1, 2. (a) Inki ke ndimisa beto nde mutindu Yehowa ke sadilaka bantu mambu me swaswana ti ya bantu yina ke vandaka ti biyeka? (b) Inki beto ta longuka na disolo yai?

MBALA mingi bantu ya kele ti kiyeka ke yalaka bantu na kingolo-ngolo to nkutu ke niokulaka bo. (Matayo 20:25; Longi 8:9) Kansi, Yehowa ke salaka ve ata fioti mutindu yina! Ata yandi kele Nkwa-Ngolo Yonso na zulu ti na ntoto, yandi ke zitisaka mingi bantu ya kukonda kukuka. Yandi kele ntima-mbote, yandi ke tulaka dikebi na mawi mpi na bampusa na beto. Yandi ke zabaka nde beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi yandi me zaba bandilu na beto, yo yina yandi ke lombaka beto ve ata fioti mambu yina beto ta kuka ve kusala.—Nkunga 103:13, 14.

² Biblia ke monisa mutindu Yehowa ke zitisaka bansadi na yandi. Bika beto tubila bambandu tatu: Ya ntete, mutindu Yehowa sadisaka na mawete yonso leke Samuele na kuzabisa Eli, Nganga-Nzambi ya Nene, nsangu ya lusambisu. Ya zole, mutindu Yehowa monisilaka Moize ntima-nda ntangu Moize yindulaka nde yandi ta kuka ve kutwadisa dikanda ya Izraele sambu bo basika na Ezipte. Ya tatu, mawete yina  Yehowa monisilaka dikanda ya Izraele ntangu bo vandaka kubasika na Ezipte. Bambandu yai ke longa beto nki sambu na Yehowa mpi nki mutindu beto lenda landa mbandu na yandi?

3. Inki diambu ya kuyituka kuminaka Samuele na mpimpa mosi mpi nki ngiufula beto lenda kudiyula? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

³ Samuele kumaka kusala na nzo-tenta ntangu yandi vandaka leke. (1 Samuele 3:1) Kilumbu mosi na mpimpa ntangu Samuele kwendaka kulala, diambu mosi ya kuyituka salamaka kibeni. * (Tanga 1 Samuele 3:2-10.) Yandi waka muntu ke binga yandi. Samuele yindulaka nde yo vandaka Nganga-Nzambi ya Nene Eli. Yo yina, yandi telamaka nswalu, kwendaka ntinu na Eli mpi tubaka nde: “Mono yandi yai, sambu nge me binga mono.” Kansi Eli songaka yandi nde: “Mono me binga nge ve.” Ntangu diambu yai salamaka diaka na mbala ya zole, Eli bakisaka nde Nzambi muntu vandaka kubinga Samuele. Yo yina, Eli songaka Samuele mambu yina yandi ta tuba kana bo binga yandi diaka mpi Samuele lemfukilaka yandi. Sambu na nki Yehowa zabisaka ve Samuele na mbala ya ntete nde yandi muntu vandaka kubinga Samuele? Biblia ke tubila yo ve. Kansi yo ke monana nde Yehowa salaka mambu mutindu yina sambu yandi vandaka kuzitisa mawi ya Samuele.

4, 5. (a) Inki Samuele salaka ntangu Yehowa songaka yandi nsangu ya kuzabisa Eli? (b) Disolo yai ke longa beto nki sambu na Yehowa?

⁴ Tanga 1 Samuele 3:11-18. Nsiku ya Yehowa vandaka kulomba baleke na kuzitisa bambuta, mingi-mingi bayina kele ti kiyeka. (Kubasika 22:28; Levi 19:32) Yo yina, yo ke yitukisa na kuzaba nde leke Samuele kwendaka na suka-suka sambu na kuzabisa Eli ti kikesa yonso nsangu ya lusambisu yina Nzambi tubaka sambu na yandi. Biblia ke tuba nde Samuele “vandaka kuwa boma na kuzabisa Eli mbona-meso yina.” Kansi, Nzambi monisaka pwelele Eli nde yandi muntu vandaka kubinga Samuele. Yo yina, Eli songaka Samuele na kubumba ve mambu yina Yehowa songaka yandi. Samuele lemfukilaka Eli mpi “zabisaka yandi mambu yonso.”

