1. Sambu na nki Bambangi ya Yehowa ke vandaka na kiese? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

BAMBANGI YA YEHOWA ke vandaka bantu ya kiese. Ntangu bo ke vukanaka na balukutakanu ya dibundu mpi ya nene, to na kisika yina bo me kutana sambu na kulutisa ntangu, bo ke solulaka mpi ke sekaka. Sambu na nki bo ke vandaka na kiese? Sambu bo ke zabaka Yehowa, “Nzambi ya kiese.” Bo ke sadilaka yandi mpi ke salaka ngolo na kulanda mbandu na yandi. (1 Timoteo 1:11; Nkunga 16:11) Yehowa kele Nto ya kiese, yo yina yandi ke zolaka nde beto vanda na kiese mpi yandi ke pesaka beto bima mingi sambu beto vanda na kiese.—Kulonga 12:7; Longi 3:12, 13.

2, 3. (a) Kuvanda na kiese ke tendula nki? (b) Sambu na nki yo lenda vanda mpasi na kuvanda na kiese?

² Ebuna nge, keti nge ke vandaka na kiese? Kuvanda na kiese ke tendula kudiwa mbote to kusepela na luzingu. Biblia ke tuba nde bantu yina Yehowa me sakumunaka lenda vanda na kiese kibeni. Kansi sambu na nki yo lenda vanda mpasi na kuvanda na kiese na nsi-ntoto?

 ³ Yo lenda vanda mpasi na kuvanda na kiese ntangu beto ke kutana ti mambu ya mpasi, mu mbandu kana muntu ya beto vandaka kuzola me fwa to bo me basisa yandi na dibundu, kana makwela na beto me fwa to kana bo me katula beto na kisalu. Yo lenda vanda mpi mpasi na kuvanda na kiese kana mavwanga ke basika ntangu yonso na dibuta, kana banduku ya kisalu to ya nzo-nkanda ke seka beto, kana bo ke monisa beto mpasi to bo me tula beto na boloko sambu beto kele Bambangi ya Yehowa. Diaka, kana beto ke bela-bela, kana beto me kuma ti maladi yina ke manaka ve to beto me kuma kuniokwama na mabanza. Kansi kuvila ve nde Yezu Kristu, ‘Mfumu ya kiese’ to Ntotila, ke sepelaka kupesa bantu kikesa mpi ke zolaka nde bo vanda na kiese. (1 Timoteo 6:15; Matayo 11:28-30) Na Disolo na Zulu ya Ngumba, Yezu tubilaka mwa bikalulu yina lenda sadisa beto na kuvanda na kiese ata beto ke kutana ti mambu mingi ya mpasi sambu beto ke zinga na nsi-ntoto ya Satana.

4, 5. Inki beto fwete sala sambu na kulanda kuvanda na kiese?

⁴ Kima ya ntete yina Yezu tubaka kele mfunu mingi kibeni. Yandi tubaka nde: “Kiese na bantu yina ke bakisaka mbote nde bo kele ti nzala ya mambu ya kimpeve, sambu Kimfumu ya zulu kele ya bo.” (Matayo 5:3) Kana beto ke bakisa mbote nzala na beto ya kimpeve, beto ta ndima nde kuzaba Nzambi, kusosa lusadisu mpi lutwadisu na yandi kele mfunu mingi. Inki mutindu beto lenda monisa yo? Kana beto ke longuka Biblia, ke lemfukila Nzambi mpi ke tula lusambu na yandi na kisika ya ntete na luzingu na beto. Kusala mambu yai ta sadisa beto na kuvanda na kiese. Beto ta kuma diaka kukwikila ngolo nde ntama mingi ve balusilu ya Nzambi ta lungana. Diaka, “kivuvu ya kiese” yina Biblia ke tubila ta pesa beto kikesa.—Tito 2:13.

