1. Inki bampasi Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kutanaka ti yo?

NA KATI-KATI ya mvu 62 ti 64, ntumwa Piere sonikilaka Bakristu yina “panzanaka na Ponti, na Galatia, na Kapadosia, na Azia, mpi na Bitinia.” (1 Piere 1:1) Bampangi yai katukaka na bisika ya kuswaswana. Bo kutanaka ti “mimekamu ya ngolo,” to mbangika mpi bo vandaka na mfunu ya kikesa mpi ya lutwadisu. Yo vandaka nsungi mosi ya mbi kibeni. Piere sonikaka nde: “Nsuka ya bima yonso me finama.” Na nima ya bamvula fioti mpamba, bo ta fwa Yeruzalemi. Inki sadisaka Bakristu na bantangu yina ya mpasi?—1 Piere 4:4, 7, 12.

2, 3. Sambu na nki Piere siamisaka bampangi na kumonisa kikalulu ya kuyamba banzenza? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

² Piere siamisaka bampangi na ‘kumonisa kikalulu ya kuyamba banzenza.’ (1 Piere 4:9) Ngogo ya Kigreki ya bo me balula na “kikalulu ya kuyamba banzenza” ke tendula “kumonisila banzenza zola, to kusadila banzenza mambote.” Kansi Piere vandaka kusiamisa Bakristu na kumonisa kikalulu ya kuyamba bampangi ya nkaka, ata bo me zabanaka mpi vandaka kusala mambu kumosi. Inki mutindu kikalulu ya kuyamba banzenza sadisaka bo?

³ Yo sadisaka bampangi na kukuma banduku. Inki mutindu kikalulu yai me sadisaka nge? Keti nge ke yibuka ntangu ya mbote yina  nge lutisaka na nzo ya mpangi mosi yina bingisaka nge? Kana nge bingisa mpangi mosi na nzo na nge, beno ta kuma banduku ya ngolo. Kubingisa bampangi na nzo ta sadisa beto na kuzaba bo mbote kibeni. Yo lombaka nde Bakristu yina zingaka na bilumbu ya Piere kukumisa kinduku na bo ngolo sambu bampasi kumaka mingi. Na ‘bilumbu yai ya nsuka,’ beto fwete kumisa mpi kinduku na beto ti bampangi ngolo.—2 Timoteo 3:1.

4. Inki bangiufula beto ta tadila na disolo yai?

⁴ Inki mutindu beto lenda monisa kikalulu ya kuyamba bampangi? Inki lenda kanga beto nzila ya kumonisa kikalulu yai mpi nki mutindu beto lenda yedisa kikalulu ya kuyamba bampangi? Inki bikalulu beto fwete monisa ntangu mpangi me bingisa beto na nzo na yandi?

5. Inki mutindu beto lenda monisa kikalulu ya kuyamba banzenza na balukutakanu?

⁵ Na balukutakanu: Yehowa mpi dibundu na yandi ke bingisaka beto na balukutakanu. Beto ke zolaka nde bantu yonso yina ke kwisa na balukutakanu kudiwa mbote, mingi-mingi bantu ya mpa. (Baroma 15:7) Bo kele mpi bantu yina Yehowa me bingisa, beto fwete sadisa bo na kudiwa mbote, ata bo kele nki mutindu to bo me lwata nki mutindu. (Yakobo 2:1-4) Kana muntu mosi me vanda kaka yandi mosi, keti nge lenda lomba yandi na kuvanda ti nge? Yandi ta tonda nge kana nge ke sadisa yandi na kubakisa manaka ya lukutakanu to na kuzwa baverse yina bo ke tanga. Yai kele mutindu ya mbote ya kumonisa “kikalulu ya kuyamba banzenza.”—Baroma 12:13.

