1. Inki mutindu bantu mingi ke tadilaka kisalu?

NA KISIKA yina nge ke zingaka, inki mutindu bantu mingi ke tadilaka kisalu? Na bansi mingi bantu ke salaka ngolo mpi bo ke salaka bangunga mingi kuluta. Mbala mingi, bantu yina ke salaka mingi kibeni ke zwaka ve ntangu ya kupema, ya kulutisa ti mabuta na bo mpi ya kusala mambu ya kimpeve. (Lon. 2:23) Kansi, bantu ya nkaka ke buyaka kusala mpi ke pesaka bikuma sambu bo sala ve.—Bing. 26:13, 14.

2-3. Inki mutindu Yehowa mpi Yezu kele bambandu na yina me tala kisalu?

² Bantu mingi ke vandaka ti mabanza ya kuswaswana sambu na kisalu. Kansi beto tadila mutindu Yehowa ti Yezu ke tadilaka kisalu. Beto ke zaba nde Yehowa ke zolaka kisalu. Yezu monisaka yo pwelele ntangu yandi tubaka nde: “Tata na mono ke landa kusala tii ntangu yai, mpi mono ke landa kusala.” (Yoa. 5:17) Yindula bisalu yonso yina Nzambi salaka ntangu yandi salaka bawanzio mingi, ti zulu mpi ntoto. Yandi me salaka mpi bima mingi ya kitoko awa na ntoto. Muyimbi-bankunga tubaka nde: “Bisalu na nge kele mingi kibeni, O Yehowa! Nge me salaka yo yonso na mayele. Ntoto me fuluka ti bima yina nge me salaka.”—Nk. 104:24.

³ Yezu landaka mbandu ya Tata na yandi. Yandi sadisaka Nzambi ntangu yandi vandaka ‘kuyidika zulu.’ Yandi vandaka “bonso kapita ya kisalu” ya Yehowa (Bing. 8:27-31) Ntangu Yezu vandaka na ntoto yandi salaka kisalu mosi ya mbote. Kisalu yina vandaka bonso madia na yandi mpi yo monisaka nde Nzambi muntu tindaka yandi.—Yoa. 4:34; 5:36; 14:10.

4. Inki dilongi beto ke baka na mbandu ya Yehowa mpi ya Yezu na yina me tala kupema?

 ⁴ Mutindu Yehowa mpi Yezu ke salaka mingi ke tendula nde kupema kele ve mfunu? Ve. Yehowa ke lembaka ve ata fioti yo yina yandi ke vandaka ve na mfunu ya kupema ata yandi me sala mingi. Kansi nki beto lenda bakisa ntangu Biblia ke tuba nde ntangu Yehowa salaka zulu mpi ntoto, “yandi yambulaka kusala mpi pemaka”? (Kub. 31:17) Yo ke tendula nde Yehowa yambulaka kuganga bima mpi bakaka ntangu ya kusepela ti bima yina yandi gangaka. Ata Yezu vandaka kusala ngolo ntangu yandi vandaka na ntoto, yandi vandaka kupema mpi kudia ti banduku na yandi.—Mat. 14:13; Luka 7:34.

5. Inki mpasi bansadi mingi ya Nzambi ke kutanaka ti yo?

⁵ Biblia ke siamisaka bansadi ya Nzambi na kusala kisalu. Bo fwete sala ngolo kansi bo fwete vanda ve bamolo. (Bing. 15:19) Mbala ya nkaka nge ke salaka kisalu sambu na kusansa dibuta na nge. Nge fwete longa mpi nsangu ya mbote sambu balongoki yonso ya Kristu kele ti mukumba ya kulonga nsangu ya mbote. Kansi, yo kele mpi mfunu nde nge bumba ntangu ya kupema mbote. Keti yo ke vandilaka nge mpasi na kukabula ntangu ya kisalu, ya kusamuna mpi ntangu ya kupema? Inki mutindu beto lenda sala mingi mpi kuzwa ntangu ya kupema?

