TZOLOM 10
«Li raatin li Jehobʼa yook chi wulak yalaq bʼar»
Naʼelk laj Pedro saʼ tzʼalam ut toj yook chi yeemank resil li chaabʼil esil
Isinbʼil saʼ Hechos 12:1-25
1-4. Kʼaru li chʼaʼajkilal kixkʼul laj Pedro ut wi wankat saʼ xnaʼaj chan raj ru taawekʼa aawibʼ?
KAW kiʼekʼank li okebʼaal re chʼiichʼ naq ebʼ li soldaad xeʼxtzʼap laj Pedro saʼ tzʼalam. Kʼaru yook chi kʼulmank? Wiibʼ li soldaad nekeʼxkʼam chi bʼakʼbʼo chi kareen ut nekeʼxkʼe saʼ li tzʼalam bʼarwiʼ twanq chiru naabʼal hoor malaj kutan chi inkʼaʼ tnawmanq kʼaru tbʼaanumanq rikʼin. Moko wank ta naabʼal re rilbʼal aran, kaʼajwiʼ ebʼ li suttzʼak, li chʼiichʼ, li kareen ut ebʼ laj kʼaakʼalenel tzʼalam.
2 Tojaʼ naq narabʼi li yibʼ aj esil. Li awabʼej Herodes Agripa I naraj xkamsinkil. a Naraj xbʼaanunkil aʼin chiru chixjunil li tenamit naq traqeʼq li Paswa re naq teʼsahoʼq saʼ xchʼool naq teʼrabʼi naq tkamsiiq. Laj Pedro naxnaw naq tixbʼaanu xbʼaan naq ak kixkamsi li apóstol Santiago.
3 Kʼoxla li yook xkʼoxlankil laj Pedro saʼ qʼoqyink, naq jun qʼoqyink chik ma nakamsiik. Ma yook tawiʼ xjultikankil li kiyeeheʼk re xbʼaan li Jesús wiibʼ oxibʼ chihabʼ rubʼelaj naq tkʼameʼq chi minbʼil ru ut tkamsiiq? (Juan 21:18, 19). Ma kiwulak tawiʼ li hoonal aʼin?
4 Wi laaʼat raj wankat aran, chan raj ru twekʼa aawibʼ? Naabʼalebʼ teʼchʼinaaq raj xchʼool ut teʼxkʼoxla naq maakʼaʼ chik xjaʼlenkil. Abʼan, ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel junelik wank roybʼenihomebʼ. Qilaq kʼaru tooruuq xtzolbʼal chirix laj Pedro ut jalan chik ebʼ aj paabʼanel naq xeʼrahobʼtesiik.
«Ebʼ laj paabʼanel inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ tijok [...] chi anchalebʼ xchʼool» (Hechos 12:1-5)
5, 6. a) Kʼaʼut laj Herodes Agripa I kixrahobʼtesi ebʼ laj paabʼanel ut chanru kixbʼaanu? b) Kʼaʼut kichʼaʼajkoʼk chiru li chʼuut li xkamik laj Santiago?
5 Joʼ xqil saʼ li tzolom 9, naq laj Cornelio ut li xjunkabʼal xeʼok joʼ aj paabʼanel aʼin li hoonal li qʼaxal wank xwankil saʼ li chʼuut. Abʼan ebʼ laj judiiy li maajiʼ nekeʼok chi paabʼank, xeʼsach xchʼool chi rilbʼal naq wankebʼ laj judiiy ut li jalanebʼ xtenamit xeʼok chi loqʼonink saʼ junajil.