6. Banani beto fwete monisila kibeni kikalulu ya kuyamba?

⁶ Kubingisa muntu sambu na kudia: Na ntangu ya ntama bantu vandaka kumonisa kikalulu ya kuyamba banzenza ntangu bo vandaka kubingisa bantu ya nkaka na kudia, sambu na kumonisa nde bo ke zola kusala kinduku ti bo mpi kuzinga na ngemba. (Kuyantika 18:1-8; Bazuzi 13:15; Luka 24:28-30) Banani beto fwete monisila kibeni kikalulu yai? Ntete-ntete bampangi na dibundu. Mutindu mambu ya nsi-ntoto ke beba, beto fwete kangama ti bampangi mpi kuvanda banduku na bo ya ngolo. Na 2011, Nto-Kimvuka sobaka ntangu yina dibuta ya Betele ya États-Unis vandaka Kulonguka Nzozulu ya Nkengi. Bo vandaka kusala yo ntete na 18h45 mpi bo kumaka kusala yo na 18h15. Sambu na nki? Sambu lukutakanu ta kuma kumana na ntwala, bampangi ya Betele ta zwa ntangu ya kukwenda na bashambre ya bampangi yina bingisaka bo to bo mpi lenda bingisa bampangi ya nkaka na bashambre na bo. Babetele ya nkaka mpi sobaka manaka na bo. Yo me sadisaka bampangi ya Betele na kuzabana.

7, 8. Inki mutindu beto lenda monisa kikalulu ya kuyamba mitubi ya nzenza?

⁷ Bantangu ya nkaka bampangi ya mabundu ya nkaka, bankengi ya nziunga to mimonisi ya Betele ke kwisaka kusala badiskure na mabundu na beto. Keti beto lenda sadila mabaku yai sambu na kubingisa bampangi yai? (Tanga 3 Yoane 5-8.) Beto lenda bingisa bo na nzo sambu na kudia.

⁸ Mpangi-nkento mosi na États-Unis ke yibuka nde: “Bamvula mingi, mono ti bakala na mono vandaka kubingisa bampangi yina ke salaka badiskure mpi bankento na bo.” Yandi monaka nde mambu yonso yina bo vandaka kutuba vandaka mbote mpi vandaka kukumisa ngolo lukwikilu na bo. Yandi ke tuba nde: “Beto ke kudiyangisaka ve sambu na yo ata fioti.”

9, 10. (a) Banani beto lenda pesa kisika ya kulala? (b) Keti bampangi yina kele ti banzo ya fioti lenda yamba banzenza? Pesa mbandu.

⁹ Banzenza yina ke salaka bilumbu mingi: Na ntangu ya ntama, bantu vandaka ti kikalulu ya kupesa banzenza kisika ya kulala. (Yobi 31:32; Filemoni 22) Bubu yai, beto fwete pesa mpi banzenza kisika ya kulala. Mbala mingi bankengi ya nziunga ke vandaka ti mfunu ya kisika ya kulala ntangu bo ke kwendaka kutala  mabundu. Bana ya banzo-nkanda ya Kimfumu mpi bampangi yina ke tungaka bisika ya lusambu ke vandaka mpi ti mfunu ya bisika ya kulala. Inki mutindu beto lenda sadisa bampangi yina banzo na bo me beba na bisumbula? Beto lenda pesa bo bisika tii ntangu bo ta zwa banzo na bo mosi. Beto fwete yindula ve nde kaka bampangi yina kele ti banzo ya nene fwete yamba banzenza. Ziku bo me yambaka banzenza mingi. Keti nge lenda pesa bampangi kisika ya kulala ata nzo na nge kele fioti?

¹⁰ Mpangi-bakala mosi na Corée du Sud ke yibuka ntangu bana ya nzo-nkanda ya Kimfumu vandaka kulala na nzo na yandi. Yandi ke tuba nde: “Ntete, mono vandaka kuwa boma na kuyamba bampangi sambu beto vandaka me kwelana ntama mingi ve mpi nzo na beto vandaka fioti. Kansi beto vandaka na kiese mingi ntangu beto yambaka bampangi. Sambu beto vandaka me kwelana ntama mingi ve, bambandu na bo sadisaka beto na kumona kiese yina bankwelani ke vandaka na yo ntangu bo ke sadila Yehowa mpi ke lungisa balukanu na bo ya kimpeve.”

