1. Inki ntumwa Polo bakisaka mbote?

NTUMWA Polo bakisaka mbote nde bantangu ya nkaka yandi vandaka kulemba. Yandi zabaka nde nitu na yandi vandaka “kubeba” yo yina yandi vandaka kusala ngolo sambu na kusala mambu ya mbote. Yandi zabaka mpi nde ntangu yonso Yehowa vandaka ve kupesa mvutu na bisambu na yandi na mutindu yina yandi vandaka kuyindula. (2 Bak. 4:16; 12:7-9; Bar. 7:21-23) Diaka, Polo zabaka nde bambeni na yandi vandaka kuyindula nde yandi kele ngolo ve. * Kansi yandi bikaka ve nde bangindu ya mbi ya bantu ya nkaka to kulemba na yandi mosi kupusa yandi na kuyindula nde yandi kele mfunu ve.—2 Bak. 10:10-12, 17, 18.

2. Mutindu 2 Bakorinto 12:9, 10 ke monisa yo, nki dilongi ya mfunu Polo bakaka?

² Polo bakaka dilongi yai ya mfunu: muntu lenda vanda ngolo ata ntangu yandi ke yindula nde yandi kele ve ngolo. (Tanga 2 Bakorinto 12:9, 10.) Yehowa songaka Polo nde ‘ngolo na yandi kumaka ya kukuka ntangu Polo vandaka ya kulemba’ disongidila ngolo ya Yehowa pesaka Polo ngolo yina yandi vandaka ve ti yo. Beto tala ntete sambu na nki beto fwete kudiyangisa ve ntangu bambeni ke finga beto.

3. Sambu na nki beto lenda mona kiese na mafingu?

³ Ata muntu mosi ve ke zolaka nde bo finga yandi. Kansi, kana bambeni kufinga beto mpi beto kudiyangisa mingi kibeni sambu  na mambu yina bo ke tuba, yo lenda lembisa beto nitu. (Bing. 24:10) Ebuna nki beto fwete sala kana bambeni ke finga beto? Bonso Polo, beto lenda ‘mona kiese na mafingu.’ (2 Bak. 12:10) Sambu na nki? Sambu kana bantu ke finga beto mpi ke niokula beto, yo ke monisaka kibeni nde beto kele balongoki ya kieleka ya Yezu. (1 Pie. 4:14) Yezu tubaka nde bo ta niokula balongoki na yandi. (Yoa. 15:18-20) Mambu yai kuminaka mpi Bakristu ya mvu-nkama ya ntete. Bantu yina vandaka kulanda bikalulu ya Bagreki vandaka kumona Bakristu bonso bantu ya kukonda mayele mpi ya kukonda ngolo. Sambu na Bayuda, Bakristu vandaka bantu yina “me longukaka ve mpi ya mpamba-mpamba,” mu mbandu ntumwa Piere mpi Yoane. (Bis. 4:13) Bantu vandaka kuyindula nde Bakristu vandaka ngolo ve, bo vandaka ve na lutaninu sambu bo vandaka ve kukota na mambu ya politiki mpi bo vandaka ve kukuma basoda mpi bantu vandaka kumenga bo.

