1. Mukanda ya Longi 3:1, 7 ke longa beto nki?

BANTU ya nkaka ke tubaka mingi, kansi bankaka ke tubaka mingi ve. Mutindu verse ya ntu-diambu ya disolo yai ke monisa yo, kele ti ntangu ya kutuba mpi ntangu ya kuvanda pima. (Tanga Longi 3:1, 7.) Beto lenda zola nde bantu ya nkaka kutuba mingi kansi bankaka kutuba mingi ve.

2. Nani me fwana na kutula bansiku na yina me tala ntangu ya kutuba mpi mutindu ya kutuba?

² Kutuba kele dikabu yina Yehowa me pesaka bantu. (Kub. 4:10, 11; Kus. 4:11) Na Biblia, Nzambi ke sadisa beto na kuzaba mutindu ya mbote ya kutuba. Disolo yai ta tubila bambandu ya Biblia yina ke sadisa beto na kuzaba ntangu ya mbote ya kutuba mpi ntangu yina beto fwete vanda pima. Yo ta tubila mpi mutindu Yehowa ke tadilaka mambu yina beto ke tubaka sambu na bantu ya nkaka. Beto tubila ntete ntangu yina beto fwete tuba.

3. Mutindu Baroma 10:14 ke monisa yo, nki ntangu beto fwete tuba?

³ Beto fwete vanda ntangu yonso ya kuyilama na kutubila bantu mambu ya Yehowa mpi ya Kimfumu na yandi. (Mat. 24:14; tanga Baroma 10:14.) Kana beto ke sala mutindu yai, beto ta landa mbandu ya Yezu. Yezu kwisaka na ntoto sambu na kulonga bantu kieleka ya me tala Tata na yandi; yo kele na kati ya bikuma ya nene yina yandi kwisilaka. (Yoa. 18:37) Kansi beto fwete vila ve nde mutindu na beto ya kutuba kele mpi mfunu mingi. Yo yina ntangu beto ke solula ti bantu mambu ya me tala Yehowa, beto fwete sala yo ti “mawete mpi luzitu ya mingi” mpi beto fwete zitisa mawi ya bantu mpi balukwikilu na bo. (1 Pie. 3:15) Mpidina mambu ya beto ta tuba ta sadisa bantu mpi yo lenda simba ntima na bo.

4. Inki mutindu Bingana 9:9 ke monisa nde kutuba na beto lenda sadisa bantu ya nkaka?

 ⁴ Bankuluntu fwete vanda ve pima ntangu yo ke lomba nde bo pesa mpangi mosi ndongisila. Ya kieleka, bo fwete pona ntangu ya mbote ya kusolula ti yandi sambu yo pesa yandi ve nsoni. Yo ta vanda mbote nde bo solula ti yandi na kingenga. Bankuluntu ke salaka bikesa sambu na kusolula ti bampangi na luzitu. Ata mpidina, bo fwete songa bampangi minsiku ya Biblia yina lenda sadisa bo. (Tanga Bingana 9:9.) Sambu na nki yo kele mfunu mingi nde beto tuba ntangu yina yo ke lomba nde beto tuba? Beto tadila bambandu zole, ya ntete ke tadila bakala mosi yina fwete longisila bana na yandi, ya zole nkento mosi fwete solula ti muntu mosi yina kumaka ntotila.

5. Inki ntangu yo lombaka nde nganga-nzambi ya nene Eli kutuba?

⁵ Nganga-nzambi ya nene Eli vandaka ti bana zole ya babakala mpi yandi vandaka kuzola bo mingi. Kansi bana yango vandaka ve kulemfukila Yehowa. Bo vandaka banganga-nzambi na nzo-tenta. Kansi bo vandaka kusadila kiyeka na bo na mutindu ya mbi, bo vandaka kuzitisa ve bimenga yina bantu vandaka kutambikila Yehowa mpi bo vandaka kusala mansoni na pwelele yonso. (1 Sam. 2:12-17, 22) Na kutadila nsiku ya Moize, yo lombaka nde bana ya Eli kufwa. Kansi Eli vandaka ve kunganina bo na mutindu ya me fwana, nkutu yandi bikaka nde bo landa kusala na nzo-tenta. (Kul. 21:18-21) Inki mutindu Yehowa tadilaka mambu yina Eli salaka? Yandi tubilaka Eli nde: “Sambu na nki nge ke landa kupesa bana na nge lukumu kuluta mono?” Yehowa bakaka lukanu ya kufwa bana yina zole sambu na mambu ya mbi yina bo vandaka kusala.—Tanga 1 Sam. 2:29, 34.