⁵ Mambu yina Samuele songaka Eli yitukisaka yandi mpenza ve sambu ntete “muntu mosi ya Nzambi” zabisaka Eli mambu ya mutindu mosi. (1 Samuele 2:27-36) Disolo yai ke monisa mayele ya Yehowa mpi mutindu yandi ke zitisaka bantu.

6. Mutindu Nzambi sadisaka leke Samuele ke longa beto nki?

⁶ Leke, disolo ya leke Samuele ke monisa nde Yehowa ke bakisaka bampasi mpi mawi na nge. Mbala ya nkaka nge ke vandaka nsoni-nsoni, nge ke kukaka ve kulonga bambuta na kisalu ya kusamuna to nge ke kukaka ve kuvanda ya kuswaswana ti bantu ya bamvula na nge. Nge fwete ndima nde Yehowa ke zolaka kusadisa nge. Yo yina, samba yandi mpi zabisa yandi kibeni mutindu nge ke kudiwaka. (Nkunga 62:8) Yindula mingi bambandu ya baleke yina Biblia ke tubilaka, mu mbandu Samuele. Diaka, solula ti bampangi yina kele mvula mosi ti nge to bampangi ya bambuta yina me nungaka bampasi yina nge ke kutana ti yo. Bo lenda zabisa nge bantangu yina Yehowa me sadisaka bo, ziku na mutindu yina bo vandaka kuyindula ve.

7, 8. Inki mutindu Yehowa monisaka nde yandi vandaka kuzitisa kibeni mawi ya Moize?

⁷ Ntangu Moize vandaka ti bamvula 80, Yehowa pesaka yandi mukumba mosi ya mpasi mingi ya kubasisa dikanda ya Izraele na Ezipte. (Kubasika 3:10) Yo kele pwelele nde Moize kudiyangisaka sambu na mukumba yai sambu yandi vandaka ngungudi na Madiani bamvula 40. Yo yina, Moize tubaka nde: “Mono kele nani sambu mono kwenda na Farao mpi kubasisa bantu ya  Izraele na Ezipte?” Yehowa ndimisaka Moize nde: “Mono ta vanda ti nge.” (Kubasika 3:11, 12) Diaka, Yehowa silaka Moize nde bankuluntu ya Izraele ta ‘wila yandi kibeni.’ Ata mpidina, Moize yulaka yandi nde: “Yindula nde bo kwikila mono ve mpi bo wa ve ndinga na mono”? (Kubasika 3:18; 4:1) Moize monisaka kibeni nde Yehowa me sala mbi! Kansi Yehowa monisilaka Moize ntima-nda. Nkutu, Yehowa pesaka yandi ngolo ya kusala mambu ya kuyituka. Ya kieleka, Moize kele muntu ya ntete yina Biblia ke tubaka nde yandi vandaka ti ngolo ya kusala bimangu.—Kubasika 4:2-9, 21.

⁸ Ata mpidina, Moize sosaka diaka kubuya. Yandi tubaka nde yandi me zaba ve kutuba mbote. Yo yina, Nzambi songaka yandi nde: “Mono ta vanda ti nge ntangu nge ta tuba mpi mono ta longa nge mambu yina nge fwete tuba.” Keti na mbala yai Moize ndimaka? Ve, yandi lombaka Nzambi na kutinda muntu ya nkaka! Yo yina, Yehowa waka makasi. Ata mpidina, yandi zitisaka mawi ya Moize, yandi tindaka Aroni sambu na kutuba na kisika ya Moize.—Kubasika 4:10-16.

9. Inki mutindu ntima-nda mpi mawete yina Yehowa monisilaka Moize sadisaka yandi na kuvanda ntwadisi ya mbote?

⁹ Disolo yai ke longa beto nki sambu na Yehowa? Sambu Yehowa kele Nkwa-Ngolo Yonso, yandi lendaka kusadila ngolo na yandi sambu na kupesa Moize boma mpi kupusa yandi na kulemfuka. Kansi Yehowa monisilaka yandi ntima-nda, mawete mpi ndimisaka nsadi na yandi ya kudikulumusa nde yandi ta vanda ti yandi. Keti yo vandaka mutindu ya mbote ya kusala mambu? Ee! Moize kumaka ntwadisi ya mbote ya bansadi ya Nzambi. Yandi salaka bikesa sambu na kuvanda mawete mpi kuzitisa bantu ya nkaka, mutindu Yehowa zitisaka yandi.—Kutanga 12:3.

