1, 2. (a) Inki bampangi mingi ke tubaka na yina me tala kimpeve? (b) Inki bangiufula ya mfunu beto ta tadila na disolo yai?

MPANGI-NKENTO mosi na Canada ke tuba nde kuvanda muntu ya kimpeve to kuvanda ti mabanza ya kimpeve me kumisaka yandi muntu ya kiese mpi me sadisaka yandi na kununga bampasi. Mpangi-bakaka mosi na Brésil ya me sala bamvula 23 na makwela ke tuba nde kuvanda ti mabanza ya kimpeve me sadisaka yandi ti nkento na yandi na kuzinga na kiese na makwela. Mpangi-bakala mosi na Philippines ke tuba nde kuvanda ti mabanza ya kimpeve me sadisaka yandi na kuvanda na ngemba mpi kuzinga mbote ti bampangi ya mitindu yonso.

² Yo kele pwelele nde bantu ya kimpeve ke bakaka mambote mingi. Inki beto lenda sala sambu na kukumisa diaka ngolo kimpeve na beto mpi kubaka mambote mingi? Ntete, beto fwete bakisa mambu yina Biblia ke tuba sambu na bantu ya kimpeve, disongidila bayina mpeve santu ke twadisaka luzingu na bo mpi bo ke yindulaka bonso Yehowa. Disolo yai ta pesa mvutu na bangiufula yai ya  mfunu. (1) Kuvanda muntu ya kimpeve to kuvanda ti mabanza ya kimpeve ke tendula nki? (2) Inki bambandu ta sadisa beto na kukumisa ngolo kimpeve na beto? (3) Inki mutindu bikesa ya beto ke salaka sambu na kukuma “ti mabanza ya Kristu” ta sadisa beto na kukuma bantu ya kimpeve?

3. Inki mutindu Biblia ke swaswanisa muntu ya kinsuni ti muntu ya kimpeve?

³ Ntumwa Polo ke sadisa beto na kubakisa luswaswanu na kati ya “muntu ya kimpeve” ti “muntu ya kinsuni.” (Tanga 1 Bakorinto 2:14-16.) Muntu ya kinsuni “ke ndimaka ve mambu ya mpeve ya Nzambi, sambu yo kele buzoba sambu na yandi; mpi yandi lenda zaba yo ve.” Kansi, muntu ya kimpeve “ke fimpaka mambu yonso” mpi yandi ke vandaka ti “mabanza ya Kristu,” disongidila yandi ke salaka bikesa sambu na kuyindula bonso Kristu. Polo ke siamisa beto na kuvanda bantu ya kimpeve. Inki luswaswanu ya nkaka kele na kati ya muntu ya kinsuni ti muntu ya kimpeve?

4, 5. Inki mutindu beto lenda zaba muntu ya kinsuni?

⁴ Inki mutindu muntu ya kinsuni ke yindulaka? Muntu ya kinsuni ke landaka mabanza ya nsi-ntoto ya kuvanda ti banzala ya mbi. Polo bingaka mabanza yango, “mpeve yina ke sala ntangu yai na bana ya kukonda bulemfu.” (Baefezo 2:2) Mpeve ya mutindu yai ke pusaka bantu mingi na kulanda bikalulu ya bantu yina ke zingaka pene-pene ti bo. Bo ke salaka kaka mambu yina ke sepedisaka bo, kukonda kutula dikebi na bansiku ya Nzambi. Muntu ya kinsuni ke yindulaka mingi bima ya kinsuni mpi ke monaka nde kiyeka, mbongo mpi banswa na yandi kele mfunu kuluta bima yonso.

⁵ Muntu ya kinsuni ke salaka mambu yina Biblia ke bingaka “bisalu ya nitu.” (Bagalatia 5:19-21) Na mukanda ya ntete yina Polo sonikilaka Bakristu ya Korinto, yandi tubilaka mambu ya nkaka yina bantu ya kinsuni ke salaka. Bo ke sosaka ve kuwakana ti bantu, bo ke kabulaka bantu, ke siamisaka bantu na kutula mavwanga, bo ke fundanaka na batribinale, ke zitisaka ve bantu ya kele ti kiyeka mpi kudia ti kunwa ke bakaka kisika ya ntete na luzingu na bo. Muntu ya kinsuni ke kukaka ve kuyala nzala na yandi ya kusala mambi. (Bingana 7:21, 22) Yude tubaka nde Yehowa lenda katula mpeve na yandi na bantu ya kinsuni.—Yude 18, 19.

