1-2. Ziku sambu na nki Yezu tubaka bangogo yina kele na Yoane 4:35, 36?

YEZU vandaka kuluta na bilanga; yo ke monana nde bima ya bo kunaka na bilanga yina vandaka me yela ntete ve sambu bo katula yo. (Yoa. 4:3-6) Ziku yo lombaka nde bo katula bambuma ya bilanga yina na nima ya bangonda iya. Yezu tubaka diambu mosi yina yitukisaka bantu. Yandi tubaka nde: “Beno tombula meso mpi beno tala bilanga, nde yo me yela mpi ntangu ya kukatula yo me lunga.” (Tanga Yoane 4:35, 36.) Inki Yezu zolaka kutuba?

² Yo ke monana nde Yezu sadilaka kutuba ya kifwani. Yandi vandaka kutubila kisalu ya kuvukisa bantu. Beto tadila diambu mosi yina katukaka kusalama. Bayuda vandaka kuwakana ve ti bantu ya Samaria kansi Yezu longaka nkento mosi ya Musamaria mpi nkento yango ndimaka nsangu. Yo yina, ntangu Yezu tubaka nde bambuma ya bilanga “me yela mpi ntangu ya kukatula yo me lunga,” bantu ya Samaria yina nkento yina zabisaka nsangu ya me tala Yezu, vandaka kukwisa sambu Yezu kulonga bo. (Yoa. 4:9, 39-42) Muntu mosi ya mayele ya ke tendulaka Biblia tubaka nde: “Mpusa ya ngolo ya bantu yai . . . ke monisa nde bo vandaka bonso bima ya bilanga yina me yela mpi ntangu ya kukatula yo me lunga.”

3. Kana nge ke tadilaka bantu bonso Yezu, nki ta sadisa nge na kulonga mbote?

³ Inki mutindu nge ke tadilaka bantu yina nge ke longaka nsangu ya mbote? Keti nge ke monaka bo bonso bambuma ya bilanga yina me yela mpi ntangu ya kukatula yo me lunga? Kana mpidina, yo ta lomba nde nge sala mambu tatu: Ya ntete, nge fwete samuna ti ngindu nde kisalu yango fwete salama nswalu. Sambu nsungi ya kukatula bima na bilanga ke vandaka nkufi, nge fwete kudipesa na kukatula  bima na bilanga kansi ve na mambu ya nkaka. Ya zole, nge fwete vanda na kiese ntangu nge ke mona bantu ke ndima nsangu ya mbote. Biblia ke tuba nde: “Bantu ke sepelaka na ntangu ya kukatula bima na bilanga.” (Yez. 9:3) Ya tatu, nge fwete ndima nde konso muntu yina nge ke solula ti yandi, lenda kuma longoki ya Yezu. Yo ta sadisa nge na kuwakanisa malongi na nge ti bampusa na yandi.

4. Inki malongi beto ta longuka na mbandu ya Polo?

⁴ Ziku balongoki ya Yezu yindulaka nde bantu ya Samaria ta ndima ve nsangu ya mbote kansi Yezu yindulaka ve mutindu yina ata fioti. Yandi vandaka kundima nde bo lenda kuma balongoki na yandi. Ntangu beto ke solula ti bantu, beto fwete ndima mpi nde bo lenda kuma balongoki ya Kristu. Ntumwa Polo bikilaka beto mbandu ya mbote na diambu yai. Inki malongi beto lenda baka na mbandu ya Polo? Disolo yai ta monisa mutindu yandi (1) zabaka balukwikilu ya bantu yina yandi vandaka kulonga, (2) zabaka bampusa na bo, mpi (3) ndimaka nde bo ta kuma balongoki ya Yezu.

5. Sambu na nki Polo vandaka kubakisa Bayuda yina yandi vandaka kulonga na sinagoga?

⁵ Mbala mingi Polo vandaka kulonga na basinagoga ya Bayuda. Mu mbandu na sinagoga ya Tesalonika, “bilumbu tatu ya kisabatu, yandi vandaka kuyindula ti [Bayuda] na nsadisa ya Masonuku.” (Bis. 17:1, 2) Yo ke monana nde Polo vandaka ve kuwa boma ntangu yandi vandaka kulonga na sinagoga sambu yandi mosi vandaka mpi Muyuda. (Bis. 26:4, 5) Yandi vandaka kubakisa Bayuda mbote yo yina malongi na yandi vandaka kusimba kibeni bantima na bo.—Bafil. 3:4, 5.

