1, 2. (a) Inki bantu ke salaka sambu na kuvanda na kimpwanza? (b) Inki bampasi yo ke nataka?

BUBU YAI, bantu mingi na nsi-ntoto ke zolaka kuvanda ti banswa ya kiteso mosi mpi kuvanda na kimpwanza. Bantu ya nkaka ke zolaka nde bo sadila bo mambu na lunungu yonso, kukonda kupona-pona mpi bo ke zolaka ve kuvanda bansukami. Bantu ya nkaka ke zolaka kuvanda ti kimpwanza ya kutuba, ya kupona bo mosi mambu yina bo fwete sala mpi ya kuzinga na mutindu bo ke zola. Bantu yonso ke zolaka kuvanda na kimpwanza.

² Sambu na kunwanina banswa na bo, bantu ke vukanaka na bimvuka sambu na kutelemina bamfumu mpi kumonisa nde bo ke sepela ve ti diambu mosi buna. Keti bo ke zwaka kibeni mambu yina bo ke vandaka na yo mfunu? Ve. Mbala mingi yo ke nataka bampasi mpi nkutu lufwa. Mambu yai ya ntotila Salomo tubaka na Longi 8:9 kele kibeni ya kieleka: “Muntu me yalaka muntu sambu na kupesa yandi mpasi.”

3. Inki beto fwete sala sambu na kuvanda na kiese mingi kibeni?

³ Biblia ke monisa mambu yina beto fwete sala sambu na  kuvanda na kiese mingi kibeni. Yakobo tubaka nde: “Muntu yina ke tala kaka nsiku ya kukuka mpi ya kimpwanza, mpi yina ke landa kutala yo . . . ta vanda na kiese na mambu yina yandi ke sala.” (Yakobo 1:25) Nsiku ya kukuka ke katukaka na Yehowa mpi yandi me zaba mbote mambu yina lenda pesa beto kiese mingi kibeni. Yehowa pesaka Adami ti Eva kimpwanza ya kieleka mpi mambu yonso ya nkaka yina bo vandaka na yo mfunu sambu bo zinga na kiese.

4. Inki kimpwanza Adami ti Eva vandaka na yo? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

⁴ Kuyantika kapu 1 mpi 2, ke monisa nde Adami ti Eva vandaka ti kimpwanza yina bantu ke vandaka ve ti yo bubu yai. Bo vandaka ti bima yonso yina bo vandaka na yo mfunu, ata kima mosi ve vandaka kupesa bo boma mpi ata muntu mosi ve vandaka kusadila bo mambu ya mbi. Bo vandaka kudiyangisa ve sambu na madia, kisalu, maladi mpi lufwa. (Kuyantika 1:27-29; 2:8, 9, 15) Keti kimpwanza na bo vandaka ve ti bandilu? Bika beto tadila yo.

5. Katula mambu yina bantu mingi ke yindulaka, bantu kele na mfunu ya nki sambu na kuvanda na kimpwanza?

⁵ Bantu mingi ke yindulaka nde kuvanda na kimpwanza ya kieleka ke tendula kusala mambu yonso yina bo ke zola kukonda kuyindula bampasi yina yo ta natila bo. Mukanda mosi (The World Book Encyclopedia) ke tuba nde kimpwanza ke tendula “kubaka balukanu mpi kulungisa yo.” Yo ke yika nde bantu ke vandaka na kimpwanza kana luyalu ke tudila bo bandilu ya lunungu, ya mfunu mpi yina kele mpasi ve na kuzitisa. Yo ke tendula nde bandilu ya nkaka ke vandaka mfunu sambu na kimpwanza ya bantu. Kansi, nani kele ti nswa ya kutula bandilu ya lunungu, ya mfunu mpi yina kele ve mpasi na kuzitisa?

6. (a) Sambu na nki Yehowa mpamba kele ti kimpwanza na mambu yonso? (b) Inki kimpwanza bantu ke vandaka ti yo, mpi sambu na nki?

