TZOLOM 5
«Tento tqapaabʼ li Yos joʼ awabʼej»
Ebʼ li apóstol xeʼxkʼut jun chaabʼil eetalil choʼq rehebʼ laj paabʼanel chirix li kawil chʼoolej
Isinbʼil saʼ Hechos 5:12–6:7
1-3. a) Kʼaru nekeʼqʼabʼaak wiʼ li apóstol ut kʼaru li chʼaʼajkilal? b) Kʼaʼut naqaj xnawbʼal li xeʼxkʼul li apóstol?
EBʼ LI nekeʼraqok aatin saʼ Sanedrín kʼajoʼ yookebʼ xjosqʼil! Aran wankebʼ li xeʼqʼabʼaak: ebʼ li apóstol. Laj José Caifás li xyuwaʼil aj tij ut xjolomil li raqlebʼaal aatin qʼaxal yook xjosqʼil joʼkan naq inkʼaʼ kiraj xyeebʼal xkʼabʼaʼ li Jesús naq kixye aʼin: «Ma inkʼaʼ tabʼiʼ xqaye eere chi chʼolchʼo ru naq inkʼaʼ texkʼutuq saʼ xkʼabʼaʼ li winq aʼin? Abʼan anaqwan ak xeenujobʼresi rikʼin li xkʼutum saʼ chixjunil Jerusalén. Laaʼex nekeeraj qaqʼabʼankil chirix li xkamik li winq aʼin» (Hech. 5:28). Rikʼin wiibʼ oxibʼ chi aatin xeʼraj xyeebʼal: «Teekanabʼ puktesink malaj teekʼul rahilal!».
2 Chanru teʼnaʼlebʼaq li apóstol? Li kikʼehok re li kʼanjel chirix li puktesink aʼan li Jesús ut kixbʼaanu rikʼin li wankilal li kikʼeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa (Mat. 28:18-20). Ma teʼxkanabʼ puktesink xbʼaan naq nekeʼxxiwa ru li xikʼ nekeʼilok rehebʼ? Malaj inkʼaʼ teʼxiwaq ut kawaqebʼ xchʼool? Rikʼin wiibʼ oxibʼ li aatin: ani teʼxpaabʼ, li Yos malaj ebʼ li winq? Chi maakʼaʼ xxiw laj Pedro kisumenk saʼ junpaat ut chi chʼolchʼo ru saʼ xkʼabʼaʼebʼ chixjunilebʼ.
3 Kʼaʼut wank xwankil chiqu aʼin? Joʼebʼ li apóstol, laaʼo ajwiʼ tento toopuktesinq ut maare ajwiʼ xikʼ tooʼeʼril (Mat. 10:22). Maare teʼraj xrambʼal li kʼanjel li kixkʼe qe li Jehobʼa. Jun li naʼlebʼ li tooxtenqʼa re naq kawaq qachʼool aʼan xkʼoxlankil rix chanru xeʼnaʼlebʼak li apóstol chiru li Sanedrín a ut chanru xeʼnaʼlebʼak naq xeʼyeechiʼiik xkamsinkilebʼ.
«Li xʼánjel li Jehobʼa kixte» li okebʼaal (Hechos 5:12-21a)
4, 5. Kʼaʼut «yookebʼ tzʼaqal xjosqʼil» laj Caifás ut jalanebʼ chik laj saduseey?