11. Sambu na nki beto fwete yamba bampangi yina me kwisa na dibundu na beto?

¹¹ Bampangi yina me kwisa na dibundu na beto: Bampangi to mabuta ya nkaka lenda kwisa na dibundu na beno. Bo lenda kwisa sambu na kusadisa dibundu na beno. Bo lenda vanda mpi bapasudi-nzila yina bo me tinda na dibundu na beno. Yo kele nsoba ya nene sambu bo fwete yikama ti bwala ya mpa, dibundu ya mpa mpi nkutu kulonguka ndinga to mutindu bantu ke zingaka na bwala yina. Keti nge lenda bingisa bo na nzo sambu na kudia to kukwenda kisika mosi buna? Yo ta sadisa bo na kuzwa banduku ya mpa mpi kuyikama ti bansoba yina bo me sala.

12. Inki ke monisa nde yo ke lombaka kaka ve kuvanda ti bima mingi sambu na kuyamba banzenza?

¹² Yo ke lomba kaka ve kuvanda ti bima mingi sambu na kumonisa kikalulu ya kuyamba banzenza. (Tanga Luka 10:41, 42.) Mpangi mosi ke yibuka mambu yina salamaka ntangu yandi ti nkento na yandi kumaka bamisionere. Yandi ke tuba nde: “Beto vandaka batoko, beto zabaka mambu mingi ve mpi beto vandaka kuyindula mingi insi na beto. Kilumbu mosi na nkokila nkento na mono vandaka na kiese ve, yandi vandaka kuyindula mingi insi na beto mpi mono kukaka ve kulembika yandi. Ebuna na ba 19h30, longoki mosi ya Biblia ya nkento kokulaka na kielo, yandi natilaka beto malala tatu ya sukadi. Yandi kwisaka kuyamba beto. Beto kotisaka yandi na nzo mpi pesaka yandi masa ya kunwa. Na nima, beto salaka thé ti chocolat. Na ntangu yina, beto zabaka ve Kiswahili mpi yandi zabaka ve Kingelesi.” Mpangi-bakala ke tuba nde diambu yina pesaka bo kiese mpi yo sadisaka bo na kuyantika kinduku ti bampangi ya bwala yina.

13. Inki mutindu kuyamba banzenza me sadisaka nge?

¹³ Keti nge ke waka boma ya kuyamba banzenza? Kana mpidina, nge ke vidisaka dibaku ya kulutisa ntangu ya mbote mpi ya kuzabana ti banduku yina nge ta zinga ti bo kimakulu. Kikalulu ya kuyamba banzenza ke sadisaka beto na kudiwa ve beto mosi. Yo yina sambu na nki kuwa boma ya kuyamba banzenza? Beto tubila mambu yina ke pesaka bantu ya nkaka boma.

14. Inki nge lenda sala kana nge kele ve ti ntangu mpi ngolo ya kuyamba banzenza to ya kukwenda na nzo ya bampangi yina me bingisa nge?

¹⁴ Ntangu mpi ngolo: Bansadi ya Yehowa ke vandaka ti bisalu mpi mikumba mingi. Bampangi ya nkaka lenda yindula nde bo kele ve ti ntangu mpi ngolo ya kuyamba banzenza. Kana nge ke yindula mutindu yina, nge lenda soba manaka na nge sambu nge zwa ntangu ya kuyamba banzenza to kukwenda na nzo ya bampangi kana bo me bingisa nge. Kusala mutindu yai kele mbote sambu Biblia ke lombaka beto na kuyamba banzenza. (Baebreo 13:2) Yo yina kuyamba banzenza kele mfunu mingi.  Kansi sambu na kuzwa ntangu ya kusala yo, beto fwete lutisaka ve ntangu mingi na mambu ya kukonda mfunu.

15. Sambu na nki bampangi ya nkaka ke yindulaka nde bo ta kuka ve kuyamba banzenza?

¹⁵ Mutindu nge ke kuditadilaka: Keti nge ke zolaka kuyamba banzenza kansi nge ke yindulaka nde nge ta kuka ve? Ziku nge ke vandaka nsoni-nsoni mpi ke kudiyangisaka mingi nde banzenza na nge ta kudiwa mbote ve. Mbala ya nkaka nge kele ve ti mbongo mingi mpi ke kudiyangisaka nde nge ta kuka ve kupesa bantu yina nge me bingisa bima yina me fwana. Kansi kuyindula ve nde sambu bantu kusepela ti nzo na nge yo fwete vanda kitoko mingi. Banzenza ta sepela ti nzo na nge kana yo kele bunkete, ya kuyidika mbote mpi kana nge ke monisila bo zola.