6. Inki mutindu bantu yina Polo longaka na zandu ya Atene swaswanaka ti bayina yandi longaka na sinagoga?

⁶ Ntangu bambeni bangikaka Polo na Tesalonika mpi na Berea, yandi kwendaka na mbanza Atene. Kuna mpi, “yandi yantikaka kuyindula na sinagoga ti Bayuda mpi bantu ya nkaka yina vandaka kusambila Nzambi.” (Bis. 17:17) Kansi bantu yina Polo longaka na zandu vandaka ve bonso bayina yandi longaka na sinagoga. Bantu ya nkaka na zandu vandaka bantu ya filozofi mpi bantu ya Makanda, bo vandaka kumona nde Polo ke longa ‘dilongi ya mpa.’ Yo yina bo songaka Polo nde: “Nge ke tuba mambu ya nkaka yina beto me waka ntete ve.”—Bis. 17:18-20.

7. Inki mutindu Bisalu 17:22, 23 ke monisa nde na mabaku ya nkaka Polo vandaka kusoba mutindu na yandi ya kulonga?

⁷ Tanga Bisalu 17:22, 23. Na Atene, Polo longaka ve bantu ya Makanda kiteso mosi ti Bayuda ya sinagoga. Ziku Polo kudiyulaka nde: ‘Bantu yai ya Atene ke kwikilaka nki mambu?’ Yandi talaka na dikebi yonso mambu yina vandaka na nziunga na yandi mpi yo sadisaka yandi na kubakisa  mambu yina bo vandaka kwikilaka na yo. Na nima, Polo sosaka mambu ya lusambu na bo ya ke wakana ti kieleka yina kele na Masonuku. Muntu mosi ya ke tendulaka Biblia tubaka nde: “Sambu Polo vandaka Muyuda, yandi bakisaka nde Bagreki ya mimpani ke sambilaka ve Nzambi ya ‘kieleka’ yina Bayuda mpi Bakristu ke sambilaka. Kansi Polo monisaka bo nde Nzambi yina yandi ke longa kele Nzambi yina bantu ya Atene me zaba.” Ya kieleka, Polo vandaka kusoba mutindu na yandi ya kulonga na kutadila bantu yina yandi ke longa. Yandi songaka bantu ya Atene nde nsangu na yandi katukaka na “Nzambi Yina Me Zabanaka Ve” yina bo vandaka kusambila. Ata bantu ya Makanda zabaka ve Masonuku mbote, Polo ndimaka nde bo lenda kuma Bakristu. Yandi vandaka kutadila bo bonso bima ya bilanga yina me yela mpi ntangu ya kukatula yo me lunga mpi yandi wakanisaka malongi na yandi ti bampusa na bo.

8. (a) Inki lenda sadisa nge na kuzaba balukwikilu ya bantu ya teritware na beno? (b) Kana muntu kusonga nge nde yandi kele dezia ti dibundu na yandi, nki nge lenda songa yandi?

⁸ Bonso Polo, talaka mbote-mbote. Tala mambu yina lenda sadisa nge na kuzaba balukwikilu ya bantu ya teritware na beno. Inki mutindu muntu yina nge ke solula ti yandi me yidika nzo to kamio na yandi? Keti zina, bilele, mutindu na yandi ya kuyidika nitu to ya kutuba ke monisa dibundu na yandi? Mbala ya nkaka yandi mosi lenda songa nge dibundu na yandi. Muntu mosi songaka mpangi-nkento Flutura yina kele mupasudi-nzila ya nene nde: “Mono kele ti dibundu na mono.” Mpangi Flutura tubaka nde: “Mono me kwisa ve awa sambu na kupusa nge na ngolo na kundima mambu yina mono ke kwikilaka kansi mono me kwisa sambu beto solula diambu yai . . . ”

9. Inki bakieleka ya Biblia lenda wakana ti balukwikilu ya muntu mosi yina ke sambilaka?

⁹ Inki malongi nge lenda tadila ti muntu yina ke sambilaka? Meka kutubila mambu yina ke wakana ti yina yandi ke kwikilaka. Mbala ya nkaka yandi ke sambilaka kaka Nzambi mosi, ke ndimaka nde Yezu kele Ngulusi to ke ndimaka nde beto ke zinga na bantangu ya mpasi mpi ntama mingi ve yo ta suka. Longa yandi mambu yai ya yandi ke kwikilaka mpi ya Biblia ke tubilaka, tuba na mutindu yina ta sepedisa yandi..

