Kwenda na mambu ke na kati

Kwenda na tansi ya malongi

Joseph Rutherford mpi bampangi ya nkaka me kwenda na Eropa

1920—Bamvula Nkama Me Luta

1920—Bamvula Nkama Me Luta

NA LUYANTIKU ya bamvu 1920, bansadi ya Yehowa bakaka kikesa sambu na kusala kisalu yina vandaka kuvingila bo na bilumbu yina landaka. Yo yina na 1920, bo ponaka Nkunga 118:14 verse ya mvu sambu na mvula yina. Yo vandaka kutuba nde: “MFUMU kele ngolo mpi nkunga na mono.” Bible du roi Jacques.

Yehowa pesaka bansamuni yai ya kikesa ngolo. Na mvula yina, bapasudi-nzila vandaka 225 na nima bo kumaka 350. Yo vandaka mbala ya ntete yina bansamuni kuluta 8 000 tindaka rapore na bo ya kisalu na babiro yina ke twadisaka kisalu ya Bambangi ya Yehowa na ntoto ya mvimba. Yehowa sakumunaka bo na mutindu mosi ya kuyituka.

BO SAMUNAKA TI KIKESA YONSO

Na Marsi 21, 1920, mpangi Joseph Rutherford, yina vandaka kutwadisa kisalu ya Balongoki ya Biblia na ntangu yina, salaka disolo mosi yina vandaka na ntu-diambu “Mafunda ya Bantu ya Ke Zinga Bubu Yai Ta Fwa Diaka Ve.” Balongoki ya Biblia monisaka kikesa. Bo bingisaka bantu mingi yina vandaka kusepela ti nsangu na kukwisa na diskure yina. Bo salaka yo na nzo mosi nene ya bansaka yina bo futilaka na mbanza New York, mpi bo kabulaka ba-emvitasio kiteso ya 320 000.

Mukanda yina zabisaka nsangu ya diskure “Mafunda ya Bantu ya Ke Zinga Bubu yai Ta Fwa Diaka Ve”

Bantu yina bo bingisaka kwisaka mingi. Bantu kuluta 5 000 fulusaka nzo yina ya bansaka mpi bantu 7 000 ya nkaka yina kwisaka na nima kukaka ve kukota yo yina bo vutukaka. Nzozulu ya Nkengi bingaka yo “lukutakanu mosi ya kuluta nene yina Balongoki ya Biblia ya ntoto ya mvimba me salaka ntete ve.”

Bantu zabaka Balongoki ya Biblia mbote-mbote ntangu bo samunaka mingi nsangu ya diskure, “mafunda ya bantu ya ke zinga bubu yai ta fwa diaka ve.” Na ntangu yina, Balongoki ya Biblia bakisaka ve nde bantu ta longa nsangu ya mbote na ntoto ya mvimba. Ata mpidina bo monisaka kikesa ya kuyituka. Ida Olmstead, yina yantikaka kuvukana na balukutakanu na 1902, ke tuba nde: “Yo yina beto zabisaka nsangu yina ya mbote na bantu yonso yina beto vandaka kumona na kisalu ya kusamuna.”

BETO YANTIKAKA KUNIEMA MIKANDA BETO MOSI

Sambu na kusadisa bampangi na kuzwa madia ya kimpeve, bampangi na Betele yantikaka kuniema mikanda bo mosi. Bo sumbaka bamashini mpi tulaka yo na nzo yina Betele vandaka kufutila na bala-bala Myrtle 35 na mbanza Brooklyn, na New York.

Na Yanuari 1920, mpangi Leo Pelle mpi Walter Kessler lombaka nde bo kuma kusala na Betele. Mpangi Walter ke tuba nde: “Ntangu beto kumaka na Betele, mpangi yina vandaka kutwadisa kisalu ya kuniema mikanda talaka beto mpi tubaka nde ‘beno ke sala ngunga mosi ti ndambu na nima beto yonso ta kwenda kudia.’ Yandi lombaka beto na kubasisa bakarto ya mikanda na bashambre yina vandaka na nsi ya etage yina beto vandaka.”

Mpangi Leo ke yibuka mambu yina salamaka kilumbu yina landaka, yandi ke tuba nde: “Bo pesaka beto kisalu ya kuyobisa bibaka ya bashambre yina ya nsi, yo vandaka kisalu ya kuluta mvindu yina mono me salaka ntete ve. Kansi yo vandaka mfunu mingi sambu yo vandaka kisalu ya Mfumu.”