4 Joʼ xqil rubʼelaj, naq li Sanedrín kixye rehebʼ xbʼeen sut naq teʼxkanabʼ puktesink, laj Pedro ut laj Juan xeʼxye: «Inkʼaʼ naru naqakanabʼ aatinak chirix li xqil ut xqabʼi» (Hech. 4:20). Kʼaru xkʼulmank moqon? Chixjunilebʼ li apóstol xeʼok wiʼ chik chi puktesink saʼ rochoch li Yos ut xeʼxbʼaanu ajwiʼ saʼ «li Xbʼe laj Salomón li Wank Xmu». Saʼ li naʼajej aʼin nekeʼchʼutlaak naabʼal laj judiiy. Aran ebʼ li apóstol xeʼxbʼaanu xninqal ru sachbʼachʼoolej, xeʼxkʼirtasi ebʼ li yaj ut xeʼrisi li maaʼus aj musiqʼej rikʼinebʼ li kristiʼaan. Chanchan tawiʼ wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan xeʼkʼiraak naq kaʼajwiʼ xmuheel laj Pedro nanumeʼk saʼ xbʼeenebʼ. Naabʼalebʼ li yaj li xeʼkʼirtasiik xeʼxkʼulubʼa ajwiʼ li chaabʼil esil. Xbʼaan aʼin «inkʼaʼ kixkanabʼ kʼihank li nekeʼpaabʼank re li Qaawaʼ, naabʼalebʼ li winq ut ebʼ li ixq» (Hech. 5:12-15).
5 «Yookebʼ tzʼaqal xjosqʼil» laj Caifás ut jalanebʼ chik laj saduseey ut xeʼxtaqla saʼ tzʼalam ebʼ li apóstol (Hech. 5:17, 18). Kʼaʼut naq yookebʼ xjosqʼil? Xbʼaan naq ebʼ li apóstol nekeʼxkʼut naq li Jesús kiwakliik chi yoʼyo ut ebʼ aʼan inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ aʼin. Ebʼ li apóstol yookebʼ xyeebʼal naq kaʼajwiʼ teʼkoleʼq li nekeʼxpaabʼ li Jesús abʼan ebʼ laj saduseey nekeʼxiwak naq ebʼ li kristiʼaan teʼril li Jesús joʼ aj kʼamolbʼe rehebʼ ut ebʼ laj Roma xeʼxye naq teʼxrahobʼtesi ebʼ li kristiʼaan wi teʼxbʼaanu aʼin (Juan 11:48). Joʼkan peʼ naq inkʼaʼ nekeʼraj naq ebʼ li apóstol teʼpuktesinq!
6. Anihebʼ nekeʼraj qarahobʼtesinkil ut kʼaʼut inkʼaʼ nasach qachʼool chi rilbʼal aʼin?
6 Joʼkan ajwiʼ nakʼulmank saʼebʼ li qakutan: li xnimal ru xyaalal kʼaʼut ebʼ laj Testiiw nekeʼrahobʼtesiik, aʼan xbʼaan naq ebʼ laj kʼamolbʼe re li bʼalaqʼil paabʼal nekeʼxye rehebʼ li junchʼol re naq tooʼeʼxrahobʼtesi. Nekeʼroksi ebʼ li xwankil re xqʼunbʼesinkil ebʼ li awabʼej ut li nekeʼyehok esil re naq tqakanabʼ xyeebʼal li chaabʼil esil. Kʼaʼut inkʼaʼ nasach qachʼool chi rilbʼal naq xikʼ nokooʼeʼril? Xbʼeen, xbʼaan naq ebʼ li kristiʼaan nekeʼxkʼe reetal rikʼin li chaabʼil esil li naqaye naq tikʼtiʼ li nekeʼxkʼut ebʼ li bʼalaqʼil paabʼal. Ut xkabʼ, xbʼaan naq li nekeʼxkʼulubʼa li chaabʼil esil nekeʼxkol ribʼ chiru li kʼutum ut li kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil li inkʼaʼ naxchap ribʼ rikʼin li Santil Hu li nekeʼxkʼut ebʼ laj kʼamolbʼe (Juan 8:32).
7, 8. Chanru xeʼnaʼlebʼak li apóstol chirix li naʼlebʼ li kixye li ánjel ut kʼaru li patzʼom us naq tqakʼoxla rix?
