1, 2. (a) Inki kele kima ya kuluta mfunu na luzingu na nge? (b) Inki bakieleka nge ke bakaka na mbalu mpi sambu na nki? (Tala bifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

INKI kima kele mfunu mingi na luzingu na nge? Sambu na beto bansadi ya Yehowa, kima ya kuluta mfunu mingi kele kinduku na beto ti yandi. Beto lenda fwanisa yo ve ata fioti ti kima ya nkaka. Beto ke bakaka mpi kieleka ya Biblia na mbalu sambu yo ke sadisaka beto na kuvanda banduku ya Yehowa.—Bakolosai 1:9, 10.

² Yehowa kele Longi ya Nene, yandi ke longaka beto bakieleka ya mfunu yina kele na Ndinga na yandi, Biblia. Yandi ke longaka beto mfunu ya zina mpi bikalulu na yandi ya kuluta mbote. Yandi ke songa beto nde yandi ke zolaka beto mingi, yo yina yandi pesaka luzingu ya Mwana na yandi sambu na beto. Yehowa ke longaka beto mambu ya me tala Kimfumu ya Mesia. Yandi me pesaka beto kivuvu sambu na bilumbu ke kwisa, na zulu sambu na Bakristu yina bo me tulaka mafuta to na Paladisu awa na ntoto sambu na “mameme ya nkaka.” (Yoane 10:16) Yehowa ke longa beto mutindu beto fwete zinga. Beto ke tadilaka bakieleka yai  bonso kimvwama sambu yo ke sadisaka beto na kukwenda pene-pene ya Ngangi na beto mpi na kuvanda ti lukanu na luzingu.

3. Keti Yehowa ke lombaka beto mbongo sambu na kusumba kieleka?

³ Yehowa kele Nzambi yina ke kabaka. Yandi ke kabaka mingi kibeni sambu yandi pesaka Mwana na yandi mosi kaka sambu na beto. Kana Yehowa me bakisa nde muntu mosi kele na mfunu ya kuzaba kieleka, yandi ke sadisaka muntu yango. Yandi ke lombaka beto mbongo ve sambu na kulonguka kieleka. Ntangu Simoni pesaka ntumwa Piere mbongo sambu na kubaka kiyeka ya kupesa bantu mpeve santu, Piere songaka yandi nde bangindu na yandi vandaka mbi mpi tubaka nde: “Bika nge fwa ti arza na nge, sambu nge ke yindula nde nge lenda baka dikabu ya ofele ya Nzambi na mbongo.” (Bisalu 8:18-20) Yo yina, ‘kusumba kieleka’ ke tendula nki?

4. Inki mambu ya me tala kieleka beto ta longuka na disolo yai?

⁴ Tanga Bingana 23:23. Yo ke lombaka bikesa sambu na kulonguka kieleka. Beto fwete yambula mambu ya nkaka sambu na kulonguka yo. Na nima ya ‘kusumba kieleka,’ disongidila kulonguka kieleka, beto fwete keba sambu beto ‘teka yo’ ve ata fioti, disongidila kuyambula ve kieleka. Inki mutindu beto lenda “sumba” kieleka? Bo ke tekaka yo ikwa? Bamvutu na bangiufula yai ta sadisa beto na kubaka kieleka na mbalu mingi mpi ta kumisa ngolo lukanu na beto ya kuyambula yo ve ata fioti. Beto ta bakisa sambu na nki kieleka ya Yehowa kele na mbalu mingi kuluta mambu yonso.

5, 6. (a) Inki mutindu beto lenda baka kieleka ya ofele? Tendula. (b) Inki mambote kieleka ke natilaka beto?