10. Inki beto fwete sala mpi sambu na nki?

¹⁰ Zaba nde bantu ya nkaka ke kwikilaka ve mambu yonso yina dibundu na bo ke longaka. Yo yina ata nge me zaba dibundu ya muntu, sosa kuzaba mambu yina yandi ke kwikilaka kibeni. Mpangi David yina kele mupasudi-nzila ya nene na Australie ke tuba nde: “Bubu yai, bantu mingi ke vukisaka malongi ya filozofi ti mambu yina dibundu na bo ke longaka.” Mpangi Donalta na Albanie ke tuba nde: “Bantu ya nkaka ya beto ke solulaka ti bo ke tubaka nde bo kele ti mabundu na bo kansi na nima bo ke tubaka nde bo ke kwikilaka kibeni ve na Nzambi.” Mpangi-bakala mosi ya misionere na Argentine ke tuba nde bantu ya nkaka  ke kwikilaka na dilongi ya Butatu ata mpidina bo ke ndimaka kibeni ve nde Tata, Mwana mpi mpeve santu kele kaka Nzambi mosi. Yandi ke tuba nde: “Kuzaba mambu yai ke sadisaka mono na kuzaba balukwikilu na bo yina ke wakana ti bakieleka ya Biblia.” Yo yina, yo kele mfunu na kuzaba kibeni mambu yina bantu ke kwikilaka. Mpidina, beto ta kuma “bima yonso sambu na bantu ya mitindu yonso” bonso Polo.—1 Bak. 9:19-23.

11. Mutindu Bisalu 14:14-17 ke monisa yo, nki mutindu Polo longaka bantu ya Listre na mutindu yina sepedisaka bo?

¹¹ Tanga Bisalu 14:14-17. Polo tulaka dikebi na mambu yina vandaka kusepedisa bantu yina yandi vandaka kulonga, yo yina yandi vandaka kuwakanisa malongi na yandi ti mambu yango sambu yo sepedisa bo. Mu mbandu, bantu ya Listre zabaka Masonuku ndambu nkutu bankaka zabaka ve ata kima. Yo yina Polo tubaka mambu ya pete sambu bo bakisa. Yandi tubilaka bansungi yina bambuma ke butaka mingi mpi mutindu ya kusepela ti luzingu. Yandi sadilaka bangogo mpi bambandu yina bo lenda bakisa kukonda mpasi.

12. Inki mutindu nge lenda zaba mambu yina ke sepedisaka muntu mpi kuwakanisa malongi na nge ti mambu yango?

¹² Sosa kubakisa mambu yina ke sepedisaka bantu ya teritware na beno mpi wakanisa malongi na nge ti bampusa na bo. Ntangu nge ke kota na nzo ya muntu to ke pusana pene-pene ti muntu, nki mutindu nge lenda zaba mambu yina ke sepedisaka yandi? Tala yandi mbote-mbote mpi tala na nziunga na yandi. Mbala ya nkaka yandi ke yidika bintutu to ke zenga matiti, ke tanga mukanda, ke yidika kamio to ke sala diambu mosi buna. Kana mpila kele, nge lenda tubila diambu yina yandi ke sala sambu na kuyantika disolo. (Yoa. 4:7) Bilele yina muntu me lwata lenda sadisa beto na kuzaba insi na yandi, kisalu na yandi to ekipe mosi ya bansaka yina yandi ke zolaka mingi. Mpangi Gustavo ke tuba nde: “Mono kutanaka ti mwana-bakala mosi ya bamvula 19; yandi lwataka polo mosi yina vandaka ti foto ya mizisie mosi ya me zabanaka mingi. Sambu na kuyantika disolo, mono yulaka yandi ngiufula mosi ya me tala mizisie yina mpi yandi songaka mono sambu na nki yandi ke zolaka mizisie yina. Disolo yina pesaka mono dibaku ya kukuma kulonguka Biblia ti yandi mpi bubu yai yandi kele Mbangi ya Yehowa.”

