1. Inki Marta zabaka sambu na mpangi na yandi yina fwaka? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

MARTA, nduku mpi longoki ya Yezu, vandaka na mpasi ya ngolo sambu mpangi na yandi Lazare fwaka. Mambu yina Yezu tubaka lembikaka yandi, Yezu silaka yandi nde: “Mpangi na nge ta futumuka.” Bangogo yai mpamba lendaka ve kumanisa kibeni mpasi ya Marta. Ata mpidina, Marta kwikilaka mpi tubaka nde: “Mono me zaba nde yandi ta futumuka na lufutumuku na kilumbu ya nsuka.” (Yoane 11:20-24) Yandi zabaka nde na bilumbu ke kwisa bafwa ta futumuka. Kansi kaka na kilumbu yina mpi na ntangu yina, Yezu salaka kima mosi ya kuyituka. Yandi futumunaka Lazare.

2. Sambu na nki nge fwete vanda ti kivuvu bonso Marta?

² Beto fwete vingila ve nde Yezu to Tata na yandi kufutumuna bafwa kaka bubu yai. Keti nge ke kwikilaka bonso Marta nde na bilumbu ke kwisa bafwa ta futumuka? Mbala ya nkaka bakala to nkento na nge, mama to papa na nge, nkaka na nge to mwana na nge me fwaka. Bubu yai nge lenda yamba yandi diaka ve, nge lenda solula ve ti yandi to nkutu kuseka ti yandi. Kima ya kiese kele nde, bonso Marta, nge kele ti bikuma ya mbote ya kutuba  nde, ‘Mono me zaba nde yandi ta futumuka.’ Ata mpidina, yo kele mbote nde konso muntu kuyindula bikuma yina ke ndimisaka yandi nde bafwa ta futumuka.

3, 4. Inki Yezu salaka, nki mutindu yo pesaka Marta kikesa?

³ Marta vandaka kuzinga pene-pene ya Yeruzalemi, yandi monaka ve mutindu Yezu futumunaka mwana-bakala ya mufwidi mosi pene-pene ya mbanza Naini na Galilea. Kansi ziku yandi waka nsangu. Mbala ya nkaka yandi waka mpi nsangu ya mwana ya Yairusi ya nkento yina Yezu futumunaka. Bantu yonso ya nzo ya Yairusi ‘zabaka nde mwana yina me fwa.’ Ata mpidina, Yezu simbaka mwana yina na diboko mpi tubaka nde: “Mwana, telama!” Na mbala mosi, yandi telamaka. (Luka 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Marta ti mpangi na yandi ya nkento, Maria, zabaka nde Yezu ke belulaka bambefo. Yo yina bo tubaka nde kana yandi vandaka awa, Lazare zolaka kufwa ve. Kansi ntangu yai Lazare me fwa, nki kivuvu Marta vandaka na yo? Beto vila ve nde Marta tubaka nde Lazare ta futumuka na bilumbu ke kwisa na “kilumbu ya nsuka.” Inki ndimisaka yandi? Inki lenda ndimisa nge nde na bilumbu ke kwisa bafwa, ti bantu ya nge vandaka kuzola yina me fwaka ta futumuka?

⁴ Beto kele ti bikuma ya mbote ya kundima nde bafwa ta futumuka. Na disolo yai, beto ta tubila mwa bikuma yango. Ya kieleka, nge lenda mona mambu ya nkaka na Biblia ya ke ndimisa nde bafwa ta futumuka, mbala ya nkaka nge me tulaka ntete ve dikebi na baverse yango. Yo ta pesa nge kikesa sambu yo ta ndimisa nge nde nge ta mona diaka bantu ya nge vandaka kuzola yina me fwaka.

5. Inki ndimisaka Marta nde Lazare ta futumuka?

⁵ Marta tubaka ve nde: ‘Mono kele ti kivuvu nde mpangi na mono ta futumuka.’ Kansi yandi tubaka nde: “Mono me zaba nde yandi ta futumuka.” Inki ndimisaka yandi kibeni? Yandi zabaka nde bantu ya nkaka futumukaka. Yo kele pwelele nde yandi waka mambu yango na nzo mpi na sinagoga ntangu yandi vandaka leke. Beto tadila masolo ya bantu tatu ya futumukaka yina Biblia ke tubila.