⁵ Ata kima ya ofele ke tendulaka ve nde yo kele mfunu ve. Ngogo ya Kiebreo ya bo balula na ‘kusumba’ na Bingana 23:23 lenda tendula mpi ‘kubaka.’ Bangogo yai zole ke monisa nde muntu fwete sala bikesa to kuyambula kima mosi sambu na kuzwa kima yina yandi kele na mfunu na yo. Sambu na kubakisa mutindu beto lenda sumba kieleka, yindula nde bo ke kaba mankondo na zandu. Keti mankondo lenda kwisa yo mosi na nzo na beto? Ve, beto fwete kwenda na zandu mpi kunata yo na nzo. Ata mankondo yango kele ya ofele, beto fwete sala bikesa sambu na kubaka yo. Mutindu mosi, kulonguka kieleka ke lombaka ve mbongo, kansi yo ke lombaka bikesa mpi kuditambika.

⁶ Tanga Yezaya 55:1-3. Mambu yina Yehowa tubaka ke sadisa beto na kubakisa ntendula ya kusumba kieleka. Na baverse yai, Yehowa ke fwanisa kieleka ya ndinga na yandi ti masa, miliki mpi vinu. Mutindu masa ya madidi ke pesaka muntu yina kele na nzala ya masa kikesa, kieleka mpi ke pesaka beto kikesa. Mutindu miliki ke sadisaka mwana na kuyela mbote, kieleka ya Biblia ke kumisaka ngolo kinduku na beto ti Yehowa. Yehowa ke fwanisa mpi ndinga na yandi ti vinu. Sambu na nki? Biblia ke tuba nde vinu ke pesaka bantu kiese. (Nkunga 104:15) Yo yina, ntangu Yehowa ke songa beto na ‘kusumba vinu’ yandi ke sadisa beto na kubakisa nde kana beto landa lutwadisu na yandi, beto ta vanda na kiese. (Nkunga 19:8) Yehowa ke sadilaka kutuba yai sambu na kusadisa beto na kubakisa mambote yina beto ta baka kana beto longuka mpi beto sadila kieleka na luzingu na beto. Beto tadila mambu tanu yina beto yambulaka sambu na kusumba kieleka.

7, 8. (a) Sambu na nki yo ke lombaka ntangu sambu na kulonguka kieleka? (b) Inki bibansa mwana nzo-nkanda mosi salaka mpi nki mambote yandi bakaka?

⁷ Ntangu. Yo ke lombaka ntangu sambu muntu kulonguka nsangu ya Kimfumu, kutanga  Biblia mpi mikanda na beto, kulonguka ti Bambangi ya Yehowa, kuyidika balukutakanu mpi kukwenda na balukutakanu yango. Sambu na kusala mambu yai yonso, beto fwete sadila ntangu yina beto ke lutisaka na mambu ya kukonda mfunu. (Tanga Baefezo 5:15, 16 mpi noti na nsi ya lutiti.) Bantangu ikwa yo ke lombaka na kulonguka bakieleka ya Biblia? Yo ke tadila makuki ya muntu. Beto fwete landa kulonguka mayele ya Yehowa, banzila na yandi mpi mambu yina yandi me salaka. (Baroma 11:33) Nimero ya ntete ya Nzozulu ya Nkengi fwanisaka kieleka ti “kintuntu ya fioti” mpi yo tubaka nde: “Kusuka kaka ve na kieleka mosi. Landa kusosa bakieleka ya nkaka.” Yo yina, beto lenda kudiyula nde: ‘Bantangu ikwa mono me bakaka sambu na kulonguka mambu ya Yehowa?’ Ata ntangu beto ta zinga mvula na mvula, beto ta longukaka ntangu yonso mambu ya Yehowa. Bubu yai, yo kele mfunu na kusadila ntangu na beto sambu na kulonguka mambu mingi. Beto tadila mbandu ya mpangi mosi yina salaka yo.

