santil Hu li wankebʼ chixkʼatq li nimaʼ Paraguay ut Paraná, ebʼ laj Testiiw re Paraguay rochbʼeenebʼ li hermaan li chalenaqebʼ saʼ 15 chi tenamit, xeʼxyiibʼ jun li jukubʼ bʼarwiʼ naru nekeʼwank 12 chi kristiʼaan. Aʼin kixbʼaanu naq jun chʼuut ebʼ laj puktesinel teʼaatinaq chirix li Santil Hu chi anchalebʼ xchʼool rikʼinebʼ li kristiʼaan li wankebʼ aran.
4 Ebʼ laj Testiiw re Alaska, nekeʼxkʼe xchʼool chi xyeebʼal li chaabʼil esil naq naabʼal li kristiʼaan nekeʼwulak chi bʼeek saʼ li saqʼehil. Saʼebʼ li kutan aʼan, ebʼ li ninqi jukubʼ nekeʼwulak rikʼin naabʼal li kristiʼaan li chalenaqebʼ saʼ jalan jalanq chi tenamit. Joʼkan naq ebʼ li hermaan nekeʼroksi li kʼanjelobʼaal re puktesink bʼarwiʼ nekeʼxaqliik li jukubʼ ut nekeʼxkʼe naabʼal li tasal hu saʼ jalan jalanq chi aatinobʼaal. Nekeʼroksi ajwiʼ li avión re wulak saʼebʼ li kʼalebʼaal li najt wankebʼ, re aatinak rikʼinebʼ li kristiʼaan li nekeʼaatinak saʼ aleutiana, atabascana, chimesiana ut tlingit.
5 Laj Larry, li wank Texas (Estados Unidos), naʼaatinak chirix li Santil Hu saʼ li naʼajej bʼarwiʼ wankebʼ li cheek. Usta xkʼul jun li rahilal ut inkʼaʼ chik nabʼeek, naxkʼe xchʼool chi puktesink. Naʼaatinak chirix li Xʼawabʼejilal li Yos rikʼinebʼ li junchʼol ut chʼolchʼo chiru naq saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ tbʼeeq wiʼ chik (Is. 35:5, 6).
6 Re wulak saʼ jun li nimla chʼutam li twanq saʼ jalan chik li teep, jun chʼuut aj Testiiw re Myanmar (li nawbʼil chaq ru joʼ Birmania) xeʼbʼihajik oxibʼ kutan saʼ jun li jukubʼ li kiʼelk Mandalay. Xbʼaan naq nekeʼwulak chiru aatinak chirix li Santil Hu, xeʼxkʼam ebʼ li qatasal hu re xkʼebʼal rehebʼ li junchʼol chi kristiʼaan. Ut naq li jukubʼ naxaqliik saʼ jun li naʼaj, ebʼ li hermaan saʼ junpaat nekeʼxik xjekʼinkil ebʼ li hu. Naq nekeʼsutqʼiik «jalanebʼ chik li kristiʼaan wankebʼ saʼ li jukubʼ» ut chi joʼkan naru nekeʼaatinak chirix li chaabʼil esil rikʼinebʼ.
7. Chanru nekeʼxbʼaanu li xkʼanjel ebʼ laj testiiw re li Jehobʼa ut kʼaru nekeʼraj xtawbʼal?
7 Aʼin yal wiibʼ oxibʼ li eetalil li naxkʼut naq saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ ebʼ li xmoos li Yos nekeʼxyal xqʼe chi xkʼebʼal «chi naweʼk chi tzʼaqal re ru li Xʼawabʼejilal li Yos» (Hech. 28:23). Nekeʼxbʼaanu chirekabʼlal, saʼebʼ li bʼe, rikʼin esilhu ut rikʼin selular. Joʼkan ajwiʼ, junelik nekeʼaatinak rikʼinebʼ li kristiʼaan chirix li Santil Hu joʼ naq nekeʼxik saʼ bus, naq nekeʼxik chi bʼeek malaj naq nekeʼhilank saʼebʼ li xkʼanjel. Nekeʼroksi jalan jalanq li naʼlebʼ naq nekeʼraj xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil chirix li Santil Hu yalaq bʼar (Mat. 10:11).
