1, 2. (a) Kukanga-ntima ya Gideoni ti basoda na yandi 300 ke longa beto nki? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.) (b) Inki mutindu Luka 21:19 ke monisa nde kukanga-ntima kele mfunu mingi?

MEKA kuyindula mutindu Gideoni mpi basoda ya Izraele nwanaka ngolo ti bambeni na bo mpi mutindu bo lembaka. Na mpimpa yina, Gideoni ti basoda na yandi kulaka basoda ya Madiani ti bantu yina vukanaka ti bo, tii na bakilometre kiteso ya 32! Biblia ke monisa mambu yina salamaka na nima: “Gideoni kwisaka na Yordani mpi sabukaka yo. Yandi ti bantu 300 yina vandaka ti yandi lembaka.” Kansi bitumba vandaka me mana ntete ve. Yo lombaka bo nwanisa diaka basoda 15 000. Basoda ya Izraele landaka kunwanisa bambeni yai sambu bo niokulaka Izraele bamvula mingi. Gideoni ti basoda na yandi landaka bambeni na bo, mpi nsuka-nsuka bo nungaka bo!—Bazuzi 7:22; 8:4,10, 28.

² Beto mpi, beto ke nwana bitumba yina lenda lembisa beto. Bambeni na beto kele Satana, nsi-ntoto na yandi, mpi nitu na beto ya kukonda kukuka. Bankaka na kati na beto ke nwanaka  ti bambeni yai banda bamvula mingi. Mbala mingi Yehowa ke sadisaka beto na kununga. Kansi, beto me nunga ntete ve bambeni na beto tii na nsuka. Bantangu ya nkaka beto lenda lemba. To beto lenda lemba kuvingila nsuka ya nsi-ntoto yai ya mbi. Yezu tubaka nde na bilumbu ya nsuka beto ta kutana ti bampasi mingi mpi bambangika ya ngolo. Kansi yandi tubaka mpi nde, kana beto kanga ntima, beto ta nunga. (Tanga Luka 21:19.) Kukanga-ntima ke tendula nki? Inki lenda sadisa beto na kukanga ntima? Bambandu ya bantu yina kangaka ntima lenda longa beto nki? Mpi nki mutindu beto lenda bika “kukanga-ntima kumanisa kisalu na yo”?—Yakobo 1:4.

3. Kukanga-ntima ke tendula nki?

³ Na Biblia, kukanga-ntima lenda tendula kunwana ti bampasi to kundima yo. Kansi yo me suka pana ve. Yo ke tendula mpi mutindu beto ke tadilaka bampasi na beto. Kukanga-ntima ke sadisaka beto na kuvanda kikesa, kwikama, mpi ntima-nda. Mukanda mosi ke tuba nde, kukanga-ntima kele kikalulu mosi ya ke sadisaka beto na kuvanda ti kivuvu ya ngolo mpi kulemba ve na ntangu ya bampasi. Yo ke sadisaka beto na kubikala ya kwikama ata beto me kutana ti bampasi ya ngolo. Yo ke sadisaka beto diaka na kununga bampasi yina mpi kutula dikebi kaka na lukanu na beto, kansi na bampasi na beto ve.

4. Sambu na nki beto lenda tuba nde zola ke sadisaka na kukanga ntima?

⁴ Zola ke pusaka beto na kukanga ntima. (Tanga 1 Bakorinto 13:4, 7.) Na nki mambu? Zola sambu na Yehowa ke pusaka beto na kukanga ntima na mambu yonso yina yandi ke bikaka nde yo kumina beto. (Luka 22:41, 42) Zola sambu na bampangi na beto ke sadisaka beto na kukanga ntima kana bo me sala bifu. (1 Piere 4:8) Zola sambu na nkwelani na beto ke sadisaka na kukanga ntima na “bampasi” yina bankwelani ke kutanaka ti yo, ata bayina kele na makwela ya kiese. Yo ke sadisaka mpi na kukumisa makwela ngolo.—1 Bakorinto 7:28.