6. Mbandu ya Eli me longa beto nki?

⁶ Mbandu ya Eli me longa beto dilongi ya mfunu. Kana beto me bakisa nde nduku na beto to muntu ya dibuta na beto me fwa nsiku ya Nzambi, beto fwete solula ti yandi mpi kuyibusa yandi bansiku ya Yehowa. Na nima, beto fwete sosa kuzaba kana bampangi yina Yehowa me pesaka mikumba me sadisa yandi. (Yak. 5:14) Beto fwete zola ve nduku to muntu ya dibuta na beto kuluta Yehowa bonso Eli. Yo ke lombaka kikesa sambu na kusonga muntu mambu ya mbi yina yandi ke sala. Kansi kana beto sala yo, yo ta buta mbuma ya mbote. Beto tadila mbandu ya Abigaile yina me swaswana ti mbandu ya Eli.

7. Sambu na nki Abigaile solulaka ti Davidi?

⁷ Abigaile vandaka nkento ya Nabale yina vandaka mvwama. Ntangu Davidi ti bantu na  yandi vandaka kutina ntotila Saule, bo kumaka kutanina mameme ya Nabale sambu bo yiba yo ve. Keti Nabale monisilaka bo ntonda sambu na lusadisu na bo? Ve. Ntangu Davidi ti bantu na yandi lombaka Nabale madia mpi masa, yandi waka makasi mpi fingaka bo. (1 Sam. 25:5-8, 10-12, 14) Na nima, Davidi bakaka lukanu ya kufwa Nabale ti bantu ya nzo na yandi. (1 Sam. 25:13, 22) Inki salamaka? Abigaile bakisaka nde yo vandaka ntangu ya kutuba, yo yina yandi kwendaka kukutana ti Davidi mpi bantu na yandi 400 yina vandaka na makasi, na nzala mpi bo vandaka ti binwaninu.

8. Mbandu ya Abigaile ke longa beto nki?

⁸ Ntangu Abigaile kutanaka ti Davidi, yandi solulaka ti Davidi na kikesa, na luzitu yonso mpi mutindu na yandi ya mbote ya kutuba simbaka ntima ya Davidi. Ata Abigaile ve muntu salaka diambu yina, yandi lombaka Davidi pardo. Yandi tubaka nde yandi zabaka nde Davidi kele muntu ya mbote, Davidi ta sala mambu ya mbote mpi yandi tulaka ntima nde Yehowa ta sadisa yandi. (1 Sam. 25:24, 26, 28, 33, 34) Kana beto me zaba nde mpangi mosi ke sala diambu yina lenda nata yandi na kusala disumu ya nene, beto fwete vanda ti kikesa ya kutubila yandi bonso Abigaile. (Nk. 141:5) Beto fwete wa ve boma ya kutubila yandi kansi beto fwete sala yo na luzitu yonso. Kana beto ke pesa mpangi mosi ndongisila ya me fwana mpi beto ke sala yo na zola yonso, yo ta monisa nde beto ke zolaka yandi mpi beto kele banduku ya mbote.—Bing. 27:17.

9-10. Inki diambu bankuluntu fwete vila ve ntangu bo ke pesa bantu ya nkaka bandongisila?

⁹ Bankuluntu fwete vanda ti kikesa ya kusolula ti bampangi yina ke tambula mbote ve. (Bag. 6:1) Bankuluntu ke ndimaka na kudikulumusa yonso nde bo kele bantu ya kukonda kukuka mpi bantangu ya nkaka bo ke vandaka ti mfunu ya bandongisila. Kansi bo ke bikaka ve nde diambu yai kukanga bo nzila na kupesa ndola na bampangi yina me sala disumu. (2 Tim. 4:2; Tito 1:9)  Ntangu bo ke pesa mpangi mosi ndongisila, bo ke sosaka kulonga yandi na mayele mpi bo ke vandaka ntima-nda. Bo ke zolaka bampangi na bo mpi zola yina ke pusaka bo na kusadisa bampangi na bo. (Bing. 13:24) Bo ke sadilaka minsiku ya Yehowa mpi ke taninaka dibundu na yandi sambu kupesa Yehowa lukumu kele diambu ya kuluta mfunu sambu na bo.—Bis. 20:28.

¹⁰ Banda na luyantiku ya disolo yai, beto me tubila ntangu ya kutuba. Kansi yo kele ti ntangu yina yo ta vanda mbote nde beto vanda pima. Inki mambu ya mpasi beto lenda kutana ti yo na mabaku ya mutindu yai?