6. Inki mutindu beto lenda zaba muntu ya kimpeve?

⁶ Kansi muntu ya kimpeve ke tulaka dikebi mingi na kinduku na yandi ti Nzambi. Yandi ke bikaka mpeve ya Nzambi kutwadisa yandi mpi ke salaka ngolo na kulanda mbandu ya Yehowa. (Baefezo 5:1) Yandi ke salaka bikesa sambu na kubakisa mabanza ya Yehowa mpi kutadila mambu bonso Yehowa. Yandi ke ndimaka na ntima ya mvimba nde Nzambi kele mpi ke zitisaka bansiku ya Yehowa na mambu yonso ya luzingu. (Nkunga 119:33; 143:10) Yandi ke kudipesaka ve na “bisalu ya nitu” kansi yandi ke yedisaka “mbuma ya mpeve.” (Bagalatia 5:22, 23) Sambu na kubakisa mbote ntendula ya kuvanda muntu ya kimpeve, tadila mbandu yai: Kana muntu ke sala kisalu mbote bo ke bingaka yandi muntu ya me zaba kisalu, mutindu mosi kana muntu ke kudipesa na mambu ya kimpeve, bo ke bingaka yandi muntu ya kimpeve.

7. Inki Biblia ke tuba sambu na bantu ya kimpeve?

⁷ Yezu tubaka nde bantu ya kimpeve ke vandaka na kiese. Matayo 5:3 ke tuba nde: “Kiese na bantu yina ke bakisaka mbote nde bo kele ti nzala ya mambu ya kimpeve, sambu Kimfumu ya zulu kele ya bo.” Baroma 8:6 ke tendula nde sambu na kuzinga mbote, beto fwete yindula mutindu Yehowa ke yindulaka, verse yango ke tuba nde: “Kutula mabanza na banzala ya nitu ke tendula lufwa, kansi kutula mabanza  na mpeve ke tendula luzingu mpi ngemba.” Kana beto kele bantu ya kimpeve, banda bubu yai beto ta zinga na ngemba ti Nzambi, beto mosi ta vanda na ngemba mpi beto ta vanda ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula.

8. Sambu na nki yo lenda vanda mpasi na kukuma muntu ya kimpeve mpi kutanina kimpeve?

⁸ Beto ke zinga na nsi-ntoto ya mbi. Sambu bantu mingi kele ve ti mabanza ya Nzambi, beto fwete sala bikesa sambu na kutanina mabanza na beto. Kana beto ke fulusa ve mabanza na beto ti bangindu ya Yehowa, nsi-ntoto ta fulusa mabanza na beto ti bangindu ya kinsuni mpi mabanza ya nsi-ntoto. Inki beto fwete sala sambu mambu yai kukumina beto ve? Inki mutindu beto lenda kumisa ngolo kimpeve na beto?

9. (a) Inki lenda sadisa beto na kukuma bantu ya kimpeve? (b) Inki bambandu ya mbote beto ta tubila?

⁹ Mutindu mwana ke talaka mambu yina bibuti na yandi ke salaka mpi ke landaka mbandu na bo ya mbote, beto fwete longuka mambu ya mbote na bantu yina kele banduku ya ngolo ya Yehowa mpi kulanda mbandu na bo. Yo ta sadisa beto na kukuma bantu ya kimpeve. Kansi beto fwete landa ve mambu yina bantu ya kinsuni ke salaka. (1 Bakorinto 3:1-4) Biblia ke tubila bambandu ya bantu ya kimpeve mpi ya kinsuni. Beto tubila bambandu yai ya mbote: Yakobi, Maria mpi Yezu.

10. Inki mutindu Yakobi monisaka nde yandi vandaka muntu ya kimpeve?

¹⁰ Yakobi kutanaka ti bampasi yina beto ke kutana ti yo bubu yai. Ezau, mpangi na yandi ya divumu mosi, zolaka kufwa yandi. Bokilo na yandi ya bakala vandaka kuyiba yandi na mayele. Kansi Yakobi landaka kutanina lukwikilu ya ngolo na mambu yina Yehowa silaka Abrahami. Yakobi zabaka nde dibuta na yandi mpi ta baka mambote ya lusilu yina, yo yina yandi taninaka mbote bantu ya dibuta na yandi. (Kuyantika  28:10-15) Ata bantu ya bilumbu na yandi vandaka ti mabanza ya kinsuni, Yakobi landaka ve bangindu na bo mpi yandi vilaka ve balusilu ya Yehowa. Mu mbandu, ntangu Yakobi bakisaka nde mpangi na yandi ke sosa kufwa yandi, yandi bondilaka Yehowa na kugulusa yandi mpi sambaka nde: “Nge tubaka nde: ‘Mono ta sadila nge kibeni mambu ya mbote, mpi mono ta kumisa bana na nge bonso bambuma ya zelo ya nzadi-mungwa.’” (Kuyantika 32:6-12) Yakobi vandaka ti lukwikilu ya ngolo na balusilu ya Yehowa, yandi monisaka yo na mutindu na yandi ya kuzinga.