8, 9. a) Kʼaʼut naq li kʼanjel li naqabʼaanu chanchan jun sachbʼachʼoolej? b) Kʼaru li patzʼom aajel ru xkʼoxlankil rix ut kʼaru tqabʼaanu re xsumenkil?
8 Ma laaʼat jun rehebʼ li nekeʼxye li chaabʼil esil saʼ numenaq 235 chi tenamit malaj teep? Wi joʼkan, yookat chi tenqʼank re naq li esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos t-abʼimanq saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ. Qʼaxal sa saʼ qachʼool! Li kʼanjel li yooko xbʼaanunkil joʼ aj Testiiw aʼan jun sachbʼachʼoolej. Usta naabʼal li chʼaʼajkilal naqakʼul, wiibʼ oxibʼ li awabʼej nekeʼxram chiqu li qakʼanjel ut nokooʼeʼxrahobʼtesi, naabʼal li qas qiitzʼin yookebʼ rabʼinkil resil «li Xʼawabʼejilal li Yos».
9 Us xkʼoxlankil rix li patzʼom aʼin: «Kʼaʼut naq laj Tza, chi moko maaʼani malaj maakʼaʼ naru naramok re li qakʼanjel?». Re xsumenkil li patzʼom aʼin, qatzʼilaq rix li xeʼxkʼul chaq ebʼ laj paabʼanel saʼ xkutankilebʼ li apóstol. Joʼ aj testiiw re li Jehobʼa yooko xbʼaanunkil li kʼanjel li xeʼxtikibʼ chaq junxil.
Li xnimal ru kʼanjel
10. Kʼaru li kʼanjel kixkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil li Jesús ut kʼaru naxnaw?
10 Li Jesukriist, li kixaqabʼank re li chʼuut, kixkʼe xchʼool chi xyeebʼal li chaabʼil esil. Aʼin li wank xwankil chiru. Kixye: «Tento tinxik ajwiʼ chi xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos saʼ jalan chik ebʼ li tenamit xbʼaan naq aʼan ajʼe naq xintaqlaak chaq» (Luc. 4:43). Abʼan naxnaw naq inkʼaʼ tixchoy li kʼanjel li kixtikibʼ. Ut naq jayeʼq chi kamk, kixye naq li chaabʼil esil tyeemanq «saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ» (Mar. 13:10). Wi inkʼaʼ tixchoy li kʼanjel aʼin, ani tbʼaanunq re ut chanru tbʼaanumanq?
«Ayuqex ut kʼehomaq choʼq intzolom ebʼ li qas qiitzʼin re chixjunilebʼ li tenamit» (Mateo 28:19).