6 Li awabʼej Herodes kiroksi li hoonal aʼin re xqʼunbʼesinkilebʼ laj judiiy. Joʼkan naq kiʼok xrahobʼtesinkilebʼ laj paabʼanel. Joʼkan ajwiʼ «kixkamsi chi chʼiichʼ laj Santiago, li ras laj Juan», xbʼaan naq naxnaw naq aʼan jun rehebʼ li apóstol li jwal naxra li Jesús (Hech. 12:2). Qʼaxal kichʼaʼajkoʼk tana chiru li chʼuut aʼin! Laj Santiago aʼan jun rehebʼ li oxibʼ chi apóstol li kiril naq kijalaak li xjunxaqalil li Jesús ut wiibʼ oxibʼ li sachbʼachʼoolej (Mat. 17:1, 2; Mar. 5:37-42). Laj Santiago ut laj Juan katzkatzebʼ rix joʼkan naq li Jesús kixkʼehebʼ ruuchil xkʼabʼaʼ joʼ «ebʼ li ralal xkʼajol li kaaq» (Mar. 3:17). Chʼolchʼo naq saʼ li chʼuut maakʼaʼ chik laj Santiago li kaw ut tiik xchʼool ut jwal raaro xbʼaanebʼ.
7, 8. Kʼaru kixbʼaanu li chʼuut naq laj Pedro wank saʼ tzʼalam?
7 Kiwulak chiruhebʼ laj judiiy naq kikamsiik laj Santiago, aʼin kikʼulmank joʼ chanru kiroybʼeni laj Herodes. Joʼkan naq kixkawubʼresi xchʼool ut kiʼok xrahobʼtesinkil laj Pedro. Joʼ xqil saʼ xtiklajik kixkʼe saʼ tzʼalam. Abʼan junxil ebʼ li apóstol nekeʼelk saʼ tzʼalam rikʼin sachbʼachʼoolej joʼ xqil saʼ li tzolom 5 re li hu aʼin. Laj Herodes naxnaw aʼin: joʼkan naq kixtaqla naq teʼxbʼakʼ laj Pedro saʼ xyi wiibʼ li soldaad ut kixkʼe 16 aj kʼaakʼalenel tzʼalam re naq teʼkʼanjelaq chi qʼeq ut chi kutan re naq inkʼaʼ t-eleliq. Wi laj Pedro naʼelelik, ebʼ laj kʼaakʼalenel tzʼalam teʼkamsiiq. Rikʼin li yook chi kʼulmank, chanru naq li chʼuut tixtenqʼa laj Pedro?
8 Hechos 12:5 naxye: «Xeʼxtzʼap laj Pedro saʼ tzʼalam. Abʼanan, ebʼ laj paabʼanel inkʼaʼ nekeʼxkanabʼ tijok chirix laj Pedro chi anchalebʼ xchʼool». Chʼolchʼo naq li chʼuut nekeʼxnaw kʼaru tento teʼxbʼaanu: chixjunilebʼ xeʼtijok chi anchalebʼ xchʼool saʼ xkʼabʼaʼ laj Pedro. Usta kikamsiik laj Santiago inkʼaʼ xeʼxkanabʼ tijok. Aʼan jun chaabʼil eetalil choʼq qe! Misach saʼ qachʼool naq li Jehobʼa naraj naq tootijoq chiru. Wi li qatij naxchap ribʼ rikʼin li rajom, aʼan junelik tooxsume (Heb. 13:18, 19; Sant. 5:16).
9. Kʼaru naxkʼut chiqu naq ebʼ li hermaan xeʼtijok chirix laj Pedro?
9 Ma nakaanaw ru junaq li kristiʼaan li yook xnumsinkil li xikʼ ileʼk, li rahobʼtesiik malaj junaq chik li rahilal? Wi joʼkan, tijon chi anchal aachʼool chirix. Naru ajwiʼ nakattijok chirix junaq li yook xnumsinkil jalan chik li rahilal joʼ li chʼaʼajkilal saʼ li junkabʼal, li chʼinank chʼoolej ut naq nayaleʼk rix li paabʼal. Wi nakatnaʼlebʼak naq ok aawe chi tijok, chʼolchʼo naq taajultika wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan li naru taaye xkʼabʼaʼebʼ re li Jehobʼa, li narabʼi li qatij (Sal. 65:3). Chʼolchʼo naq t-ajmanq ajwiʼ chaawu naq teʼtijoq chaawix jalan chik ebʼ li hermaan naq yookat xnumsinkil li chʼaʼajkilal.
Nokootijok chirixebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ tzʼalam xbʼaan li xpaabʼalebʼ.
