1. Inki mukumba Yehowa me pesaka bibuti?

YEHOWA salaka bankwelani ya ntete ti mpusa ya kuvanda ti bana. Biblia ke tuba pwelele nde: “Bana kele dikabu ya me katuka na Yehowa.” (Nk. 127:3) Yo ke tendula nki? Yindula nde nduku na nge mosi ya ngolo me pesa nge mbongo mingi na kubumbila yandi. Inki mutindu nge ta kudiwa? Ntembe kele ve nde nge ta sepela mpi ta mona nde yandi ke tudilaka nge ntima. Kansi nge lenda kudiyangisa nde nki mutindu nge ta bumbila yandi mbongo yango mbote. Yehowa, Nduku na beto ya ngolo me pesaka bibuti kima mosi ya mfunu mingi na kubumba mpi kima yango me luta mbongo na valere. Yehowa me pesaka bibuti mukumba ya kutanina bana mpi ya kusadisa bo na kuvanda na kiese.

2. Inki bangiufula beto ta tadila?

² Nani fwete bakila bankwelani lukanu ya kubuta mpi kuponina bo ntangu ya kubuta? Inki bibuti fwete sala sambu bana na bo kuvanda ti luzingu ya kiese? Beto tadila minsiku ya Biblia yina lenda sadisa bankwelani na kubaka balukanu ya mbote.

3. (a) Nani fwete bakila bankwelani lukanu ya kubuta? (b) Inki munsiku ya Biblia banduku mpi bantu ya dibuta ya bankwelani fwete vila ve?

³ Na bisika ya nkaka, bantu ke zolaka nde bankwelani ya mpa kubuta nswalu. Bantu ya mabuta na bo to bantu ya nkaka lenda pusa bo na kubuta nswalu. Mpangi Jethro na Azia ke tuba nde: “Na dibundu, bankwelani yina kele na bana ke  pusaka bayina kele ve na bana na kubuta.” Mpangi Jeffrey na Azia ke tuba nde: “Bankwelani ya nkaka ya kele ti bana ke tubilaka bayina kele ve ti bana nde ntangu bo ta kuma minunu, muntu ya kusadisa bo ta vanda ve.” Ata mpidina, bankwelani bo mosi fwete baka lukanu ya kubuta to ve. Bo mosi fwete baka lukanu sambu yo kele mukumba na bo. (Bag. 6:5) Ya kieleka, banduku mpi bantu ya dibuta ke zolaka nde bankwelani ya mpa kuvanda na kiese kansi bo fwete vila ve nde lukanu ya kubuta to ve kele kaka ya bankwelani bo mosi.—1 Bate. 4:11.

4-5. Inki mambu zole bankwelani fwete tadila mpi nki kele ntangu ya mbote ya kutadila yo? Tendula.

⁴ Bankwelani yina me baka lukanu ya kubuta fwete tadila mambu yai zole ya mfunu: Ya ntete, inki ntangu bo ta vanda na mfunu ya kubuta? Ya zole, bana ikwa bo ta buta? Inki kele ntangu ya mbote yina bankwelani lenda solula mambu yai? Sambu na nki mambu yai zole kele mfunu mingi?

⁵ Yo kele mbote nde bantu yina ke zola kukwelana kusolula mambu ya me tala kubuta na ntwala nde bo kwelana. Sambu na nki? Sambu yo kele mfunu mingi nde bo zole kuvanda ti ngindu mosi na yina me tala kubuta. Diaka, yo ta lomba nde bo tala kana bo kele ya kuyilama sambu na kubuta. Bankwelani ya nkaka ke bakaka lukanu ya kubuta na nima ya mvula mosi to zole ya makwela na bo. Sambu bo ke zolaka kuzinga ntete bo zole mpi kuyikana mbote. Yo ke sadisaka bo na kukuma banduku ya ngolo sambu ntangu bo ta buta, dikebi ya mingi ta kuma na kusansa bana.—Baef. 5:33.

6. Inki lukanu bankwelani ya nkaka me bakaka na bantangu yai ya mpasi ya beto ke zinga?

⁶ Bampangi ya nkaka ke landaka mbandu ya bana ya Noa tatu ya babakala ti bankento na bo na mutindu bo butaka ve nswalu. (Kuy. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pie. 2:5) Yezu fwanisaka ntangu na beto ti “bilumbu ya Noa” mpi beto me zaba nde beto ke zinga na “bantangu ya mpasi mpi ya nku.” (Mat. 24:37; 2 Tim. 3:1) Yo yina, bankwelani ya nkaka me bakaka lukanu ya kuvingila ntete na ntwala ya kubuta sambu bo kudipesa mingi na kisalu ya Yehowa.

