TZOLOM 7
«Kixye […] li chaabʼil esil chirix li Jesús»
Laj Felipe, laj yeehol esil
Isinbʼil saʼ Hechos 8:4-40
1, 2. Kʼaru kikʼulmank naq li xikʼ nekeʼilok rehebʼ li xbʼeen aj paabʼanel xeʼxyal xrambʼal li xkʼanjel li Xʼawabʼejilal li Yos?
TOJAʼ kitiklaak jun li nimla rahobʼtesiik. Laj Saulo «kiʼok xbʼaanunkil li maaʼusilal re li chʼuut» (Hech. 8:3). Ebʼ li xtzolom li Jesús xeʼelk Jerusalén ut chanchan tawiʼ naq laj Saulo tixsach ebʼ laj paabʼanel. Abʼan, kikʼulmank jun li naʼlebʼ li maajunwa naʼoybʼenimank. Qilaq kʼaru kikʼulmank.
2 Li xeʼelk Jerusalén saʼ junpaat xeʼok chi «xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil chirix li raatin li Yos» bʼarwiʼ xeʼnaʼajink (Hech. 8:4). Li rahobʼtesink moko kixram ta li kʼanjel chirix li Xʼawabʼejilal li Yos, kixbʼaanu bʼan naq tkʼiiq. Saʼ xkʼabʼaʼ naq xeʼxmin ru ebʼ laj paabʼanel re naq teʼxkanabʼ li rochoch, ebʼ li xikʼ nekeʼilok xeʼxbʼaanu naq naabʼalebʼ chik li kristiʼaan re jalan chik li teep teʼrabʼi li chaabʼil esil. Saʼ li tzolom aʼin tqil naq joʼkan ajwiʼ nakʼulmank saʼebʼ li qakutan.
«Ebʼ li xeʼchaʼchaʼiik» (Hechos 8:4-8)
3. a) Ani laj Felipe? b) Kʼaʼut naq ebʼ laj Samaria maajunwa rabʼihomebʼ li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos? c) Kʼaru ak xyeehom chaq li Jesús chirix li tenamit Samaria?
3 Jun rehebʼ «li xeʼchaʼchaʼiik», aʼan laj Felipe, a li xkoho saʼ li tenamit Samaria (Hech. 8:4; chaawil li kaaxukuut « Laj Felipe, laj yeehol chaabʼil esil»). Saʼ li tenamit aʼan, ebʼ li qas qiitzʼin maajunwa rabʼihomebʼ li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos, xbʼaan naq li Jesús kixye rehebʼ li xʼapóstol: «Mexxik […] saʼ junaq li tenamit re Samaria. Meekanabʼ bʼan xsikʼbʼal ebʼ li karneer re li tenamit Israel li sachsokebʼ» (Mat. 10:5, 6). Abʼan, li Jesús ak naxnaw naq ebʼ laj Samaria teʼrabʼi resil li chaabʼil esil chirix li Xʼawabʼejilal li Yos, xbʼaan naq, naq ak taqeʼk re saʼ choxa kixye: «Laaʼexaq intestiiw aran Jerusalén, Judea ut Samaria, ut saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ» (Hech. 1:8).
4. Chanru xeʼnaʼlebʼak ebʼ laj Samaria naq laj Felipe kixye rehebʼ li chaabʼil esil ut kʼaʼut xeʼrabʼi?
4 Laj Felipe kixkʼe reetal naq li tenamit Samaria ak xqʼanoʼk ut «ak us chik re» xqʼolbʼal (Juan 4:35). Sa xeʼrekʼa ribʼ ebʼ laj Samaria naq xeʼrabʼi li chaabʼil esil, kʼaʼut? Qajultikaq naq ebʼ laj judiiy xikʼ nekeʼril ebʼ laj Samaria. Ebʼ laj pariseey nekeʼsikʼok u ut nekeʼxkʼoxla naq chaabʼilebʼ chiruhebʼ li junchʼol. Abʼan moko joʼkan ta kinaʼlebʼak laj Felipe: kiʼaatinak chirix li chaabʼil esil chi anchal xchʼool ut inkʼaʼ kisikʼok u. Joʼkan peʼ naq «li kʼiila tenamit nekeʼxkʼe xchʼool chi rabʼinkil li naxye laj Felipe» (Hech. 8:6).