11. Inki ke ndimisa beto nde Maria vandaka nkento ya kimpeve?

¹¹ Beto tubila fioti Maria. Yehowa ponaka yandi na kuvanda mama ya Yezu sambu yandi vandaka nkento ya kimpeve. Tanga mambu yina Maria tubaka ntangu yandi kwendaka kutala mpangi na yandi Zekaria ti Elizabeti. (Tanga Luka 1:46-55.) Mambu yai ke monisa nde Maria vandaka kuzola Ndinga ya Nzambi mpi yandi zabaka Masonuku ya Kiebreo mbote. (Kuyantika 30:13; 1 Samuele 2:1-10; Malaki 3:12) Ata ntangu Maria kwelanaka ti Yozefi, bo vingilaka tii ntangu Yezu butukaka sambu na kuvukisa nitu. Bo bakisaka nde mukumba yina Nzambi pesaka bo vandaka mfunu mingi kuluta banzala na bo ya nitu. (Matayo 1:25) Diaka, Maria vandaka kutula dikebi na mambu yonso yina vandaka kusalama ntangu Yezu vandaka kuyela mpi yandi vandaka kuwidikila mambu yina Yezu vandaka kulonga. Maria “vandaka kubumba mbote-mbote mambu yai yonso na ntima na yandi.” (Luka 2:51) Yo kele pwelele nde Maria vandaka kutula dikebi mingi na balusilu ya Nzambi ya me tala Mesia. Keti beto lenda landa mbandu ya Maria mpi kusala ntangu yonso mambu yina ke sepedisa Nzambi?

12. (a) Inki mutindu Yezu landaka mbandu ya Tata na yandi? (b) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

¹² Yezu kele mbandu ya kuluta mbote na bantu yonso ya kimpeve. Ntangu yandi vandaka na ntoto, yandi monisaka nde yandi ke landaka mbandu ya Tata na yandi. Yezu vandaka kuyindula mpi kusala mambu bonso Yehowa. Yandi salaka luzolo ya Nzambi mpi zitisaka bansiku na yandi. (Yoane 8:29; 14:9; 15:10) Mu mbandu, fwanisa ntima-mawa ya Yehowa yina Yezaya tubilaka ti ntima-mawa ya Yezu yina Marko tubilaka. (Tanga Yezaya 63:9; Marko 6:34.) Keti nge ke vandaka ntangu yonso ya kuyilama na kumonisila bantu mawa mpi kusadisa bo sambu na kulanda mbandu ya Yezu? Keti nge ke landaka mbandu ya Yezu ya kulonga mingi nsangu ya mbote? (Luka 4:43) Bantu ya kimpeve ke wilaka bantu mawa mpi ke sadisaka bo.

13, 14. (a) Inki malongi beto lenda baka na bampangi ya kimpeve? (b) Pesa mbandu.

¹³ Bubu yai, bampangi mingi kele bantu ya kimpeve, bo ke salaka bikesa sambu na kulanda mbandu ya Kristu. Bo ke samunaka ti kikesa, kele ti kikalulu ya kuyamba bantu, mpi ke wilaka bantu mawa. Ata bo kele ve bantu ya kukuka, bo ke salaka bikesa ya kuyedisa bikalulu ya mbote mpi kusala mambu yina Yehowa ke zolaka. Mpangi Rachel na Brésil ke tuba nde: “Mono vandaka kuzola kulwata bilele ya mpa yina nsi-ntoto ke basisa. Yo yina, kulwata na mono vandaka ve ya bukati-kati. Kansi kieleka me sobaka mono, mono me kumaka muntu ya kimpeve. Kusala bansoba yina vandaka ve pete, kansi yo me sadisaka mono na kukuma na kiese mpi kuvanda ti luzingu ya mbote.”