4. Inki Bakristu ya mvu-nkama ya ntete salaka ntangu bambeni vandaka kutuba mambu ya mbi sambu na bo?

⁴ Bakristu ya mvu-nkama ya ntete bikaka ve nde bangindu ya mbi ya bambeni kulembisa bo. Mu mbandu ntumwa Piere mpi Yoane vandaka na kiese ata bo vandaka kuniokula bo sambu bo vandaka kulanda Yezu mpi kulonga malongi na yandi. (Bis. 4:18-21; 5:27-29, 40-42) Balongoki ya Yezu vandaka ve ti kikuma ya kuwila nsoni. Ata bantu vandaka kuzitisa ve Bakristu yina ya mvu-nkama ya ntete, bo vandaka kusala bikesa ya kusadisa bantu ya nkaka. Kansi bambeni na bo vandaka kusala yo ve. Mu mbandu, mikanda yina bankaka na kati na bo sonikaka na nsadisa ya mpeve santu, ke landa kusadisa bantu mingi mpi ke pesa bo kivuvu. Kimfumu yina bo vandaka kulonga ke na kuyala bubu yai na zulu mpi kubika fioti yo ta yala bantu yonso awa na ntoto. (Mat. 24:14) Baluyalu ya ngolo ya Roma ya ntama yina vandaka kuniokula Bakristu ya mvu-nkama ya ntete ke vandaka diaka ve bubu yai; yo me fwaka kansi, Bakristu yina ya kwikama kele bantotila bubu yai na zulu. Kansi bambeni na bo me fwaka mpi kana bo futumuka, bo ta vanda na nsi ya lutwadisu ya Kimfumu yina Bakristu yina bo vandaka kumenga vandaka kulonga.—Kus. 5:10.

5. Mutindu Yoane 15:19 ke monisa yo, sambu na nki bo ke zitisaka ve Bambangi ya Yehowa?

⁵ Bubu yai, bantu ya nkaka ke zitisaka beto ve mpi bo ke sekaka beto sambu bo ke yindulaka nde beto kele ve mayele mpi beto kele ve ngolo. Sambu na nki? Sambu beto ke vandaka ve ti bikalulu ya bantu ya nsi-ntoto yai. Beto ke salaka bikesa sambu na kuvanda bantu ya kudikulumusa, ya mawete mpi ya bulemfu. Kansi bantu ya nsi-ntoto yai ke sepelaka ti bantu ya lulendo mpi ya kukonda bulemfu. Diaka, beto ke kotaka ve na mambu ya politiki mpi beto ke kumaka ve basoda. Beto kele ve bonso bantu ya nsi-ntoto yai, yo yina bo ke yindulaka nde bo me luta beto.—Tanga Yoane 15:19; Bar. 12:2.

6. Yehowa ke sadisa bansadi na yandi na kusala nki mambu ya nene?

⁶ Ata bantu ke yindulaka nde beto kele ngolo ve, Yehowa ke sadila beto sambu na kusala mambu ya nene. Beto ke sala kisalu ya kusamuna na nsi-ntoto na mutindu yina me salamaka ntete ve. Beto ke basisa mpi ke balula mikanda mingi kibeni mpi beto ke sadila Biblia sambu na kusadisa bantu mingi na kusoba luzingu na bo. Beto ke sala mambu yai yonso ya nene na ngolo ya Yehowa. Yandi ke sadila kimvuka ya bantu yina nsi-ntoto ke yindulaka nde bo kele ngolo ve. Kansi, nki beto lenda tuba sambu na konso muntu na kati na beto? Keti Yehowa lenda sadisa beto na kuvanda ngolo? Kana mpidina, nki beto fwete sala sambu yandi sadisa beto? Beto tala ntangu yai mambu tatu ya mfunu yina beto lenda longuka na mbandu ya ntumwa Polo.

7. Mbandu ya Polo ke longa beto nki?

⁷ Mbandu ya Polo ke longa beto nde beto fwete tula ve ntima na ngolo na beto mosi to na mayele na beto ntangu beto ke sadila Yehowa. Polo lendaka kukuma lulendo mpi kuditudila ntima sambu yandi vandaka ti luzingu ya mbote mpi vandaka mayele. Yandi yelaka na Tarse, nto-mbanza ya provense ya Roma. Tarse vandaka mbanza ya kimvwama mpi yo vandaka ti iniversite mosi ya nene. Polo longukaka mingi; bo longaka yandi na Gamaliele, mfumu mosi ya Bayuda yina bo vandaka kuzitisa mingi. (Bis. 5:34; 22:3) Nkutu na ntangu mosi buna, Polo vandaka muntu ya mfunu sambu na Bayuda. Yandi tubaka nde: “Mono vandaka kuyela mingi na dibundu ya Bayuda kuluta bantu mingi ya dikanda na mono yina vandaka mvula mosi ti mono.” (Bag. 1:13, 14; Bis. 26:4) Kansi, Polo tulaka ve ntima na mayele na yandi.