7 Naq ebʼ li apóstol wankebʼ saʼ tzʼalam yookebʼ roybʼeninkil naq teʼraqoq aatin saʼ xbʼeenebʼ, maare xeʼxkʼoxla naq teʼkamsiiq (Mat. 24:9). Abʼan chiru li qʼoqyink kikʼulmank jun li naʼlebʼ li maakʼaʼebʼ saʼ xchʼool: «li xʼánjel li Jehobʼa kixte rokebʼaal li tzʼalam» (Hech. 5:19). b Kixye rehebʼ: «Ayuqex saʼ rochoch li Yos ut meekanabʼ xkʼebʼal resil [...] re li tenamit» (Hech. 5:20). Chanru xeʼnaʼlebʼak? Li taql aʼin naxkʼut chiruhebʼ naq us yookebʼ xbʼaanunkil ut kixwaklesihebʼ xchʼool re naq teʼpuktesinq chi anchalebʼ xchʼool chi maakʼaʼ naxye kʼaru teʼxkʼul. Chi kawebʼ xchʼool ut xpaabʼal «xeʼok saʼ li rochoch li Yos naq kisaqewk ut xeʼok chi kʼutuk» (Hech. 5:21).
8 Us naq tqakʼoxla: «Wi laaʼin tinkʼul raj aʼin, ma kawaq inpaabʼal ut linchʼool naq yooqin chi puktesink?». Li tooxtenqʼa re naq kawaq li qachʼool aʼan xjultikankil naq ebʼ li ánjel junelik nokooʼeʼxtenqʼa ut nokooʼeʼxbʼeresi chi xkʼebʼal «chi naweʼk chi tzʼaqal re ru li Xʼawabʼejilal li Yos» (Hech. 28:23; Apoc. 14:6, 7).
«Tento tqapaabʼ li Yos joʼ awabʼej ut inkʼaʼ ebʼ li winq» (Hechos 5:21b-33)
«Xeʼkʼameʼk chiru chixjunilebʼ li nekeʼtzʼaqonk saʼ li Nimla Raqlebʼaal Aatin rehebʼ laj judiiy» (Hechos 5:27).
9-11. Kʼaru xeʼxbʼaanu li apóstol naq xeʼyeeheʼk re naq teʼxkanabʼ puktesink ut kʼaru naxkʼut chiqu?
9 Laj Caifás ut li junchʼol chik li nekeʼokenk saʼ li Sanedrín ak liist wankebʼ re xrahobʼtesinkil ebʼ li apóstol. Xeʼxtaqla ebʼ laj puubʼ xkʼambʼalebʼ chaq, abʼan inkʼaʼ nekeʼxnaw naq maakʼaʼebʼ chik saʼ tzʼalam. Kʼajoʼ tana xeʼsach xchʼool naq maaʼanihebʼ chik saʼ tzʼalam usta «tzʼaptzʼo [...] ut natʼno chiʼus ut ebʼ laj kʼaakʼalenel xaqxokebʼ chiru li okebʼaal» (Hech. 5:23). Saʼ junpaat xeʼxye re laj ilol re li rochoch li Yos naq ebʼ li apóstol wankebʼ wiʼ chik aran, xbʼaanunkil li kʼanjel li kikʼamok rehebʼ saʼ tzʼalam: xkʼebʼal chi naweʼk chirix li Jesús. Joʼkan naq koho rochbʼeen junjunq laj puubʼ ut xeʼxchap ebʼ li apóstol re xkʼambʼalebʼ saʼ li raqlebʼaal aatin.
10 Joʼ xqil saʼ xtiklajik li tzolom, ebʼ li nekeʼkʼamok bʼe xeʼxye rehebʼ li apóstol naq teʼxkanabʼ puktesink. Ut kʼaru xeʼxbʼaanu ebʼ aʼan? Laj Pedro kiʼaatinak chi kaw xchʼool saʼ xkʼabʼaʼebʼ li junchʼol chik: «Tento tqapaabʼ li Yos joʼ awabʼej ut inkʼaʼ ebʼ li winq» (Hech. 5:29). Chi joʼkaʼin ebʼ li apóstol xeʼxkanabʼ jun chaabʼil eetalil choʼq qe. Usta nokooʼabʼink chiruhebʼ «li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen», aʼanebʼ maakʼaʼebʼ xwankil re xrambʼal chiqu li naraj li Yos naq tqabʼaanu, chi moko wankebʼ ta xwankil xyeebʼal qe re xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ nawulak chiru li Yos (Rom. 13:1). Joʼkan bʼiʼ, wi teʼxram chiqu puktesink inkʼaʼ tqakanabʼ xbʼaanunkil xbʼaan naq aʼin jun li kʼanjel li kixkʼe qe li Jehobʼa. Tqasikʼ bʼan chanru tqakʼe chi naweʼk chi tzʼaqal re ru li esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos.