7. Inki mutindu minsiku yina kele na Luka 14:28, 29 mpi na Bingana 21:5 lenda sadisa bankwelani?

⁷ Ntangu bankwelani ya mayele ke baka lukanu ya kubuta mpi ke tadila bana ikwa bo  ta buta, bo ke ‘tadilaka mbongo yina yo ta lomba.’ (Tanga Luka 14:28, 29.) Bankwelani yina kele ti bana ke tubaka nde kusansa bana ke lombaka mbongo mingi. Diaka, yo ke lombaka ntangu mpi ngolo. Yo yina, yo kele mfunu nde bankwelani kudiyula bangiufula yai: ‘Keti yo ta lomba nde beto zole kusala kisalu sambu na kulungisa bampusa ya dibuta na beto? Keti beto me zaba “mambu ya mfunu” yina dibuta na beto kele na yo mfunu? Kana beto zole kusala kisalu, nani ta tanina bana na beto? Nani ta zabisaka bo bangindu mpi ta longaka bo mutindu ya kusala mambu?’ Bankwelani yina ke tadilaka mbote bangiufula yai, ke sadilaka ndongisila yina kele na Bingana 21:5.—Tanga.

8. Inki bampasi bankwelani lenda mona na ntwala mpi bakala ya zola ke salaka nki?

⁸ Bibuti fwete lutisa ntangu mingi ti mwana na bo. Kana bankwelani ke buta pembeni-pembeni, bo ta kuka ve kutudila konso mwana dikebi ya me fwana. Bankwelani ya nkaka yina me butaka bana mingi pembeni-pembeni, ke tubaka nde yo ke vandaka kizitu ya ngolo. Mama lenda lemba mingi mpi kukuma kudiyangisa. Yo lenda pesa yandi mpasi na kulonguka, kusamba mpi kusamuna mbala na mbala. Yo lenda vanda mpi mpasi sambu yandi tula dikebi na balukutakanu mpi kubakila yo mambote. Ya kieleka, bakala yina ke zolaka nkento na yandi ta sala yonso sambu na kusadisa yandi na kutanina bana na balukutakanu mpi na nzo. Diaka, yandi lenda sadisa nkento na yandi na bisalu ya nzo. Yandi fwete twadisa Lusambu ya Dibuta mbala na mbala mpi kusala yonso sambu konso muntu na dibuta kubakila yo mambote. Diaka, yandi fwete samunaka mbala na mbala ti dibuta na yandi.

9-10. Inki kima ya mfunu bibuti fwete sala sambu na kusansa bana na bo?

⁹ Inki mambu bibuti lenda sala sambu bana na bo kuzola Yehowa? Inki mutindu bo lenda tanina bana na bo na bikalulu ya mbi ya nsi-ntoto yai? Beto tadila mambu yina bibuti lenda sala.

¹⁰ Beno samba Yehowa sambu na kusadisa bana na beno. Beto tadila mbandu ya Manoa ti nkento na yandi, bibuti ya Samsoni. Ntangu Manoa ti nkento na yandi zabaka nde bo ta buta, bo lombaka Yehowa na kusonga bo mutindu bo ta sansa mwana yango.

11. Mutindu Bazuzi 13:8 ke monisa yo, inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya Manoa?

¹¹ Nihad ti Alma, na Bosnie-Herzégovine landaka mbandu ya Manoa. Bo ke tuba nde: “Bonso Manoa, beto lombaka Yehowa na kusonga beto mambu yina beto fwete sala sambu  beto vanda bibuti ya mbote. Yehowa pesaka mvutu na bisambu na beto na mitindu mingi, na nzila ya Ndinga na yandi, na mikanda na beto, na balukutakanu ya dibundu mpi ya nene.”—Tanga Bazuzi 13:8.

