1. Inki Bakristu fwete sala sambu na kubaka ntinu tii na nsuka?

BAKRISTU ke bakaka ntinu sambu na luzingu. Ata beto me bakaka ntinu bamvula mingi to me yantika yo ntama ve, beto fwete landa kubaka ntinu tii na nsuka. Ndongisila yina ntumwa Polo pesaka bampangi ya Filipi ke siamisa beto na kubaka ntinu tii na nsuka. Bampangi ya nkaka na mvu-nkama ya ntete vandaka me sadila Yehowa bamvula mingi ntangu Polo sonikilaka bo mukanda yai. Bo vandaka dezia kubaka ntinu mbote kansi Polo yibusaka bo mfunu ya kulanda kubaka ntinu ti kukanga-ntima. Yandi zolaka nde bo sala “ngolo sambu na kulungisa lukanu” na bo bonso yandi.—Bafil. 3:14.

2. Sambu na nki ndongisila yina Polo pesaka bampangi ya Filipi vandaka na ntangu ya mbote?

² Polo pesaka bampangi ya Filipi ndongisila yina na ntangu ya mbote. Bampangi ya dibundu yai kutanaka ti mbangika ya ngolo kaka na luyantiku. Mambu yantikaka ntangu Polo ti Silasi lemfukaka na ntuma ya Nzambi ya ‘kusabuka na Masedonia,’ bo kumaka na Filipi pene-pene ya mvu 50 ya ntangu na beto. (Bis. 16:9) Kuna, bo kutaka Lidia, nkento yina “vandaka kuwidikila, mpi Yehowa kangulaka ntima na yandi” sambu na kuwa nsangu ya mbote. (Bis. 16:14) Na nima mwa bilumbu, yandi bakaka mbotika ti bantu ya nzo na yandi. Kansi, Diabulu basisaka mavwanga. Bantu ya mbanza nataka Polo ti Silasi na bamfumu mpi kusilaka bo nde bo vandaka kutula mavwanga. Yo yina, bo bulaka Polo ti Silasi, bo tulaka bo na boloko mpi bo kulaka bo na mbanza. (Bis. 16:16-40) Keti bo yambulaka? Ve! Bampangi ya dibundu yina ya mpa salaka nki? Diambu ya mbote kele nde bo mpi kangaka ntima. Ntembe kele ve nde mbandu ya mbote ya Polo ti Silasi siamisaka bo mingi.

3. Inki mambu Polo bakisaka mpi nki bangiufula beto ta tadila?

³ Polo bakaka lukanu ya kuyambula ve. (2 Bak. 4:16) Yandi  zabaka nde sambu na kubaka ntinu tii na nsuka, yandi fwete tula dikebi na lukanu na yandi. Mbandu ya Polo ke longa beto nki? Inki bambandu ya lukwikilu ya bilumbu na beto ke monisa nde beto lenda kanga ntima na bampasi? Inki mutindu kivuvu na beto sambu na bilumbu ke kwisa lenda kumisa ngolo lukanu na beto ya kuyambula ve?

4. Inki mutindu Polo landaka kulonga ata na boloko?

⁴ Polo salaka kibeni kikesa ntangu yandi sonikilaka bampangi ya Filipi. Ntangu yandi vandaka na boloko na Roma, yandi lendaka ve kukwenda kusamuna. Ata mpidina, yandi vandaka kulonga bantu yina vandaka kukwenda kutala yandi mpi yandi vandaka kusonikila mabundu yina vandaka ntama mikanda. Mutindu mosi bubu yai, Bakristu mingi yina ke vandaka kaka na banzo ke longaka bantu yina ke kwendaka kutala bo mpi ke sonikilaka bantu yina bo lenda kutana ve ti bo mikanda sambu na kupesa bo kikesa.

5. Na kutadila bangogo ya Polo na Bafilipi 3:12-14, nki sadisaka yandi na kulanda kutula dikebi na lukanu?

⁵ Polo bikaka ve nde mambu ya mbote to ya mbi yina yandi salaka ntama kukatula yandi dikebi. Yandi monisaka nde yo kele mfunu na ‘kuvila mambu yina kele na nima’ sambu na ‘kulanda mambu yina kele na ntwala’ disongidila kubaka ntinu tii na nsuka. (Tanga Bafilipi 3:12-14.) Inki mambu lendaka kukatula dikebi ya Polo? Ya ntete, mambu ya kuyituka yina yandi salaka ntangu yandi vandaka na dibundu ya Bayuda. Kansi, Polo tadilaka yo “bonso kita ya mvindu.” (Bafil. 3:3-8) Ya zole, yandi bikaka ve nde yandi kudiyangisa mingi na mutindu yandi vandaka kuniokula Bakristu. Ya tatu, yandi yindulaka ve nde yandi me sadila Yehowa mingi. Polo salaka mbote kisalu na yandi ya kusamuna ata bo tulaka yandi na boloko, bo bulaka yandi, bo taka yandi matadi, maswa yina yandi vandaka dindaka mpi bantangu ya nkaka yandi kondaka madia ti bilele. (2 Bak. 11:23-27) Ata Polo salaka mambu mingi ya mbote mpi niokwamaka, yandi zabaka nde yandi fwete landa kubaka ntinu. Beto lenda sala mutindu mosi.