⁵ Kana beto ke zola kuvanda na kiese ata diambu ya mpasi me kumina beto, beto fwete landa kukumisa kinduku na beto ngolo ti Yehowa. Ntumwa Polo sonikaka nde: “Beno vanda ntangu yonso na kiese sambu na Mfumu. Mono ke tuba diaka nde, Beno vanda na kiese!” (Bafilipi 4:4) Sambu na kusala kinduku ya ngolo ti Yehowa, beto fwete vanda ti mayele yina ke katukaka na zulu. Ndinga ya Nzambi ke tuba nde: “Kiese na muntu yina me zwa mayele mpi na muntu yina me zwa luswasukusu. Yo kele nti ya luzingu sambu na bantu yina ke simbaka yo, mpi bantu yina ke kangaka yo ngolo, bo ta binga bo bantu ya kiese.”—Bingana 3:13, 18.

6. Inki beto fwete sala diaka sambu na kulanda kuvanda na kiese?

⁶ Sambu beto landa kuvanda na kiese, beto fwete sadila mambu yina beto ke longukaka na Biblia. Yezu monisaka mfunu ya kusala mpidina ntangu yandi tubaka nde: “Kana beno me zaba mambu yai, beno ta vanda na kiese kana beno ke sala yo.” (Yoane 13:17; tanga Yakobo 1:25.) Kusala yo kele mfunu mingi kana beto ke zola kulungisa banzala na beto ya kimpeve mpi kulanda kuvanda na kiese. Kansi, nki mutindu beto lenda vanda na kiese ntangu beto ke kutana ti mambu mingi ya mpasi yina lenda manisa kiese na beto? Bika beto tadila bikalulu yina Yezu tubilaka na Disolo na Zulu ya Ngumba.

7. Inki mutindu bantu yina kele na mawa lenda vanda na kiese?

⁷ Biblia ke tuba nde: “Kiese na bantu yina kele na mawa, sambu bo ta lembika bo.” (Matayo 5:4) Beto lenda kudiyula nde, ‘Inki mutindu bantu yina kele na mawa lenda vanda na kiese?’ Yezu tubilaka ve bantu yonso yina kele na mawa. Bantu mingi ya mbi ke vandaka na mawa sambu bo ke kutana na mambu ya mpasi na ‘bilumbu yai ya nsuka’ yina kele ‘mpasi na kukangila  yo ntima.’ (2 Timoteo 3:1) Bo ke tulaka dikebi kaka na mambu na bo mosi kansi ve na mambu ya me tala Yehowa, yo yina bo ke salaka ve kinduku ti yandi mpi bo ke vandaka ve na kiese. Yezu tubilaka bantu yina ke bakisaka nzala na bo ya kimpeve. Bo ke vandaka na mawa sambu bo ke monaka nde bantu mingi kibeni me buyaka Nzambi to bo ke zingaka ve na kuwakana ti luzolo ya Nzambi. Bo ke zabaka mpi nde bo kele bantu ya masumu mpi bo ke monaka mambu ya mbi yina ke salamaka na nsi-ntoto. Yehowa ke zabaka bantu yina kele kibeni na mawa, yandi ke pesaka bo kikesa na nsadisa ya Biblia mpi yandi ke pesaka bo kiese mpi luzingu.—Tanga Ezekiele 5:11; 9:4.

8. Inki mutindu kuvanda mawete lenda sadisa nge na kuvanda na kiese?

⁸ Biblia ke tuba nde: “Kiese na bantu ya mawete, sambu bo ta baka ntoto.” (Matayo 5:5) Inki mutindu kuvanda mawete lenda sadisa nge na kuvanda na kiese? Bantu mingi me konda luzitu, ke vandaka nku mpi bikalulu yai lenda natila bo bampasi mingi. Kansi ntangu bo ke longukaka kieleka, bo ke sobaka mpi ke lwataka “kimuntu ya mpa.” Bo ke kumaka ti “mawa ya ngolo, ntima ya mbote, kudikulumusa, mawete, mpi ntima ya nda.” (Bakolosai 3:9-12) Bubu yai, bo kele na ngemba, bo ke salaka kinduku ya mbote ti bantu mpi bo kele na kiese. Diaka, Ndinga ya Nzambi ke sila nde bo ta “baka ntoto.”—Nkunga 37:8-10, 29.