10. Inki mambote beto ta baka kana beto ke zitisa bantu ya nkaka bonso Yehowa?

¹⁰ Inki dilongi beto lenda baka? Kana nge kele bakala yina me kwelaka, kibuti to nkuluntu, nge kele ti mwa kiyeka na zulu ya bantu ya nkaka. Yo yina, yo kele mfunu kibeni nde nge vanda luzitu, mawete, nge monisila nkento, bana na  nge mpi bampangi na dibundu ntima-nda sambu na kulanda mbandu Yehowa. (Bakolosai 3:19-21; 1 Piere 5:1-3) Kana nge ke landa mbandu ya Yehowa Nzambi mpi ya Yezu, Moize ya Nene, yo ta sadisa bantu ya nkaka na kupusana pene-pene na nge, na kusolula ti nge mpi nge ta pesa bo kikesa. (Matayo 11:28, 29) Diaka, nge ta vanda mbandu ya mbote sambu na bo.—Baebreo 13:7.

11, 12. Inki mutindu Yehowa sadisaka bantu ya Izraele na kudiwa na lutaninu ntangu bo basikaka na Ezipte?

¹¹ Ziku, ntalu ya bantu ya Izraele yina basikaka na Ezipte na mvu 1513 na ntwala ya Kristu, lutaka bamilio tatu. Bo vandaka ti bana, minunu mpi ziku bankaka vandaka kubela to vandaka ti bifu na nitu. Kimvuka ya bantu ya mutindu yai vandaka na mfunu ya ntwadisi yina ta tudila bo dikebi mpi ta bakisa mambu na bo. Yehowa kudimonisaka kibeni ntwadisi ya mutindu yina na nzila ya Moize. Yo yina, bantu ya Izraele kudiwaka na lutaninu ntangu bo katukaka na kisika yina bo zabaka sambu na kukwenda na kisika yina bo zabaka ve.—Nkunga 78:52, 53.

¹² Inki mutindu Yehowa sadisaka bansadi na yandi na kudiwa na lutaninu? Yandi yidikaka dikanda ya Izraele bonso “bimvuka ya basoda” ntangu bo vandaka kubasika na Ezipte. (Kubasika 13:18) Sambu Yehowa yidikaka bo mutindu yina, bo bakisaka mbote nde yandi muntu vandaka kutwadisa bo. Yehowa tudilaka bo mpi “dituti na ntangu” mpi “nsemo ya tiya” na mpimpa sambu na kuyibusa bo nde yandi kele ti bo, yandi ke twadisa bo mpi ke tanina bo. (Nkunga 78:14) Dikanda ya Izraele vandaka na mfunu nde Yehowa kundimisa bo mutindu yina sambu na mambu yina kuminaka bo na nima.

13, 14. (a) Inki mutindu Yehowa gulusaka bantu ya Izraele na Nzadi-Mungwa? (b) Inki mutindu Yehowa monisaka nde yandi kele ngolo mingi kuluta basoda ya Ezipte?

¹³ Tanga Kubasika 14:19-22. Yindula nde nge kele ti bantu ya Izraele, basoda ya Ezipte ke landa beno na nima mpi beno ke mona na ntwala na beno Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, nge ke mona nde nge me kangama. Ebuna Nzambi me sala kima mosi ya kuyituka. Dituti yina vandaka na ntwala na beno me kuma na nima na beno, na kati-kati na beno ti basoda ya Ezipte. Sesepi yai, basoda yina me kuma na mudidi, kansi na kisika na beno, nsemo ke pela ngolo! Na nima, beno ke mona Moize me tandula diboko na yandi na Nzadi-Mungwa mpi mupepe ya ngolo me katuka na esti, me kabula masa na ndambu zole, nzila ya nene me kanguka na nzadi. Nge, bantu ya dibuta na beno mpi bambisi na beno ke tambula na ndonga na ntoto yina ya kuyuma. Nge me yituka sambu ntoto yango kele ve poto-poto mpi butesi. Yo kele ya kuyuma mpi ngolo, bantu ke tambula mbote. Yo yina, ata muntu ya ke tambula malembe me sabuka kukonda mpasi na simu yina ya nkaka.