⁸ Mariko, * toko mosi ya nkento ya Japon, kwendaka kusala banzo-nkanda na Mbanza New York na États-Unis. Kilumbu mosi, mpangi-nkento mosi ya mupasudi-nzila longaka yandi nsangu ya mbote na nzo na yandi. Mariko vandaka dezia ti dibundu na yandi, ata mpidina yandi yantikaka kulonguka Biblia ti mpangi-nkento yina. Yandi sepelaka mingi ti mambu yina yandi vandaka kulonguka, yo yina yandi lombaka nde bo longuka mbala zole na mposo mosi. Ata Mariko vandaka ti mambu mingi ya kusala na nzo-nkanda mpi na kisalu yina ke bakaka ntangu fioti, yandi yantikaka kukwenda na balukutakanu. Yandi vandaka kulutisa ntangu fioti na bansaka sambu yandi zwa ntangu mingi ya kulonguka kieleka. Bibansa yai sadisaka Mariko na kukwenda pene-pene na Yehowa mpi mvula mosi lungaka ve yandi bakaka mbotika. Na nima ya bangonda sambanu, na 2006, yandi kumaka mupasudi-nzila tii bubu yai.

9, 10. (a) Inki mutindu kulonguka kieleka ke sobaka mutindu na beto ya kutadila bima ya kinsuni? (b) Inki mpangi-nkento mosi yambulaka mpi nki mutindu yandi ke kudiwaka?

⁹ Bima ya kinsuni. Sambu na kulonguka kieleka, ziku yo lenda lomba nde beto yambula kisalu ya mbongo mingi to kisalu mosi ya mbote na nsi-ntoto yina beto zolaka kusala luzingu na beto ya mvimba. Mu mbandu, Piere ti Andre vandaka balobi-mbisi, kansi ntangu Yezu bingaka bo na kukuma balongoki na yandi bo yambulaka kisalu na bo ya kuloba. (Matayo 4:18-20) Diambu yai ke ntendula ve nde ntangu nge ke longuka kieleka, nge fwete yambula kisalu na nge. Muntu fwete sala kisalu sambu na kulungisa bampusa ya dibuta na yandi. (1 Timoteo 5:8) Kansi ntangu nge ke longuka kieleka, nge fwete soba mutindu na nge ya kutadila bima ya kinsuni. Nge fwete bakisa kibeni mambu ya kuluta mfunu na luzingu. Yezu tubaka nde: “Beno bika kufulusa sambu na beno mosi bimvwama na ntoto.” Kansi yandi siamisaka beto nde: “Beno fulusa sambu na beno mosi bimvwama na zulu.” (Matayo 6:19, 20) Yai mambu mpangi-nkento Maria salaka.

¹⁰ Ntangu Maria vandaka leke, yandi vandaka kuzola nsaka ya golf (nsaka ya balo yina bo ke bulaka ti banti). Ntangu yandi vandaka na nzo-nkanda, yandi kumaka kubula nsaka ya golf mbote kibeni. Yo yina, bo lombaka yandi na kusala iniversite kukonda kufuta mbongo. Maria vandaka ti lukanu ya kukuma kusala nsaka yina mbote kibeni mpi kuzwa mbongo mingi. Na nima yandi yantikaka kulonguka Biblia. Maria sepelaka ti mambu yina yandi vandaka kulonguka mpi  yandi yantikaka kusadila yo. Yandi tubaka nde: “Mono kumaka na kiese mingi ntangu mono yantikaka kusadila minsiku ya Biblia mpi yo sobaka bikalulu na mono.” Maria bakisaka nde kusala kinduku ya mbote ti Yehowa mpi kudipesa na nsaka ya golf zolaka kuvanda mpasi. (Matayo 6:24) Yo yina, yandi yambulaka kubula golf mpi kudipesaka na mambu ya mfunu. Bubu yai, yandi kele mupasudi-nzila mpi yandi ke tuba nde “luzingu na yandi kele ya kiese mpi ya mbote.”