6. Inki kimangu ziku Marta zabaka?

⁶ Eliya kele profete ya ntete yina Nzambi pesaka ngolo ya kufutumuna muntu. Mufwidi mosi na nordi ya Izraele, na mbanza Sarefati na insi Fenisia, yambaka Eliya na nzo na yandi. Yo yina, Yehowa salaka kima mosi ya kuyituka, fufu mpi mafuta ya nkento yina vandaka kumana ve sambu yandi ti mwana na yandi kufwa ve. (1 Bantotila 17:8-16) Na nima, mwana na yandi ya bakala belaka mpi fwaka. Kansi Eliya sadisaka yandi. Eliya simbaka mvumbi mpi sambaka nde: “Nzambi na mono, pardo, bika nde luzingu ya mwana yai kuvutukila yandi.” Nzambi waka kisambu ya Eliya mpi mwana yango futumukaka. Yai kele lufutumuku ya ntete yina kele na Biblia. (Tanga 1 Bantotila 17:17-24.) Ziku, Marta zabaka kimangu yai ya nene.

7, 8. (a) Inki mutindu Elisha sadisaka mama mosi yina vandaka na mpasi ya ngolo? (b) Kimangu ya Elisha ke ndimisa beto nki sambu na Yehowa?

⁷ Lufutumuku ya zole yina Biblia ke tubila salamaka na nzila ya profete Elisha. Nkento mosi na mbanza Shunemi vandaka kubuta ve. Sambu yandi yambaka Elisha na nzo na yandi, Yehowa sadisaka yandi na kubuta mwana-bakala, ata bakala na yandi vandaka dezia mununu. Bamvula fioti na nima, mwana yango fwaka. Yindula mpasi yina mama yina waka. Yandi waka mpasi mingi, yo yina yandi kwendaka kusosa Elisha na Ngumba ya Karmele, na bakilometre 30. Elisha tindaka nsadi na yandi Gehazi na  ntwala na Shunemi sambu na kutelemisa mwana yina. Kansi Gehazi kukaka ve. Na nima Elisha kwendaka ti mama yina na nzo na yandi.—2 Bantotila 4:8-31.

⁸ Elisha kotaka na nzo kisika yina bo tulaka mvumbi mpi yandi sambaka. Yehowa pesaka mvutu na kisambu na yandi mpi vutulaka mwana yina na luzingu. Ntangu mama monaka mwana na yandi ya moyo, yandi waka kiese mingi! (Tanga 2 Bantotila 4:32-37.) Ziku yandi yibukaka kisambu ya Ana. Ana vandaka mukobo kansi Yehowa pesaka yandi mwana, Samuele. Na nima, Ana kumisaka Yehowa sambu “yandi ke kulumusaka na Maziamu, mpi yandi ke tombulaka.” (1 Samuele 2:6) Nzambi monisaka nde yandi kele ti ngolo ya kufutumuna bafwa na mutindu yandi futumunaka mwana yina.

9. Tubila lufutumuku ya tatu yina Biblia ke tubila.

⁹ Diambu ya nkaka ya kuyituka salamaka na nima ya lufwa ya Elisha. Yandi vandaka profete bamvula kuluta 50, na nima yandi ‘belaka mpi fwaka.’ Na nima ya bamvula, nitu na yandi polaka mpi yo bikalaka kaka mikwa. Kilumbu mosi, bantu ya Izraele kwendaka kuzika mvumbi. Na mbala mosi, bo monaka bambeni ke kwisa. Yo yina, bo losaka mvumbi nswalu na dibulu yina bo zikaka Elisha mpi bo tinaka. Biblia ke tuba nde: “Ntangu nitu ya muntu yina simbaka mikwa ya Elisha, yandi vutukaka na luzingu mpi yandi telamaka.” (2 Bantotila 13:14, 20, 21) Masolo yai ndimisaka Marta nde Nzambi kele ti ngolo ya kufutumuna bafwa. Yo fwete ndimisa nge mpi nde Nzambi kele ngolo mingi, ngolo na yandi kele na nsuka ve.

10. Inki kima ya kuyituka Piere salaka ntangu Dorkasi fwaka?

¹⁰ Masonuku ya Kigreki ke tubilaka mpi bantu yina Nzambi futumunaka na nzila ya bansadi na yandi. Beto me tubila dezia balufutumuku yina Yezu salaka pene-pene ya mbanza Naini mpi na nzo ya Yairusi. Na nima, ntumwa Piere futumunaka Dorkasi (Tabita). Piere kotaka na nzo kisika bo tulaka mvumbi mpi sambaka, na nima yandi tubaka nde: “Tabita, telama!” Yandi telamaka na mbala mosi, ebuna Piere bingaka Bakristu yina vandaka pana mpi “songaka bo yandi ya moyo.” Kimangu yai yitukisaka bantu, yo yina bantu mingi ya mbanza yina “kumaka kukwikila na Mfumu.” Balongoki yai ya mpa lendaka kuzabisa bantu mambu ya Yezu mpi ngolo ya Yehowa ya kufutumuna bafwa.—Bisalu 9:36-42.