11. Kʼaru li nimla kʼanjel kixkʼe li Jesús rehebʼ li xtzolom ut kʼaru kixye rehebʼ?
11 Naq ak kiwakliik chi yoʼyo, li Jesús kixkʼut ribʼ chiruhebʼ li xtzolom ut kixkʼe li kʼanjel aʼin rehebʼ: «Ayuqex ut kʼehomaq choʼq intzolom ebʼ li qas qiitzʼin re chixjunilebʼ li tenamit. Teekubʼsihebʼ xhaʼ saʼ xkʼabʼaʼ li Yuwaʼbʼej, li Alalbʼej ut li santil musiqʼej. Kʼutumaq chiruhebʼ xpaabʼankil chixjunil li xexintaqla wiʼ. Ut jultikaq eere naq wanqin eerikʼin wulaj wulaj toj reetal twulaq ebʼ li kutan li tixkʼutbʼesi naq nachʼ wank li xraqik li ruuchichʼochʼ» (Mat. 28:19, 20). Naq kixye «wanqin eerikʼin», kiraj xyeebʼal naq tixtenqʼahebʼ saʼ li puktesink ut xkʼebʼal li kristiʼaan choʼq xtzolom. Ut naxnaw naq t-ajmanq chiruhebʼ li xtenqʼ, joʼkan naq kixye rehebʼ: «Xikʼ texʼileʼq xbʼaanebʼ li tenamit» (Mat. 24:9). Joʼkan ajwiʼ, naq ak sutqʼiik wiʼ chik re saʼ choxa, xye rehebʼ naq wank jun chik tenqʼ choʼq rehebʼ: li santil musiqʼej tixtenqʼahebʼ chi xbʼaanunkil li kʼanjel «saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ» (Hech. 1:8).
12. Kʼaru ebʼ li xninqal ru patzʼom li nabʼaanumank ut kʼaʼut aajel ru naq tqanaw xsumenkil?
12 Kʼaru xeʼxbʼaanu li apóstol ut li xbʼeen aj paabʼanel saʼ xkutankilebʼ li apóstol? Ma xeʼxkʼe xchʼoolebʼ chi xbʼaanunkil li kʼanjel chirix li Xʼawabʼejilal li Yos? Ma xeʼruuk xbʼaanunkil li kʼanjel usta moko naabʼalebʼ ta ut xeʼrahobʼtesiik? Ma relik chi yaal xeʼtenqʼaak xbʼaan li Jehobʼa ut li xsantil musiqʼej? Ebʼ li patzʼom aʼin ut jalan chik natawmank xsumenkil saʼ li hu Hechos. Kʼaʼut aajel ru naq tqanaw xsumenkil? Xbʼaan naq kixye li Jesús naq ebʼ li xtzolom tento teʼxkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil ut teʼxkʼe li kristiʼaan choʼq xtzolom «toj reetal twulaq [...] li xraqik li ruuchichʼochʼ». Joʼkan naq chixjunilebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel, li wanko saʼ rosoʼjik li ruuchichʼochʼ, tento tqabʼaanu li kʼanjel aʼin chi anchal qachʼool. Xbʼaan aʼin, naqaj xtzolbʼal li hu Hechos chi anchal qachʼool.
Hechos, li xeʼxbʼaanu chaq ebʼ li apóstol
13, 14. a) Ani kitzʼiibʼank re li hu Hechos ut bʼar kirisi chaq li naʼlebʼ? b) Chirix kʼaru naʼaatinak li hu Hechos?
13 Ani kitzʼiibʼank re li hu aʼin? Usta moko naxye ta li xkʼabʼaʼ li kitzʼiibʼank re, li aatin li wank saʼ xtiklajik naxkʼut naq aʼan ajwiʼ li kitzʼiibʼank re li hu Lucas (Luc. 1:1-4; Hech. 1:1, 2). Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin nakʼulubʼamank naq laj Lucas, «aj bʼanonel li raaro xbʼaan chixjunilebʼ» kixtzʼiibʼa li hu Hechos, aʼan naxkʼe xchʼool chi xtzʼilbʼal rix li kikʼulmank chaq (Col. 4:14). Li hu Hechos naʼaatinak chirix li kikʼulmank chiru 28 chihabʼ: chalen li chihabʼ 33 naq li Jesús xkoho saʼ choxa, toj saʼ li chihabʼ 61 naq laj Pablo kiwank saʼ tzʼalam saʼ rochoch. Laj Lucas naʼaatinak chirix li kiril. Naqanaw aʼin xbʼaan naq wank sut naxjal li aatin aʼanebʼ choʼq laaʼo (Hech. 16:8-10; 20:5, 6; 27:1). Xbʼaan naq naraj xtzʼiibʼankil chi tzʼaqal re ru li kikʼulmank, maare kiʼaatinak rikʼin laj Pablo, laj Bernabé, laj Felipe ut jalanebʼ chik naq toj maajiʼ naxtzʼiibʼa li hu Hechos.