13. Inki mutindu nge lenda pesa muntu mpusa ya kulonguka Biblia?

 ¹³ Ntangu nge ke lomba muntu mosi na kuyantika kulonguka Biblia, tuba mambu yina lenda pesa yandi mpusa ya kulonguka; monisa yandi mutindu kulonguka yina ta sadisa yandi. (Yoa. 4:13-15) Mu mbandu, mpangi-nkento Poppy vutukilaka nkento mosi yina ndimaka nsangu. Ntangu yandi kotaka na nzo ya nkento yango, yandi monaka diplome ya nkento yina na kibaka ya nzo, yandi bakisaka nde nkento yina kele longi ya me longukaka mutindu ya kulonga bantu (professeur d’université en sciences de l’éducation). Mpangi-nkento songaka yandi nde Bambangi ya Yehowa mpi ke longaka bantu na nzila ya Biblia mpi ya balukutakanu na beto. Nkento yina ndimaka kulonguka Biblia mpi na mposo yina landaka yandi kwendaka na lukutakanu ya dibundu mpi na nima, yandi kwendaka na lukutakanu ya nene. Mvula mosi na nima, yandi bakaka mbotika. Kudiyula nde: ‘Bantu yina mono ke vutukila ke sepelaka ti nki mambu? Keti mono lenda tuba mambu yina ke benda dikebi na bo ntangu mono ke zabisa bo mutindu beto ke longukaka Biblia ti bantu?’

14. Inki mutindu nge lenda yilama na ntwala ya kulonguka ti konso longoki?

¹⁴ Kudibongisa na ntwala ya kulonguka ti konso longoki na nge ya Biblia, tula dikebi na bampusa ya konso longoki mpi na mambu ya luzingu na yandi. Ntangu nge ke kudibongisa, sosa kuzaba baverse yina nge ta tanga ti yandi, bavideo yina nge ta songa yandi mpi bambandu yina nge ta sadila sambu na kutendula bakieleka ya Biblia. Kudiyula nde: ‘Inki ta sepedisa kibeni longoki yai mpi ta simba ntima na yandi?’ (Bing. 16:23) Na Albanie, nkento mosi yina vandaka kulonguka ti mpangi Flora yina kele mupasudi-nzila tubaka pwelele nde: “Mono ke ndimaka ve dilongi ya lufutumuku.” Mpangi Flora pusaka yandi ve na ngolo na kundima yo. Yandi ke tuba nde: “Mono bakisaka nde yandi fwete zaba ntete Nzambi yina me silaka na kufutumuna bantu.” Yo yina konso ntangu yina bo vandaka kulonguka, mpangi Flora vandaka kutubila mingi zola, mayele mpi ngolo ya Yehowa. Na nima, nkento yina kumaka kukwikila kukonda mpasi nde bafwa ta futumuka. Bubu yai, yandi kele Mbangi ya Yehowa ya kikesa.

15. Mukanda ya Bisalu 17:16-18 ke monisa nde Bagreki vandaka ti nki bikalulu yina yangisaka Polo kansi sambu na nki yandi landaka kulonga bantu ya Atene?

¹⁵ Tanga Bisalu 17:16-18. Ata mbanza Atene vandaka ya kufuluka ti lusambu ya biteki, mansoni mpi malongi ya filozofi, Polo vandaka ti kivuvu nde bantu ya Atene lenda kuma balongoki ya Yezu. Yandi lembaka mpi ve nitu ata bo vandaka kufinga yandi. Polo kumaka Mukristu ata yandi vandaka ntete “muntu ya ke vwezaka, ya ke monisaka bantu mpasi mpi ya kukonda luzitu.” (1 Tim. 1:13) Kaka mutindu Yezu vandaka ti kivuvu nde Polo ta kuma Mukristu, Polo mpi tulaka ntima nde bantu ya Atene lenda kuma balongoki ya Yezu. Nsuka-nsuka bankaka kumaka mpi balongoki.—Bis. 9:13-15; 17:34.