5-7. Ye junaq li eetalil li naxkʼut naq li rahobʼtesiik naxbʼaanu naq li chaabʼil esil twulaq yalaq bʼar.
5 Joʼ saʼ xkutankilebʼ li apóstol ut saʼebʼ li qakutan li rahobʼtesiik inkʼaʼ naru xrambʼal li qakʼanjel. Naq rajlal ebʼ li xikʼ nekeʼilok nekeʼxmin ru ebʼ laj paabʼanel chi elk saʼ jun li naʼaj, aʼ yaal ma saʼ tzʼalam malaj saʼ jalan chik li teep, aʼin naxbʼaanu naq twulaq li chaabʼil esil yalaq bʼar. Joʼ eetalil, chiru li xkabʼ nimla yalok u, ebʼ laj Testiiw xeʼxkʼe chi naweʼk li chaabʼil esil saʼebʼ li tzʼalam re nazi. Jun laj judiiy li kixnaw li yaal saʼ tzʼalam kixye: «Li xkawil xchʼoolebʼ laj testiiw re li Jehobʼa xinxtenqʼa chi xkʼebʼal reetal naq li nekeʼxpaabʼ chalenaq saʼ li Santil Hu, joʼkan naq xinʼok choʼq aj Testiiw».
6 Wank sut, ebʼ li xikʼ nekeʼilok nekeʼrabʼi li chaabʼil esil ut nekeʼxkʼulubʼa. Aʼin kixkʼul jun laj puubʼ re li tzʼalam li wank Gusen (Austria). Aʼan kixkʼulubʼa xtzolbʼal li Santil Hu rikʼin laj Franz Desch, jun aj Testiiw li kikʼameʼk saʼ li tzʼalam aʼan. Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ, laj Franz kixtaw wiʼ chik laj puubʼ aʼin saʼ jun li nimla chʼutam, abʼan aʼan chik jun rehebʼ li nayeehok li chaabʼil esil. Kʼajoʼ xeʼsahoʼk xchʼool!
7 Nakʼulmank ajwiʼ aʼin naq ebʼ laj Testiiw nekeʼelelik saʼebʼ li xtenamit xbʼaan li rahobʼtesiik. Jun eetalil, saʼ li chihabʼ 1970, naq ebʼ laj Testiiw li wankebʼ Malaui xeʼelelik xbʼaan li rahobʼtesiik ut xeʼkoho Mozambique, xeʼpuktesink ajwiʼ aran. Ut inkʼaʼ ajwiʼ xeʼxkanabʼ puktesink naq xeʼok ajwiʼ xrahobʼtesinkilebʼ saʼ Mozambique. Li hermaan Francisco Coana naxye: «Usta naabʼal sut xooʼeʼxkʼe saʼ tzʼalam, naqakʼe reetal naq ebʼ li kristiʼaan nekeʼraj rabʼinkil li esil; naq naqil aʼin chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa yook qatenqʼankil joʼ kixbʼaanu rikʼinebʼ li xbʼeen aj paabʼanel».