«Taaqehin» (Hechos 12:6-11)
10, 11. Kʼaru kixbʼaanu li xʼánjel li Jehobʼa re risinkil laj Pedro saʼ tzʼalam?
10 Ma yook xxiw laj Pedro chirix kʼaru tixkʼul? Inkʼaʼ naqanaw, xbʼaan naq jun qʼoqyink chik ma nakamk naq wank saʼ tzʼalam, kamenaq chi wark, usta wank saʼ xyi wiibʼ li soldaad li yook chi kʼaakʼalenk re. Kaw chaq xpaabʼal laj Pedro, joʼkan naq chʼolchʼo chiru naq maakʼaʼ naxye li tkʼulmanq, li Jehobʼa tixjultika (Rom. 14:7, 8). Abʼan laj Pedro moko naxnaw ta kʼaru tkʼulmanq saʼ li hoonal aʼan. Chi maakʼaʼ saʼ xchʼool kikutanoʼk saʼ li tzʼalam. Aran wank jun li ánjel! Ut ebʼ li soldaad inkʼaʼ xeʼril ru. Tojaʼ naq kirajsi laj Pedro ut ebʼ li kareen li chanchan kawebʼ yal xjoleʼk chi ruqʼ.
«Xeʼwulak saʼ li okebʼaal re chʼiichʼ li nakʼamok saʼ li tenamit. Ut li okebʼaal kixte ribʼ xjunes» (Hechos 12:10).
11 Li ánjel kixye re laj Pedro li tento tixbʼaanu: «Seebʼa aawibʼ, waklin! [...] Bʼakʼ laasaʼ ut kʼe laaxaabʼ». Moqon kixye re: «Kʼe laatʼikr li nakaalan wiʼ aawibʼ ut taaqehin». Laj Pedro saʼ junpaat kiʼabʼink. Kiʼelk saʼ tzʼalam ut kinumeʼk tzʼaqal chiruhebʼ laj kʼaakʼalenel tzʼalam, tojaʼ naq xeʼwulak saʼ li okebʼaal re chʼiichʼ. Wi laj Pedro kixkʼoxla chanru teʼelq saʼ tzʼalam, saʼ junpaat kiril xsumenkil: naq xeʼwulak aran «li okebʼaal kixte ribʼ xjunes». Xeʼelk saʼ tzʼalam, xeʼok chi bʼeek, tojaʼ naq xkoho li ánjel ut laj Pedro kikanaak xjunes. Aran kixkʼe reetal naq maawaʼ jun li moy u. Kikʼulmank bʼan ut kiʼelk saʼ tzʼalam! (Hech. 12:7-11).
12. Kʼaʼut naxkʼojobʼ qachʼool naq li Jehobʼa kixkol laj Pedro?
12 Qʼaxal naxkʼojobʼ qachʼool naq li Jehobʼa naroksi li xwankilal re xkolbʼalebʼ li xmoos! Kʼoxla: usta laj Herodes natenqʼaak xbʼaan li xnimal ru awabʼejilal saʼ ruuchichʼochʼ, moko kiruuk ta xrambʼal naq laj Pedro t-elq saʼ tzʼalam. Naqanaw naq li Jehobʼa moko naxbʼaanu ta li sachbʼachʼoolej aʼin rehebʼ jalanebʼ chik xmoos. Moko kixbʼaanu ta aʼin rikʼin laj Santiago chi moko rikʼin ajwiʼ laj Pedro naq kitzʼaqlok ru li propesiiy li kixye li Jesús. Saʼebʼ li qakutan inkʼaʼ naqoybʼeni naq li Jehobʼa tooxkol rikʼin sachbʼachʼoolej. Naqanaw naq aʼan inkʼaʼ naxjal xnaʼlebʼ ut chi seebʼ troksi li Jesús re naq tixkolebʼ chi miyon li qas qiitzʼin chiru li kamk, li chanchan li tzʼalam bʼarwiʼ inkʼaʼ tooruuq chi elk (Mal. 3:6; Juan 5:28, 29). Ebʼ li yeechiʼom aʼin qʼaxal naxkawresi qachʼool naq yooko xnumsinkil li chʼaʼajkilal.