8. Mutindu Bafilipi 3:8 ke monisa yo, nki mutindu Polo vandaka kutadila bima yina yandi yambulaka mpi sambu na nki yandi ‘monaka kiese ntangu yandi vandaka ya kulemba’?

⁸ Polo vandaka na kiese ya kuyambula bima yina vandaka kukumisa yandi mfunu kuluta bantu ya nkaka. Yandi vandaka kutadila bima yonso yina yandi vandaka ti yo ntete bonso “kita ya mvindu.” (Tanga Bafilipi 3:8.) Polo kutanaka ti bampasi mingi sambu yandi kumaka longoki ya Kristu. Bantu ya dikanda na yandi mengaka yandi. (Bis. 23:12-14) Bampangi na yandi ya Roma bulaka yandi mpi tulaka yandi na boloko. (Bis. 16:19-24, 37) Diaka, Polo bakisaka nde yandi vandaka muntu ya kukonda kukuka mpi yo vandaka mpasi sambu yandi sala mambu ya mbote. (Bar. 7:21-25) Na kisika ya kuyambula kulanda Yezu sambu na bambeni mpi bifu na yandi mosi, Polo ‘monaka kiese ntangu yandi vandaka ya kulemba.’ Sambu na nki? Sambu ntangu yandi vandaka ya kulemba, na ntangu yo yina yandi vandaka kumona mutindu Nzambi vandaka kusadisa yandi.—2 Bak. 4:7; 12:10.

9. Inki beto lenda sala ata beto kele ve ti bima yina nsi-ntoto ke monaka mfunu mingi?

⁹ Kana beto ke zola nde Yehowa kupesa beto ngolo, beto fwete yindula ve nde ngolo na beto, banzo-nkanda ya beto me salaka, mambu yina beto me zaba to kimvwama kele mfunu mingi  sambu na Yehowa. Bansadi mingi ya Yehowa kele ve ‘mayele na kinsuni, kele ve bantu ya ngolo mpi bo kele ve bantu ya lukumu.’ Kansi Yehowa me ponaka kusadila “bima ya nsi-ntoto yina bantu ke monaka nde yo kele ngolo ve.” (1 Bak. 1:26, 27) Yo yina nge lenda sadila Yehowa kukonda mpasi ata nge kele ve ti bima yina beto me tubila na luyantiku ya paragrafe yai. Yehowa ta sadisa mpi ta pesa nge ngolo ata nge kele ve ti bima yina bantu ya nsi-ntoto ke monaka mfunu mingi. Kana nge ke wa boma ya bantu yina ke niokula nge sambu na mambu yina nge ke kwikilaka, samba Yehowa sambu yandi pesa nge ngolo ya kutubila mambu yina nge ke kwikilaka. (Baef. 6:19, 20) Kana nge ke nwana ti maladi mosi ya ngolo, samba Yehowa sambu yandi pesa nge ngolo yina nge kele na yo mfunu sambu nge sadila yandi na mutindu ya me fwana. Lukwikilu na nge ta kuma ngolo mpi nge ta baka kikesa kana nge ke bakisa nde Yehowa ke sadisa nge.

10. Sambu na nki beto fwete longuka bambandu ya bansadi ya kwikama ya Nzambi yina Biblia ke tubilaka, mu mbandu yina kele na Baebreo 11:32-34?

¹⁰ Polo vandaka kulonguka Masonuku mbote-mbote. Yandi longukaka mambu mingi na bambandu ya bansadi ya kwikama ya Yehowa yina kele na Biblia. Ntangu Polo sonikilaka Bakristu ya Ebreo, yandi lombaka bo na kuyindulula mingi bambandu ya bansadi yina ya kwikama. (Tanga Baebreo 11:32-34.) Beto tadila mbandu ya ntotila Davidi, mosi na kati ya bansadi yina. Bambeni mpi bantu yina vandaka ntete banduku na yandi niokulaka yandi. Ntangu beto ke longuka mbandu ya Davidi, beto ta bakisa nde Polo bakaka ngolo ntangu yandi vandaka kuyindulula mbandu ya Davidi mpi beto ta mona mutindu beto lenda landa mbandu ya Polo.