8. Naq najalaak li awabʼej ut namaakʼaʼo li tumin, chanru natenqʼank aʼin re xjekʼinkil li chaabʼil esil?
8 Moko kaʼaj tawiʼ xbʼaan li rahobʼtesiik ebʼ li qas qiitzʼin yookebʼ xkʼulubʼankil li yaal. Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ, naabʼal li qas qiitzʼin xkohebʼ saʼ jalan chik tenamit saʼ xkʼabʼaʼ ebʼ li awabʼej, li tumin, li yalok u malaj li nebʼaʼil ut aran xeʼrabʼi resil li chaabʼil esil ut xeʼok xtzolbʼal li Santil Hu. Saʼ xkʼabʼaʼ naq naabʼalebʼ li nekeʼelk saʼ li xtenamit naʼajmank chik xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil saʼ jalan jalanq li aatinobʼaal. Abʼan, chanru naqil aʼin? Ma naqakʼe qachʼool chi xyeebʼal li chaabʼil esil «saʼ chixjunilebʼ li tenamit, ebʼ li teep, ebʼ li kʼalebʼaal ut ebʼ li aatinobʼaal»? (Apoc. 7:9).
«Kʼehomaq ajwiʼ we li wankil aʼin» (Hechos 8:9-25)
«Naq laj Simón kiril naq ebʼ li qas qiitzʼin nekeʼxkʼul li santil musiqʼej naq ebʼ li apóstol nekeʼxkʼe li ruqʼ saʼ xbʼeenebʼ, kixyeechiʼi xtuminebʼ» (Hechos 8:18).
9. Ani laj Simón ut kʼaru kibʼaanunk re, naq kiraj xnawbʼal kʼaru naxbʼaanu laj Felipe?
9 Laj Felipe kixbʼaanu naabʼal li sachbʼachʼoolej aran Samaria, joʼ xkʼirtasinkilebʼ li wankebʼ xyajel ut risinkil li maaʼus aj musiqʼej rikʼinebʼ (Hech. 8:6-8). Aran wank jun li winq li kikanaak chi sachso xchʼool chi rilbʼal li xwankilal li Yos li wank rikʼin laj Felipe. Aʼan laj Simón, jun aj tuul li oxloqʼinbʼil xbʼaanebʼ li kristiʼaan xbʼaan naq nekeʼxye: «Li xnimal xwankil li Yos wank rikʼin li winq aʼin». Naq laj Simón kiril li sachbʼachʼoolej li naxbʼaanu laj Felipe, kixkʼe reetal naq rikʼin laj Felipe wank li xtzʼaqal wankilal li Yos, joʼkan naq kiʼok joʼ aj paabʼanel (Hech. 8:9-13). Moqon kiyaleʼk rix, re rilbʼal ma tzʼaqal yaal naq naraj xloqʼoninkil ru li Jehobʼa. Qilaq chanru.
10. a) Kʼaru xeʼxbʼaanu laj Pedro ut laj Juan aran Samaria? b) Kʼaru kixbʼaanu laj Simón naq kiril li xwankilal laj Pedro ut laj Juan?
10 Naq ebʼ li apóstol xeʼril naq yook chi kʼiik li kʼanjel aran Samaria, xeʼxtaqla laj Pedro ut laj Juan (chaawil li kaaxukuut « Laj Pedro naroksi li “xlaawil li Xʼawabʼejilal” li Yos»). Naq xeʼwulak, xeʼxkʼe li ruqʼ saʼ xbʼeen li xtzolom li Jesús li toj akʼebʼ ut xeʼxkʼul li santil musiqʼej. b Kisach xchʼool laj Simón naq kiril aʼin, tojaʼ naq kixye rehebʼ li apóstol: «Kʼehomaq ajwiʼ we li wankil aʼin re naq yalaq ani tixkʼul li santil musiqʼej naq tinkʼe li wuqʼ saʼ xbʼeen». Kixkʼoxla naq truuq tixloqʼ li nimla maatan aʼin (Hech. 8:14-19).