11. Inki mbandu Yakobo sadilaka mpi sambu na nki yo me fwana?

¹¹ Yo ke vandaka mpasi na kuyala munoko na beto. Yakobo sadilaka mbandu mosi na Biblia ya me fwana sambu na kutendula diambu yai. Yandi tubaka nde: “Kana muntu ke bulaka ve sakuba na kutuba, yandi kele muntu ya kukuka, mpi yandi me fwana na kuyala nitu na yandi ya mvimba.” (Yak. 3:2, 3) Ngogo “kuyala” ya bo me sadila na verse yai ke tendula kutula nsinga sambu na kutwadisa, bonso bansinga yina bo ke tulaka na ntu mpi na munoko ya mpunda. Muntu yina ke tambusa mpunda ke sadilaka bansinga yina sambu na kutwadisa to kunata mpunda na kisika yina yandi ke zola. Kana muntu yina ke tambusa mpunda me simba ve mbote bansinga yina, mpunda lenda kwenda kisaka-saka mpi diambu ya mbi lenda kumina yo to muntu yina ke tambusa yo. Kiteso mosi, kana beto ke keba ve na mambu yina beto ke tuba, yo lenda natila beto bampasi. Bika beto tadila mabaku yina ta lomba nde beto vanda pima disongidila beto yala munoko na beto.

12. Inki ntangu beto fwete yala munoko na beto sambu na kuvanda pima?

¹² Inki nge ke salaka kana nge me zaba nde mpangi mosi me zaba mambu yina ke lomba ve  nde bantu yonso kuzaba. Mu mbandu, kana nge kutana ti mpangi mosi yina ke zingaka na insi yina bo me buyisaka kisalu na beto, keti nge ta yula yandi bangiufula sambu na kuzaba mutindu kisalu na beto ke salamaka na insi yina? Ya kieleka, nge ta yula yandi ve sambu na kusala diambu mosi ya mbi. Beto ke zolaka bampangi na beto mpi beto ke zolaka kuzaba mutindu bo ke zinga. Diaka, beto ke sambaka sambu na bo. Ata mpidina na dibaku yai, beto fwete yala munoko na beto sambu na kuvanda pima. Kana beto ke pusa mpangi mosi na kusonga beto mambu yina kele kinsweki, yo ke monisa nde beto ke zolaka yandi ve mpi ke zolaka ve bampangi yina ke tudilaka yandi ntima nde yandi ta tuba ve mambu na bo. Ya kieleka, bampangi yina ke zingaka na bansi yina bo me buyisaka kisalu na beto ke kutanaka ti mbangika, yo yina beto fwete sala ve mambu yina lenda yika bo diaka mpasi. Kiteso mosi, mpangi yina ke zinga na insi yina bo me buyisaka kisalu na beto fwete tuba ve mutindu bampangi ya ke zingaka na insi yina ke salaka kisalu na beto.

13. Mutindu Bingana 11:13 ke monisa yo, nki bankuluntu fwete sala mpi sambu na nki?

¹³ Yo kele mfunu mingi-mingi sambu na bankuluntu na kusadila ndongisila ya kubumba binsweki yina Bingana 11:13 ke tubila. (Tanga.) Diambu yai lenda vanda mpasi mingi-mingi na nkuluntu yina me kwelaka. Bankwelani ke kumisaka makwela na bo ngolo ntangu bo ke solulaka mbala na mbala mambu ya kinsweki, ke tubilaka mawi mpi basusi na bo. Kansi nkuluntu ke zabaka nde yandi fwete tubila ve “mambu ya kinsweki” ya bampangi na dibundu. Kana yandi sala yo, bampangi ta tudilaka yandi diaka ve ntima mpi yandi ta bebisa lukumu na yandi. Bampangi yina kele ti mikumba fwete vanda ve bantu yina kele ti “ndinga-zole” to ya ke kusaka. (1 Tim. 3:8, noti na nsi ya lutiti) Disongidila, bo fwete tuba ve luvunu to kutubila-tubila mambu ya bantu ya nkaka. Kana nkuluntu ke zolaka nkento na yandi, yandi fwete songa yandi ve mambu yina ke lomba ve nde yandi zaba.

14. Inki mutindu nkento ya nkuluntu lenda tanina lukumu ya bakala na yandi?

¹⁴ Nkento lenda tanina lukumu ya bakala na yandi kana yandi ke pusa ve bakala na yandi na kusonga yandi binsweki. Kana yandi ke sadila ndongisila yai, yandi ta sadisa bakala na yandi mpi ta monisa nde yandi ke zitisaka bantu yina ke zabisaka bakala na yandi mambu na bo. Diambu ya kuluta mfunu kele nde, yandi ta sepedisa Yehowa sambu bikalulu na yandi ta sala nde dibundu kuvanda na ngemba mpi na bumosi.—Bar. 14:19.

