1, 2. (a) nki mutindu beto me zaba nde bantu lenda kuma banduku ya Nzambi? (b) Beto ta longuka nki na disolo yai?

BANDA na lubutuku tii na lufwa, beto ke sosaka nde bantu kuzola beto. Bantu ke zolaka kuvanda ti banduku ya ngolo, yina ke zola bo na ntima ya mvimba. Kansi beto ke vandaka ntete-ntete na mfunu ya zola ya Yehowa. Bantu mingi ke ndimaka ve nde muntu lenda kuma nduku ya ngolo ya Nzambi mpi Nzambi kuzola yandi, sambu Nzambi ke monanaka ve mpi yandi kele nkwa-ngolo yonso. Kansi beto me zaba nde yo kele mpidina ve.

² Biblia ke monisa nde bantu ya nkaka kumaka banduku ya Nzambi. Yo yina, beto fwete landa mbandu na bo. Sambu na nki? Sambu kinduku ti Nzambi kele kima ya kuluta mfunu na luzingu ya muntu. Beto baka mbandu ya Abrahami. (Tanga Yakobo 2:23.) Inki sadisaka yandi na kukuma nduku ya Nzambi? Lukwikilu na yandi; nkutu Biblia ke bingaka yandi “tata ya bantu yonso yina kele ti lukwikilu.” (Baroma 4:11)  Ntangu nge ke tadila mbandu na yandi, kudiyula nde, ‘Nki mutindu mono lenda landa mbandu ya Abrahami sambu na kukuma nduku ya ngolo ya Yehowa?’

3, 4. (a) Inki mekaka ngolo lukwikilu ya Abrahami? (b) Inki mutindu lukwikilu sadisaka Abrahami ntangu Nzambi lombaka yandi na kutambika mwana na yandi?

³ Meka kumona na mabanza mutindu Abrahami ke mata ngumba malembe-malembe; yandi kele ti bamvula 125. ^[1] (Tala noti na nsuka ya disolo.) Yandi ke kwenda ti mwana na yandi Izaki, yina kele ti bamvula kiteso ya 25. Izaki ke nata bankuni, Abrahami ke nata mbele ti bima ya nkaka ya kupedisila tiya. Ziku yo vandaka nzietelo mosi ya kuluta mpasi na luzingu ya Abrahami. Yo vandaka ve sambu yandi kumaka mbuta; sambu na ntangu yina, yandi vandaka kaka ti ngolo na nitu. Nzietelo vandaka mpasi sambu Yehowa lombaka yandi na kutambika mwana na yandi!—Kuyantika 22:1-8.

⁴ Ntembe kele ve nde yo mekaka ngolo lukwikilu ya Abrahami. Bantu ya nkaka ke tubaka nde Nzambi kele nku mutindu yandi lombaka Abrahami na kutambika mwana na yandi. Bankaka ke tubaka nde Abrahami ndimaka sambu yandi vandaka kuzola ve mwana na yandi. Bantu ke tubaka mpidina sambu bo me konda lukwikilu mpi bo me zaba ve lukwikilu ya kieleka; bo me zaba mpi ve mambu yina lukwikilu ke pusaka muntu na kusala. (1 Bakorinto 2:14-16) Abrahami lemfukilaka Nzambi, kansi yandi salaka yo ve kukonda kuyindula. Yandi lemfukaka sambu yandi vandaka ti lukwikilu ya kieleka. Yandi zabaka nde Yehowa lenda lomba yandi ve ata fioti kima mosi yina ta pesaka yandi mpasi kukonda nsuka. Abrahami zabaka nde kana yandi lemfuka, Yehowa ta sakumuna yandi ti mwana na yandi. Inki sadisaka Abrahami na kukuma ti lukwikilu yai ya ngolo? Nzayilu mpi mambu yina Nzambi sadilaka yandi.

5. Inki mutindu Abrahami zabaka Yehowa, mpi nki mutindu nzayilu yina sadisaka yandi?

⁵ Nzayilu. Abrahami yelaka na mbanza Ure. Bantu ya Ure mpi tata na yandi vandaka kusambila banzambi ya luvunu. (Yozue  24:2) Kansi nki mutindu Abrahami zabaka Yehowa? Biblia ke monisa nde Semi, mwana ya Noa, vandaka mpangi ya Abrahami. Yandi vandaka na luzingu tii ntangu Abrahami lungisaka bamvula 150. Semi vandaka ti lukwikilu ya ngolo, mpi ziku yandi longaka bampangi na yandi mambu ya Yehowa. Yo ke monana nde yandi muntu longaka mpi Abrahami mambu ya Yehowa; kansi Biblia ke tubila yo mpenza ve. Nzayilu yina sadisaka Abrahami na kuzola Yehowa mpi na kukuma ti lukwikilu ya ngolo.