11 Inkʼaʼ nasach qachʼool chi rilbʼal naq ebʼ laj raqol aatin qʼaxal xeʼjosqʼoʼk rikʼinebʼ li apóstol. Naq xeʼril naq kawebʼ xchʼool «xeʼraj xkamsinkilebʼ» chi anchalebʼ xchʼool (Hech. 5:33). Ebʼ li apóstol xeʼxkʼoxla naq aran teʼkamsiiq abʼan li Jehobʼa kixkolebʼ joʼ maajunwa nekeʼroybʼeni.
«Maakʼaʼ texruuq xbʼaanunkil re xjukʼbʼal» (Hechos 5:34-42)
12, 13. a) Kʼaru kixye laj Gamaliel rehebʼ li junchʼol chik aj raqol aatin ut kʼaru xeʼxsikʼ xbʼaanunkil? b) Bʼar wank jun li naʼlebʼ li naru naroksi li Jehobʼa re xkolbʼal li xtenamit? c) Kʼaru chʼolchʼooq chiqu, wi li Jehobʼa naxkanabʼ naq tqakʼul li rahilal «saʼ xkʼabʼaʼ li tiikilal»?
12 Tojaʼ naq kiʼaatinak laj Gamaliel, c «aj nawonel Chaqʼrabʼ ut oxloqʼinbʼil xbʼaan chixjunil li tenamit» ut xbʼaanebʼ laj raqol aatin. Naq kixye naq teʼisiiq junpaataq ebʼ li apóstol, ebʼ li junchʼol xeʼxbʼaanu li kixye rehebʼ (Hech. 5:34). Kiʼok chi aatinak chirix li qʼetok ibʼ li xʼuxmank chiruhebʼ li kutan rubʼelaj. Kixye naq, naq kikamk li nakʼamok xbʼehebʼ, li nekeʼtaqenk re xeʼxkanabʼ xbʼaanunkil li xeʼkʼuteʼk chiru. Rikʼin aʼin kixye rehebʼ naq teʼwanq xkuyum ut inkʼaʼ teʼxchap ebʼ li apóstol xbʼaan naq li nakʼamok bʼe kikamk. Kixyehebʼ re: «Ninye eere naq meechʼik eeribʼ rikʼinebʼ li winq aʼin ut maakʼaʼ teebʼaanu rehebʼ. Xbʼaan naq, wi re li winq li naʼlebʼ malaj li kʼanjel aʼin, tjukʼeʼq. Abʼan wi chalenaq rikʼin li Yos, maakʼaʼ texruuq xbʼaanunkil re xjukʼbʼal. Ut maare anchal yooqex chi yalok saʼ xbʼeen li Yos» (Hech. 5:38, 39). Ebʼ laj raqol aatin xeʼxpaabʼ li kixye. Usta joʼkan xeʼtaqlaak chi kʼeheʼk chi tzʼuum ebʼ li apóstol ut «xeʼxye rehebʼ naq teʼxkanabʼ aatinak saʼ xkʼabʼaʼ li Jesús» (Hech. 5:40).
