1, 2. (a) Inki mutindu Yezu vandaka kutadila Nsiku ya Nzambi? (b) Inki ke monisa nde balongi ya nsiku mpi Bafarize vandaka kusadila Nsiku na mutindu ya mbi?

YEZU vandaka kuzola Nsiku ya Moize. Yo ke yitukisa beto ve sambu Nsiku yango katukaka na Tata na yandi Yehowa, Muntu ya kuluta mfunu na luzingu na yandi. Nkunga 40:8 monisaka na ntwala zola ya ngolo ya Yezu sambu na nsiku ya Nzambi, yo ke tuba nde: “O Nzambi na mono, mono ke vandaka na kiese na kusala luzolo na nge, mpi nsiku na nge kele kibeni na kati na mono.” Mambu yina Yezu salaka mpi tubaka monisaka nde Nsiku ya Nzambi vandaka ya kukuka, ya kutudila ntima mpi yo vandaka mfunu mingi.—Matayo 5:17-19.

² Ziku Yezu vandaka kuwa mpasi na kumona balongi ya nsiku mpi Bafarize ke sadila Nsiku ya Tata na yandi na mutindu mosi ya mbi mpi bo vandaka kukumisa yo ngolo. Yandi tubaka nde: “Beno ke pesaka ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya mante, ya aneti mpi ya kumini,” yo ke tendula nde balongi ya nsiku mpi Bafarize vandaka kutula dikebi kaka na mambu ya fioti-fioti ya Nsiku. Keti yo vandaka mbi? Yezu tendulaka nde: “Kansi beno ke vwezaka mambu ya kuluta mfunu ya Nsiku, disongidila lunungu, mawa, mpi kwikama.” (Matayo 23:23) Bafarize vandaka ve kubakisa Nsiku, mpi bo vandaka kuyindula nde bo me luta bantu ya nkaka. Kansi Yezu bakisaka mbote Nsiku mpi mambu yonso yina Nsiku vandaka kumonisa sambu na Yehowa.

3. Inki beto ta longuka na disolo yai?

 ³ Bakristu kele diaka ve na nsi ya Nsiku ya Moize. (Baroma 7:6) Ebuna, sambu na nki Yehowa tulaka Nsiku yango na Biblia? Yandi ke zolaka nde beto bakisa mpi beto sadila “mambu ya kuluta mfunu,” disongidila minsiku yina kele na Nsiku. Mu mbandu, ngidika ya bambanza ya lutaninu ke longa beto nki minsiku? Na disolo ya me luta, beto longukaka malongi mingi na mambu yina muntu ya me tina vandaka kusala. Na disolo yai, beto ta bakisa mambu yina bambanza ya lutaninu ke longa beto sambu na Yehowa mpi mutindu beto lenda landa bikalulu na yandi. Beto ta baka mvutu na bangiufula yai tatu: Inki mutindu bambanza ya lutaninu ke monisa mawa ya Yehowa? Yo ke longa beto nde Nzambi ke tadilaka luzingu nki mutindu? Inki mutindu yo ke monisa lunungu na yandi ya kukuka? Na konso ngiufula, sosa kubakisa mutindu nge lenda landa mbandu ya Tata na nge ya zulu.—Tanga Baefezo 5:1.

4, 5. (a) Inki bo salaka sambu na kusadisa muntu yina me tina na kukota na mbanza ya lutaninu mpi sambu na nki? (b) Yo ke longa beto nki sambu na Yehowa?

⁴ Yehowa bakaka bangidika sambu bantu kutina kukonda mpasi na bambanza sambanu ya lutaninu. Yandi songaka bantu ya Izraele na kupona bambanza tatu na konso simu ya Yordani. Sambu na nki? Sambu muntu yina me tina kukota na mbanza mosi nswalu mpi kukonda mpasi. (Kutanga 35:11-14) Banzila ya kukwenda na bambanza yina vandaka mbote. (Kulonga 19:3) Bayuda vandaka kutula bidimbu na lweka ya nzila sambu na kusadisa bantu ya me tina na kuzaba bambanza yina. Bambanza ya lutaninu vandaka kusadisa muntu ya Izraele yina me fwa ve muntu na luzolo na kukwenda ve kusosa lutaninu na mbanza ya nzenza sambu yo pusa yandi ve na kusambila banzambi ya luvunu.