6, 7. Inki mutindu mambu yina Nzambi sadilaka Abrahami kumisaka lukwikilu na yandi ngolo?

⁶ Mambu yina Nzambi salaka. Inki mutindu mambu yina Yehowa sadilaka Abrahami kumisaka lukwikilu na yandi ngolo? Bantu ke tubaka nde, mambu yina kele na ntima ke pusaka muntu na kusala mambu. Sambu ntima ya Abrahami fulukaka ti mambu ya Nzambi, yandi yantikaka kuzitisa ngolo “Yehowa Nzambi ya Kuluta Zulu, Muntu yina salaka zulu ti ntoto.” (Kuyantika 14:22) Na Biblia, luzitu ya mutindu yina ke tendula “kuwa Nzambi boma.” (Baebreo 5:7) Sambu na kusala kinduku ya ngolo ti Nzambi, beto fwete wa yandi boma. (Nkunga 25:14) Kikalulu yai sadisaka Abrahami na kulemfukila Yehowa.

⁷ Nzambi zabisaka Abrahami ti Sara na kukatuka na mbanza Ure mpi kukwenda na insi ya nzenza. Ata bo kumaka bambuta, yo lombaka nde bo yantika kuzinga na batenta. Abrahami zabaka nde yandi lenda kutana ti bigonsa mingi; kansi yandi lemfukilaka Yehowa. Yo yina Nzambi sakumunaka mpi taninaka yandi. Mu mbandu, ntangu bo vandaka kusosa kubotula Abrahami nkento na yandi ya kitoko, Sara, mpi kufwa Abrahami, Yehowa taninaka bo zole mbala mingi na mutindu ya kuyituka. (Kuyantika 12:10-20; 20:2-7, 10-12, 17, 18) Mambu yina Nzambi sadilaka Abrahami kumisaka lukwikilu na yandi ngolo.

8. Inki mutindu beto lenda kuma ti nzayilu mpi kuzaba mambu mingi ya Yehowa, yina ta kumisa kinduku na beto ti yandi ngolo?

⁸ Keti beto lenda sala kinduku ya ngolo ti Yehowa? Ee! Kansi beto fwete longuka ntete mambu ya Yehowa bonso Abrahami. Beto mpi, beto lenda kuma ti nzayilu ya me fwana mpi kutula dikebi na mambu yina Nzambi ke sadilaka beto. Beto me zaba mambu mingi bubu yai kuluta Abrahami. (Daniele 12:4; Baroma 11:33) Biblia me fuluka ti nzayilu ya “Muntu yina salaka zulu ti ntoto.” Mambu yina beto ke longukaka ke sadisaka beto na kuzola Yehowa mpi kuzitisa yandi mingi. Kuzola Nzambi mpi kuzitisa yandi ke sadisaka beto na kulemfukila yandi. Kana beto sala mpidina, yandi ta tanina mpi ta  sakumuna beto; beto ta zaba diaka mambu mingi ya Nzambi mpi yo ta kumisa lukwikilu na beto ngolo. Kusadila Yehowa na ntima ya mvimba ta pesa beto kiese mpi ngemba. (Nkunga 34:8; Bingana 10:22) Kana beto kele ti nzayilu ya mingi mpi ke tula dikebi na mambu yina Nzambi ke sadila beto, kinduku na beto ti yandi ta kuma diaka ngolo.

9, 10. (a) Bantu ke salaka nki sambu na kukumisa kinduku na bo ngolo? (b) Inki ke monisa nde Abrahami vandaka kubaka kinduku na yandi ti Yehowa na mbalu mpi kukumisa yo ngolo?

⁹ Kinduku ya ngolo kele bonso kimvwama. (Tanga Bingana 17:17.) Yo kele ve bonso dilonga mosi ya ntalu yina bo me tula na nzo kaka sambu na kukumisa nzo kitoko. Kinduku kele bonso kintuntu yina bo fwete losilaka masa mpi kutanina sambu yo yela. Abrahami vandaka kutanina kinduku na yandi ti Yehowa mpi kubaka yo na mbalu. Inki mutindu?