11. Kʼaru kixye laj Pedro re laj Simón ut chanru kinaʼlebʼak laj Simón?
11 Rikʼin kawil chʼoolejil laj Pedro kixye re: «Chiʼosoʼq laatumin aawikʼin xbʼaan naq xaakʼoxla naq rikʼin tumin tatruuq xtawbʼal li maatan li naxkʼe li Yos. Laaʼat maakʼaʼ aawilom rikʼin li naʼlebʼ aʼin xbʼaan naq moko tiik ta laachʼool chiru li Yos». Tojaʼ naq kixye re naq tixyotʼ xchʼool ut kixye: «Tzʼaama re li Jehobʼa naq, wi naruhank, tixkuy aamaak chirix li maaʼusilal li wank saʼ laachʼool». Laj Simón moko yibʼ ta ru xnaʼlebʼ; naraj xbʼaanunkil li us, abʼan saʼ li hoonal aʼan kiraj xbʼaanunkil li yibʼru aj naʼlebʼ li wank saʼ xchʼool. Joʼkan naq kixye rehebʼ li apóstol: «Tijonqex chiru li Jehobʼa re naq inkʼaʼ tinkʼul li yookex xyeebʼal» (Hech. 8:20-24).
12. Ma junelik nekeʼxloqʼ ut nekeʼxkʼayi li wankilal saʼebʼ li bʼalaqʼil paabʼal?
12 Li naʼlebʼ li kixkʼe laj Pedro re laj Simón nakʼanjelak choʼq re chixjunil laj paabʼanel saʼebʼ li qakutan. Naxkʼut chiqu naq nimla maak xkʼayinkil malaj xloqʼbʼal li wankilal saʼ li chʼuut. Abʼanan saʼebʼ li bʼalaqʼil paabʼal kʼaynaqebʼ xbʼaanunkil li naʼlebʼ aʼin. Jun eetalil, saʼ li chihabʼ 1878 jun li hu kixye: «Naq nasikʼeʼk ru li papa chanchan naq nekeʼxkʼe tumin re naq tkʼeheʼq xwankilal. Naabʼalebʼ moko nekeʼxutaanak ta xbʼaanunkil aʼin chi moko nekeʼxyal xmuqbʼal» (The Encyclopædia Britannica, novena edición).
13. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ tqaloqʼ malaj tqakʼayi li wankilal saʼ li chʼuut?
13 Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re naq inkʼaʼ tqaloqʼ malaj tqakʼayi li wankilal saʼ li chʼuut? Jun eetalil, moko us ta naq tqakʼe naabʼal xmaatan ebʼ li hermaan li wankebʼ xwankil malaj xkʼebʼal xloqʼal re naq teʼxbʼaanu junaq li usilal choʼq qe malaj xkʼebʼal qe junaq li kʼanjel saʼ li chʼuut. Ut wi laaʼo wank qawankil? Inkʼaʼ ajwiʼ naqaj rilbʼalebʼ chiʼus kaʼajwiʼ li wankebʼ xtumin. Li wiibʼ chi naʼlebʼ aʼin moko us ta. Li junjunq aj kʼanjel chiru li Jehobʼa tento tnaʼlebʼaq «joʼ jun rehebʼ li kachʼin» ut xkanabʼankil naq li santil musiqʼej tixsikʼebʼ ru li ani teʼbʼeresinq re li chʼuut (Luc. 9:48). Xyalbʼal «xsikʼbʼal naabʼal li loqʼal» moko kʼulubʼanbʼil ta saʼ xmolam li Yos (Pro. 25:27).
«Ma relik chi yaal nakaataw ru li yookat xyaabʼasinkil?» (Hechos 8:26-40)
14, 15. a) Ani li winq aj Etiopía ut chanru kitaweʼk xbʼaan laj Felipe? b) Chanru kinaʼlebʼak li winq rikʼin li kixye laj Felipe ut chanru naqanaw naq moko yal xkubʼeek ta xhaʼ chi joʼkaʼan? (Chaawil li xyaalal).