11. Ntangu beto ke longuka kieleka, nki lenda kumina bangwisana na beto ti bantu ya nkaka?

¹¹ Kinduku ti bantu ya nkaka. Ntangu beto ke yantikaka kuzitisa mambu yina beto ke longuka na Biblia, bangwisana na beto ti banduku mpi bantu ya dibuta lenda soba. Yezu sadisaka beto na kubakisa diambu yai ntangu yandi sambaka sambu na balongoki na yandi nde: “Santisa bo na nsadisa ya kieleka; ndinga na nge kele kieleka.” (Yoane 17:17; noti na nsi ya lutiti) ‘Kusantisa’ lenda tendula ‘kutula na kingenga.’ Ntangu beto ke yantika kusadila kieleka, beto ke vukanaka ve ti nsi-ntoto sambu beto ke lemfukaka na minsiku ya Biblia. Ata beto ke sala ngolo na kuvanda ti bangwisana ya mbote ti banduku mpi bantu ya dibuta, bantu ya nkaka lenda menga beto mpi bo lenda telemina balukwikilu na beto. Yo ke yitukisaka beto ve. Yezu tubaka nde: “Ya kieleka, bambeni ya muntu ta vanda bantu ya nzo na yandi mosi.” (Matayo 10:36) Kansi Yezu silaka mpi nde bibansa yonso ya beto ta sala sambu na kieleka, Nzambi ta sakumuna yo mingi kuluta!—Tanga Marko 10:28-30.

12. Inki diambu Muyuda mosi yambulaka sambu na kieleka?

¹² Aaron yina vandaka Muyuda, vandaka kundima nde kutanga zina ya Nzambi kele mbi. Kansi yandi vandaka na mfunu ya kuzaba kibeni kieleka ya me tala Nzambi. Kilumbu mosi, Mbangi ya Yehowa mosi songaka yandi nde kana bo yika bavwayele na bisono iya ya Kiebreo na zina ya Nzambi, bo ta tanga yo “Yehowa.” Aaron waka kiese mingi mutindu yandi zabaka yo, yo yina yandi kwendaka na sinagoga sambu na kusonga barabi. Yandi yindulaka nde bo ta sepela na kuzaba kieleka ya me tala zina ya Nzambi, kansi bo sepelaka ve. Bo losilaka yandi mate mpi bo kulaka yandi. Bantu ya dibuta ya Aaron mpi sepelaka ve. Kansi, yandi bikaka ve nde diambu yai kukanga yandi nzila ya kuzaba mambu mingi ya Yehowa. Aaron kumaka Mbangi ya Yehowa mpi yandi ke landa kusadila Yehowa na kwikama yonso. Beto lenda ndima mpi nde kinduku na beto ti bantu ya nkaka lenda soba ntangu beto ke longuka kieleka.

13, 14. Ntangu beto ke longukaka kieleka, nki bansoba beto fwete sala na mabanza mpi na bikalulu na beto? Pesa mbandu.

¹³ Mambu mpi mabanza ya mbi. Ntangu beto ke longuka kieleka mpi me yantika kuzitisa minsiku ya Biblia, beto fwete ndima kusoba mabanza mpi bikalulu na beto. Ntumwa Piere sonikaka nde: “Sambu beno kele bana ya bulemfu, beno bika kulanda banzala yina beno vandaka na yo ntete ntangu beno kondaka nzayilu.” Yandi yikaka nde: “Beno kuma bantu ya santu na bikalulu na beno yonso.” (1 Piere 1:14, 15) Na mbanza Korinto ya ntama, bantu mingi vandaka kusala mansoni. Yo lombaka nde bantu yina vandaka kuzinga kuna kusala bansoba ya nene sambu na kukuma bunkete na meso ya Yehowa. (1 Bakorinto 6:9-11) Bubu yai, bantu mingi ke salaka bansoba ya mutindu mosi ntangu bo ke longukaka kieleka. Piere sonikaka nde: “Na ntangu ya ntama beno lutisaka ntangu mingi na kulungisa luzolo ya makanda ntangu beno vandaka kusala mambu ya mbi kukonda nsoni, beno vandaka ti  banzala ya mbi, beno vandaka kulutisa ndilu na kunwa malafu, kusala bankinsi yina bantu ke salaka mambu ya kisaka-saka, kusala bankinsi yina bantu ke nwaka malafu mingi, mpi kusala lusambu ya nzanzi ya biteki.”—1 Piere 4:3.