6. Inki kele “mambu yina kele na nima” ya beto fwete vila?

⁶ Inki mutindu beto lenda ‘vila mambu yina kele na nima’ bonso Polo? Sambu na bampangi ya nkaka, yo lenda lomba nde bo kudiyangisa diaka ve sambu na masumu ya ntama. Yo yina, bo fwete longuka na dikebi yonso masolo yina ke tubilaka kimenga ya Kristu. Kana beto ke longuka, ke yindula mingi masolo yina ke pesaka kikesa mpi ke samba, beto lenda katula bangindu yina ya kukonda mfunu. Beto lenda kudiyangisa ve kuluta ndilu sambu na masumu yina Yehowa me lolulaka. Beto tadila dilongi ya nkaka ya beto lenda baka na mbandu ya Polo. Bampangi ya nkaka me yambulaka kisalu ya mbongo mingi sambu na mambote ya Kimfumu. Keti kuyibuka bima ya kinsuni yina beto me yambulaka lenda sadisa beto na kuvila mambu yina kele na nima? (Kut. 11:4-6; Lon. 7:10) “Mambu yina kele na nima” lenda vanda mambu ya mbote yina beto me salaka to bampasi yina beto kutanaka ti yo. Ya kieleka, kana beto yindula mambote yina Yehowa me sadilaka beto mpi mutindu yandi me sadisaka beto bamvula mingi, yo ta pusa beto na kukwenda pene-pene ya Tata na beto. Kansi beto fwete yindula ve ata fioti nde beto me sadilaka Yehowa mingi.—1 Bak. 15:58.

7. Na kutadila 1 Bakorinto 9:24-27, nki beto fwete sala na ntinu yina beto ke baka sambu na luzingu? Pesa mbandu.

⁷ Polo bakisaka mbote bangogo yai ya Yezu: “Sala ngolo kibeni.” (Luka 13:23, 24) Polo zabaka nde yandi mpi fwete sala ngolo tii na  nsuka bonso Kristu. Yandi fwanisaka luzingu ya Mukristu ti nsaka ya kubaka ntinu. (Tanga 1 Bakorinto 9:24-27.) Muntu yina ke bakaka ntinu ke tulaka dikebi na ndilu ya nsuka mpi ke buyaka mambu yina lenda katula yandi dikebi. Mu mbandu, na kati ya mbanza bamagazini mpi bima ya nkaka lenda katula dikebi ya bantu yina ke bakaka ntinu. Keti nge lenda yindula nde muntu yina ke baka ntinu ti lukanu ya kununga, kutelama sambu na kutala bima ya kitoko yina kele na magazini? Ata fioti ve. Na ntinu ya beto ke bakaka sambu na luzingu, beto mpi fwete buya mambu yina lenda katula beto dikebi. Kana beto vila ve lukanu na beto mpi ke sala ngolo bonso Polo, beto ta baka lufutu.

8. Inki mambu tatu ya mpasi beto ta longuka?

⁸ Beto tadila mambu tatu yina lenda lembisa beto: Bivuvu yina ke lungana ve nswalu, ntangu nitu kele diaka ngolo ve mpi bampasi yina ke manaka ve nswalu. Beto lenda longuka mutindu bampangi ya nkaka nungaka mambu yai.—Bafil. 3:17.

9. Inki mutindu beto ke kudiwaka kana bivuvu na beto me lungana ve nswalu?

⁹ Bivuvu yina ke lungana ve nswalu. Beto ke tulaka kivuvu na mambu ya mbote yina Yehowa me silaka beto. Ntangu profete Habakuki lombaka Yehowa na kusukisa mambu ya mbi na Yuda, Yehowa songaka yandi na ‘kulanda kuvingila.’ (Hab. 2:3) Kana yo ke monana nde bivuvu na beto ke lungana ve, yo lenda lembisa kikesa na beto. Beto lenda lemba nitu. (Bing. 13:12) Diambu yai salamaka na luyantiku ya mvu-nkama ya 20. Na ntangu yina, Bakristu mingi yina bo me tulaka mafuta yindulaka nde bo ta kwenda na zulu na 1914. Ntangu bivuvu na bo lunganaka ve, nki Bakristu ya kwikama salaka?