⁵ Yindula diambu yai: Yehowa pesaka nsiku nde bo fwa muntu yina ke fwa muntu. Yandi pesaka mpi nsiku nde bo fwete wila muntu yina me fwa muntu na luzolo ve mawa mpi kutanina yandi. Muntu mosi ya ke longukaka Biblia tubaka nde: “Mambu vandaka pwelele, pete mpi mpasi ve na kusadila.” Yehowa kele ve Nzambi ya nku yina ke sosaka kaka kupesa bansadi na yandi ndola. Kansi yandi kele ya “kufuluka na mawa.”—Baefezo 2:4.

6. Keti Bafarize vandaka kulanda mbandu ya mawa ya Yehowa? Tendula.

⁶ Bafarize vandaka ve kuwila bantu mawa. Mu mbandu, Bayuda vandaka kutuba nde Bafarize vandaka ve kulolula muntu yina me sala kifu mosi mbala kuluta tatu. Yezu pesaka mbandu ya Mufarize yina vandaka kusamba na lweka ya kalaki ya mpaku sambu na kumonisa nde mabanza ya Bafarize vandaka mbi. Mufarize yango tubaka nde: “O Nzambi, mono ke tonda nge sambu mono kele ve bonso bantu yonso ya nkaka—bantu ya ke botulaka bankaka bima, bantu ya kukonda lunungu, bantu ya ke salaka bizumba—to bonso kalaki yai ya mpaku.” Yezu  zolaka kutuba nde Bafarize “vandaka kumona bankaka mpamba,” mpi bo vandaka kuyindula nde bo fwete wila ve bantu ya nkaka mawa.—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Inki mutindu nge lenda landa mbandu ya mawa ya Yehowa? (b) Sambu na nki beto fwete kudikulumusa sambu na kulolula bantu ya nkaka?

⁷ Landa mbandu ya Yehowa kansi ya Bafarize ve. Wila bantu mawa. (Tanga Bakolosai 3:13.) Monisa bikalulu yina lenda pusa bantu na kulomba nge ndolula kukonda mpasi. (Luka 17:3, 4) Kudiyula nde: ‘Keti mono ke lolulaka bantu kukonda mpasi ata bo me pesa mono makasi mbala mingi? Keti mono ke vandaka ti mpusa ya ngolo ya kutula ngemba ti muntu yina me pesa mono makasi?’

⁸ Kudikulumusa ta sadisa beto na kulolula bantu ya nkaka. Bafarize vandaka kuyindula nde bo me luta bantu, yo yina bo vandaka ve kulolula bantu ya nkaka. Kansi, na kudikulumusa yonso, Bakristu ke ‘tadilaka bankaka nde bo me luta bo’ mpi ke lolulaka bo na ntima ya mvimba. (Bafilipi 2:3) Beto lenda kudiyula nde, ‘Keti mono ke landaka mbandu ya Yehowa mpi ke vandaka muntu ya kudikulumusa?’ Kana beto ke kudikulumusa, yo ta vanda pete sambu bantu ya nkaka kulomba beto ndolula mpi beto ta lolula bo. Wila bantu mawa nswalu kansi kuwa ve makasi nswalu.—Longi 7:8, 9.

9. Inki mutindu Yehowa sadisaka bantu ya Izraele na kubakisa nde luzingu kele santu?

⁹ Bo tungaka bambanza ya lutaninu ntete-ntete sambu na kutanina bantu ya Izraele na kukuma ve ti mfuka ya menga, disongidila bo fwa ve bantu yina me fwana ve na kubaka ndola ya lufwa. (Kulonga 19:10) Yehowa ke zolaka luzingu mpi ke mengaka bantu yina ke fwaka bantu. (Bingana 6:16, 17) Yehowa kele santu mpi Nzambi ya lunungu, yandi ke zabaka kana muntu me fwa muntu ya nkaka na luzolo ve. Yo fwanaka na kuwila muntu yina me fwa muntu kukonda kukana mawa. Kansi ntete yo lombaka nde yandi zabisa bankuluntu mambu na yandi. Kana bankuluntu me bakisa nde yandi fwaka muntu na luzolo ve, ebuna muntu ya me tina fwete bikala na mbanza tii ntangu nganga-nzambi ya nene ta fwa. Yo vandaka kutendula nde muntu yina me tina kubikala na mbanza ya lutaninu luzingu na yandi ya mvimba. Ngidika yai vandaka kumonisa bantu yonso ya Izraele nde luzingu kele santu. Sambu na kupesa lukumu na Muntu yina pesaka bo luzingu, yo lombaka nde bo sala bikesa sambu na kutula ve luzingu ya bantu ya nkaka na kigonsa.