«Xeʼril ru, [ut] sachsokebʼ xchʼool xeʼkanaak» (Hechos 12:12-17)
13-15. a) Chanru xeʼrekʼa ribʼ li hermaan li wankebʼ saʼ rochoch li xMaría naq kiwulak laj Pedro? b) Anaqwan chirix kʼaru naʼaatinak li hu Hechos? Kʼaru kixbʼaanu laj Pedro chirixebʼ li rechpaabʼanel?
13 Saʼ xyi li bʼe ut saʼ qʼoqyink, laj Pedro kiʼok xkʼoxlankil bʼar taaxik. Tojaʼ naq xkoho saʼ rochoch li xMaría, jun aj paabʼanel li wank chi nachʼ. Maare aʼan jun malkaʼan li bʼihom, xbʼaan naq nim li rochoch re naq chixjunil li chʼuut teʼxchʼutubʼ ribʼ aran. Aʼan li xnaʼ laj Juan Marcos, aʼin xbʼeen sut li hu Hechos naʼaatinak chirix ut kiwank kamaʼ ralal xkʼajol laj Pedro (1 Ped. 5:13). Saʼ li qʼoqyink aʼan naabʼalebʼ li hermaan yookebʼ chi tijok chi anchalebʼ xchʼool saʼ rochoch li xMaría usta ak najt qʼoqyink chik. Chʼolchʼo naq yookebʼ xtzʼaamankil re li Jehobʼa naq tixkol laj Pedro abʼan inkʼaʼ nekeʼroybʼeni naq saʼ junpaat tixbʼaanu.
14 Laj Pedro kixchʼeʼ li okebʼaal li wank saʼ li muhebʼaal re li ochoch. Li xRode jun aj kʼanjel kiʼelk chi rilbʼal ani, li xkʼabʼaʼ chalenaq saʼ li aatinobʼaal griego li naraj xyeebʼal Rosa saʼ español. Kisach xchʼool rabʼinkil li xyaabʼ xkux laj Pedro! Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin inkʼaʼ chik kixte li okebʼaal ut kisutqʼiik re xyeebʼal rehebʼ li junchʼol. Ebʼ li hermaan xeʼxye re naq kaan ru abʼan aʼan inkʼaʼ kixkanabʼ xyeebʼal. Junjunq ebʼ li hermaan xeʼxkʼoxla naq aʼan jun li ánjel li kichalk choʼq ruuchil laj Pedro (Hech. 12:12-15). Laj Pedro inkʼaʼ naxkanabʼ xchʼeʼbʼal li okebʼaal toj reetal xeʼxte.
15 «Naq xeʼxte li okebʼaal ut xeʼril ru, sachsokebʼ xchʼool xeʼkanaak» (Hech. 12:16). Saʼ xkʼabʼaʼ naq qʼaxal sahebʼ saʼ xchʼool, laj Pedro kixyehebʼ re naq inkʼaʼ chik teʼekʼanq re xyeebʼal rehebʼ li kikʼulmank. Kixyehebʼ ajwiʼ re naq teʼxye re laj Santiago ut ebʼ li hermaan. Re naq ebʼ li xsoldaad laj Herodes inkʼaʼ teʼxtaw, kiʼelk aran ut xkoho saʼ jun li naʼajej bʼarwiʼ maakʼaʼ tixkʼul re naq t-oq chi kʼanjelak aran. Saʼ li tasal 15 re Hechos, kaʼaj chik aran naʼaatinak chirix laj Pedro naq kixtuqubʼ ru li chʼaʼajkilal chirix xsetbʼal xtzʼuumal xtzʼejwal ebʼ li winq, moqon chik kiʼaatinak chirix li kʼanjel ut ebʼ li xbʼihaaj laj Pablo. Joʼkan naq, aʼ yaal bʼar xkoho laj Pedro, chʼolchʼo chiqu naq junelik kixkawresi xpaabʼalebʼ li hermaan. Chʼolchʼo ajwiʼ chiqu naq ebʼ li hermaan li xeʼxchʼutubʼ ribʼ saʼ rochoch li xMaría, maajunwa xeʼsach saʼ xchʼool li sahil chʼoolejil li xeʼrekʼa saʼ li qʼoqyink aʼan.