10. Inki mutindu mpangi-bakala mosi ti nkento na yandi bikalaka ya kwikama ata bivuvu na bo lunganaka ve?

¹⁰ Beto tadila mbandu ya bampangi zole ya kwikama yina kutanaka ti diambu yai. Mpangi Royal Spatz bakaka mbotika na 1908 ntangu yandi vandaka ti bamvula 20. Yandi  tulaka kibeni ntima nde ntama ve yandi ta kwenda na zulu. Yo yina, ntangu yandi yulaka mpangi-nkento Pearl makwela na 1911, yandi songaka Pearl nde: “Nge ke zaba mambu yina ta salama na 1914. Kana beto ta kwelana, beto sala yo nswalu!” Keti Bakristu yai yambulaka kubaka ntinu ntangu bo kwendaka ve na zulu na 1914? Ve, sambu lukanu na bo ya ntete-ntete vandaka kusala luzolo ya Nzambi na kwikama yonso kansi ve kubaka lufutu. Bo vandaka ti lukanu ya kubaka ntinu ti kukanga ntima. Ya kieleka, Royal ti Pearl bikalaka ya kwikama mpi vandaka kikesa tii na nsuka ya luzingu na bo awa na ntoto bamvula mingi na nima. Ntembe kele ve nde nge ke zolaka kumona ntangu Yehowa ta santisa zina na yandi, nswa na yandi ya kuyala mpi ta lungisa balusilu na yandi yonso. Zaba nde mambu yai ta lungana na ntangu yina Yehowa me tulaka. Na ntwala nde yo lungana, bika beto landa kudipesa na kusadila Nzambi mpi kubika ve nde bivuvu yina ke lungana ve nswalu kulembisa beto.

11-12. Sambu na nki beto fwete landa kusadila Yehowa ata nitu na beto kele diaka ngolo ve? Pesa mbandu.

¹¹ Ntangu nitu kele diaka ngolo ve. Nsaka ya ntinu ke lombaka nde muntu kuvanda ngolo na nitu, kansi yo ke lomba kaka ve kuvanda ngolo na nitu sambu na kulanda kuyela na kimpeve. Ya kieleka, bampangi mingi yina kele diaka ngolo ve na nitu ke vandaka kaka ti lukanu ya kulanda kuyela na kimpeve. (2 Bak. 4:16) Mu mbandu, mpangi Arthur Secord * vandaka ti bamvula 88 mpi nitu na yandi vandaka diaka ngolo ve na nima ya kusala bamvula 55 na Betele. Munganga mosi kwendaka sambu na kusansa yandi. Munganga talaka mpangi Arthur mpi tubaka na zola yonso nde: “Nitu yai me sadila Yehowa mingi.” Kansi, mpangi Arthur zolaka ve kuyindula mambu yina me lutaka. Yandi talaka mpangi-nkento yina ya munganga, mwetaka mpi tubaka nde: “Yo kele masonga. Mambu ya mfunu kele ve yina beto me salaka kansi yina beto ke sala ntangu yai.”

¹² Ziku nge me sadilaka Yehowa bamvula mingi kansi ntangu yai sante ke mbote ve mpi nge lenda sala ve mingi mutindu nge vandaka kusala ntete. Kana mpidina, kulemba nitu ve. Tula ntima nde Yehowa ke sepelaka ti kisalu ya kwikama yina nge me salaka. (Baeb. 6:10) Kansi ntangu yai, kuvila ve nde kudipesa ya mvimba na kisalu ya Yehowa ke tendula ve mambu mingi yina beto me salaka na kisalu na yandi. Beto ke monisaka nde beto me kudipesa ya mvimba ntangu beto ke vandaka ti mabanza ya mbote mpi ke sadilaka Nzambi na  kiteso ya ngolo na beto. (Bakol. 3:23) Yehowa ke bakisaka bandilu na beto mpi ke lombaka beto ve mambu yina beto lenda kuka ve.—Mar. 12:43, 44.

13. Inki mutindu mambu yina Anatoly ti Lidiya kutanaka ti yo ke siamisa beto na kuyambula ve ata beto ke kutana ti bampasi?