13 Saʼebʼ li qakutan li Jehobʼa naru ajwiʼ naroksi ebʼ li winq li wankebʼ xwankil joʼ laj Gamaliel re xkolbʼal li xtenamit (Prov. 21:1). Saʼ xkʼabʼaʼ li santil musiqʼej, naru naroksi ebʼ li awabʼej, ebʼ li nekeʼraqok aatin malaj li nekeʼjolomink, li wankebʼ xwankil re naq t-uxmanq li rajom (Neh. 2:4-8). Abʼan wank sut naxkanabʼ naq tqakʼul li rahilal «saʼ xkʼabʼaʼ li tiikilal» (1 Ped. 3:14). Wi tkʼulmanq aʼin, chʼolchʼo chiqu wiibʼ li naʼlebʼ: xbʼeen, aʼan tixkʼe qakawilal re naq tqakuy yalaq kʼaru li chʼaʼajkilal; ut xkabʼ, naq li xikʼ nekeʼilok qe inkʼaʼ teʼruuq xsachbʼal li xkʼanjel li Jehobʼa (Is. 54:17; 1 Cor. 10:13).
14, 15. a) Chanru xeʼnaʼlebʼak li apóstol naq xeʼkʼeheʼk chi tzʼuum ut kʼaʼut? b) Kʼaru li eetalil naxkʼutbʼesi naq naru naq sahaq qachʼool usta yooko chi rahobʼtesiik?
14 Ma xeʼchʼinaak xchʼool malaj xeʼxkanabʼ puktesink xbʼaan naq xeʼkʼeheʼk chi tzʼuum? Chʼolchʼo naq inkʼaʼ! «Xeʼelk chiruhebʼ li nekeʼtzʼaqonk saʼ li Nimla Raqlebʼaal Aatin rehebʼ laj judiiy [chi] sahebʼ saʼ xchʼool» (Hech. 5:41). Abʼan, kʼaʼut sahebʼ saʼ xchʼool? Chʼolchʼo naq moko xbʼaan ta naq xeʼtawasiik, sahebʼ bʼan saʼ xchʼool xbʼaan naq tiikebʼ xchʼool chiru li Jehobʼa ut xeʼxbʼaanu li kixye li Jesús (Mat. 5:11, 12).
15 Nasahoʼk ajwiʼ saʼ qachʼool naq nokooʼeʼxrahobʼtesi saʼ xkʼabʼaʼ naq naqakʼe resil li chaabʼil esil joʼ xeʼxkʼul li xbʼeen aj paabʼanel (1 Ped. 4:12-14). Inkʼaʼ nawulak chiqu naq nokooʼeʼxhobʼ, naq nekeʼxyeechiʼi qakamsinkil malaj naq nokooʼeʼxchʼik saʼ tzʼalam, abʼan nasahoʼk qachʼool wi tiik qachʼool chiru li Jehobʼa usta naqakʼul aʼin. Qilaq li kixkʼul li hermaan Henryk Dornik, li xrahobʼtesiik xbʼaanebʼ li awabʼej chiru naabʼal chihabʼ. Saʼ agosto 1944, ebʼ li awabʼej xeʼxtaqla li hermaan Dornik ut li ras saʼ jun li naʼajej bʼarwiʼ xeʼkʼeheʼk chi kʼanjelak chi kaw. Li nekeʼrahobʼtesink rehebʼ xeʼxye: «Inkʼaʼ naru tqamin ruhebʼ re naq tooʼeʼxpaabʼ. Chʼolchʼo naq naru teʼkamq saʼ xkʼabʼaʼ li xpaabʼal». Li hermaan Dornik naxye: «Inkʼaʼ nawaj kamk, abʼan sa inchʼool xbʼaan naq, naq ninkuy li rahobʼtesiik chi kaw inchʼool, ninkʼutbʼesi naq tiik inchʼool chiru li Jehobʼa» (Sant. 1:2-4).
Joʼebʼ li apóstol, nokoopuktesink «chirekabʼlal».
16. Chanru xeʼxkʼutbʼesi li apóstol naq nekeʼraj xkʼutbʼal chi tzʼaqal re ru li chaabʼil esil? Chanru naqakʼam qe rikʼin li naʼlebʼ li xeʼxbʼaanu li apóstol?