5. Sambu na nki Yehowa me fwana kibeni na kusadisa beto na kukanga ntima?

⁵ Lomba Yehowa na kupesa nge ngolo. Yehowa kele “Nzambi yina ke sadisaka na kukanga-ntima mpi ke lembikaka.” (Baroma 15:5) Yandi mpamba lenda bakisa mbote-mbote mpasi na beto, mawi na beto mpi mambu ya nkaka ya luzingu na beto. Yandi me zaba kibeni mambu yina lenda sadisa beto na kukanga ntima. Biblia ke tuba nde: “Yandi ke lungisaka nzala ya bantu yina ke waka yandi boma; Yandi ke waka kudila na bo sambu na kulomba lusadisu, mpi yandi ke gulusaka bo.” (Nkunga 145:19) Kansi nki mutindu Nzambi ke pesaka beto mvutu ntangu beto ke lombaka yandi ngolo ya kukanga ntima?

6. Mutindu Yehowa ke sila na Biblia, inki mutindu yandi lenda ‘yidika nzila’ sambu na bampasi na beto?

⁶ Ntangu beto ke lomba Yehowa na kusadisa  beto na kukanga ntima, yandi ke sila nde yandi “ta yidika mpi nzila.” (Tanga 1 Bakorinto 10:13.) Inki mutindu yandi ke salaka yo? Bantangu ya nkaka, yandi lenda katula mpasi yango. Kansi mbala mingi, yandi ke pesaka beto ngolo sambu beto “kanga kibeni ntima ti ntima ya nda mpi kiese.” (Bakolosai 1:11) Sambu Yehowa ke zabaka mbote nde beto kele bantu ya kukonda kukuka, yandi lenda bika ve ata fioti nde mpasi mosi kukumina beto, yina beto ta kuka ve kukangila ntima.

7. Pesa mbandu ya ke monisa nde kudia mbote na kimpeve ke sadisaka na kukanga ntima.

⁷ Dia mbote na kimpeve sambu lukwikilu na nge kukuma ngolo. Sambu na nki madia ya kimpeve kele mfunu? Beto baka mbandu: Kana muntu ke zola kumata ngumba mosi ya nda kibeni, yandi fwete dia na kilumbu yina, madia ya yandi ke diaka na bilumbu tatu to iya. Mutindu mosi mpi, beto fwete dia mingi na kimpeve sambu na kukanga ntima mpi kulungisa lukanu na beto. Beto fwete baka lukanu ya kulonguka mingi beto mosi mpi kukwenda na balukutakanu. Kusala mutindu yai ta sadisa beto na kukumisa lukwikilu na beto ngolo.—Yoane 6:27.

8, 9. (a) Na kutadila Yobi 2:4, 5, inki ke salamaka ntangu beto ke kutanaka ti bampasi? (b) Ntangu nge ke kutana ti mpasi, inki mambu nge lenda meka kumona na mabanza?

⁸ Yibuka kwikama na nge na Nzambi. Bampasi ke niokulaka beto mingi mpi ke mekaka kwikama na beto na Nzambi. Mutindu na beto ya kutadila yo ta monisa kana beto ke ndimaka nde Yehowa kele Mfumu ya luyalanganu to ve. Inki mutindu? Satana, mbeni ya ke telaminaka luyalu ya Nzambi, vwezaka Yehowa ntangu yandi tubaka nde bantu ke sadilaka ve Nzambi ti bikuma ya mbote. Satana tubaka nde: “Muntu ta pesa konso kima yina yandi kele na yo sambu na luzingu.” Sambu na Yobi, Satana tubaka nde: “Kansi, sambu na kusoba, tandula diboko na nge mpi bebisa mukwa na yandi ti nsuni na yandi, mpi yandi ta singa nge kibeni na meso na nge.” (Yobi 2:4, 5) Keti Satana me sobaka mabanza banda yandi basisaka ntembe yai? Ata fioti ve! Bamvula mingi na nima, ntangu bo kulaka Satana na zulu, yandi vandaka kaka kufunda bansadi ya kwikama ya Nzambi konso ntangu. (Kusonga 12:10) Bubu yai, Satana ke tula kaka ntembe nde bantu ke sadilaka Nzambi sambu na mambote na bo mosi. Yandi ke sepelaka na kumona bantu ke buya luyalu ya Nzambi mpi ke yambula kusadila yandi.