14 Chirix kʼaru naʼaatinak li hu Hechos? Naq laj Lucas kixtzʼiibʼa li xhu, kiroksi li raatin ut li xbʼaanuhom li Jesús. Abʼan naq kixtzʼiibʼa li hu Hechos, kiʼaatinak chirix ebʼ li xtzolom li Jesús. Naru naqaye naq li hu aʼin naʼaatinak chirix li kʼanjel li xeʼxbʼaanu li kristiʼaan usta ebʼ li junchʼol nekeʼxkʼoxla naq «maakʼaʼebʼ xwankil chi moko kʼihebʼ ta xtzolbʼal» (Hech. 4:13). Li hu aʼin naxkʼut chiqu chanru kitiklaak chaq li chʼuut ut chanru kikʼiik. Naxkʼut li naʼlebʼ li xeʼroksi li xbʼeen aj paabʼanel saʼ li puktesink ut chanru xeʼxbʼaanu (Hech. 4:31; 5:42). Naxkʼut ajwiʼ chanru li santil musiqʼej kixtenqʼahebʼ re naq teʼxye li chaabʼil esil (Hech. 8:29, 39, 40; 13:1-3; 16:6; 18:24, 25). Naʼaatinak ajwiʼ chirix li xnimal ru naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu: xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa saʼ xkʼabʼaʼ li Awabʼejilal li wank saʼ ruqʼ li Kriist. Naxkʼut ajwiʼ chanru xeʼelk chiʼubʼej usta xikʼ nekeʼileʼk (Hech. 8:12; 19:8; 28:30, 31).
15. Chanru tatxtenqʼa xtzʼilbʼal rix li hu Hechos?
15 Peʼyaal naq wank rusilal xtzʼilbʼal rix li hu Hechos? Xkʼoxlankil rix li xeʼxkʼul li xbʼeen aj paabʼanel tixbʼaanu naq taakʼojobʼ aachʼool rikʼin li Jehobʼa. Rilbʼal naq kaw xchʼoolebʼ, kaw nekeʼkʼanjelak ut kaw xpaabʼalebʼ, tixbʼaanu naq taawaj xkʼambʼal aawe rikʼinebʼ. Chi joʼkan, kawresinbʼilaqat chiʼus re xpaabʼankil li xtaql li Jesús: «Ayuqex ut kʼehomaq choʼq intzolom ebʼ li qas qiitzʼin». Qilaq chanru li tasal hu aʼin tatxtenqʼa re naq taatzʼil rix chiʼus li hu Hechos.
Li nokooxtenqʼa re tzolok
16. Kʼaru oxibʼ li naʼlebʼ naxkʼut li hu aʼin?
16 Li hu aʼin naxkʼut oxibʼ li naʼlebʼ: 1) naxkʼut naq li Jehobʼa nokooxtenqʼa rikʼin li xsantil musiqʼej re xyeebʼal resil li Xʼawabʼejilal ut xkʼebʼalebʼ li kristiʼaan choʼq xtzolom li Kriist, 2) naxwaklesi qachʼool naq tqakʼam qe rikʼinebʼ li xbʼeen aj paabʼanel re naq tqaye li chaabʼil esil chi anchal qachʼool ut 3) naq qʼaxal tqoxloqʼi chik li xmolam li Jehobʼa, ebʼ li hermaan li nekeʼbʼeresink re li kʼanjel ut li nekeʼilok re li chʼuut.
17, 18. Chanru kʼubʼanbʼil li tasal hu aʼin ut kʼaru li naʼlebʼ wank chisaʼ li tooxtenqʼa naq tootzoloq saʼ junesal?