12. Inki mbandu Yozefi ti Maria pesaka bana na bo?

¹² Beno pesa mbandu ya mbote. Mambu yina beno ke tubaka ke vandaka mfunu kansi yina beno ke salaka kele mfunu mingi kuluta sambu bana ke landaka yo. Beto ke ndima nde Yozefi ti Maria pesaka bana na bo yonso ti Yezu mbandu ya mbote. Yozefi vandaka kusala ngolo sambu na kusansa dibuta na yandi. Diaka, Yozefi sadisaka bana na yandi na kusadila Yehowa. (Kul. 4:9, 10) Ata Nsiku vandaka ve kulomba bibuti na kunata mabuta na bo “konso mvula” na Yeruzalemi sambu na nkinsi ya Paki, Yozefi vandaka kunata dibuta na yandi. (Luka 2:41, 42) Mbala ya nkaka bibuti ya nkaka vandaka kumona nde nzietelo yina vandaka mpasi mingi sambu yo vandaka kubaka ntangu mingi mpi yo vandaka kulomba mbongo mingi. Yo ke pwelele nde Yozefi vandaka kuzola mambu ya kimpeve mingi mpi yandi sadisaka bana na yandi na kulanda mbandu na yandi. Maria mpi zabaka Masonuku mbote. Ntembe kele ve nde na bangogo mpi na mambu yina Maria vandaka kusala, yandi longaka bana na yandi na kuzola Ndinga ya Nzambi.

13. Inki mutindu bakala mosi ti nkento na yandi landaka mbandu ya Yozefi ti Maria?

¹³ Nihad ti Alma, yina beto me tubila, landaka mpi mbandu ya Maria ti Yozefi. Inki mutindu yo sadisaka bo na kulonga mwana na bo na kuzola Nzambi mpi na kusadila yandi? Bo ke tuba nde: “Mutindu na beto ya kuzinga sadisaka mwana na beto na kubakisa nde kuzitisa minsiku ya Yehowa kele mbote.” Nihad ke yika nde: “Bibuti fwete pesa bana na bo mbandu ya mbote sambu bana kulanda yo.”

14. Sambu na nki bibuti fwete zaba banduku ya bana na bo?

¹⁴ Beno sadisa bana na kupona banduku ya mbote. Tata mpi mama fwete zaba banduku ya bana na bo mpi mambu yina bo ke salaka. Yo ke tendula nde bo fwete sosa kuzaba bantu yina ke solula ti bana na bo, yo vanda na nzila ya Internet to na telefone. Sambu banduku ya mbi ke bebisa bikalulu ya mbote ya bana.—1 Bak. 15:33.

15. Inki dilongi bibuti lenda baka na mbandu ya Jessie?

¹⁵ Inki bibuti lenda sala kana bo ke zaba ve kusadila mbote ordinatere to ba-apareyi ya nkaka? Jessie, tata mosi na Philippines ke tuba nde: “Beto zabaka ve kusadila mbote ba-apareyi. Kansi yo kangaka beto ve nzila ya kukebisa bana na beto na bigonsa yina bo lenda kutana na yo ntangu bo ke sadila ba-apareyi.” Ata Jessie zabaka ve kusadila mbote ba-apareyi, yandi buyisaka ve bana na yandi na kusadila yo. Yandi ke tuba nde: “Mono songaka bana na kusadila mbote ba-apareyi sambu na kulonguka ndinga ya mpa, kuyidika balukutakanu mpi kutanga Biblia konso kilumbu.” Bibuti, keti beno ke tangaka mpi ke tadilaka ti bana na beno bandongisila ya mfunu yina kele na kitini “Batoko” na jw.org^® ya ke tubila kutindila bantu ba message mpi bafoto na nzila ya Internet? Keti beno ke talaka ti bo bavideo bonso Keti Nge Kele Mpika ya Ba-Apareyi? mpi Vanda Mayele Ntangu Nge Ke Solula ti Bantu na Nzila ya Internet? * Bisadilu yai ta sadisa beno mingi ntangu beno ke longa bana na beno na kusadila mbote ba-apareyi.—Bing. 13:20.

16. Inki bibuti mingi me salaka sambu na bana na bo mpi nki mambote bo me bakaka?

 ¹⁶ Bibuti mingi ke zolaka nde bana na bo kusala kinduku ti bampangi yina kele ti kimpeve ya mbote. Mu mbandu, mpangi N’Déni ti nkento na yandi Bomine na Côte d’Ivoire vandaka kubingisa nkengi ya nziunga mbala na mbala na nzo na bo. N’Déni ke tuba nde: “Yo sadisaka mwana na beto na kuyela mbote na kimpeve. Yandi kumaka mupasudi-nzila ya ntangu yonso mpi bubu yai yandi ke yingaka nkengi ya nziunga bantangu ya nkaka.” Keti nge lenda sala mpi mutindu mosi sambu na bana na nge?