⁹ Ntangu nge ke kutana ti mpasi, meka kumona mambu yina ke salama na zulu. Satana ti bademo me telama na lweka mosi. Bo ke tala mambu yina nge ta sala mpi bo ke tuba nde nge ta kolama. Kansi Yehowa, Ntotila Yezu Kristu, Bakristu yina bo me tulaka mafuta, yina me futumukaka mpi bawanzio mingi kele na lweka ya nkaka. Bo ke mona mpi mutindu nge ke niokwama; kansi, bo ke pesa nge kikesa! Bo ke sepela na kumona nde nge ke kanga ntima mpi nge ke bikala ya kwikama na Yehowa. Na nima nge ke wa Yehowa ke zabisa nge nde: “Mwana na mono, vanda mayele mpi pesa ntima na mono kiese, Sambu mono pesa mvutu na muntu yina ke sosila mono.”—Bingana 27:11.

10. Inki mutindu nge lenda landa mbandu ya Yezu mpi kutula dikebi na lufutu ya beto ke bakaka na nima ya kukanga ntima?

 ¹⁰ Tula dikebi kaka na lufutu. Yindula nde nge ke kwenda na bwala mosi ya ntama. Mpimpa fwete bwila nge na nzila mpi kuna nge ta kuma mbasi. Ntangu mpimpa me bwa, bisika yonso ya nge ke tala me kuma kaka mudidi. Kansi nge ke zaba nde ntama mingi ve nsemo ta basika, mpi kana nge landa kutambula, nge ta kuma. Luzingu mpi kele bonso nzietelo yina. Nge lenda kutana ti bampasi ya ngolo mpi kumona nde makambu me lutila nge. Ziku Yezu mpi kudiwaka mutindu yina. Bo pesaka yandi nsoni mpi bo niokulaka yandi mingi na zulu ya nti ya mpasi. Yo vandaka ntangu mosi ya kuluta mpasi na luzingu ya Yezu! Inki sadisaka yandi na kukanga ntima? Biblia ke tuba nde yandi talaka “kiese yina Nzambi tulaka na ntwala na yandi.” (Baebreo 12:2, 3) Yezu tulaka dikebi na lufutu yina yandi fwete baka na nima ya kukanga ntima; kansi kusantisa zina ya Nzambi mpi kunwanina nswa na yandi ya kuyala vandaka mfunu mingi sambu na Yezu. Yandi bakisaka nde bampasi na yandi kele ya ntangu fioti, mpi nde yandi ta baka lufutu ya mvula na mvula na zulu. Bubu yai mpi, bampasi lenda lutila nge, kansi kuvila ve nde yo kele kaka ya ntangu fioti.

11. Inki mutindu beto fwete tadila bambandu ya ‘bantu yina kangaka ntima’?

¹¹ Mambu mingi ke sadisaka beto na kukanga ntima. Ntuma Piere sadisaka Bakristu na kukanga ntima na bampasi ya Satana. Yandi songaka bo nde: “Beno vanda bambeni na yandi, beno vanda ti lukwikilu ya ngolo, sambu beno me zaba nde kimvuka ya mvimba ya bampangi na beno na nsi-ntoto ke kutana ti bampasi ya mutindu mosi.” (1 Piere 5:9) Bambandu ya ‘bantu yina kangaka ntima’ ke sadisaka beto na kubikala ya kwikama, na kubakisa nde beto lenda nunga, mpi na kuyibuka nde Nzambi ta sakumuna beto. (Yakobo 5:11) Beto tadila bambandu ya nkaka. ^[1]​—Tala noti na nsuka ya disolo.