14 Qilaq wiʼ chik li kixkʼul laj Felipe. Li xʼánjel li Jehobʼa kixye re naq txik Jerusalén saʼ xbʼehil Gaza. Kʼaru aj e? Laj Felipe maare inkʼaʼ naxnaw, abʼan kixnaw naq kixtaw jun li winq li chalenaq Etiopía li «yook chi sutqʼiik saʼ li xbʼelebʼaal chʼiichʼ, yook xyaabʼasinkil saʼ kawil kuxej li xhu li propeet Isaías» (chaawil li kaaxukuut « Ani chaq li winq aj Etiopía?»). Ekʼasinbʼil xbʼaan li santil musiqʼej, saʼ aanil laj Felipe kijilok chixkʼatq li winq ut xpatzʼ re: «Ma relik chi yaal nakaataw ru li yookat xyaabʼasinkil?». Li winq kixye: «Chanru tintaw ru wi maaʼani nakʼutuk chiwu?» (Hech. 8:26-31).
15 Moqon kitaqeʼk saʼ li xbʼelebʼaal chʼiichʼ. Kʼajoʼ tana xchʼinaʼusal li xeʼxye! Chiru naabʼal chihabʼ inkʼaʼ kinawmank ani li «karneer» malaj «laj Kʼanjel» li naʼaatinak wiʼ li xpropesiiy laj Isaías (Is. 53:1-12). Abʼan laj Felipe kixchʼolobʼ chiru naq aʼan li Jesukriist. Joʼebʼ li xeʼkubʼeek xhaʼ saʼ Pentecostés re li chihabʼ 33, li winq aj Etiopía ak kiʼok chi paabʼank joʼebʼ laj judiiy, joʼkan naq naxnaw chik kʼaru tixbʼaanu. Kixye: «Kʼe reetal, arin wank haʼ, kʼaru tramoq chiwu re naq tkubʼeeq inhaʼ?». Aran ajwiʼ, laj Felipe kixkubʼsi xhaʼ (chaawil li kaaxukuut « Li Kubʼihaʼ»). c Chirix chik aʼin, li santil musiqʼej kixkʼam laj Felipe Asdod, re naq tixbʼaanu jun chik li kʼanjel ut inkʼaʼ kixkanabʼ aatinak chirix li chaabʼil esil (Hech. 8:32-40).
16, 17. Chanru nekeʼtzʼaqonk ebʼ li ánjel chi xyeebʼal li chaabʼil esil?
16 Laaʼo ajwiʼ kʼebʼil qe li maatan chirix xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil, joʼ kixbʼaanu chaq laj Felipe. Rajlal naqoksi chiʼus li hoonal re xkʼebʼal chi naweʼk li chaabʼil esil, jun eetalil, naq nokooxik chi bʼihajik. Naq naqabʼaanu aʼin, naabʼal sut naqataw junaq li qas qiitzʼin li naraj xnawbʼal li chaabʼil esil ut moko naqataw ta yal chi joʼkan, li Santil Hu naxye naq ebʼ li ánjel yookebʼ xbʼeresinkil li kʼanjel aʼin re naq twulaq li chaabʼil esil saʼ «chixjunil ebʼ li tenamit, ebʼ li teep, ebʼ li aatinobʼaal ut ebʼ li kʼalebʼaal» (Apoc. 14:6). Ut aʼan li kixye li Jesús. Naq kiʼaatinak chirix li jaljokil ru aatin chirix li triiw ut li yibʼ aj pim, kixye naq saʼ xqʼehil li qʼolok, naraj xyeebʼal li rosoʼjik li ruuchichʼochʼ, «ebʼ laj sikʼol awimq aʼanebʼ li ánjel». Aʼanebʼ moko kaʼaj tawiʼ teʼrisi saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos «li nekeʼxkʼe chi maakobʼk ebʼ li junchʼol ut ebʼ li nekeʼxbʼaanu li maaʼusilal» (Mat. 13:37-41). Teʼxchʼutubʼebʼ ajwiʼ li teʼechaninq re li Xʼawabʼejilal li Yos ut moqon chik «li kʼiila tenamit» re jalan chik karneer li naraj li Jehobʼa naq wanqebʼ saʼ li xmolam (Apoc. 7:9; Juan 6:44, 65; 10:16).