¹⁰ Abrahami kumaka diaka kuwa Nzambi boma mingi mpi kulemfukila yandi. Mu mbandu, ntangu yandi kumaka na Kanana ti dibuta mpi bansadi na yandi, yandi vandaka kulanda kaka lutwadisu ya Yehowa sambu na kubaka balukanu ya nene to ya fioti. Ntangu Abrahami vandaka ti bamvula 99, disongidila mvula mosi na ntwala nde Izaki kubutuka, Yehowa lombaka yandi na kuyotisa babakala yonso yina vandaka ti yandi. Keti Abrahami lemfukilaka Yehowa, to yandi pesaka bikuma sambu na kubuya? Ve, yandi tudilaka Yehowa ntima mpi lemfukilaka yandi na “kilumbu yina kibeni.”—Kuyantika 17:10-14, 23.

11. Sambu na nki lufwa ya Sodome mpi Gomore pesaka Abrahami mpasi, mpi nki mutindu Yehowa sadisaka yandi?

¹¹ Sambu Abrahami vandaka kulemfukila Nzambi ntangu yonso ata na mambu ya fioti-fioti, kinduku na bo kumaka ngolo. Yandi vandaka ve na keti-keti ya kulomba Nzambi konso kima yina, ata lusadisu na ntangu ya mpasi. Mu mbandu, Abrahami waka mpasi ntangu Yehowa tubaka nde yandi fwete fwa bambanza Sodome mpi Gomore. Sambu na nki? Yandi yindulaka nde Nzambi ta fwa bantu ya mbote ti bantu ya mbi. Ziku Abrahami vandaka kuwa boma sambu mwana-mpangi na yandi Loti ti dibuta na yandi vandaka na Sodome. Kansi Abrahami tulaka ntima na Yehowa, “Zuzi ya ntoto ya mvimba;” yo yina, na kudikulumusa yonso, yandi zabisaka Yehowa susi na yandi. Yehowa vandaka ntima-nda ntangu yandi vandaka kuwidikila nduku na yandi; yandi monisaka Abrahami nde yandi kele Nzambi ya mawa. Yehowa tendudilaka yandi mpi nde, kana yandi me baka lukanu ya kufwa kimvuka mosi ya bantu, yandi ke vilaka ve bantu ya mbote mpi ke gulusaka bo.—Kuyantika 18:22-33.

12, 13. (a) Inki mutindu nzayilu ya Abrahami mpi mambu yina Yehowa sadilaka yandi sadisaka yandi? (b) Inki ke monisa nde Abrahami vandaka kutudila Yehowa ntima?

¹² Yo ke pwelele nde nzayilu mpi mambu yina Yehowa sadilaka Abrahami sadisaka yandi  na kukumisa kinduku na yandi ti Yehowa ngolo. Yo yina, ntangu Yehowa songaka Abrahami na kutambika mwana na yandi, Abrahami vilaka ve nde Yehowa kele Nzambi ya ntima-nda, ya mawa, ya bantu fwete tudila ntima, mpi ya ke taninaka. Abrahami vandaka ti kivuvu nde Yehowa lenda soba ve na kintulumukina mpi kukuma nku to ntima-mbi! Inki ke pusa beto na kutuba mpidina?

¹³ Na ntwala ya kukwenda na ngumba, Abrahami zabisaka bansadi na yandi nde: “Beno bikala awa ti mpunda, kansi mono ti mwana, beto ta kwenda kuna mpi ta sambila, na nima beto ta kwisa kuvutuka na beno.” (Kuyantika 22:5) Inki Abrahami zolaka kutuba? Mutindu Abrahami zabaka nde yandi ke kwenda kutambika Izaki, keti yandi kusaka ntangu yandi tubaka nde yandi ta vutuka ti Izaki? Ve. Biblia ke tuba nde Abrahami zabaka nde ata Izaki kufwa, Yehowa ta futumuna yandi. (Tanga Baebreo 11:19.) Abrahami zabaka nde Yehowa pesaka yandi mwana ata yandi ti Sara lutisaka bamvula ya kubuta. (Baebreo 11:11, 12, 18) Yo yina yandi bakisaka nde Yehowa kele ti ngolo ya kusala mambu yonso. Abrahami zabaka ve mambu yina zolaka kusalama kilumbu yango. Kansi yandi vandaka ti lukwikilu nde Yehowa lenda futumuna Izaki sambu na kulungisa balusilu na yandi yonso. Yo yina, Biblia ke bingaka Abrahami “tata ya bantu yonso yina kele ti lukwikilu.”