¹⁴ Tanga Kubasika 14:23, 26-30. Ntangu mambu yai yonso ke salama, Farao muntu ya lulendo mpi zoba ke landa nge ti bampangi na nge. Na nima, Moize me tandula diaka diboko na yandi na Nzadi-Mungwa mpi masa me vutuka mutindu yo vandaka. Farao ti basoda na yandi me dinda na masa. Ata muntu mosi ve na kati na bo me guluka!—Kubasika 15:8-10.

15. Disolo yai ke longa nge nki sambu na Yehowa?

¹⁵ Disolo yai ke longa beto diaka kieleka ya mfunu sambu na Yehowa. Yandi kele Nzambi ya ndonga mpi kikalulu na yandi yai ke sadisa beto na kudiwa mbote mpi na lutaninu. (1 Bakorinto 14:33) Bonso ngungudi yina ke zolaka mpi ke taninaka mameme na yandi, Yehowa ke taninaka bansadi na yandi na mutindu ya mbote. Yandi ke taninaka bo na bambeni na bo. Yo ke pesa beto kikesa mingi mutindu nsuka ya nsi-ntoto yai me finama.—Bingana 1:33.

16. Inki mambote beto ta baka kana beto ke yindula mutindu Yehowa gulusaka bantu ya Izraele?

¹⁶ Bubu yai, Yehowa ke taninaka mpi bansadi na yandi. Yandi ke sadisaka bo na kutanina kinduku  ya mbote ti yandi mpi yandi ke taninaka bo na bambeni na bo. Yandi ta landa mpi kusala yo na mpasi ya nene yina me finama. (Kusonga 7:9, 10) Yo yina, bansadi ya Nzambi, ata bo kele batoko, bambuta, ti sante ya mbote to ti bifu na nitu, bo ta wa ve boma na mpasi ya nene. * Kansi, bo ta sala mambu na mutindu ya kuswaswana ti bantu ya nkaka! Bo ta yibuka bangogo yai ya Yezu: “Beno telama ya kusungama mpi beno tedimisa ba-ntu na beno, sambu luguluku na beno me finama.” (Luka 21:28) Ata ntangu Gogi, kimvuka ya makanda yina me luta Farao na ngolo ta sosa kunwanisa bansadi ya Nzambi, bo ta tula ntima nde Yehowa ta tanina bo. (Ezekiele 38:2, 14-16) Sambu na nki? Sambu bo me zaba nde Yehowa ke sobaka ve. Yandi ta monisa diaka nde yandi kele Ngulusi ya zola mpi yandi ke taninaka bansadi na yandi.—Yezaya 26:3, 20.

17. (a) Inki mambote beto ta baka kana beto ke longuka masolo ya Biblia ya ke tubilaka mutindu Yehowa ke taninaka bansadi na yandi? (b) Inki beto ta longuka na disolo yina ke landa?

¹⁷ Na disolo yai, beto me mona bambandu ya ke monisa mutindu Yehowa ke zitisaka mpi ke monisaka mawete ntangu yandi ke taninaka, ke twadisaka mpi ke gulusaka bansadi na yandi. Ntangu nge ke yindula masolo yai, tula dikebi na mambu ya fioti-fioti yina nge me zabaka ntete ve sambu na kulonguka mambu ya mpa ya me tala Yehowa. Kana nge ke longuka mingi bikalulu ya Yehowa, zola na nge sambu na yandi mpi lukwikilu na nge ta kuma ngolo. Na disolo yina ke landa, beto ta longuka mutindu beto lenda landa mbandu ya Yehowa ya kuzitisa bantu ya dibuta na beto, bampangi na dibundu mpi bantu yina beto ke kutanaka ti bo na kisalu ya kusamuna.