9. (a) Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde bantu ya mawete ta “baka ntoto”? (b) Sambu na nki “bantu yina kele na nzala mpi kiwina ya lunungu” lenda vanda na kiese?

⁹ Inki Yezu zolaka kutuba ntangu yandi tubaka nde bantu ya mawete ta “baka ntoto”? Bantu yina bo me tulaka mafuta ta baka ntoto ntangu bo ta yala ntoto bonso bantotila mpi banganga-nzambi. (Kusonga 20:6) Bamilio ya bantu yina kele ve ti kivuvu ya kuzinga na zulu ta baka ntoto mpi ta zinga muna mvula na mvula. Bo ta kuma bantu ya kukuka, bo ta vanda na ngemba mpi na kiese. Bantu yai kele mpi na kati ya bantu yina Yezu tubilaka nde: “Kiese na bantu yina kele na nzala mpi kiwina ya lunungu.” (Matayo 5:6) Bo ta lungisa nzala na bo ya lunungu ntangu Yehowa ta fwa bantu yonso ya mbi. (2 Piere 3:13) Na nsi-ntoto ya mpa, bantu ya lunungu ta vanda na kiese mpi bo ta vandaka diaka ve ata fioti na mawa sambu na mambu ya mbi yina bantu ya kukonda lunungu ke salaka.—Nkunga 37:17.

10. Kuwila bantu mawa ke tendula nki?

¹⁰ Biblia ke tuba nde: “Kiese na bantu yina ke wilaka bantu ya nkaka mawa, sambu bo ta wila bo mawa.” (Matayo 5:7) Kuwila bantu mawa ke tendula kuvanda ntima-mbote, mawete mpi kuditula na kisaka na bo, disongidila kuwila bantu yina kele na mpasi mawa. Kansi, kuwila bantu mawa ke sukaka kaka ve na mawi. Biblia ke tuba nde kuwila bantu mawa ke tendula kusala diambu mosi buna sambu na kusadisa bo.

11. Kingana ya Musamaria ya mbote ke longa beto nki?

¹¹ Tanga Luka 10:30-37. Kingana ya Yezu ya Musamaria ya mbote ke monisa mpenza ntendula ya kuwila bantu mawa. Muntu ya Samaria wilaka muntu yina vandaka na mpasi mawa mpi yo pusaka yandi na kusadisa muntu yango. Na nima ya kutubila kingana yai, Yezu tubaka nde: “Kwenda mpi sala mutindu mosi.” Yo yina, beto lenda kudiyula nde: ‘Keti mono ke salaka mutindu mosi? Keti mono ke salaka mambu yina Musamaria ya mbote salaka? Ntangu bantu kele na mpasi, keti mono lenda sadisa bo? Mu mbandu, keti mono lenda sadisa bampangi ya minunu, mifwidi to bana yina bibuti na bo kele ve Bambangi ya Yehowa? Keti mono ke tubilaka “bantu ya kele na mawa na mutindu ya ke lembika” sambu na kupesa bo kikesa?’—1 Batesalonika 5:14; Yakobo 1:27.

12. Sambu na nki kuwila bantu mawa ke pesaka beto kiese?

¹² Sambu na nki beto ke vandaka na kiese ntangu beto ke wilaka bantu mawa? Ntangu beto ke  wilaka bantu mawa beto ke kabilaka bo, Yezu tubaka nde kukaba ke pesaka beto kiese. Kikuma ya nkaka kele nde beto ke sepedisaka Yehowa. (Bisalu 20:35; tanga Baebreo 13:16.) Ntotila Davidi tubaka mambu yai sambu na muntu yina ke wilaka bantu mawa: “Yehowa ta keba yandi mpi ta bikisa yandi na luzingu. Bo ta tuba nde yandi kele muntu ya kiese na ntoto.” (Nkunga 41:1, 2) Kana beto ke wila bantu mawa, Yehowa ta wila beto mpi mawa mpi beto ta vanda na kiese mvula na mvula.—Yakobo 2:13.