14. Inki mambu nge ke monaka mpasi na kisalu ya Yehowa, mpi nki mutindu mbandu ya Abrahami lenda sadisa nge?

¹⁴ Bubu yai Yehowa ke lombaka beto ve na kutambika bana na beto, kansi yandi ke lombaka beto na kuzitisa bansiku na yandi. Bantangu ya nkaka beto lenda bakisa ve mbote bansiku yango to kumona yo mpasi. Keti mambu yai me kuminaka nge? Mu mbandu, bampangi ya nkaka ke monaka kisalu ya kusamuna mpasi. Ziku bo ke vandaka nsoni-nsoni mpi ke kukaka ve kusolula ti bantu ya bo me zaba ve. Bampangi ya nkaka ke waka boma ya kuvanda ya kuswaswana ti banduku ya kisalu to ya nzo-nkanda. (Kubasika 23:2; 1 Batesalonika 2:2) Kana nge ke kuka ve kusala kima mosi ya Nzambi ke lomba nge, yindula mbandu ya mbote ya lukwikilu mpi ya kikesa ya Abrahami. Kuyindulula bambandu ya babakala mpi bankento ya lukwikilu, ya ntangu ya ntama, ta pusa beto na kulanda mbandu na bo mpi kukwenda pene-pene ya Nduku na beto, Yehowa.—Baebreo 12:1, 2.

15. Sambu na nki beto lenda tuba nde Abrahami waka ve mpasi na nima, mutindu yandi lemfukilaka Yehowa?

¹⁵ Keti na nima, Abrahami waka mpasi na ntima mutindu yandi zitisaka bansiku ya Yehowa? Biblia ke tuba nde Abrahami “fwaka na nima ya kuzinga luzingu mosi ya mbote mpi ya nda, yandi kumaka mununu mpi vandaka na luzingu ya kiese.” (Kuyantika 25:8) Ntangu Abrahami kumaka ti bamvula 175,  yandi lendaka kuyibuka luzingu na yandi ya nda mpi kuwa kiese. Sambu na nki? Sambu kinduku na yandi ti Yehowa vandaka kima mosi ya kuluta mfunu kibeni. Kansi, ntangu Biblia ke tuba nde Abrahami ‘zingaka luzingu mosi ya nda mpi kumaka mununu,’ yo ke tendula ve nde yandi vandaka diaka ve ti nzala ya kuzinga mingi.

16. Inki mambu ta pesa Abrahami kiese na Paladisu?

¹⁶ Biblia ke tuba nde Abrahami “vandaka kuvingila mbanza yina kele ti bafondasio ya kieleka, yina Nzambi salaka pula na yo mpi tungaka.” (Baebreo 11:10) Abrahami vandaka ti kivuvu nde kilumbu mosi yandi ta mona mbanza yina, Kimfumu ya Nzambi yina ta yala ntoto. Ee yandi ta mona yo! Yindula kiese yina Abrahami ta wa ntangu yandi ta zinga na Paladisu awa na ntoto mpi ta landa na kukumisa ngolo kinduku na yandi ti Nzambi. Yandi ta vanda na kiese ya kuzaba nde lukwikilu na yandi sadisaka bansadi ya Nzambi na nsungi ya bamvula mingi. Na Paladisu, yandi ta bakisa nde kimenga yina Nzambi lombaka yandi na Ngumba ya Moria vandaka kifwani ya kimenga mosi ya nene. (Baebreo 11:19) Yandi ta zaba mpi nde, mpasi yina yandi waka ntangu yandi vandaka kudibongisa sambu na kutambika mwana na yandi Izaki, me sadisaka bantu mingi ya kwikama; bo me bakisaka nde, bonso Abrahami, Yehowa waka mpasi ntangu yandi pesaka kimenga ya Mwana na yandi Yezu Kristu sambu na kugulusa bantu. (Yoane 3:16) Mbandu ya Abrahami ke sadisaka beto na kuvanda na ntonda sambu na nkudulu, dikabu ya ke monisaka zola ya kuluta nene ya Nzambi!

17. Inki lukanu nge me baka, mpi nki beto ta longuka na disolo yina ke landa?

¹⁷ Beto fwete baka lukanu ya kuvanda ti lukwikilu bonso Abrahami. Beto fwete vanda ti nzayilu mpi kuyibuka mambu yina Nzambi me sadilaka beto. Kana beto ke landa kulonguka mambu ya Yehowa mpi ke lemfukila yandi, yandi ta sakumuna mpi ta tanina beto. (Tanga Baebreo 6:10-12.) Bika Yehowa kuvanda nduku na beto ya mvula na mvula! Na disolo yina ke landa, beto ta longuka bambandu ya bantu tatu ya kwikama yina kumaka banduku ya ngolo ya Nzambi.