16. Kʼaʼut chʼolchʼo chiqu naq saʼ li kutan chalk re junelik sahaq saʼ qachʼool?
16 Wank sut, li Jehobʼa naxkʼe rehebʼ li xmoos naabʼal chiru li nekeʼroybʼeni ut aʼin naxbʼaanu naq inkʼaʼ tsachq li sahil chʼoolejil li nekeʼrekʼa. Joʼkan xeʼrekʼa li rechpaabʼanel laj Pedro saʼ li qʼoqyink aʼan. Wank sut naqekʼa aʼin xbʼaan li naxkʼe qe li Jehobʼa (Prov. 10:22). Ut saʼ li kutan li chalk re, tqil chanru ttzʼaqloq ru li naxyeechiʼi li Jehobʼa choʼq re li ruuchichʼochʼ. Li osobʼtesihom li tqakʼul qʼaxal usaq chiru li naqakʼul anaqwan. Joʼkan bʼiʼ, wi tiik qachʼool chiru li Jehobʼa: junelik sahaq qachʼool.
«Li xʼánjel li Jehobʼa kixbʼaanu naq tyajerq» (Hechos 12:18-25)
17, 18. Kʼaʼut naq ebʼ li kristiʼaan xeʼok xkʼebʼal xloqʼal laj Herodes?
17 Kisach ajwiʼ xchʼool laj Herodes Agripa naq laj Pedro kiʼelk saʼ tzʼalam ut xbʼaan aʼin kijosqʼoʼk. Saʼ junpaat kixtaqla naq teʼxsikʼ chiʼus. Moqon «kiʼok xpatzʼbʼal rehebʼ laj kʼaakʼalenel ut chirix chik aʼan kixtaqla xrahobʼtesinkilebʼ», maare xeʼkamsiik (Hech. 12:19). Laj Herodes, aʼan jun li awabʼej li inkʼaʼ naʼuxtaanank u chi moko natoqʼobʼank u. Ma maakʼaʼ tixkʼul?
18 Laj Herodes maare kirekʼa naq kikanaak saʼ xutaan xbʼaan naq inkʼaʼ kiruuk xkamsinkil laj Pedro. Abʼan saʼ xnumikebʼ li kutan, kixtaw li hoonal naq inkʼaʼ chik trekʼa aʼin. Wiibʼ oxibʼ li xikʼ nekeʼilok re xeʼchalk rikʼin xbʼaan naq nekeʼraj li tuqtuukilal, kiroksi li hoonal aʼan re naq tixkʼe jun li xseeraqʼ bʼarwiʼ naabʼalebʼ li kristiʼaan xeʼabʼink re. Laj Lucas kixye naq «laj Herodes kixtiqibʼ ribʼ rikʼin chaqʼal ru tʼikr, li nekeʼroksi ebʼ li awabʼej». Laj Josefo li naxtzʼil rix li kikʼulmank kixye naq kiroksi jun li kembʼil tʼikr rikʼin plaat ut nalemtzʼunk naq narepok li saqʼe chiru, aʼin naxkʼutbʼesi naq chanchan jun yos. Laj Herodes kʼajoʼ kixnimobʼresi ribʼ, kixkʼe jun li xseeraqʼ ut ebʼ li kristiʼaan xeʼok xkʼebʼal xloqʼal ut xyeebʼal: «Aʼan xyaabʼ xkux jun li yos ut maawaʼ xyaabʼ xkux jun li winq!» (Hech. 12:20-22).
19, 20. a) Kʼaʼut li Jehobʼa kixbʼaanu naq laj Herodes tixtoj rix li xmaak? b) Kʼaʼut naxkʼojobʼ qachʼool xnawbʼal chirix li xkamik laj Herodes?