16, 17. Inki nge lenda sala kana nge ke kudiyangisaka na kuyamba banzenza?

¹⁶ Kana nge ke kudiyangisaka na kuyamba banzenza, nge kele ve nge mosi. Nkuluntu mosi na Grande-Bretagne ke tuba nde: “Kulambila banzenza ke vandaka mpasi. Kansi bonso mambu yonso yina beto ke salaka na kisalu ya Yehowa, kiese yina yo ke natilaka beto me luta kisalu yina beto salaka. Mono ke sepelaka mingi kuvanda ti banzenza, mingi-mingi kana beto ke nwa kafe mpi ke solula.” Yo kele mbote na kutudila banzenza dikebi ntangu yonso. (Bafilipi 2:4) Bantu mingi ke sepelaka kuzabisa bantu mambu ya luzingu na bo. Beto lenda zaba masolo na bo kaka kana beto ke lutisa ntangu ti bo. Nkuluntu mosi ke tuba nde: “Kubingisa bampangi na nzo na mono ke sadisaka mono na kuzaba bo mbote mpi kuzaba mutindu bo zabaka kieleka.” Kana nge ke tudila banzenza na nge dikebi, bo ta kudiwa mbote na nzo na nge.

¹⁷ Mpangi-nkento mosi ya mupasudi-nzila ya ke yambaka mbala na mbala bampangi yina ke kotaka nzo-nkanda ya Kimfumu ke tuba nde: “Na luyantiku mono vandaka kudiyangisa sambu nzo na mono kele kitoko mingi ve mpi bima ya nzo na mono kele ya ntama. Nkento ya mpangi mosi yina ke longaka na nzo-nkanda ya Kimfumu lembikaka ntima na mono. Yandi tubaka nde ntangu yandi ti bakala na yandi vandaka na kisalu ya nziunga, bo vandaka kusepela mingi na bamposo yina bo vandaka kulutisa na banzo ya bampangi ya kele ve ti bima mingi kansi ke tulaka kisalu ya Yehowa na kisika ya ntete bonso bo mpi ke vandaka ve ti luzingu ya mindondo. Yo ke yibusaka mono mambu yina mama vandaka kuzabisa beto mbala na mbala nde: ‘Mbote kudia ndunda kisika zola kele.’” (Bingana 15:17) Beto fwete kudiyangisa mingi ve, kima ya kuluta mfunu kele kumonisila banzenza na beto zola.

18, 19. Inki mutindu kikalulu ya kuyamba banzenza lenda sadisa beto na kukuma kutadila bampangi na mutindu ya mbote?

¹⁸ Mutindu nge ke tadilaka bampangi ya nkaka: Keti mpangi mosi ke pesaka nge makasi? Kana nge sala ve bikesa ya kuyala mawi na nge, mabanza na nge ta soba ve. Ntembe kele ve nge ta bingisa ve muntu yina nge ke sepelaka ve ti bikalulu na yandi. Mbala ya nkaka muntu mosi pesaka nge makasi mpi nge ke kukaka ve kuvila yo.

¹⁹ Biblia ke tuba nde nge lenda yedisa kinduku na nge ti bantu ya nkaka, ata nkutu ti bambeni na nge kana nge ke yamba bo na nzo na nge. (Tanga Bingana 25:21, 22.) Kana nge bingisa muntu na nzo na nge, yo lenda sadisa nge na kuvanda diaka ve ti bangindu ya mbi sambu na yandi mpi beno ta kuma banduku. Nge lenda kuma kumona bikalulu na yandi ya mbote yina Yehowa monaka ntangu yandi bendaka yandi na dibundu. (Yoane 6:44) Kana zola ke pusa nge na kubingisa muntu mosi na nzo na nge, mingi-mingi muntu yina yindulaka ve nde nge lenda bingisa yandi, yo ta sadisa beno na kukuma banduku ya ngolo. Inki lenda sadisa nge na kuzaba nde zola me pusa nge na kubingisa muntu? Nge lenda sadila ndongisila yina kele na Bafilipi 2:3: “Ti kudikulumusa yonso beno tadila bankaka nde bo me luta beno.” Beto fwete zaba mambu yina bampangi me luta beto. Ziku beto lenda  landa mbandu na bo ya lukwikilu, ya kukanga ntima to bikalulu na bo ya nkaka ya mbote. Kuyindula bikalulu na bo ya mbote ta sadisa beto na kuzola bo mingi mpi kuyamba bo na banzo na beto.