11. Munganga Luka tubaka nki sambu na leke yina bwaka, nki vandaka mawi ya bantu yina vandaka pana?

¹¹ Bantu monaka diaka lufutumuku ya nkaka. Kilumbu mosi na Troasi, Polo vandaka kutwadisa lukutakanu na shambre mosi na zulu. Polo landaka kutuba tii na kati-kati ya mpimpa. Etike, leke mosi ya bakala, vandaka na fenetre mpi yandi vandaka kuwidikila. Kansi yandi lalaka mpi bwaka katuka na etage ya tatu tii na ntoto. Ziku Luka, yina vandaka munganga, vandaka muntu ya ntete yina kwendaka kutala Etike. Yandi bakisaka nde Etike me fwa. Polo kulumukaka, yambaka Etike mpi yitukisaka bantu ntangu yandi tubaka nde: “Yandi kele na moyo.” Kimangu yai yitukisaka bantu yonso yina vandaka pana. Bo vandaka diaka ve na mawa sambu bo zabaka nde mwana yina fwaka me futumuka.—Bisalu 20:7-12.

12, 13. Balufutumuku ya beto me tubila ke pusa beto na kuyula nki bangiufula?

¹² Balufutumuku ya beto me tubila fwete pesa nge kivuvu bonso Marta. Beto fwete ndima nde Nzambi, yina ke pesaka bantu luzingu, ta pesa diaka bafwa luzingu.  Yo kele kiese na kuzaba nde bansadi ya Nzambi bonso Eliya, Yezu, mpi Piere monaka mpenza mutindu bantu yina futumukaka. Mambu yai salamaka ntangu Yehowa pesaka bantu ngolo ya kusala bimangu. Inki beto ta tuba sambu na bantu yina fwaka na bansungi yina Nzambi pesaka ve bantu ngolo ya kusala bimangu? Keti bansadi ya Nzambi fwete kwikila kibeni nde bafwa ta futumuka na bilumbu ke kwisa? Keti bo fwete kwikila bonso Marta yina tubaka nde: “Mono me zaba nde yandi ta futumuka na lufutumuku na kilumbu ya nsuka”? Inki ndimisaka Marta nde bantu ta futumuka, nki fwete ndimisa nge?

¹³ Baverse mingi na Biblia ke monisa nde bansadi ya Nzambi vandaka kundima nde na bilumbu ke kwisa bafwa ta futumuka. Bika beto tadila baverse yango.

14. Lukwikilu ya Abrahami ke longa beto nki sambu na lufutumuku?

¹⁴ Yindula mambu yina Yehowa lombaka Abrahami na kusala mwana na yandi Izaki, yina Abrahami ti Sara vingilaka mingi. Yehowa tubaka nde: “Pardo baka mwana na nge, mwana na nge mosi kaka yina nge ke zolaka mingi, Izaki, kwenda na insi ya Moria mpi pesa yandi kuna bonso dikabu ya kuyoka.” (Kuyantika 22:2) Yindula fioti, Abrahami kudiwaka nki mutindu ntangu Yehowa lombaka yandi diambu yai? Yehowa silaka nde makanda yonso ta baka balusakumunu na nzila ya bana ya Abrahami. (Kuyantika 13:14-16; 18:18; Baroma 4:17, 18) Yehowa yikaka nde yandi ta sakumuna bantu “na nzila ya Izaki.” (Kuyantika 21:12) Kansi nki mutindu mambu yai lenda salama kana Abrahami kutambika Izaki bonso dikabu? Polo tendulaka nde Abrahami kwikilaka nde Nzambi ta futumuna Izaki. (Tanga Baebreo 11:17-19.) Biblia ke tuba ve nde Abrahami yindulaka nde Izaki ta futumuka kaka na ntangu yina, disongidila na nima ya bangunga, ya kilumbu, to ya mposo mosi. Abrahami zabaka ve ntangu yina mwana na yandi ta futumuka. Ata mpidina, yandi ndimaka nde Yehowa ta futumuna Izaki.