¹⁴ Devynn mpi Jasmine vandaka kulawuka malafu bamvula mingi. Devynn vandaka comptable na kompani mosi kansi yandi taninaka ve kisalu na yandi sambu yandi vandaka kulawuka malafu. Jasmine vandaka makasi mpi nku. Kilumbu mosi, yandi lawukaka mpi kutanaka ti bamisionere zole ya Bambangi. Bo wakanaka na kulonguka Biblia ti yandi. Kansi ntangu bamisionere yina kwendaka na nzo na bo na mposo yina landaka, Jasmine ti Devynn vandaka ya kulawuka. Bo ndimaka ve nde bamisionere ta vutukila bo diaka. Ntangu bamisionere vutukaka diaka, bo vandaka ve ya kulawuka. Jasmine ti Devynn vandaka na mpusa ya ngolo ya kulonguka Biblia mpi bo kumaka kusadila mambu yina bo vandaka kulonguka. Bangonda tatu lungaka ve, bo yambulaka kunwa malafu mpi kwelanaka na leta. Bantu mingi ya bwala na bo monaka mutindu Jasmine ti Devynn sobaka, yo pusaka bo mpi na kulonguka Biblia.

15. Inki kele nsoba ya kuluta mpasi yina ke lombaka nde beto fwete sala sambu na kieleka mpi sambu na nki?

¹⁵ Bikalulu mpi mambu yina ke sepedisaka ve Nzambi. Nsoba ya kuluta mpasi yina beto fwete sala kele kuyambula bikalulu mpi mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa. Ata na nima ya kuzaba mutindu Yehowa ke tadila mambu yai, bo ke kukuka ve kuyambula yo. Bo ke kudiyangisaka na mambu yina mabuta, banduku ya kisalu to banduku na bo ta tuba. Bo ke zabaka nde bantu ke zolaka mingi kikalulu bonso kupesa bafwa lukumu. (Kulonga 14:1) Yo yina, nki lenda sadisa beto na kusoba kibeni? Mbandu ya Bakristu ya Efezo ya mvu-nkama ya ntete yina salaka bansoba na nima ya kulonguka kieleka lenda longa beto mambu mingi.

16. Inki bibansa Bakristu ya nkaka ya Efezo salaka?

¹⁶ Bantu mingi vandaka kusala mazi na mbanza Efezo ya ntama. Inki bo salaka ntangu bo kumaka Bakristu? Biblia ke tuba nde: “Bantu mingi yina vandaka kusala bisalu ya mazi vukisaka mikanda na bo mpi bo yokaka yo tiya na meso ya bantu yonso. Ntangu bo tangaka ntalu na yo, bo monaka nde yo vandaka na ntalu ya mbongo 50000 ya bibende. Na mutindu mosi ya ngolo, ndinga ya Yehowa vandaka kaka kumwangana mpi kununga.” (Bisalu 19:19, 20) Bakristu yai ya kwikama yokaka mikanda na bo yina vandaka ntalu mingi mpi Yehowa sakumunaka bo.

17. (a) Inki mambu beto me yambulaka sambu na kieleka? (b) Inki bangiufula beto ta tadila na disolo yina ke landa?

¹⁷ Inki bibansa nge salaka sambu na kulonguka kieleka? Beto yonso pesaka ntangu na beto. Bampangi ya nkaka me yambulaka mabaku ya kukuma bamvwama. Kinduku na beto ti bantu ya nkaka lenda soba. Bampangi mingi me sobaka mabanza mpi bikalulu na bo mpi me yambulaka mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa. Beto ke kwikilaka nde kieleka ya Biblia kele mfunu mingi kuluta mambu yonso yina beto me yambulaka. Kieleka ya Biblia me sadisaka beto na kusala kinduku ya ngolo ti Yehowa, diambu ya kuluta mfunu na luzingu. Kana beto yindula mambote yonso yina kieleka me natilaka beto, yo kele mpasi na kubakisa kikuma yina bantu ya nkaka me ‘tekaka kieleka.’ Inki mutindu yo lenda salama? Inki lenda sadisa beto na kusala ve kifu yai ya nene? Disolo yina ke landa ta pesa mvutu na bangiufula yai.