13, 14. Sambu na nki yo kele mfunu na kuvanda ‘bantu ya ntima-mpembe’?

¹³ Yezu tubaka nde: “Kiese na bantu yina kele ntima-mpembe, sambu bo ta mona Nzambi.” (Matayo 5:8) Sambu na kuvanda ntima-mpembe, beto fwete bika nde mabanza mpi bampusa na beto kuvanda bunkete. Diambu yai kele mfunu kibeni sambu Yehowa kundima lusambu na beto.—Tanga 2 Bakorinto 4:2; 1 Timoteo 1:5.

¹⁴ Bantu yina kele ntima-mpembe lenda sala kinduku ya mbote ti Yehowa, yina tubaka nde: “Kiese na bantu yina ke yobisa bamvwela na bo.” (Kusonga 22:14) ‘Kuyobisa bamvwela na bo’ ke tendula nki? Sambu na Bakristu yina bo me tulaka mafuta, yo ke tendula nde Yehowa ke monaka bo bantu ya bunkete, yandi ta pesa bo luzingu ya kukonda kufwa na zulu mpi bo ta vanda na kiese mvula na mvula. Sambu na kibuka ya nene yina kele ti kivuvu ya kuzinga na ntoto, yo ke tendula nde Yehowa ke ndima bo bonso bana na yandi sambu yandi ke mona bo bantu ya lunungu. Biblia ke tuba nde “bo me yobisaka bamvwela na bo mpi bo me kumisaka yo mpembe na menga ya Mwana-Dimeme.”—Kusonga 7:9, 13, 14.

15, 16. Inki mutindu bantu ya ntima-mpembe lenda “mona Nzambi”?

¹⁵ Yehowa tubaka nde: “Ata muntu mosi ve lenda mona mono mpi kubikala na luzingu.” (Kubasika 33:20) Kansi nki mutindu bantu ya ntima-mpembe lenda “mona Nzambi”? Ngogo ya Kigreki ya bo me balula nde “mona” lenda tendula kumona na mabanza, kubakisa to kuzaba. Yo yina, ‘kumona Nzambi’ ke tendula kubakisa kimuntu na yandi mpi kuzola bikalulu na yandi. (Baefezo 1:18) Yezu fululaka bikalulu ya Nzambi na mutindu ya kukuka, yo yina yandi tubaka nde: “Muntu yina me mona mono me mona mpi Tata.”—Yoane 14:7-9.

¹⁶ Diaka, beto ‘ke monaka Nzambi’ ntangu beto ke monaka mutindu yandi ke sadisaka beto. (Yobi 42:5) Beto mpi lenda “mona” to kutula dikebi na mambu ya kitoko yina Yehowa ke sila bantu ya ntima-mpembe mpi bayina ke sadilaka yandi na kwikama yonso. Kansi Bakristu yina bo me tulaka mafuta ta mona kibeni Yehowa ntangu bo ta futumuka mpi ta kwenda na zulu.—1 Yoane 3:2.

17. Sambu na nki bantu ya ke tulaka ngemba ke vandaka na kiese?

¹⁷ Yezu tubaka diaka nde: “Kiese na bantu yina ke tulaka ngemba.” (Matayo 5:9) Kana beto ke sala ngolo na kuvanda na ngemba ti bampangi, beto ta vanda na kiese. Longoki Yakobo sonikaka nde: “Bo ke kunaka nkeni ya mbuma ya lunungu na ngemba sambu na bantu yina ke tulaka ngemba.” (Yakobo 3:18) Yo yina, kana nge ke wakana ve ti mpangi mosi na dibundu to na dibuta, samba Yehowa sambu yandi sadisa nge na kutula ngemba. Ebuna, Yehowa ta pesa nge mpeve santu na yandi, yina ta sadisa nge na kumonisa bikalulu ya Bakristu mpi nge ta vanda na ngemba kibeni. Yezu monisaka mfunu ya kutula ngemba ntangu yandi tubaka nde: “Ebuna, kana nge ke nata dikabu na nge na mesa-kimenga mpi kuna nge me yibuka nde mpangi na nge kele ti makambu ti nge, bika dikabu na nge pana na ntwala ya mesa-kimenga, mpi kwenda. Ntete, tula ngemba ti mpangi na nge, na nima ntangu nge ta vutuka, pesa dikabu na nge.”—Matayo 5:23, 24.