16 Ebʼ li apóstol inkʼaʼ xeʼxtzʼeq li hoonal, xeʼok bʼan chi kʼanjelak. Chi maakʼaʼebʼ xxiw «wulaj wulaj nekeʼxkʼe xchʼool chi kʼutuk saʼ rochoch li Yos ut chirekabʼlal ut xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil chirix li Jesús aʼ li Kriist» (Hech. 5:42). d Ebʼ laj puktesinel aʼin inkʼaʼ nekeʼxuwak, chʼolchʼo bʼan chiruhebʼ naq teʼxkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil. Nekeʼxik chirekabʼlal joʼ xkʼut li Jesús chiruhebʼ (Mat. 10:7, 11-14). Chi joʼkan xeʼxnujobʼresi li tenamit Jerusalén rikʼin li xkʼutum. Saʼebʼ li qakutan ebʼ laj testiiw re li Jehobʼa nawbʼil qu yalaq bʼar, xbʼaan naq naqabʼaanu li naʼlebʼ li xeʼxbʼaanu chaq li apóstol. Naq naqulaʼanihebʼ li kristiʼaan saʼ li qateep naqakʼutbʼesi naq naqaj naq chixjunilebʼ teʼrabʼi li chaabʼil esil. Ma narosobʼtesi li Jehobʼa li puktesink chirekabʼlal? Chʼolchʼo naq joʼkan. Saʼ rosoʼjikebʼ li kutan aʼin, chi miyon li kristiʼaan xeʼxkʼulubʼa li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos ut naabʼal rehebʼ aʼin xeʼrabʼi xbʼeen sut rikʼin junaq aj Testiiw naq xwulak chire li rochochebʼ.
Xeʼsikʼeʼk ru wiibʼ oxibʼ li winq re xbʼaanunkil «li kʼanjel [...] li naʼajmank» (Hechos 6:1-6)
17-19. Kʼaru li chʼaʼajkilal xkʼulmank ut chanru xeʼxtuqubʼ ru li apóstol?
17 Saʼ xkutankilebʼ li apóstol ebʼ li xbʼeen aj paabʼanel xeʼxkʼul jun chik li chʼaʼajkilal: li jachok ibʼ saʼ li chʼuut. Joʼ ak xqil naabʼalebʼ li tojeʼ xeʼkubʼeek xhaʼ xeʼkanaak Jerusalén re xtawbʼal xnaʼlebʼebʼ. Ut ebʼ laj paabʼanel li wankebʼ saʼ li tenamit xeʼxkʼe li tumin re xloqʼbʼal li tzekemq ut li naʼajmank chiruhebʼ (Hech. 2:44-46; 4:34-37). Saʼebʼ li kutan aʼan, ebʼ li apóstol tento teʼxtuqubʼ ru jun li chʼaʼajkilal li naru naq tixjach li chʼuut: ebʼ li malkaʼan li nekeʼaatinak saʼ hebreo nekeʼkʼeheʼk xwa «naq najekʼimank li wa rajlal kutan»; abʼan ebʼ li nekeʼaatinak saʼ griego «inkʼaʼ sa nekeʼkʼuleʼk» (Hech. 6:1). Chanchan tawiʼ naq nekeʼsikʼok u, aʼin naru naq tixjach li chʼuut.