⁶ Beto fwete vila ve nde Yehowa Nzambi mpamba kele ti kimpwanza na mambu yonso. Sambu na nki? Sambu yandi gangaka bima yonso mpi yandi kele Mfumu ya zulu ti ntoto mpi Nkwa-Ngolo Yonso. (1 Timoteo 1:17; Kusonga 4:11) Ntotila Davidi sadilaka bangogo ya kufwana sambu na kumonisa kiyeka ya Yehowa. (Tanga 1 Bansangu 29:11, 12.) Kansi kimpwanza ya bigangwa yonso ya kele na zulu ti na ntoto kele ti bandilu. Bo ke vandaka ve ti kimpwanza na mambu yonso. Yehowa Nzambi ke zolaka nde beto bakisa nde yandi mpamba kele ti nswa ya kutula bandilu ya lunungu, ya mfunu mpi yina kele ve mpasi na kuzitisa. Banda na luyantiku, Yehowa me tudilaka bigangwa na yandi bandilu.

7. Inki mambu beto fwete sala sambu beto vanda na kiese?

⁷ Ata Adami ti Eva vandaka ti kimpwanza ya mingi, kimpwanza na bo vandaka ti bandilu. Bo vandaka kuzitisa bandilu ya nkaka kukonda kubakisa. Mu mbandu, sambu bo landa kuzinga, yo lombaka nde bo dia, bo fulumuna mpi bo lala. Keti yo ke tendula nde bo vandaka ve na kimpwanza? Ve. Ya kieleka, Yehowa zabaka mbote nde kusala mambu yina ta pesa bo kiese mingi kibeni. (Nkunga 104:14, 15; Longi 3:12, 13) Beto yonso ke zolaka kufulumuna mupepe ya mbote, kudia madia ya beto ke zolaka mpi kulala mbote. Beto ke kudiyangisaka ve na kusala mambu yai. Yo ke pwelele nde, yo vandaka mutindu mosi sambu na Adami ti Eva.

8. Inki nsiku ya pwelele Nzambi pesaka Adami ti Eva, mpi sambu na nki?

⁸ Yehowa pesaka Adami ti Eva nsiku mosi  ya pwelele. Yandi songaka bo na kubuta, kufulusa ntoto mpi kutanina yo. (Kuyantika 1:28) Keti nsiku yai katulaka kimpwanza na bo? Ata fioti ve! Yo pesaka bo dibaku ya kukumisa ntoto ya mvimba paladisu, kisika bo ti bana na bo zolaka kuzinga mvula na mvula. Yo vandaka lukanu ya Nzambi. (Yezaya 45:18) Bubu yai, bantu yina me bakaka lukanu ya kukwela ve to ya kukonda kubuta ke kolamaka ve na nsiku ya Nzambi. Ata mpidina, bantu ya nkaka ke kwelaka mpi ke butaka bana ata yo ke natilaka bo mwa bampasi. (1 Bakorinto 7:36-38) Sambu na nki? Sambu bo ke zabaka nde yo ta pesa bo kiese mingi kibeni. (Nkunga 127:3) Kana Adami ti Eva lemfukilaka Yehowa, makwela mpi dibuta na bo zolaka kuvanda ya kiese mvula na mvula.

9. Sambu na nki nsiku ya Nzambi yina kele na Kuyantika 2:17 kele ya lunungu, ya mfunu mpi mpasi ve na kuzitisa?

⁹ Yehowa pesaka Adami ti Eva nsiku ya nkaka mpi songaka bo pwelele mambu yina ta kumina bo kana bo lemfuka ve. Yandi tubaka nde: “Nge fwete dia ve mbuma ya nti ya kuzaba mambu ya mbote ti ya mbi, sambu kilumbu yina nge ta dia yo, nge ta fwa kibeni.” (Kuyantika 2:17) Keti nsiku yina vandaka ya kukonda lunungu, kukonda mfunu mpi mpasi na kuzitisa? Keti yo katulaka kimpwanza na bo? Ata fioti ve. Ya kieleka, bantu mingi ya mayele yina ke longukaka Biblia ke tubaka nde nsiku ya Nzambi monisaka mayele na yandi mpi vandaka mfunu mingi. Muntu mosi na kati na bo ke tuba nde nsiku yango ke longaka beto “nde Nzambi mpamba ke zabaka mambu ya mbote . . . sambu na bantu mpi kaka yandi ke zabaka mambu ya mbi . . . sambu na bo. Sambu na kusepela ti ‘mambu ya mbote,’ bantu fwete tudila Nzambi ntima mpi kulemfukila yandi. Kana bo ke lemfukila yandi ve, bo ta kuma kubaka bo mosi lukanu na mambu yina kele ya mbote . . . mpi ya mbi.” Yo kele diambu ya mpasi mingi sambu na bantu.