6. Inki mutindu Marko 6:30-34 ke monisa nde Yezu vandaka ti bukati-kati na yina me tala kisalu mpi kupema?

⁶ Yo kele mfunu mingi nde muntu kuvanda ti bukati-kati na yina me tala kisalu. Na nsadisa ya mpeve santu ntotila Salomo sonikaka nde: “Konso kisalu kele ti ntangu na yo.” Yandi tubilaka kukuna, kutunga, kudila, kuseka, kukina mpi bisalu ya nkaka. (Lon. 3:1-8) Ya kieleka, kisalu mpi kupema kele mambu zole ya mfunu na luzingu. Yezu vandaka ti bukati-kati sambu na kisalu mpi kupema. Kilumbu mosi, bantumwa katukaka na kisalu ya kusamuna, bo samunaka mingi mpi “bo vandaka ve ti ntangu ata ya kudia.” Yezu tubilaka bo nde: “Beno kwisa, beno mosi, na kisika ya kingenga mpi beno pema fioti.” (Tanga Marko 6:30-34.) Ata Yezu ti balongoki na yandi vandaka kusala mingi, yandi zabaka nde bo yonso vandaka ti mfunu ya kupema.

7. Inki mutindu nsiku ya Kisabatu lenda sadisa beto?

⁷ Bantangu ya nkaka beto ke vandaka na mfunu ya kupema mpi ya kusoba mambu yina beto ke salaka konso kilumbu. Beto ta bakisa yo na mambu yina Nzambi yidikaka ntangu yandi tulaka Kisabatu ya konso mposo sambu na bansadi na yandi na ntangu ya ntama. Beto kele ve na nsi ya nsiku ya Moize kansi beto lenda baka mambote na mambu yina yo ke tuba sambu na Kisabatu. Beto lenda baka malongi yina ta sadisa beto na kuvanda ti bukati-kati na yina me tala kisalu mpi kupema.

8. Mutindu Kubasika 31:12-15 ke monisa yo, Kisabatu vandaka kilumbu ya nki?

⁸ Biblia ke tuba nde na nima ya “bilumbu” sambanu ya kuganga bima na ntoto, Nzambi pemaka. (Kuy. 2:2) Yehowa ke zolaka kisalu mpi yandi ‘ke landaka kusala’ na mutindu ya nkaka. (Yoa. 5:17) Yehowa salaka kisalu “bilumbu” sambanu mpi yandi pemaka na “kilumbu” ya nsambwadi mpi yandi songaka bantu ya Izraele na kupema konso kilumbu ya nsambwadi. Nzambi tubaka nde Kisabatu vandaka kidimbu na yandi ti bantu ya Izraele. Yo vandaka kilumbu ya “kupema kibeni . . . , kima mosi ya santu sambu na Yehowa.” (Tanga Kubasika 31:12-15.) Ata muntu mosi ve vandaka ti nswa ya kusala kisalu na Kisabatu; yo vanda bana, bampika mpi bambisi ya bwala. (Kub. 20:10) Yo vandaka kusadisa bantu na kutula dikebi ya mingi na mambu ya kimpeve.

9. Inki mambu ya mbi bantwadisi ya mabundu salaka sambu na Kisabatu?

 ⁹ Kisabatu vandaka kilumbu ya mbote sambu na bansadi ya Nzambi. Kansi na bilumbu ya Yezu, bantwadisi mingi ya mabundu lutisaka ndilu na bansiku yina bo yikaka sambu na Kisabatu. Bo vandaka kutuba nde na kilumbu ya Kisabatu, yo vandaka mbi ata sambu na kubelula mbefo to kubuka mwa bambuma sambu na kudia. (Mar. 2:23-27; 3:2-5) Kansi Nzambi tubaka ve mutindu yina mpi Yezu monisaka yo pwelele na bantu yina vandaka kuwidikila yandi.