12. Mbandu ya basherube yina Nzambi tulaka na kilanga ya Edeni ke longa beto nki?

¹² Basherube kele bawanzio yina ke vandaka ti kiyeka ya nene. Ntangu Adami ti Eva salaka disumu, Yehowa pesaka basherube ya nkaka kisalu ya mpa na ntoto. Kisalu yango swaswanaka ti kisalu na bo ya zulu. Mbandu na bo lenda sadisa beto na kukanga ntima kana bo me pesa beto kisalu mosi ya mpasi. Biblia ke tuba nde Yehowa “tulaka na esti ya kilanga ya Edeni basherube mpi mbele ya bitumba yina kibende na yo vandaka kupela tiya mpi kubaluka ntangu yonso sambu na kutanina nzila ya nti ya luzingu.” ^[2] (Tala noti na nsuka ya disolo.) (Kuyantika 3:24) Biblia ke tuba ve nde basherube bokutaka  to monaka nde kisalu yina ya mpa vandaka mfunu mingi ve. Bo lembaka ve mpi bo yambulaka yo ve. Ziku bo landaka kusala kisalu na bo bamvula kuluta 1 600, tii ntangu Mvula ya Ngolo nokaka!

13. Inki sadisaka Yobi na kununga bampasi na yandi?

¹³ Yobi, muntu ya lunungu. Bantangu ya nkaka, nduku to muntu mosi ya dibuta lenda tubila nge kima mosi yina lenda lembisa nge. Mbala ya nkaka nge ke bela ngolo, to lufwa ya muntu mosi ya nge ke zolaka ke pesa nge mpasi mingi. Mbandu ya Yobi lenda pesa nge kikesa ata nge ke kutana ti mambu ya nki mutindu. (Yobi 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Yobi zabaka ve sambu na nki bampasi mingi kuminaka yandi na mbala mosi; ata mpidina, yandi bikaka ve kusadila Nzambi. Inki sadisaka yandi na kukanga ntima? Ya ntete, yandi vandaka kuzola Yehowa mpi zolaka ve kupesa yandi mpasi na ntima. (Yobi 1:1) Yobi vandaka ti lukanu ya kupesa Yehowa kiese, yo vanda na bantangu ya mbote to ya mpasi. Ya zole, Yehowa zabisaka Yobi bima ya nkaka ya kuyituka yina yandi me salaka sambu na kusadisa yandi na kubakisa ngolo na yandi. Yo ndimisaka mpenza Yobi nde Yehowa ta manisa bampasi na yandi na ntangu ya me fwana. (Yobi 42:1, 2) Mambu salamaka mpidina. “Yehowa katulaka mpasi ya Yobi mpi vutulaka kimvwama na yandi. Yehowa pesaka yandi bima yina yandi vandaka na yo ntete mbala zole.” Yobi zingaka “luzingu mosi ya nda mpi ya mbote.” —Yobi 42:10, 17.

14. Na kutadila 2 Bakorinto 1:6, nki mutindu kikalulu ya Polo ya kukanga ntima sadisaka bampangi?

¹⁴ Ntumwa Polo. Keti nge ke kutana ti mbangika ya ngolo to bantu ke niokula nge? Kana nge kele nkuluntu to nkengi ya nziunga, keti nge ke mona nde nge kele ti mikumba mingi mpi nge ke kuka yo ve? Kana mpidina, mbandu ya Polo lenda sadisa nge. Polo niokwamaka mingi, mpi yandi vandaka kudiyangisa ntangu yonso sambu na bampangi ya mabundu. (2 Bakorinto 11:23-29) Kansi Polo lembaka ve, mpi mbandu  na yandi pesaka bampangi kikesa. (Tanga 2 Bakorinto 1:6.) Kana nge ke kanga ntima, bampangi lenda landa mpi mbandu na nge.