10. Inki Yezu tubaka ya ke monisa nde balongi ya nsiku mpi Bafarize vandaka ve kubaka luzingu ya bantu ya nkaka na valere?

¹⁰ Balongi ya nsiku mpi Bafarize vandaka ve bonso Yehowa, bo vandaka ve kubaka luzingu ya bantu ya nkaka na valere. Yezu tubilaka bo nde: “Beno me katulaka nsapi ya nzayilu. Beno mosi kotaka ve, mpi bantu yina ke kota beno ke kangaka bo nzila!” (Luka 11:52) Yezu zolaka kutuba nki? Balongi ya nsiku mpi Bafarize vandaka kuyindula nde bo ke tendudila bantu Ndinga ya Nzambi mpi ke sadisa bo na kubaka luzingu ya mvula na mvula. Kansi, bo vandaka kukanga bo nzila ya kulanda Yezu, “Ntwadisi ya Ntete-Ntete ya luzingu.” (Bisalu 3:15) Mpidina, bo vandaka kutwadisa bantu na lufwa. Balongi ya nsiku mpi Bafarize vandaka lulendo, bo vandaka kusosa kaka mambote na bo mosi mpi  vandaka ve kudibanza sambu na luzingu ya bantu ya nkaka. Bo vandaka nku kibeni mpi bo kondaka zola!

11. (a) Inki mutindu ntumwa Polo monisaka nde yandi vandaka kutadila luzingu mutindu Yehowa ke tadilaka yo? (b) Inki ta sadisaka beto na kusamuna na kikesa bonso Polo?

¹¹ Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yehowa mpi kukuma ve bonso balongi ya nsiku mpi Bafarize? Kana beto ke zitisa mpi ke baka luzingu ya bantu ya nkaka na valere. Ntumwa Polo monisaka nde yandi vandaka kubaka luzingu ya bantu na valere ntangu yandi longaka bantu mingi nsangu ya mbote ya Kimfumu. Yo yina, yandi tubaka nde: “Mono kele bunkete na menga ya bantu yonso.” (Tanga Bisalu 20:26, 27.) Keti Polo vandaka kulonga kaka sambu yandi vanda ve ti mfuka ya menga to sambu Yehowa pesaka yandi kisalu ya kulonga? Ve. Polo vandaka kuzola bantu. Yandi vandaka kubaka luzingu na bo na valere mpi yandi zolaka nde bo baka luzingu ya mvula na mvula. (1 Bakorinto 9:19-23) Beto fwete tadila mpi luzingu mutindu Yehowa ke tadilaka yo. Yandi ke zolaka nde bantu yonso kubalula ntima sambu bo zinga. (2 Piere 3:9) Beto fwete zola bantu sambu na kulanda mbandu ya Yehowa. Mawa ta pusa beto na kusamuna ti kikesa mpi ta pesa beto kiese na kisalu yango.

12. Sambu na nki kutanina luzingu kele mfunu sambu na bansadi ya Nzambi?

¹² Sambu na kutadila luzingu bonso Yehowa, beto fwete vanda ti kikalulu ya kutanina luzingu. Beto fwete kuditanina na bigonsa ntangu beto ke nata kamio, ke sala kisalu, ke tunga, ke yidika nzo to ke kwenda na balukutakanu. Kutanina luzingu mpi sante ya bantu kele mfunu kuluta kusumba ntangu to mbongo. Nzambi na beto ke salaka ntangu yonso mambu yina kele mbote mpi beto ke zolaka kulanda mbandu na yandi. Mingi-mingi bankuluntu fwete sosa kuditanina mpi kutanina bantu ya nkaka. (Bingana 22:3) Kana nkuluntu me yibusa nge bansiku sambu na kuditanina, wila yandi. (Bagalatia 6:1) Tadila luzingu mutindu Yehowa ke tadilaka yo, ebuna “nge ta vanda ve ti mfuka ya menga.”

13, 14. Inki mutindu bankuluntu ya Izraele vandaka kulanda lunungu ya Yehowa?