10. Sambu na nki kimpwanza me swaswana ti nswa ya kubaka lukanu na mambu yina kele ya mbote mpi ya mbi?

¹⁰ Bantu ya nkaka lenda yindula nde Yehowa pesaka ve Adami kimpwanza ya kusala mambu yina Adami vandaka kuzola. Kansi bo ke vilaka nde kimpwanza to nswa ya kupona mambu yina bo fwete sala me swaswana ti nswa ya kubaka bo mosi lukanu na mambu yina kele ya mbote mpi ya mbi. Adami ti Eva vandaka ti kimpwanza ya kupona kulemfukila Nzambi to ve. Kansi Yehowa mpamba ke vandaka ti nswa ya kutuba nde kima mosi kele mbote to mbi. “Nti ya kuzaba mambu ya mbote ti ya mbi” monisaka kibeni Adami ti Eva nde Yehowa mpamba kele ti nswa yina. (Kuyantika 2:9) Beto ke zabaka ve ntangu yonso mambu yina balukanu na beto ta natila beto mpi beto ke zabaka ve kana yo ta natilaka beto kaka mambote. Yo yina, mbala mingi beto ke monaka bantu ke baka balukanu ti bangindu ya mbote kansi yo ke natila bo bampasi mingi. (Bingana 14:12) Yo ke pwelele nde bantu ke vandaka ti bandilu na mambu yina bo lenda sala. Ntangu Nzambi pesaka Adami ti Eva nsiku ya kudia ve mbuma ya nti, yandi vandaka kulonga bo nde sambu na kuvanda ti kimpwanza ya kieleka, bo fwete lemfukila yandi. Inki Adami ti Eva salaka?

11, 12. Sambu na nki lukanu yina Adami ti Eva bakaka nataka bampasi? Pesa mbandu.

¹¹ Diambu ya mawa kele nde, Adami ti Eva lemfukilaka ve Yehowa. Eva kwikilaka ntangu Satana silaka yandi nde: “Meso na beno ta kanguka mpi beno ta kuma bonso Nzambi, beno ta zaba mambu ya  mbote ti ya mbi.” (Kuyantika 3:5) Keti lukanu yina Adami ti Eva bakaka natilaka bo kimpwanza ya mingi mutindu Satana silaka? Ve. Ya kieleka, bo bakisaka nde kubuya lutwadisu ya Yehowa nataka bampasi. (Kuyantika 3:16-19) Sambu na nki? Sambu Yehowa me pesaka ve bantu nswa ya kubaka balukanu bo mosi nde kima mosi kele mbote to mbi.—Tanga Bingana 20:24 mpi noti na nsi ya lutiti; Yeremia 10:23.

¹² Yo kele mutindu mosi ti muntu yina ke nataka avio. Sambu na kukuma mbote na kisika yina yandi ke kwenda, yandi fwete landa lutwadisu ya ba-apareyi yina kele na avio sambu yandi tambula na nzila ya mbote. Yandi fwete solula mpi ti bantu yina ke twadisaka bantu yina ke tambwisaka ba-avio sambu bo lenda zabisa yandi ndambu yina yandi fwete pumbuka to ntangu ya kubwa sambu yandi bwa ve na zulu ya ba-avio ya nkaka. Kansi kana yandi landa ve bantuma yina mpi yandi pumbuka mutindu yandi me zola, yandi ta sala kisumbula. Bonso muntu yina ke nataka avio ya ke landa ve bantuma, Adami ti Eva zolaka kusala mambu na mutindu na bo. Bo buyaka lutwadisu ya Nzambi. Yo yina yo natilaka bo bampasi. Lukanu na bo salaka nde bo sumuka mpi bo fwa mpi nsuka-nsuka bana na bo yonso kumaka bantu ya kukonda kukuka mpi ke fwaka. (Baroma 5:12) Adami ti Eva kumaka ve ti kimpwanza ya mingi ntangu bo ponaka bo mosi mambu ya mbote ti ya mbi. Kansi bo vidisaka kimpwanza ya kieleka yina Yehowa pesaka bo.

13, 14. Inki mutindu beto lenda zwa kimpwanza ya kieleka?