18 Ebʼ li apóstol laatzʼebʼ ru chi xbʼeresinkil li chʼuut li yook chi kʼiik saʼ junpaat. Joʼkan naq xeʼxye naq moko us ta naq teʼxkanabʼ «li raatin li Yos yal re xjekʼinkil li tzekemq» (Hech. 6:2). Joʼkan naq xeʼyeeheʼk re li hermaan naq teʼxsikʼ wuqubʼ li winq «li nujenaqebʼ chi santil musiqʼej ut nujenaqebʼ chi naʼlebʼ» re naq ebʼ li apóstol teʼxkʼe rehebʼ «li kʼanjel aʼin li naʼajmank» (Hech. 6:3). Tento naq chaabʼilaqebʼ xnaʼlebʼ, xbʼaan naq moko kaʼaj tawiʼ teʼjekʼinq tzekemq tento bʼan teʼril li tumin li naloqʼmank wiʼ li tzekemq ut teʼrisi reetalil li kisachmank. Ebʼ li wuqubʼ li xeʼsikʼeʼk ru wankebʼ li xkʼabʼaʼ saʼ griego, li maare xbʼaanu naq ebʼ li malkaʼan sa teʼrekʼa ribʼ chi aatinak rikʼinebʼ. Ebʼ li apóstol xeʼtijok, xeʼxtzʼil rix li naʼlebʼ li xyeemank chirixebʼ li winq ut moqon chik xeʼxaqabʼaak li wuqubʼ chi hermaan re naq teʼxbʼaanu «li kʼanjel [...] li naʼajmank». e
19 Wi li wuqubʼ chi hermaan laatzʼebʼ ru chi xjekʼinkil li tzekemq, ma naraj xyeebʼal naq maakʼaʼaqebʼ chik xhoonal chi xpuktesinkil li chaabʼil esil? Inkʼaʼ. Laj Esteban jun rehebʼ li xsikʼeʼk ru, xkʼutbʼesi naq kaw xchʼool chi xpuktesinkil li chaabʼil esil (Hech. 6:8-10). Li jun chik aʼan laj Felipe, li nakʼabʼaʼiik «li naxkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil» saʼ Hechos 21:8. Chʼolchʼo naq li wuqubʼ li xeʼsikʼeʼk ru xeʼxpuktesi li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos chi anchalebʼ xchʼool.
20. Chanru naxkʼam re li xmolam li Jehobʼa rikʼinebʼ li apóstol?
20 Li xmolam li Jehobʼa saʼebʼ li qakutan, naxkʼam re rikʼinebʼ li apóstol naq naxsikʼ ruhebʼ li hermaan li teʼkʼeheʼq xkʼanjel saʼ li chʼuut. Ebʼ li winq aʼin tento teʼxkʼutbʼesi naq nekeʼkʼoxlak joʼ nakʼoxlak li Jehobʼa ut teʼxkʼutbʼesi rikʼin li xyuʼamebʼ li chaabʼil naʼlebʼ li chalenaq rikʼin li santil musiqʼej. Rikʼin xtenqʼ li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa, ebʼ li winq li nekeʼxkʼutbʼesi li chaabʼilebʼ naʼlebʼ ut nekeʼxkʼam re rikʼin li naxye li Santil Hu nekeʼxaqabʼaak joʼ cheekel winq malaj joʼ aj tenqʼanel saʼ li chʼuut (1 Tim. 3:1-9, 12, 13). f Saʼ xkʼabʼaʼ li santil musiqʼej tzʼiibʼanbʼil saʼ li Santil Hu li naʼlebʼ li tento teʼxbʼaanu ebʼ li hermaan winq re naq teʼkʼeheʼq xkʼanjel saʼ li chʼuut, joʼkan naq naru naqaye naq li santil musiqʼej naxaqabʼank rehebʼ. Ebʼ li hermaan aʼin, kaw nekeʼkʼanjelak ut nekeʼxbʼaanu li naʼajmank saʼ li chʼuut (Sant. 1:27). Jun eetalil, maare ebʼ li cheekel winq teʼxkʼe xchʼool chi xtenqʼankilebʼ li hermaan li ak cheekebʼ chik rikʼin li naʼajmank chiruhebʼ. Junjunq rehebʼ kaw nekeʼkʼanjelak rikʼin xkabʼlankil ebʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl, xkʼubʼankil ebʼ li nimla chʼutam malaj tenqʼank saʼ li chʼuut li naʼulaʼanink bʼanlebʼaal. Ebʼ laj tenqʼanel saʼ li chʼuut nekeʼtenqʼank ajwiʼ rikʼin li naʼajmank naq ebʼ li cheekel winq nekeʼxkʼe xchʼool chi kʼutuk ut rilbʼalebʼ li hermaan. Ebʼ li winq aʼin tento naq teʼxkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil li xkʼanjelebʼ saʼ li chʼuut ut saʼ li xmolam li Jehobʼa, abʼan inkʼaʼ ajwiʼ teʼxkanabʼ xpuktesinkil li chaabʼil esil (1 Cor. 9:16).