17-18. Inki ntangu bibuti fwete yantika kulonga bana na bo?

¹⁷ Beno yantika kulonga bana ntangu bo kele bana-fioti. Yo ke vandaka mbote na kulonga bana ntangu bo kele bana-fioti. (Bing. 22:6) Mbandu ya Timoteo yina vandaka kutambula ti ntumwa Polo ke ndimisa yo. Enise, mama ya Timoteo ti nkaka na yandi Loisi longaka yandi “yantika bumwana.”—2 Tim. 1:5; 3:15.

¹⁸ Mpangi Jean-Claude ti nkento na yandi Peace na Côte d’Ivoire, sadisaka bana na bo sambanu na kuzola Yehowa mpi kusadila yandi. Nki sadisaka bo? Bo landaka mbandu ya Enise ti Loisi. Bo ke tuba nde: “Beto yantikaka kukotisa Ndinga ya Nzambi na bana na beto banda bo vandaka babebe.”—Kul. 6:6, 7.

19. Kukotisa Ndinga ya Nzambi na bana ke tendula nki?

¹⁹ “Kukotisa” Ndinga ya Yehowa na bana ke tendula nki? “Kukotisa” ke tendula “kulonga mpi kuyibusa mbala na mbala.” Sambu na kusala yo, bibuti fwete lutisaka ntangu mbala na mbala ti bana na bo. Bantangu ya nkaka, kuvutukila malongi mbala na mbala lenda lembisa bibuti. Kansi, bibuti fwete zaba nde yo kele mutindu ya mbote ya kusadisa bana na kuzaba Ndinga ya Nzambi mpi na kusadila yo.

20. Inki mutindu bibuti lenda sadila mambu ya kele na Nkunga 127:4 sambu na kulonga bana na bo?

²⁰ Beno zaba bana mbote. Nkunga 127 ke fwanisa bana ti batolo-tolo. (Tanga Nkunga 127:4.) Batolo-tolo yonso ke vandaka ve kiteso mosi mpi nda mosi. Mutindu mosi, bana yonso ke vandaka ve kiteso mosi. Yo  yina bibuti fwete zaba mutindu ya kulonga konso mwana. Dibuta mosi na Izraele ya bilumbu na beto, yina sadisaka bana na bo zole na kusadila Yehowa ke tuba mambu yina sadisaka bo. Bo ke tuba nde: “Beto vandaka kulonguka Biblia ti konso mwana na ntangu na yandi.” Ya kieleka, konso mfumu ya dibuta ta tadila kana yo kele mfunu na kulonguka ti konso mwana na ntangu na yandi.

21. Inki mutindu Yehowa ke sadisaka bibuti?

²¹ Bantangu ya nkaka bibuti lenda mona nde kulonga bana kele kizitu kansi bo fwete vila ve nde bana kele dikabu ya Yehowa. Yandi kele ya kuyilama na kusadisa bo ntangu yonso. Yandi ke waka bisambu yina bibuti ke salaka. Yandi ke pesaka mpi mvutu na bisambu na bo na nzila ya Biblia, ya mikanda na beto, ya bambandu mpi bandongisila ya bibuti ya nkaka ya kuyela na dibundu.

22. Inki mambu ya mfunu bibuti lenda pesa bana?

²² Bantu ya nkaka ke tubaka nde kusansa bana ke bakaka bamvula 20, kansi bibuti ke yambula ve kulonga bana ata bo me kuna bambuta. Mambu ya mfunu yina bibuti fwete sala sambu na bana na bo kele kuzola bo, kulutisa ntangu ti bo mpi kulonga bo malongi ya Biblia. Konso mwana ke vandaka ti mutindu na yandi ya kusadila malongi yina bo ke longa yandi. Kansi, bana mingi yina me yelaka na dibuta yina ke zolaka Yehowa, ke tubaka mambu yai ya mpangi Joanna Mae na Azia tubaka: “Kana mu yindula malongi yina bibuti na mono longaka mono, mono ke pesaka bo matondo mingi sambu bo sadisaka mono mbote mpi bo longaka mono na kuzola Yehowa. Bo butaka mono mpi bo sadisaka mono sambu luzingu na mono kuvanda ya mbote.” (Bing. 23:24, 25) Bampangi mingi mpi ke tubaka mambu ya mutindu yai.