17 Qilaq chanru kʼubʼanbʼil li hu aʼin. Wank waqxaqibʼ li tasal chisaʼ ut li junjunq naʼaatinak bʼayaq chirix li hu Hechos. Inkʼaʼ naxtzʼil rix chi junjunqal li raqal, naxkʼut bʼan li naʼlebʼ li naru naqatzol chirix li kikʼulmank ut chanru xyuʼaminkil. Saʼ xtiklajik li junjunq chi tzolom wank li xnimal ru naʼlebʼ ut jun li raqal li Santil Hu bʼarwiʼ isinbʼil chaq li naʼlebʼ.
18 Joʼkan ajwiʼ, wank junjunq li naʼlebʼ li nokooxtenqʼa re xtzolbʼal li hu Hechos. Wank ebʼ li eetalil li nokooxtenqʼa re xkʼoxlankil rix li kikʼulmank chaq. Ut saʼebʼ li tzolom wank li kaaxukuut li naxkʼam chaq xkomon li naʼlebʼ. Junjunq rehebʼ aʼin naxkʼe li naʼlebʼ chirix li xmoos li Yos li kaw chaq xpaabʼalebʼ ut us raj naq tqakʼam qe rikʼinebʼ, wankebʼ chik naʼaatinak chirix li naʼajej, li kikʼulmank chaq, li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil li kristiʼaan ut chirix jalan chik li kristiʼaan li naʼaatinak wiʼ li hu Hechos.
Aajel ru naq tqaye li chaabʼil esil chi anchal qachʼool saʼ li teep li xooʼeʼxtaqla wiʼ.
19. Kʼaʼut us naq joqʼeqil tqatzʼil qix chanru yooko chi kʼanjelak?
19 Joʼkan ajwiʼ, tooxtenqʼa chi xtzʼilbʼal rix chanru yooko xbʼaanunkil li kʼanjel. Aʼ yaal jarubʼ chihabʼ naqakʼam xyeebʼal resil li Xʼawabʼejilal li Yos, qʼaxal us raj naq joqʼeqil tqatzʼil rix kʼaru naqakʼe xwankil saʼ li qayuʼam ut chanru yooko chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut xkʼebʼal ebʼ li kristiʼaan choʼq xtzolom li Jesús (2 Cor. 13:5). Kʼoxla: «Ma toj wank xwankil chiwu li puktesink joʼ naq xkubʼeek chaq inhaʼ?» (1 Cor. 7:29-31). «Ma toj ninbʼaanu chi anchal inchʼool?» (1 Tes. 1:5, 6). «Ma ninbʼaanu chixjunil li wank saʼ wuqʼ re puktesink?» (Col. 3:23).
20, 21. Kʼaʼut aajel ru xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin ut kʼaru tqabʼaanu chi anchal qachʼool?
20 Misach saʼ qachʼool naq li kʼanjel li kʼebʼil qe qʼaxal wank xwankil. Li kʼanjel aʼin aajel ru naq tbʼaanumanq xbʼaan naq nachʼ wank chaq li rosoʼjik ut wank naabʼal li kristiʼaan li naru teʼkoleʼq. Jarubʼ tawiʼ li kristiʼaan teʼraj rabʼinkil ut xyuʼaminkil li chaabʼil esil? (Hech. 13:48). Inkʼaʼ naqanaw. Abʼan li chʼolchʼo chiqu aʼan naq tenebʼanbʼil saʼ qabʼeen xtenqʼankilebʼ naq toj maajiʼ nachalk li rosoʼjik (1 Tim. 4:16).
21 Aajel ru naq tqakʼam qe rikʼinebʼ li xbʼeen aj paabʼanel. Xtzolbʼal li hu aʼin tooxtenqʼa chi xyeebʼal li chaabʼil esil chi anchal qachʼool ut chi maakʼaʼ qaxiw, chi joʼkan chi anchal qachʼool tqakʼe «chi naweʼk chi tzʼaqal re ru li Xʼawabʼejilal li Yos» (Hech. 28:23).