¹⁴ Mpangi-nkento Reylene na Philippines vandaka mpi ti mambu yina vandaka kuyangisa yandi. Ata yandi vandaka Mbangi ya Yehowa, yandi kudipesaka na banzo-nkanda  ya nda sambu na kuzwa kisalu ya mbote. Malembe-malembe yandi vandaka diaka ve kubaka mambu ya kimpeve na mbalu. Yandi ke tuba nde, “Mono bakisaka nde kima mosi ke konda na luzingu na mono, kima mosi ya mfunu mingi kuluta kisalu na mono.” Mpangi Reylene sobaka mabanza na yandi, yandi kumaka kutula kisalu ya Yehowa na kisika ya ntete. Yandi me monaka kieleka ya lusilu ya Yehowa yina kele na Matayo 6:33, 34. Yandi ke tuba nde: “Mono ke ndima kibeni nde Yehowa ta lungisa bampusa na mono!” Ziku bampangi mingi na dibundu na beno ke tulaka kisalu ya Yehowa na kisika ya ntete. Bikesa yina bo ke salaka sambu na kulanda mbandu ya Kristu, ke pusaka beto na kulanda mbandu na bo ya mbote.—1 Bakorinto 11:1; 2 Batesalonika 3:7.

15, 16. (a) Inki beto fwete sala sambu na kulanda mbandu ya Yezu? (b) Inki ta sadisa beto na kukuma ti “mabanza ya Kristu”?

¹⁵ Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Kristu? Mukanda ya 1 Bakorinto 2:16 ke tuba nde beto fwete vanda ti “mabanza ya Kristu.” Baroma 15:5 ke tuba nde beto kuma ti “mabanza ya mutindu mosi ti yina Kristu Yezu vandaka na yo.” Sambu na kulanda mbandu ya Kristu, beto fwete longuka mutindu yandi vandaka kuyindula, kutadila mambu mpi kusala mambu. Yezu vandaka kubaka kinduku na yandi ti Nzambi na mbalu kuluta bima yonso. Kana beto ke landa mbandu ya Yezu, pana beto ke landa mpi mbandu ya Yehowa. Yo yina, yo kele mfunu mingi nde beto kuma kuyindula bonso Yezu.

¹⁶ Inki lenda sadisa beto na kukuma kuyindula bonso Yezu? Balongoki ya Yezu monaka mutindu yandi vandaka kusala bimangu, bo vandaka kuwidikila yandi ntangu yandi vandaka kulonga bantu, bo monaka mutindu yandi vandaka kusadila bantu yonso mambu mpi mutindu yandi vandaka kubika mabanza ya Yehowa kutwadisa yandi. Yo yina bo tubaka nde: “Beto kele bambangi ya mambu yonso yina yandi salaka.” (Bisalu 10:39) Bubu yai, beto lenda mona diaka ve Yezu. Kansi Baevanzile ke sadisaka beto na kuzaba yandi mbote-mbote. Kana beto ke tanga mpi ke yindulula mingi mukanda ya Matayo, Marko, Luka, mpi Yoane, beto ta longuka mambu mingi yina ta sadisa beto na kuzaba mutindu Yezu vandaka kuyindula. Kuzaba mabanza ya Yezu ta sadisa beto na ‘kulanda bitambi na yandi mbote-mbote’ sambu beto kuma “ti mabanza ya mutindu mosi” ti yandi.—1 Piere 2:21; 4:1.

17. Inki mutindu kuyindula bonso Yezu ta sadisa beto?

¹⁷ Inki mambote beto ta baka kana beto ke yindula bonso Kristu? Muntu ya ke diaka mbote ke kumaka ti sante ya mbote. Kiteso mosi mpi, kufulusa mabanza na beto ti bangindu ya Kristu ta kumisa kimpeve na beto ngolo. Malembe-malembe, beto ta kuma kubakisa bangindu na yandi na konso diambu. Ebuna, balukanu na beto ta sepedisaka Nzambi mpi kansansa na beto ta vandaka bunkete. Keti mambu yai ke ndimisa nge ve nde yo kele mbote kibeni na ‘kulwata Mfumu Yezu Kristu’?—Baroma 13:14.

18. Inki beto me longuka na yina me tala kuvanda muntu ya kimpeve?

¹⁸ Disolo yai me sadisa beto na kubakisa ntendula ya kuvanda muntu ya kimpeve. Beto me baka malongi na bambandu ya bantu yina ndimaka lutwadisu ya mpeve santu. Beto me bakisa mpi nde kuvanda ti “mabanza ya Kristu” ke sadisaka beto na kuyindula bonso Yehowa mpi kukuma banduku na yandi. Kansi kele diaka ti mambu mingi yina beto lenda longuka. Mu mbandu: Inki mutindu beto lenda zaba kana kimpeve na beto kele ngolo? Inki lenda sadisa beto na kukuma ngolo na kimpeve? Inki mutindu kimpeve ya mbote ke sadisaka beto na luzingu? Disolo ya ke landa ta pesa mvutu na bangiufula yai.