Mashini yina bo vandaka kuniema Nzozulu ya Nkengi

Na nima ya bamposo fioti, bampangi ya luzolo ya mbote ya kikesa, yantikaka kuniema Nzozulu ya Nkengi. Bo niemaka bakopi 60 000 ya Nzozulu ya Nkengi ya Februari 1, 1920. Bo niemaka yo na mashini yina bo tulaka na etage ya ntete. Na bashambre yina vandaka na nsi, bampangi tulaka mashini ya nkaka ya kuniema mikanda, yina bo pesaka zina Battleship. Yo yina bo yantikaka mpi kuniema L’Âge d’Or (bubu yai Telama!). Bo yantikaka ti nimero ya Aprili 14, 1920. Ntembe kele ve nde Yehowa sakumunaka mingi bikesa ya bampangi yai ya luzolo ya mbote.

“Yo vandaka mfunu mingi sambu yo vandaka kisalu ya Mfumu”

“BETO ZINGA NA NGEMBA”

Bansadi ya kwikama ya Yehowa vandaka na kiese sambu bo kumaka kuzinga na ngemba mpi kumaka ti mutindu ya mpa ya kusala kisalu. Kansi Balongoki ya nkaka ya Biblia yambulaka dibundu sambu na bampasi yina bo kutanaka ti yo banda na 1917 tii na 1919. Inki sadisaka bo?

Nzozulu ya Nkengi ya Aprili 1, 1920, vandaka ti disolo “Beto Zinga na Ngemba.” Yo siamisaka bampangi nde: “Beto ke ndima nde . . . konso muntu yina kele ti mpeve ya Mfumu . . . ta yambula na luzolo yonso bima yina kele na nima . . . sambu na kuzinga na bumosi mpi kusala na bumosi ti bampangi bonso nitu mosi.”

Bampangi mingi sepelaka ti bangogo yai ya mawete. Mpangi mosi ti nkento na yandi sonikaka nde: “Beto kele na kiese ntangu yai sambu beto me bakisa nde na mvula ya me luta mpi na bamvula yina ya nkaka, beto salaka ve kisalu kansi bampangi ya nkaka kudipesaka na kisalu [kisalu ya kusamuna]. . . . Beto ke ndima nde beto ta sala diaka ve kifu yai.” Bansamuni yai ya bakaka diaka kikesa vandaka ti kisalu mingi yina vandaka kuvingila bo.

BETO KABISAKA “ZG”

Na Yuni 21, 1920, Balongoki ya Biblia yantikaka Kampanie mosi ya nene ya kukabula “ZG,” nimero ya mukanda Le mystère accompli * yina vandaka ti mpusu ya pete. Na 1918, beto bumbaka mikanda yai mingi ntangu bamfumu ya luyalu tubaka nde beto kabula yo diaka ve.

Bo lombaka bansamuni yonso, kaka bapasudi-nzila mpamba ve, na kukabula mukanda yina. Bo tubaka nde: “Bampangi yonso yina me bakaka mbotika fwete sala kisalu yina na kiese yonso. Konso nsamuni fwete kuditudila lukanu yai. Bampangi kumaka kusadila mingi bangogo yai sambu yo pesa bo kikesa ya kukabula mukanda yai.” Edmund Hooper tubaka nde bampangi mingi bakaka dibaku ya kusamuna nzo na nzo na mbala ya ntete na kampanie yai. Yandi yikaka nde: “Beto yantikaka kubakisa mbote-mbote tii na nki kiteso beto fwete longa nsangu ya mbote.”

BETO YIDIKAKA DIAKA MUTINDU YA KUSALA KISALU NA BETO NA EROPA

Na Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba, yo vandaka mpasi na kusolula ti Balongoki ya Biblia ya bansi ya nkaka. Mpangi Rutherford vandaka na mfunu ya kusiamisa bampangi mpi kuyidika diaka kisalu ya kusamuna. Yo yina na Augusti 12, 1920, yandi mpi bampangi iya kwendaka na Angleterre mpi na bansi mingi ya nkaka.

Mpangi Rutherford na Ezipte

Ntangu yandi kumaka na Angleterre, Balongoki ya Biblia salaka balukutakanu tatu ya distrike mpi balukutakanu 12 ya dibundu. Ntalu ya bantu yonso yina vukanaka na balukutakanu yina vandaka kiteso ya 50 000. Nzozulu ya Nkengi tubilaka na bunkufi viziti yango nde: “Bampangi bakaka diaka kikesa, yo sadisaka bo na kuvanda diaka na bumosi mpi na kusala na zola, yo pesaka bo mpi kiese.” Na Paris, mpangi Rutherford salaka diaka disolo, “Mafunda ya Bantu ya Ke Zinga Bubu Yai Ta Fwa Diaka Ve.” Ntangu yandi yantikaka kusala diskure, nzo yina bo vandaka fulukaka ti bantu. Bantu 300 sepelaka kuzaba diaka mambu mingi ya diskure yina.