10. Inki dilongi beto ke baka na Matayo 12:9-12 na mutindu Yezu vandaka kutadila Kisabatu?

¹⁰ Yezu ti Bayuda yina kumaka balongoki na yandi vandaka kuzitisa Kisabatu sambu bo vandaka na nsi ya Nsiku ya Moize. * Kansi mambu yina Yezu tubaka mpi salaka monisaka nde yo vandaka ve mbi na kusadila bantu mambu ya mbote mpi ya mfunu na kilumbu ya Kisabatu. Yandi tubaka pwelele nde: “Yo kele nsiku ve na kusadisa muntu na Kilumbu ya Kupema.” (Tanga Matayo 12:9-12.) Yandi yindulaka ve nde yo vandaka mbi na kusala diambu mosi ya mbote to na kusadisa muntu na kilumbu ya Kisabatu. Mambu yina Yezu salaka monisaka nde yandi bakisaka diambu ya mfunu kibeni yina salaka nde Nzambi kuzabisa bansadi na yandi na kupema na kilumbu ya Kisabatu. Sambu bansadi ya Nzambi vandaka kupema na nima ya bisalu na bo ya konso kilumbu, kilumbu yina vandaka kusadisa bo na kutula dikebi na mambu ya kimpeve. Yezu yelaka na dibuta yina vandaka kusala mambu ya kimpeve na kilumbu ya Kisabatu. Beto me zaba yo sambu na mambu yai ya Biblia ke tuba sambu na Yezu ntangu yandi  vandaka na Nazareti, bwala yina yandi butukaka: “Mutindu vandaka kikalulu [ya Yezu] na kilumbu ya Kisabatu, yandi kotaka na sinagoga, mpi yandi telamaka sambu na kutanga.”—Luka 4:15-19.

11. Nani pesaka Yezu mbandu ya mbote na yina me tala kisalu?

¹¹ Yo kele pwelele nde Yozefi longaka Yezu kisalu ya mabaya sambu na kulonga yandi dibanza ya Nzambi sambu na kisalu. (Mat. 13:55, 56) Yezu monaka mutindu Yozefi vandaka kusala ngolo konso kilumbu sambu na kusadisa dibuta na yandi ya nene. Diambu ya ke benda dikebi kele nde na nima Yezu songaka balongoki na yandi nde: “Nsadi me fwana na kubaka lufutu na yandi.” (Luka 10:7) Ya kieleka, Yezu zabaka mutindu ya kusala kisalu ya ngolo.

12. Inki baverse ya kele na paragrafe ke monisa dibanza ya Biblia sambu na kisalu?

¹² Ntumwa Polo vandaka mpi kusala ngolo. Kisalu na yandi ya ntete vandaka ya kulonga bantu zina ya Yezu mpi mambu ya me tala yandi. Kansi, Polo vandaka kusala mpi kisalu ya kinsuni sambu na kuzwa mbongo ya kuzingila. Bakristu ya Tesalonika zabaka mutindu yandi vandaka kusala ‘mpimpa ti mwini, kisalu ya ngolo mpi ya ke lembisa’ sambu yandi vanda ve “kizitu ya nene” sambu na bantu. (2 Bate. 3:8; Bis. 20:34, 35) Yo lenda vanda nde Polo vandaka kutubila kisalu na yandi ya kutunga batenta. Ntangu yandi vandaka na Korinto, yandi vandaka ti Akilasi mpi Prisila mpi yandi “vandaka kusala ti bo, sambu bo vandaka bantu ya ke tungaka batenta.” Ntangu Polo tubaka nde yandi vandaka kusala “mpimpa ti mwini,” yo ke tendula ve nde yandi vandaka kupema ve. Yandi vandaka kupema ntangu yandi vandaka kutunga batenta, mu mbandu na kilumbu ya Kisabatu. Na kilumbu yina, yandi vandaka kulonga nsangu ya mbote na Bayuda yina vandaka mpi kupema na Kisabatu.—Bis. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4.

13. Mbandu ya ntumwa Polo ke longa beto nki?

¹³ Ntumwa Polo pesaka mbandu ya mbote. Yandi vandaka kusala kisalu ya kinsuni kansi yandi vandaka kusala mpi mbala na mbala “kisalu ya santu ya nsangu ya mbote ya Nzambi.” (Bar. 15:16; 2 Bak. 11:23) Yandi siamisaka bantu ya nkaka mpi na kusala mutindu mosi. Akilasi ti Prisila vandaka ‘banduku na yandi ya kisalu na Kristu Yezu.’ (Bar. 12:11; 16:3) Polo siamisaka Bakristu ya Korinto na kuvanda “ntangu yonso ti mambu mingi ya kusala na kisalu ya Mfumu.” (1 Bak. 15:58; 2 Bak. 9:8) Mpeve santu ya Yehowa sadisaka Polo na kusonika nde: “Kana muntu ke zola kusala ve, yandi dia mpi ve.”—2 Bate. 3:10.

14. Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubaka mambu yina kele na Yoane 14:12?

¹⁴ Kisalu ya kuluta mfunu na bilumbu yai ya nsuka kele ya kusamuna mpi ya kukumisa bantu balongoki. Yezu tubaka nde balongoki na yandi ta sala mambu ya nene kuluta yina yandi salaka. (Tanga Yoane 14:12.) Yandi zolaka ve kutuba nde beto ta sala bimangu bonso yandi. Kansi, yandi zolaka kumonisa nde balongoki na yandi ta samuna mpi ta longa nsangu ya mbote na bisika mingi, na bantu mingi mpi na nsungi ya bamvula mingi kuluta yina yandi salaka.

15. Inki bangiufula beto fwete kudiyula mpi sambu na nki?

¹⁵ Kana nge ke salaka kisalu ya kinsuni, kudiyula bangiufula yai: ‘Keti na kisalu bantu ke zabaka nde mono ke salaka ngolo?’ Keti mono ke manisaka kisalu na mono na ntangu ya mbote mpi ke salaka yo mbote? Kana mvutu kele nde ee, ntembe kele ve nde mfumu na nge ya kisalu ta tudila nge ntima. Diaka, bantu yina nge ke salaka ti bo lenda sepela kuwa nsangu ya mbote. Na yina me tala kisalu ya kusamuna mpi ya kulonga, kudiyula nde: ‘Keti mono ke samunaka ngolo? Keti mono ke kudibongisaka mbote  sambu na kusolula ti muntu na mbala ya ntete? Keti mono ke vutukilaka nswalu bantu yina ke sepelaka ti nsangu? Keti mono ke samunaka mbala na mbala na mitindu ya kuswaswana? Kana mvutu kele nde ee, nge ta sepela na kisalu na nge.

16. Inki mutindu Yezu mpi bantumwa na yandi vandaka kutadila kupema mpi nki mutindu bantu ya ntangu na yandi mpi ya bubu yai ke tadilaka yo?

¹⁶ Yezu zabaka nde bantangu ya nkaka yandi ti bantumwa na yandi fwete pema. Kansi, bantu mingi na bilumbu ya Yezu mpi bubu yai kele bonso mvwama yina Yezu tubilaka na kingana na yandi. Mvwama yina kuditubilaka nde: “Kudiyangisa ve, dia, nwa, wa kiese.” (Luka 12:19; 2 Tim. 3:4) Yandi yindulaka nde mambu ya ntete mpi ya kuluta mfunu na luzingu kele kupema mpi biese. Kansi Yezu ti bantumwa na yandi vandaka kuyindula ve mutindu yina.

17. Inki mutindu beto ke sadilaka ntangu na bilumbu na beto ya kupema?

¹⁷ Bubu yai, beto ke landaka mbandu ya Yezu. Na bilumbu yina beto ke kwendaka ve na kisalu, beto ke pemaka mpi ke bumbaka ntangu ya kusala mambu ya mbote bonso kulonga nsangu ya mbote mpi kukwenda na balukutakanu. Beto ke zabaka nde kisalu ya kukumisa bantu balongoki mpi kukwenda na balukutakanu kele mfunu mingi kuluta, yo yina beto ke salaka yonso sambu na kusala yo mbala na mbala. (Baeb. 10:24, 25) Ata beto kele na konzie, beto ke landaka kukwenda mbala na mbala na balukutakanu na konso kisika yina beto kele mpi beto ke sosaka mabaku ya kusolula ti bantu mambu ya Biblia.—2 Tim. 4:2.

18. Ntotila na beto Yezu Kristu ke zolaka nde beto sala nki?

¹⁸ Beto kele na kiese mingi ya kuvanda ti Ntotila Yezu Kristu, yina kele ve makambu ngolo mpi yina ke sadisaka beto na kuvanda ti bukati-kati na yina me tala kisalu mpi kupema. (Baeb. 4:15) Yandi ke zolaka nde beto pema. Yandi ke zolaka mpi nde beto sala ngolo sambu na kulungisa bampusa na beto ya kinsuni mpi sambu na kukumisa bantu balongoki. Na disolo ya ke landa beto ta tubila mukumba yina Yezu lungisaka sambu na kugulusa beto.