17 Jun li naʼlebʼ li naxkʼutbʼesi naq ebʼ li ánjel nekeʼokenk xyeebʼal li chaabʼil esil, aʼan naq naabʼal sut naqatawebʼ li kristiʼaan li ak xeʼtijok chiru li Yos re xpatzʼbʼal xtenqʼebʼ. Aʼan xeʼxkʼul wiibʼ aj Testiiw li wankebʼ saʼ li puktesink rochbʼeen jun li chʼinaʼal. Jayeʼq tana waʼlebʼ, naq okebʼ re xraqbʼal li puktesink. Abʼan li chʼinaʼal kiʼok xyeebʼal naq teʼrulaʼani jun chik li ochoch. Xkoho xchʼeʼbʼal li okebʼaal xjunes. Xʼelk chaq jun li ixqaʼal ut xeʼok chi aatinak rikʼin. Xeʼsach xchʼool rabʼinkil naq li ixqaʼal kixye naq tojeʼ kiraqeʼk chi tijok re naq wanq ani ttenqʼanq re chi xtawbʼal ru li Santil Hu. Ut chi joʼkan kixkʼulubʼa xtzolbʼal li Santil Hu.
«At Yos, inkʼaʼ ninnaw aawu, abʼan bʼaanu usilal chinaatenqʼa».
18. Kʼaʼut naq oxloqʼ chiqu li kʼanjel kʼebʼil qe?
18 Chiqajunilo joʼ aj paabʼanel, kʼebʼil qe li maatan aʼin: kʼanjelak rochbʼeenebʼ li ánjel re xtzolbʼalebʼ li kristiʼaan chirix li Santil Hu. Chaawoxloqʼi li nimla maatan aʼin ut yal aaqʼe chi xkʼebʼal chi naweʼk «li chaabʼil esil chirix li Jesús» (Hech. 8:35). Kaʼajwiʼ chi joʼkan taataw li sahil chʼoolejil saʼ laayuʼam.
a Li winq aʼin maawaʼ li apóstol Felipe aʼan bʼan jun rehebʼ li «wuqubʼ chi winq li chaabʼil nayeemank chirixebʼ», li naʼaatinak wiʼ li tzolom 5 re li hu aʼin, li xeʼxkʼubʼ chanru xjekʼinkil li tzekemq aran Jerusalén rehebʼ li malkaʼan li nekeʼaatinak saʼ hebreo ut saʼ griego (Hech. 6:1-6).
b Chanchan naq saʼebʼ li kutan aʼan, naq nekeʼkubʼeek xhaʼ li xtzolom li Jesús nekeʼyuleʼk ru rikʼin santil musiqʼej. Naq nekeʼxkʼul li santil musiqʼej nawank li roybʼenihomebʼ naq teʼxik saʼ choxa ut teʼkʼanjelaq rochbʼeen li Jesús joʼ awabʼej ut joʼ aj tij (2 Cor. 1:21, 22; Apoc. 5:9, 10; 20:6). Abʼanan ebʼ li tzolom li toj akʼebʼ moko yulbʼilebʼ ta ru rikʼin santil musiqʼej naq xeʼkubʼeek xhaʼ. Xeʼxkʼul bʼan li santil musiqʼej ut li maatan li naxkʼam chaq, naq laj Pedro ut laj Juan xeʼxkʼe li ruqʼ saʼ xbʼeenebʼ.
c Li winq aʼin moko xkubʼeek ta xhaʼ chi maakʼaʼ xnawom. Ak naxpaabʼ li nekeʼxpaabʼ chaq laj judiiy, naxnaw li naxye li Santil Hu ut li propesiiy li naʼaatinak chirix li Mesiiy. Ut anaqwan naq kixtzol li xkʼanjel li Jesús saʼ li rajom li Yos, naru nakubʼeek xhaʼ saʼ li hoonal aʼan.