16-17. Inki ke monisa nde bantu ya mitindu yonso lenda kuma balongoki ya Kristu? Pesa mbandu.

¹⁶ Na mvu-nkama ya ntete, bantu ya mitindu na mitindu kumaka balongoki ya Yezu. Ntangu Polo sonikilaka Bakristu ya Korinto na insi Grèce, yandi tubaka nde bankaka na dibundu yina vandaka bantu ya nku to vandaka kusala mansoni. Yandi yikaka nde: “Bantu ya nkaka na kati na beno vandaka mutindu yina. Kansi bo me yobisaka beno.” (1 Bak. 6:9-11) Keti nge lendaka kuyindula nde bantu ya mutindu yina lenda kuma balongoki ya Yezu?

¹⁷ Bubu yai, bantu mingi ke ndima kusala bansoba na luzingu na bo sambu na kukuma balongoki ya Yezu. Mu mbandu na Australie, mpangi Yukina yina kele mupasudi-nzila ya nene bakisaka nde bantu ya mitindu yonso lenda ndima nsangu ya mbote. Kilumbu mosi, yandi kutanaka ti nkento mosi yina vandaka ti bakashe na nitu; nkento yango lwataka bilele ya nene kibeni yina vandaka kubenda dikebi ya bantu mpi yandi vandaka na kisika na yandi ya kisalu. Mpangi Yukina ke tuba nde: “Ntete mono kukaka ve kusolula ti yandi kansi  na nima, mono yantikaka kusolula ti yandi. Mono bakisaka nde yandi ke sepelaka mingi ti Biblia, nkutu bakashe ya nkaka vandaka baverse ya mukanda ya Nkunga.” Nkento yango yantikaka kulonguka Biblia mpi kukwenda na balukutakanu. *

18. Sambu na nki beto fwete tuba ve nde bantu ya teritware na beto ta kuma ve balongoki ya Yezu?

¹⁸ Ntangu Yezu tubaka nde bima na bilanga me yela mpi ntangu ya kukatula yo me lunga, keti yandi zolaka kumonisa nde bantu mingi ta landa yandi? Ve. Masonuku tubaka na ntwala nde bantu fioti mpamba ta kwikila na Yezu. (Yoa. 12:37, 38) Diaka, Yezu vandaka ti makuki ya kuzaba mambu yina kele na bantima ya bantu. (Mat. 9:4) Ata mpidina, yandi tulaka dikebi na bantu fioti yina zolaka kumonisa lukwikilu mpi yandi longaka bantu yonso na kikesa. Yo yina, sambu beto kele ve ti makuki ya kuzaba mambu ya kele na bantima ya bantu, beto fwete tuba ve nde bantu ya teritware na beto ta kuma ve balongoki ya Yezu to muntu mosi buna ta kuma ve longoki ya Yezu. Kansi beto fwete vanda ti kivuvu nde bo lenda kuma balongoki ya Yezu. Mpangi Marc, yina kele misionere na Burkina Faso ke tuba nde: “Mbala mingi, bantu yina mono ke yindulaka nde bo ta yela na kimpeve, ke yambulaka kulonguka kansi bayina mono ke yindulaka nde bo ta yela ve, ke yelaka mbote. Yo yina, mono me bakisaka nde beto fwete bika mpeve santu ya Yehowa kutwadisa beto.”

19. Inki mutindu beto fwete tadila bantu ya teritware na beto?

¹⁹ Ntangu beto ke tala bantu ya teritware na beto, beto lenda tuba nswalu nde mingi na kati na bo kele ve bonso bambuma ya me yela mpi ntangu ya kukatula yo me lunga. Kansi yibuka mambu yina Yezu songaka balongoki. Yandi tubaka nde bima na bilanga me yela disongidila, ntangu ya kukatula yo me lunga. Bantu lenda soba mpi kukuma balongoki ya Kristu. Yehowa ke monaka nde bantu ya mutindu yai kele “bima ya ntalu.” (Agai 2:7) Kana beto ke tadila bantu mutindu Yehowa mpi Yezu ke tadilaka bo, beto ta tula dikebi na mambu ya luzingu na bo mpi na mambu yina bo ke zolaka. Beto ta mona bo bonso bantu yina lenda kuma bampangi na beto na bilumbu ke kwisa.