¹³ Bampasi yina ke manaka nswalu ve. Bambangi ya Yehowa ya nkaka me kangaka ntima na bampasi mpi na bambangika bamvula mingi. Mu mbandu, Anatoly Melnik * vandaka ti bamvula 12 ntangu bo tulaka tata na yandi na boloko mpi nataka yandi na Sibérie na kiteso ya bakilometre 7 000 ntama ti insi na bo Moldavie. Mvula mosi na nima, bo nataka mpangi Anatoly Melnik, mama mpi nkaka na yandi kuna na Sibérie. Na nima, bo kumaka kukwenda na balukutakanu na bwala mosi na kitamina ya bakilometre 30, bo vandaka kutambula na neige mpi madidi vandaka ngolo kibeni. Na nima ya bamvula, bo tulaka mpangi Anatoly Melnik na boloko bamvula tatu ntama ti nkento na yandi Lidiya mpi mwana na bo ya nkento ya mvula mosi. Ata bo kutanaka ti bampasi bamvula mingi, Anatoly Melnik mpi bantu ya dibuta na yandi bikalaka ya kwikama. Bubu yai, yandi me lungisa bamvula 82 mpi ke salaka na Komite ya Filiale na Asie centrale. Bonso Anatoly ti Lidiya, beto fwete sala yonso na kisalu ya Yehowa mpi kulanda kukanga ntima mutindu beto salaka yo ntama.—Bag. 6:9.

14. Polo bakisaka nde yandi fwete sala nki sambu na kubaka lufutu?

¹⁴ Polo vandaka kundima nde yandi ta baka ntinu tii na nsuka mpi ta baka lufutu. Sambu yandi vandaka Mukristu yina bo me tulaka mafuta, yandi tulaka kivuvu na “kubaka lufutu ya kukwenda na zulu mutindu Nzambi me bingaka [yandi].” Kansi yandi bakisaka nde sambu na kulungisa lukanu yina, yandi fwete landa ‘kusala ngolo.’ (Bafil. 3:14) Polo sadilaka mbandu mosi ya mbote sambu na kusadisa bampangi ya Filipi na kulanda kulungisa lukanu na bo.

15. Inki mbandu Polo pesaka sambu na kusiamisa bampangi ya Filipi na kulanda ‘kusala ngolo’?

¹⁵ Polo yibusaka bampangi ya Filipi nswa na bo ya kuzinga na zulu. (Bafil. 3:20) Sambu na nki yo lombaka nde bo yibuka yo? Na bilumbu yina, kuvanda muntu ya Roma vandaka lukumu  mingi. * Kansi, nswa ya Bakristu yina bo me tulaka mafuta ya kuzinga na zulu vandaka lukumu mingi kuluta sambu mambote na yo kele mingi. Nswa ya kuzinga na zulu vandaka mfunu mingi kuluta kuvanda muntu ya Roma. Yo yina, Polo siamisaka bampangi ya Filipi nde: “Beno kuditwadisa bonso bankwa-bwala na mutindu yina me fwana na nsangu ya mbote ya Kristu.” (Bafil. 1:27, noti na nsi ya lutiti) Bubu yai, Bakristu yina bo me tulaka mafuta ke pesaka mbandu ya mbote sambu bo ke salaka ngolo sambu na kubaka lufutu na bo ya kuzinga mvula na mvula na zulu.

16. Yo vanda beto kele ti kivuvu ya kuzinga na zulu to na ntoto, Bafilipi 4:6, 7 ke siamisa beto na kulanda kusala nki?

¹⁶ Yo vanda kivuvu na beto kele ya kuzinga mvula na mvula na zulu to na paladisu na ntoto, beto fwete landa kusala ngolo sambu na kubaka lufutu na beto. Yo vanda beto ke kutana ti konso diambu yina, beto fwete tala ve bima yina kele na nima mpi kubika ve nde ata kima mosi kukanga beto nzila ya kuyela na kimpeve. (Bafil. 3:16) Ata bivuvu na beto ke lungana ve nswalu, ata nitu kele diaka ngolo ve, ata beto me kangaka ntima na bampasi mpi na bambangika bamvula mingi, beto fwete “kudiyangisa ve sambu na konso kima yina.” Kansi beto zabisa Nzambi na kisamba mambu ya ke yangisa beto, ebuna yandi ta pesa beto ngemba yina beto yindulaka ve.—Tanga Bafilipi 4:6, 7.

17. Inki beto ta longuka na disolo yina ke landa?

¹⁷ Muntu ya ke bakaka ntinu ke salaka diaka ngolo ntangu yandi me kuma pene ya ndilu ya nsuka, beto mpi fwete tula dikebi mingi na lufutu yina beto ta baka na nsuka ya ntinu na beto sambu na luzingu. Na kiteso yina ngolo mpi luzingu na beto ke pesa nzila, beto fwete sala ngolo mpi kutula dikebi na mambu ya mbote yina kele na ntwala. Inki beto fwete sala sambu beto landa kutambula na nzila ya mbote mpi nki mutindu beto fwete sala yo? Disolo yina ke landa ta sadisa beto na kuditudila balukanu ya mbote mpi kuzikisa “mambu ya kuluta mfunu.”—Bafil. 1:9, 10.