15. Inki mutindu Yehowa tadilaka mambu yina banduku tatu ya Yobi tubaka mpi sambu na nki?

¹⁵ Mukanda ya Yobi ke longa beto mambu mingi na yina me tala mambu yina beto fwete tuba mpi ntangu yina beto fwete tuba. Ntangu Yobi vandaka kukutana ti bampasi ya ngolo, banduku na yandi iya kwisaka sambu na kupesa yandi kikesa mpi bandongisila. Bo lutisaka ntangu mingi ti Yobi kukonda kutuba ata kima. Kansi mambu yina Elifazi, Bildadi mpi Sofare tubaka monisaka nde bo vandaka ve pima sambu na kuyindula mambu ya mbote yina lenda pesa Yobi kikesa. Bo vandaka kuyindula mambu yina bo lenda tuba sambu na kumonisa Yobi nde kele ti diambu ya mbi yina yandi me sala. Mambu ya nkaka yina bo tubaka vandaka masonga, kansi mambu mingi yina bo tubaka sambu na Yobi mpi sambu na Yehowa vandaka ya mbi mpi ya luvunu. Bo tubaka nde kele ti diambu ya mbi yina Yobi salaka. (Yobi 32:1-3) Inki mutindu Yehowa tadilaka mambu yina bo tubaka? Yandi wilaka bantu yai tatu makasi mingi. Yehowa tubaka nde bo kele bazoba mpi songaka bo na kulomba Yobi na kusamba sambu na bo.—Yobi 42:7-9.

16. Mbandu ya Elifazi, Bildadi mpi Sofare ke longa beto nki?

 ¹⁶ Mbandu ya mbi ya Elifazi, Bildadi mpi Sofare ke longa beto mambu mingi. Ya ntete, beto fwete sambisa ve bampangi na beto. (Mat. 7:1-5) Kansi beto fwete widikila bo na dikebi yonso na ntwala ya kutuba. Kana beto widikila bo, beto ta bakisa mambu yina bo ke kutana ti yo. (1 Pie. 3:8) Ya zole, kana yo ke lomba nde beto tuba, beto fwete tuba mambu ya mbote mpi ya masonga. (Baef. 4:25) Ya tatu, Yehowa ke tulaka dikebi na mambu yina beto ke tubilaka bantu ya nkaka.

17. Mbandu ya Elihu me longa beto nki?

¹⁷ Muntu ya iya yina kwisaka kutala Yobi vandaka Elihu, yandi widikilaka Yobi mpi banduku na yandi. Yo kele pwelele nde yandi widikilaka na dikebi yonso mambu yina bo vandaka kutuba, yo sadisaka yandi na kuditula na kisika ya Yobi mpi kupesa bandongisila ya mbote yina sadisaka Yobi na kusoba mabanza na yandi. (Yobi 33:1, 6, 17) Lukanu ya Elihu ya ntete-ntete vandaka ve ya kusosa kudikumisa to kukumisa muntu ya nkaka kansi ya kupesa Yehowa lukumu. (Yobi 32:21, 22; 37:23, 24) Mbandu ya Elihu ke longa beto nde kele ti ntangu ya kuvanda pima mpi ya kuwidikila. (Yak. 1:19) Beto me bakisa mpi nde ntangu beto ke pesa muntu bandongisila, lukanu na beto ya ntete fwete vanda ve ya kudikumisa kansi ya kupesa Yehowa lukumu.

18. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke monisa ntonda sambu na dikabu ya kutuba?

¹⁸ Kana beto ke sadila bandongisila ya Biblia ya me tala ntangu ya kutuba mpi mutindu ya kutuba, beto ta monisa nde beto ke bakaka na mbalu dikabu ya kutuba yina Yehowa me pesaka beto. Na lutwadisu ya mpeve santu, Salomo ntotila ya mayele sonikaka nde: “Ngogo yina bo me tuba na ntangu ya mbote kele bonso bapome ya wolo na kati ya babolo ya arza.” (Bing. 25:11) Kana beto ke widikila na dikebi yonso mambu yina bantu ke tuba mpi beto ke yindula na ntwala ya kutuba, bangogo na beto ta vanda bonso bapome ya wolo yina kele ntalu mingi mpi kitoko. Mpidina, yo vanda beto ke tubaka mingi to ve, mambu ya beto ta tuba ta sadisa bantu ya nkaka mpi yo ta pesa Yehowa lukumu. (Bing. 23:15; Baef. 4:29) Yai kele mutindu ya mbote ya kumonisa ntonda sambu na dikabu ya kutuba yina Nzambi me pesaka beto.