Papie mosi ya ke benda dikebi ya bantu na diskure yina salamaka na nzo mosi ya nene (Royal Albert) na Londres

Na bamposo yina landaka, bampangi ya nkaka kwendaka na Atene, na Caire mpi na Yeruzalemi. Sambu na kusadisa bantu yina monisaka mpusa na bansi yai, mpangi Rutherford tulaka depo ya mikanda na mbanza Ramallah pene-pene ya Yeruzalemi. Na nima yandi vutukaka na Eropa mpi tulaka biro mosi na Europe centrale mpi yidikaka mambu sambu bo kuma kuniema mikanda kuna.

BETO MONISAKA PWELELE MAMBU YA MBI YINA BO SADILAKA BETO

Na Septembri 1920, Balongoki ya Biblia basisaka L’Âge d’Or (bubu yai Telama!), nimero 27, nimero mosi ya mfunu yina tubilaka na pwelele mbangika yina Balongoki ya Biblia kutanaka na yo na 1918. Bo niemaka yo na mashini Battleship, yina beto tubilaka. Bo vandaka kuniema yo na mpimpa mpi na ntangu, bo niemaka zulunalu yai bamilio kuluta iya.

Foto ya mpangi Emma Martin

Bantu yina tangaka zulunalu yai zabaka mambu ya mbi yina kuminaka mpangi Emma Martin. Mpangi Emma Martin vandaka mupasudi-nzila na mbanza San Bernardino na Californie. Na Marsi 17, 1918, yandi mpi bampangi babakala tatu, Edward Hamm Julius Sonnenburg mpi Stevens vukanaka na lukutakanu mosi ya fioti ya Balongoki ya Biblia.

Muntu mosi kwendaka na lukutakanu yina sambu na kulonguka ve Biblia. Yandi tubaka nde: “Mono kwendaka na lukutakanu yina . . . sambu bamfumu tindaka mono. Mono kwendaka kubaka banzikisa.” Yandi zwaka banzikisa yina yandi vandaka kusosa, yandi zwaka mukanda Le mystère accompli. Na nima ya bilumbu fioti bo kangaka mpangi Emma mpi bampangi-babakala tatu. Bamfumu tubaka nde bo fwaka nsiku mutindu bo kabulaka mukanda yina bamfumu buyisaka.

Bo monaka nde mpangi Emma mpi bampangi yina tatu vandaka na kifu yo yina bo zengilaka bo bamvula tatu ya boloko. Na Mayi 17, 1920, bampangi lombaka mbala na mbala tribinale ya nene na kutadila diaka diambu na bo, kansi yo simbaka ve. Yo yina bo tulaka bo na boloko. Kansi na nima mambu sobaka nswalu mpi na mutindu ya mbote.

Na Yuni 20, 1920, mpangi Rutherford tubilaka mambu ya bampangi yai na lukutakanu ya distrike na mbanza San Francisco, na États-Unis. Bampangi waka mpasi mutindu bo niokulaka bampangi yai. Bampangi tindaka mukanda na presida ya États-Unis, bo sonikaka nde: “Mutindu beto me zaba lukwikilu ya mpangi Emma Martin, mambu yina bo me fundila yandi kele luvunu, bamfumu me yidika kaka mambu sambu na kukanga yandi mpi kutula yandi na boloko, beto me sepela ve na mambu yai.”

Na kilumbu yina landaka, Presida Woodrow Wilson, sobaka mbala mosi ndola ya mpangi Emma Martin mpi bampangi Hamm, Sonnenburg mpi Stevens. Bo basisaka bo na boloko.

Na nsuka ya mvu 1920, mambu mingi yina salamaka pesaka Balongoki ya Biblia kiese. Kisalu landaka kusalama diaka mingi na babiro ya ke twadisaka kisalu ya Bambangi ya Yehowa na ntoto ya mvimba. Diambu ya kuluta mfunu kele nde, Balongoki ya Biblia samunaka ti kikesa yonso nde Kimfumu ya Nzambi mpamba ta manisa bampasi ya bantu. (Mat. 24:14) Na 1921, mvula yina landaka bo longaka diaka kieleka ya Kimfumu mingi kuluta.

^ par. 18 Mukanda Le mystère accompli vandaka volime ya 7 ya mukanda Études des Écritures. “ZG” vandaka nimero ya Nzozulu ya Nkengi ya Sioni (Kingelesi) ya Marsi 1, 1918, mpusu na yo ya nganda vandaka pete. “Z” ke tendula Zion’s Watch Tower disongidila Nzozulu ya Nkengi ya Sioni mpi “G,” kisono ya nsambwadi ya alfabe ke tendula volime ya 7.