¹³ Bantu ya nkaka ke yindulaka nde yo zolaka kuvanda mbote kana bantu vandaka ti kimpwanza na mambu yonso. Keti yo kele kibeni mutindu yina? Ata kuvanda ti kimpwanza ke vandaka mbote mingi, keti nge lenda yindula mutindu nsi-ntoto zolaka kuvanda kana bantu vandaka ve ti bandilu? Mukanda mosi (The World Book Encyclopedia) ke tuba nde bansiku ya bansi ke vandaka mpasi sambu ata bo ke tulaka yo sambu na kutanina, yo ke tudilaka bantu bandilu na kimpwanza na bo. Yo ke vandaka ntangu  yonso pete ve. Yo yina, bazuzi ke tulaka bansiku mingi, ke tendulaka yo mpi ke sadisaka bantu na kuzitisa yo.

¹⁴ Yezu Kristu monisaka mutindu ya kuzwa kimpwanza ya kieleka. Yandi tubaka nde: “Kana beno bikala na ndinga na mono, beno kele kibeni balongoki na mono, mpi beno ta zaba kieleka, ebuna kieleka ta katula beno na kimpika.” (Yoane 8:31, 32) Yo yina sambu na kuvanda ti kimpwanza ya kieleka, beto fwete sala mambu zole. Ya ntete, beto fwete ndima kieleka yina Yezu longaka. Ya zole, beto fwete kuma balongoki na yandi. Kusala mambu yai ta sadisa beto na kuvanda na kimpwanza ya kieleka. Na nki mambu? Yezu tubaka nde: “Konso muntu yina ke salaka masumu kele mpika ya masumu.” Yandi yikaka nde: “Kana Mwana kukatula beno na kimpika, beno ta katuka kibeni na kimpika.”—Yoane 8:34, 36.

15. Sambu na nki kimpwanza yina Yezu silaka kele ya kieleka?

¹⁵ Kimpwanza yina Yezu silaka balongoki na yandi kele mbote mingi kuluta yina bantu mingi ke zolaka bubu yai. Ntangu Yezu tubaka nde, “Kana Mwana kukatula beno na kimpika, beno ta katuka kibeni na kimpika,” yandi vandaka kutubila kukatuka na kimpika ya disumu, kimpika ya kuluta mbi yina bantu kele na yo bubu yai. Inki mutindu beto kele bampika ya masumu? Masumu ke pusaka beto na kusala mambu ya mbi. Yo lenda kanga beto nzila ya kusala mambu ya mbote to mambu ya kuluta mbote. Nsuka-nsuka yo ke pesaka makasi, yo ke nataka mpasi mpi nkutu lufwa. (Baroma 6:23) Ntumwa Polo waka mpasi yina kimpika ya disumu ke nataka. (Tanga Baroma 7:21-25.) Beto ta kuma ti kimpwanza ya kieleka yina Adami ti Eva vandaka na yo ntete kaka ntangu Nzambi ta katula disumu kimakulu.

16. Inki mutindu beto lenda zwa kimpwanza ya kieleka?

¹⁶ Bangogo ya Yezu “kana beno bikala na ndinga na mono” ke monisa nde kele ti mambu yina beto fwete sala sambu Yezu kukatula beto na kimpika. Inki kele mambu yango? Sambu beto kele Bakristu, beto me kudibuyaka mpi me ndimaka bandilu yina Yezu me tudilaka balongoki na yandi. (Matayo 16:24) Mutindu Yezu silaka yo, beto ta vanda kibeni na kimpwanza na bilumbu ke kwisa ntangu beto ta baka mambote yonso ya kimenga na yandi.

17. (a) Inki mutindu beto lenda vanda na kiese mingi kibeni? (b) Inki beto ta longuka na disolo yina ke landa?

¹⁷ Sambu na kuvanda na kiese mingi kibeni, beto balongoki ya Yezu fwete lemfuka na malongi na yandi. Mpidina, beto ta katuka kibeni na kimpika ya disumu mpi ya lufwa. (Tanga Baroma 8:1, 2, 20, 21.) Na disolo ya ke landa, beto ta longuka mutindu beto lenda sadila mbote kimpwanza na beto sambu na kupesa Yehowa, Nzambi yina ke pesaka kimpwanza ya kieleka lukumu kimakulu.