11. Sambu na nki Davidi vandaka kumonana ngolo ve? (Tala kifwanisu ya lutiti ya zulu.)

¹¹ Davidi monanaka muntu ya kukonda ngolo na ntwala ya soda ya ngolo Goliati. Ntangu Goliati monaka Davidi, yandi ‘sekaka Davidi mpi vwezaka yandi.’ Na kutuba masonga, Goliati vandaka nene, yandi vandaka ti binwaninu yonso mpi yandi vandaka soda ya ngolo. Kansi Davidi vandaka leke, yandi zabaka ve kunwana mpi yandi vandaka ve ti binwaninu ya bitumba. Ata mpidina Davidi kumaka ngolo sambu yandi tulaka ntima na ngolo ya Yehowa mpi Yehowa sadisaka yandi na kununga Goliati.—1 Sam. 17:41-45, 50.

12. Inki mpasi ya nkaka Davidi kutanaka ti yo?

¹² Davidi kutanaka ti diambu ya nkaka ya mpasi yina pusaka yandi na kuyindula nde yandi kele ngolo ve. Na kwikama yonso, Davidi sadilaka Saule, ntotila ya Izraele yina Yehowa ponaka. Na luyantiku, ntotila Saule vandaka kuzitisa Davidi. Kansi na nima lulendo pusaka yandi na kuwila Davidi kimpala. Yandi sadilaka Davidi mambu ya mbi; nkutu yandi sosaka kufwa Davidi.—1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11.

13. Inki Davidi salaka ntangu ntotila Saule sadilaka yandi mambu ya mbi?

¹³ Ata ntotila Saule vandaka kusadila Davidi mambu ya mbi, yandi landaka kaka kuzitisa ntotila yai ya Yehowa ponaka. (1 Sam. 24:6) Yandi pesaka ve Yehowa foti sambu na mambu ya mbi yina Saule vandaka kusadila yandi. Kansi Davidi tudilaka Yehowa ntima mpi Yehowa pesaka yandi ngolo yina yandi vandaka na yo mfunu sambu na kukanga ntima na bampasi yina.—Nk. 18:1, bangogo yina kele na zulu ya kapu.

14. Bonso Davidi, nki bampasi ntumwa Polo kutanaka ti yo?

¹⁴ Ntumwa Polo mpi kutanaka ti diambu ya mutindu mosi ti Davidi. Bambeni ya ntumwa Polo vandaka ngolo mingi kuluta yandi. Bamfumu mingi na ntangu yina vandaka kumenga yandi. Mbala mingi, bo bulaka yandi mpi bo  tulaka yandi na boloko. Bonso Davidi, banduku ya Polo vandaka kusadila yandi mambu ya mbi. Nkutu Bakristu ya nkaka na dibundu vandaka kuniokula yandi. (2 Bak. 12:11; Bafil. 3:18) Kansi Polo nungaka bantu yonso yina vandaka kunwanisa yandi. Inki mutindu? Yandi landaka kusamuna ata yandi kutanaka ti mbangika. Yandi landaka kuzinga mbote ti bampangi ata bo vandaka kusadila yandi mambu ya mbi. Diambu ya kuluta mfunu kele nde yandi bikalaka ya kwikama na Nzambi tii na nsuka ya luzingu na yandi. (2 Tim. 4:8) Yandi kangaka ntima na mambu yai yonso ya mpasi sambu yandi tudilaka Yehowa ntima kansi ve sambu yandi tulaka ntima na ngolo na yandi mosi.