18, 19. Sambu na nki Bakristu ke vandaka na kiese ata bo ke monisa bo mpasi?

¹⁸ Yezu tubaka nde: “Kiese na beno kana bantu ke finga beno, ke monisa beno mpasi, mpi ke kusila beno makambu ya mutindu na mutindu sambu na mono.” Bangogo yai ya Yezu ke tendula nki? Yandi yikaka nde: “Beno yangalala mpi beno vanda na kiese mingi, sambu matabisi na beno kele nene na zulu, sambu bo monisaka mpi bambikudi yina vandaka na ntwala na beno mpasi mutindu yina.” (Matayo 5:11, 12) Ntangu bo bulaka bantumwa mpi buyisaka bo na kusamuna, bantumwa “katukaka na ntwala ya Sanedreni, bo vandaka na kiese.” Ya kieleka, bo sepelaka ve sambu bo bulaka bo. Kansi bo vandaka na kiese “sambu bo monaka nde bo me fwana nde bo pesa bo nsoni” sambu na zina ya Yezu.—Bisalu 5:41.

¹⁹ Bubu yai, Bambangi ya Yehowa mpi ke kangaka ntima na kiese ata bo ke bangika bo sambu na zina ya Yezu. (Tanga Yakobo 1:2-4.) Bonso bantumwa, beto ke sepelaka ve kana bo ke monisa beto mpasi to ke bangika beto. Kansi kana beto bikala ya kwikama na Yehowa, yandi ta pesa beto kikesa sambu beto landa kukanga ntima. Beto tadila mbandu ya mpangi Henryk Dornik ti mbuta na yandi ya bakala. Na Augusti 1944, bo nataka bo kisika yina bo vandaka kusadisa bantu bisalu ya ngolo. Bantu yina vandaka kumonisa bo mpasi tubaka nde: “Beto ta kuka ve kupusa bo na kusala konso kima yina. Bo ke vandaka na kiese ata bo ke zola kufwa bo.” Mpangi Henryk tubaka nde: “Ata mono vandaka ve kuzola kufwa, kumonisa kikesa na ntangu ya mpasi mpi lukumu ya kubikala ya kwikama na Yehowa vandaka kupesa mono kiese mingi.” Yandi yikaka nde: “Bisambu ya masonga yina mono vandaka kusala sadisaka mono na kukwenda pene-pene na Yehowa mpi kundima nde yandi kele kibeni Nsadisi na mono.”

20. Sambu na nki beto kele na kiese ya kusadila “Nzambi ya kiese”?

²⁰ Kana Yehowa, “Nzambi ya kiese,” ke sepela ti beto, beto ta vanda na kiese ata beto ke kutana ti mbangika, ata bantu ya dibuta ke monisa beto mpasi, ata beto ke bela to me nuna. (1 Timoteo 1:11) Beto lenda vanda mpi na kiese sambu Nzambi na beto “yina lenda kusa ve” me silaka beto mambu mingi ya kitoko. (Tito 1:2) Ntangu Yehowa ta lungisa balusilu na yandi, beto ta yindula diaka ve ata fioti bampasi yina beto ke kutana ti yo bubu yai. Ya kieleka, beto lenda yindula mutindu beto ta vanda ti luzingu ya kitoko na Paladisu mpi mutindu beto ta vanda na kiese! Ee, beto “ta wa kiese mingi kibeni na ngemba ya mingi.”—Nkunga 37:11.