15. Inki kivuvu Yobi vandaka ti yo?

¹⁵ Yobi mpi zabaka nde bantu ta futumuka na bilumbu ke kwisa. Yandi zabaka nde kana bo zenga nti, yo ke basisaka diaka balutangu mpi ke kumaka diaka nti ya nene. Kansi yo ke mpidina ve sambu na muntu. (Yobi 14:7-12; 19:25-27) Kana muntu me fwa, yandi mosi ke vandaka ve ti ngolo ya kutelama na lufwa. (2 Samuele 12:23;  Nkunga 89:48) Kansi Nzambi kele ti ngolo ya kufutumuna muntu yina me fwa. Ya kieleka, Yobi vandaka kukwikila nde Yehowa ta yibuka yandi. (Tanga Yobi 14:13-15.) Kansi yandi zabaka ve ntangu yina Yehowa ta sala yo. Ata mpidina, Yobi ndimaka nde Nzambi yina ke pesaka bantu luzingu ta yibuka mpi ta futumuna yandi.

16. Inki mutindu wanzio mosi pesaka Daniele kikesa?

¹⁶ Beto tubila, Daniele, nsadi ya nkaka ya kwikama ya Nzambi. Yandi kangamaka ngolo na Nzambi luzingu na yandi ya mvimba, mpi Yehowa sadisaka yandi. Wanzio ya Nzambi bingaka Daniele “muntu ya mfunu mingi” mpi songaka yandi nde “ngemba kuvanda na nge” mpi “vanda ngolo.”—Daniele 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Inki Yehowa silaka Daniele?

¹⁷ Ntangu Daniele vandaka pene-pene ya kulungisa bamvula 100, ziku yandi yantikaka kudiyangisa sambu na mambu yina ke vingila yandi. Keti Daniele vandaka kundima nde yandi ta zinga diaka na bilumbu ke kwisa? Ee! Na nsuka ya mukanda na yandi, Daniele sonikaka lusilu yina Nzambi pesaka yandi: “Kansi nge, kwenda tii na nsuka. Nge ta pema, kansi nge ta telama.” (Daniele 12:13) Daniele zabaka nde bafwa ke pemaka mpi nde “kisalu, lukanu, nzayilu, mpi mayele kele ve na Maziamu,” kisika yina muntu ke kwenda. (Longi 9:10) Ata mpidina, lufwa ta tula ve nsuka na luzingu ya Daniele. Yehowa pesaka yandi lusilu ya kitoko sambu na bilumbu ke kwisa.

¹⁸ Wanzio ya Yehowa zabisaka Daniele nde: “Nge ta telama sambu na kubaka dikabu na nge na nsuka ya bilumbu.” Daniele zabaka ve ntangu mambu yai ta salama. Yandi zabaka nde yandi ta fwa mpi ta kwenda kupema. Kansi ntangu yandi waka lusilu yai, “Nge ta telama sambu na kubaka dikabu na nge,” yandi bakisaka nde yandi ta futumuka na bilumbu ke kwisa. Mambu yai ta salama bamvula mingi na nima ya lufwa na yandi, disongidila “na nsuka ya bilumbu,” to mutindu Biblia ya Yeruzalemi me balulaka yo, “na nsuka ya ntangu.”

19, 20. (a) Inki kuwakana kele na kati ya mambu ya beto me longuka ti mambu yina Marta zabisaka Yezu? (b) Inki beto ta longuka na disolo yina ke landa?

¹⁹ Ya kieleka, Marta vandaka ti bikuma ya mbote ya kundima nde mpangi na yandi Lazare, yina sadilaka Nzambi, “ta futumuka na lufutumuku na kilumbu ya nsuka.” Mambu yina Yehowa silaka Daniele mpi lukwikilu ya ngolo ya Marta sambu na lufutumuku fwete ndimisa beto nde bafwa ta futumuka.

²⁰ Balufutumuku yina salamaka na ntangu ya ntama ke ndimisa beto nde bafwa ta zinga diaka. Beto me mona mpi nde bansadi ya kwikama ya Nzambi, babakala ti bankento, ndimaka kibeni nde bafwa ta futumuka. Keti beto kele ti nzikisa nde Nzambi lenda futumuna muntu bamvula mingi na nima ya kusala lusilu ya kufutumuna yandi? Kana mpidina, yo ta kumisa diaka kivuvu na beto ngolo na lufutumuku. Inki ntangu bafwa ta futumuka? Disolo ya ke landa ta pesa mvutu na bangiufula yai.