15. Inki fwete vanda lukanu na beto mpi nki mutindu beto lenda lungisa yo?

¹⁵ Keti bana ya nzo-nkanda na beno, banduku na nge ya kisalu to bantu ya dibuta na beno yina kele ve Bambangi ya Yehowa ke fingaka nge to ke niokulaka nge? Keti mpangi mosi na dibundu me sadilaka nge diambu mosi ya mbi? Kana yo kele mutindu yina, mbandu ya Davidi mpi ya Polo ta sadisa nge. Nge lenda landa ‘kusala mambu ya mbote sambu na kununga mambu ya mbi.’ (Bar. 12:21) Kana bantu ke niokula nge, nge ta bula bo ve mutindu Davidi bulaka Goliati kansi lukanu na nge fwete vanda ya kusadisa bantu yina ke widikila nge na kuzaba Yehowa mpi mambu yina kele na Biblia. Nge lenda lungisa lukanu yina kana nge ke sadila Ndinga ya Nzambi sambu na kupesa bamvutu na bangiufula yina bantu ke yulaka, kana nge ke sadila bantu yina ke niokula nge mambu ya mbote, nge ke zitisa bo mpi kana nge ke sadila bantu yonso mambu ya mbote ata bambeni na nge.—Mat. 5:44; 1 Pie. 3:15-17.

16-17. Inki Polo vilaka ve ata fioti?

¹⁶ Na ntwala nde ntumwa Polo kukuma longoki ya Kristu, yandi vandaka leke mosi ya kukonda luzitu yina vandaka kuniokula balongoki ya Yezu. (Bis. 7:58; 1 Tim. 1:13) Yezu kangaka Polo yina bo vandaka kubinga ntete Saule, nzila ya kuniokula Bakristu. Yandi solulaka ti Polo banda na zulu mpi yandi kumisaka Polo kifwa-meso. Sambu na kumona diaka, yo lombaka nde Polo kusosa lusadisu na bantu yina yandi vandaka kuniokula. Na kudikulumusa yonso,  yandi ndimaka lusadisu ya Ananiasi, longoki mosi ya Yezu yina salaka nde yandi mona diaka.—Bis. 9:3-9, 17, 18.

¹⁷ Na nima Polo kumaka Mukristu yina zabanaka mingi kansi yandi vilaka ve ata fioti dilongi yina Yezu longaka yandi na nzila ya Damasi. Polo kumaka muntu ya kudikulumusa mpi yandi vandaka kundima nde bampangi kusadisa yandi. Yandi bakisaka nde bo kumaka ‘lusadisu yina pesaka yandi kikesa.’—Bakol. 4:10, 11, noti na nsi ya lutiti.

18. Sambu na nki yo lenda vanda mpasi na kundima lusadisu ya bampangi?

¹⁸ Mbandu ya ntumwa Polo ke longa beto nki? Ntangu beto yantikaka kuvukana ti bansadi ya Yehowa, ziku beto vandaka ti mpusa ya ngolo ya kundima lusadisu ya bantu ya nkaka sambu beto zabaka nde beto vandaka bana-fioti na kimpeve mpi yo lombaka nde beto longuka mambu mingi. (1 Bak. 3:1, 2) Ebuna bubu yai? Kana beto ke sadilaka Yehowa banda bamvula mingi mpi beto me zabaka mambu mingi, yo lenda vanda mpasi na kundima lusadisu mingi-mingi kana yo me katuka na mpangi yina me sala ve bamvula mingi na kieleka. Kansi, kana beto ke zola nde Yehowa kupesa beto ngolo, beto fwete vila ve nde mbala mingi yandi ke sadilaka bampangi sambu na kupesa beto kikesa.—Bar. 1:11, 12.

19. Sambu na nki Polo salaka mambu ya nene?

¹⁹ Ntangu Polo kumaka Mukristu, yandi salaka mambu ya nene. Sambu na nki? Sambu yandi tulaka ve ntima na ngolo na yandi, na banzo-nkanda yina yandi salaka, na kimvwama to na mambu yina yandi zabaka. Kansi yandi salaka yo sambu yandi tulaka ntima na Yehowa mpi yandi vandaka muntu ya kudikulumusa. Beto ta landa mbandu ya Polo kana beto (1) ke tudila Yehowa ntima, (2) ke longuka bambandu ya bantu yina Biblia ke tubilaka, mpi (3) ke ndima nde bampangi kusadisa beto. Kana beto sala mutindu yina, Yehowa ta pesa beto ngolo ata beto ke yindula nde beto kele ngolo ve.