15, 16. (a) Inki “kisalu” kukanga-ntima fwete manisa? (b) Pesa bambandu ya ke monisa mutindu beto lenda bika “kukanga-ntima kumanisa kisalu na yo.”

¹⁵ Na lutwadisu ya mpeve santu, longoki Yakobo sonikaka nde: “Bika kukanga-ntima kumanisa kisalu na yo, sambu beno vanda ya kukuka mpi ya kukonda kifu na mambu yonso, mpi beno konda ata kima mosi ve.” (Yakobo 1:4) Inki mutindu kukanga-ntima lenda manisa “kisalu” na yo na luzingu na beto? Na bantangu ya mpasi, beto lenda mona nde yo ke lomba kutomisa bikalulu bonso, ntima-nda, ntonda, to zola. Ntangu beto ke kanga ntima na bampasi, beto ta yedisa bikalulu yai mpi beto ta kuma ti bikalulu mingi ya mbote.

¹⁶ Sambu kukanga-ntima lenda kumisa beto Bakristu ya mbote kibeni, beto ke sosaka ve kufwa bansiku ya Yehowa kaka sambu na kumanisa bampasi na beto. Mu mbandu, kana mabanza ya kusala pite ke kwisila nge, kubwa ve na mpukumuna yina! Lomba Yehowa na kusadisa nge na kulosa mabanza yina. Keti muntu mosi ya dibuta na beno ke bangika nge? Kulemba ve! Baka lukanu ya kulanda kusadila Yehowa. Ebuna, nge ta kuma diaka kutudila Yehowa ntima mingi. Kuvila ve nde sambu Nzambi kundima nge, nge fwete kanga ntima.—Baroma 5:3-5; Yakobo 1:12.

17, 18. (a) Pesa mbandu ya ke monisa mfunu ya kukanga ntima tii na nsuka. (b) Inki kivuvu beto fwete vanda na yo mutindu nsuka me finama?

¹⁷ Beto fwete kanga ntima tii na nsuka, kansi ve kaka na nsungi mosi buna. Yindula nde nge kele na maswa mosi yina ke dinda. Bantu yina kele na kati fwete kasa tii na mukidi sambu na kuguluka. Kana muntu mosi me yantika kukasa kansi yandi yambula, yandi ta dinda. Muntu yina ta yambula mpi kukasa pene-pene ya mukidi, yandi mpi ta dinda. Kana beto ke zola kuzinga na nsi-ntoto ya mpa, beto fwete landa kukanga ntima. Beto fwete vanda ti mabanza yina ntumwa Polo vandaka ti yo; yandi tubaka nde: “Beto ke yambula ve.”—2 Bakorinto 4:1, 16.

¹⁸ Bonso Polo, beto ke ndimaka kibeni nde Yehowa ta sadisa beto na kukanga ntima tii na nsuka. Polo sonikaka nde: “Beto ke nungaka kibeni na nzila ya muntu yina zolaka beto. Sambu mono ke ndima nde yo vanda lufwa to luzingu to bawanzio to baluyalu to bima ya ntangu yai to bima yina ta kwisa to bangolo to bima yina kele na zulu to bima yina kele na nsi to konso kima ya nkaka yina Nzambi salaka, ata kima mosi ve ta kuka kukabula beto na zola ya Nzambi yina kele na Mfumu na beto Kristu Yezu.” (Baroma 8:37-39) Ya kieleka, beto lenda lemba bantangu ya nkaka. Kansi beto fwete landa mbandu ya Gideoni ti bantu na yandi. Bo lembaka; kansi bo yambulaka ve. “Bo vandaka kaka kulanda bambeni na bo.”—Bazuzi 8:4.