20. Sambu na nki beto fwete vanda bantu yina bo ke tudilaka ntima, nki mutindu beto lenda yo kana bambangi me bingisa beto?

²⁰ Muyimbi-bankunga Davidi yulaka nde: “O Yehowa, nani lenda vanda munzenza na tenta na nge?” (Nkunga 15:1) Na nima, Davidi tubilaka bikalulu yina Yehowa ke zolaka nde bansadi na yandi kumonisa. Mu mbandu, yandi tubilaka kikalulu ya kuvanda muntu yina bo ke tudilaka ntima, yina “ke lungisaka lusilu na yandi, ata kana yo kele mbi sambu na yandi.” (Nkunga 15:4) Kana nge ndimaka kukwenda na nzo ya mpangi mosi, nge fwete lungisa lusilu na nge katula kaka kana diambu mosi me kanga nge nzila ya kukwenda. Mpangi yina bingisaka nge lenda yidika bima na yandi sambu na nge mpi kana nge kwenda ve, bikesa na yandi yonso ta vanda mpamba. (Matayo 5:37) Bantu ya nkaka ke buyaka kukwenda na kisika yina bo bingisaka bo sambu bo me bingisa bo na kisika ya nkaka ya kuluta mbote. Keti kusala mutindu yina ke monisa zola mpi luzitu? Beto fwete tonda bampangi ya me bingisa beto na bima yonso yina bo ke pesa beto. (Luka 10:7) Kana kima mosi ta kanga beto nzila ya kukwenda, yo kele mbote na kuzabisa na ntwala muntu yina me bingisa beto.

21. Inki mutindu kuzitisa bansiku ya kisika yina beto ke zinga ta sadisa beto na kumonisa bikalulu ya mbote kana bo me bingisa beto?

²¹ Yo kele mpi mfunu na kuzitisa mambu ya nkaka ya bantu ya bwala yina. Mu mbandu, na bisika ya nkaka, bantu ke yambaka ata muntu yina me kwisa na kintulumukina. Kansi na bisika ya nkaka, bantu ke zolaka nde bo zabisa bo na ntwala. Na bisika ya nkaka, bantu ke lambilaka banzenza madia ya mbote kuluta yina bo ta lambila mabuta na bo. Kansi na bisika ya nkaka, banzenza ke diaka kaka madia yina bo me lamba sambu na dibuta ya mvimba. Na babwala ya nkaka, banzenza ke nataka bima sambu na kuvukisa ti ya bantu yina me bingisa bo. Kansi na babwala ya nkaka, bantu ke zolaka ve nde banzenza kunata bima. Na bisika ya nkaka, bantu fwete buya na luzitu yonso ntangu muntu me bingisa bo na mbala ya ntete mpi ya zole. Kansi na bisika ya nkaka, yo kele mbi na kubuya kana bo me bingisa nge na mbala ya ntete. Beto fwete sala bikesa sambu na kumonisa bikalulu yina ta sepedisa bantu yina me bingisa beto.

22. Sambu na nki beto fwete vanda ti kikalulu ya kuyamba banzenza?

²² Piere tubaka nde: “Nsuka ya bima yonso me finama.” (1 Piere 4:7) Ntama mingi ve, beto ta kutana ti mpasi ya kuluta nene yina me kuminaka ntete ve bantu. Sambu nsi-ntoto ke landa kubeba, beto fwete zola diaka mingi bampangi. Ndongisila yai ya Piere kele kibeni mfunu mingi sambu na beto: ‘Beno monisa kikalulu ya kuyamba banzenza.’ (1 Piere 4:9) Ya kieleka, kikalulu ya kuyamba banzenza kele mbote kibeni mpi yo kele mfunu na kumonisa yo bubu yai mpi kimakulu.