19 Kaʼajwiʼ li Jehobʼa nakʼemank xloqʼal chi kamaʼan ut aʼan yook rilbʼal chixjunil! Laj Herodes kiruuk raj naq kixqʼus ebʼ li kristiʼaan malaj xkʼutbʼesinkil naq moko naxkʼulubʼa ta li loqʼal, chi joʼkan inkʼaʼ raj kixtoj rix li xmaak. Abʼan kikʼulmank li naxye proverbio: «Li naxkʼe xwankil xjunes ribʼ, taaʼosoʼq» (Prov. 16:18). Ut «saʼ junpaat li xʼánjel li Jehobʼa kixbʼaanu naq tyajerq», li winq aʼin li kixnimobʼresi ribʼ «kiwaʼeʼk xbʼaanebʼ li motzoʼ ut kikamk» (Hech. 12:23). Xiwajel kamk chi joʼkan! Laj Josefo naxye naq laj Herodes saʼ junpaat kiyajerk ut naxye ajwiʼ naq kikʼulmank aʼin xbʼaan naq kixkʼulubʼa li loqʼal li kikʼeheʼk re. Kixye ajwiʼ naq laj Herodes kiyajerk chiru oobʼ kutan. b
20 Wank sut naʼilmank naq chanchan tawiʼ li yibʼebʼ ru xnaʼlebʼ maakʼaʼ nekeʼxkʼul. Moko nasach ta qachʼool rilbʼal aʼin, xbʼaan naq naqanaw naq «chixjunil li ruuchichʼochʼ wank rubʼel xwankil li Maaʼus» (1 Juan 5:19). Usta joʼkan, ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa wank sut nekeʼchʼaʼajkoʼk chi rilbʼal naq ebʼ li kristiʼaan aʼin maakʼaʼ nekeʼxkʼul. Ebʼ li naʼlebʼ aʼin naxkʼutbʼesi chiqu naq li Jehobʼa naraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ ut naxjultika chiqu naq naxra li tiikilal (Sal. 33:5). Saʼ jun kutan tixkʼam chaq li tiikilal.
21. Kʼaru xnimal ru naʼlebʼ natawmank saʼ Hechos 12 ut kʼaʼut naq qʼaxal naxwaklesi qachʼool aʼin?
21 Chi kamaʼin naraqeʼk li raqal: «Li raatin li Jehobʼa yook chi wulak yalaq bʼar ut naabʼalebʼ chik xeʼok chi paabʼank» (Hech. 12:24). Li esil aʼin chirix li puktesink, naxwaklesi qachʼool ut naxjultika chiqu naq li Jehobʼa yook rosobʼtesinkil li qakʼanjel saʼebʼ li qakutan. Li xnimal ru naʼlebʼ li wank saʼ Hechos 12, moko aʼan ta chirix li xkamik jun li apóstol ut naq kikoleʼk jun chik. Aʼan bʼan naq li Jehobʼa naxbʼaanu naq laj Tza inkʼaʼ us t-elq naq naxyal xsachbʼal li chʼuut malaj xrambʼal li puktesink. Chixjunil li naxyal xbʼaanunkil moko us ta naʼelk (Is. 54:17). Joʼkan naq, naq tiik qachʼool chiru li Jehobʼa ut chiru li Jesukriist, nokootzʼaqonk saʼ jun li kʼanjel li maajunwa t-osoʼq. Peʼyaal naq aʼin jwal naxwaklesi qachʼool? Qʼaxal wank xwankil tenqʼank re naq «li raatin li Jehobʼa» yooq chi yeemank yalaq bʼar!
a Chaawil li kaaxukuut « Laj Herodes Agripa I».
b Jun laj bʼanonel kixchʼolobʼ saʼ jun li hu li kixye laj Josefo ut laj Lucas chirix li kirekʼa laj Herodes, kixye naq aʼin kikʼulmank xbʼaan ebʼ li lukum li xeʼtubʼlaak saʼ xkʼamkʼot ut kikamk. Wank sut li yaj naxxaʼawa malaj nekeʼelk li lukum saʼ li xjunxaqalil naq nakamk. Jun li hu naxye naq saʼ xkʼabʼaʼ naq laj Lucas aj bʼanonel, kiruuk xchʼolobʼankil chi tzʼaqal re ru li xkamik laj Herodes.