«Li raatin li Yos inkʼaʼ kixkanabʼ wulak yalaq bʼar» (Hechos 6:7)
21, 22. Chanru naqanaw naq li Jehobʼa yook chaq rosobʼtesinkilebʼ li xbʼeen aj paabʼanel?
21 Rikʼin xtenqʼ li Jehobʼa, li xbʼeen aj paabʼanel xeʼxqʼax ru li rahobʼtesiik ut li jachok ibʼ li wank saʼ li chʼuut. Chʼolchʼo naq li Jehobʼa yook rosobʼtesinkil li chʼuut, xbʼaan naq Hechos 6:7 naxye: «Li raatin li Yos inkʼaʼ kixkanabʼ wulak yalaq bʼar, ut ebʼ li nekeʼtaqenk re li Jesús aran Jerusalén inkʼaʼ xeʼxkanabʼ kʼihank. Ut naabʼalebʼ laj tij xeʼok chi paabʼank». Aʼin yal jun eetalil chirix naq us yook chi elk li kʼanjel chirix li puktesink saʼ xkutankilebʼ li apóstol (Hech. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31). Peʼyaal naq kʼajoʼ nasahoʼk saʼ qachʼool rabʼinkil naq us yook chi elk li kʼanjel re puktesink saʼ jalan chik tenamit?
22 Qakʼehaq reetal li xkʼulmank chirix aʼin. Ebʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼebʼ li paabʼal inkʼaʼ xeʼxkanabʼ xsikʼbʼal chanru teʼrahobʼtesinq. Chi seebʼ tnumtaaq li rahobʼtesiik saʼ xbʼeenebʼ li xbʼeen aj paabʼanel. Saʼ li jun chik tzolom tqil naq laj Esteban kirahobʼtesiik.
a Chaawil li kaaxukuut « Li Sanedrín, li nimla raqlebʼaal aatin rehebʼ laj judiiy».
b Aʼin xbʼeen sut naq li hu Hechos naʼaatinak chirixebʼ li ánjel, usta saʼ Hechos 1:10 naʼaatinak chirix «wiibʼ li winq li tiqtokebʼ rikʼin saqi tʼikr», chʼolchʼo chiqu naq aʼanebʼ wiibʼ li ánjel.
c Chaawil li kaaxukuut « Laj Gamaliel, laj nawonel chaqʼrabʼ li oxloqʼinbʼil».
d Chaawil li kaaxukuut « Li puktesink “chirekabʼlal”».
e «Li kʼanjel [...] li naʼajmank» wank xwankil. Joʼkan naq, chanchan tawiʼ naq ebʼ li winq aʼin wankebʼ xnaʼlebʼ re kʼanjelak joʼ cheekel winq. Abʼan li Santil Hu moko naxye ta joqʼe xeʼxtikibʼ xxaqabʼankilebʼ li cheekel winq ut li nekeʼulaʼanink chʼuut saʼ xkutankilebʼ li apóstol.
f Saʼ xkutankilebʼ li apóstol, wankebʼ li winq li kawresinbʼilebʼ ut kʼebʼilebʼ xwankil chi xxaqabʼankil ebʼ li cheekel winq (Hech. 14:23; 1 Tim. 5:22; Tito 1:5). Saʼebʼ li qakutan, li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa nekeʼxxaqabʼ ebʼ li cheekel winq li nekeʼulaʼanink chʼuut ut tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ chi xxaqabʼankil ebʼ li cheekel winq ut ebʼ laj tenqʼanel saʼ li chʼuut.