¹³ Yehowa songaka bankuluntu ya Izraele na kulanda lunungu na yandi. Ntete, yo lombaka nde bankuluntu kuzikisa mambu yonso. Na nima, bo vandaka kutadila na dikebi yonso bikuma yina pusaka muntu yango na kufwa muntu, mutindu yandi ke tadila mbi yina yandi me sala mpi kana yandi me salaka dezia mambu ya mbi to ve sambu na kuzaba kana bo fwete wila yandi mawa to ve. Yo lombaka nde bankuluntu kusosa kubakisa kana muntu yina me tina vandaka kumenga muntu yina yandi fwaka to vandaka ti ngindu ya kufwa yandi. (Tanga Kutanga 35:20-24.) Na ntwala ya kuzengila muntu nkanu ya lufwa, bo vandaka kuwa kutuba ya bantu, mingi-mingi zole yina monaka mutindu mambu salamaka.—Kutanga 35:30.

¹⁴ Na nima ya kuzaba mbote mambu yina salamaka, yo lombaka nde bankuluntu kutula dikebi na muntu yandi mosi na kisika ya kutula dikebi kaka na mambu yina yandi me sala. Bankuluntu vandaka ti mfunu ya mayele sambu na kubakisa mambu mbote-mbote mpi kuzaba bikuma yina pusaka muntu na kufwa muntu ya nkaka. Kuluta diaka, bo vandaka na mfunu ya mpeve santu ya Yehowa sambu yo sadisa bo na kulanda mayele na yandi, mawa na yandi mpi lunungu na yandi.—Kubasika 34:6, 7.

15. Inki mutindu mabanza ya Yezu sambu na bantu ya masumu swaswanaka ti ya Bafarize?

¹⁵ Bafarize vandaka ve kumonisa mawa ntangu bo vandaka kusambisa. Bo vandaka kutadila kaka mambu yina muntu me sala na kisika ya kutula mpi dikebi na muntu yandi mosi. Ntangu Bafarize ya nkaka monaka Yezu ke dia na nzo ya Matayo, bo yulaka balongoki na yandi nde: “Sambu na nki longi na beno ke dia ti bakalaki ya mpaku mpi bansumuki?” Yezu vutulaka nde: “Bantu yina kele na mavimpi ya mbote ke vandaka na mfunu ya munganga ve, kansi bayina kele na maladi bantu ke vandaka na mfunu na yandi. Yo yina, beno kwenda kulonguka [ntendula] ya mambu yai: ‘Mono ke zolaka mawa, kansi kimenga ve.’ Sambu mono kwisaka ve sambu  na kubinga bantu ya lunungu, kansi bansumuki.” (Matayo 9:9-13) Keti Yezu vandaka kukotila bantu ya masumu? Ata fioti ve. Yandi zolaka nde bo balula ntima. Kubalula ntima vandaka na kati ya mambu ya mfunu yina yandi longaka. (Matayo 4:17) Yezu bakisaka nde ‘bakalaki ya mpaku ti bansumuki ya nkaka’ vandaka na mfunu ya kusoba. Bo kwendaka ve na nzo ya Matayo kaka sambu na kudia kansi sambu na kulanda Yezu. (Marko 2:15) Diambu ya mawa kele nde Bafarize mingi vandaka ve kutadila bantu mutindu Yezu vandaka kutadila bo. Bo vandaka kundima ve nde bantu lenda soba mpi bo vandaka kumona bo bonso bantu ya masumu yina me konda kivuvu. Bangindu na bo swaswanaka kibeni ti ya Yehowa, Nzambi ya lunungu mpi ya mawa!

16. Inki mambu bankuluntu yina ke sambisa fwete tadila na dikebi yonso?

¹⁶ Bubu yai bankuluntu fwete landa mbandu ya Yehowa, yina “ke zolaka lunungu.” (Nkunga 37:28) Ntete, bo fwete ‘zikisa mambu mbote-mbote’ sambu na kuzaba kana muntu me sala disumu. Kana muntu me sala disumu, bo ta landa bansiku ya Biblia sambu na kuzaba mambu yina bo fwete sala. (Kulonga 13:12-14) Ntangu bankuluntu ke sambisa muntu yina me sala disumu ya nene, bo fwete zikisa kana yandi me balula ntima to ve. Yo ke vandaka ve ntangu yonso pete. Mutindu muntu ke tadila mbi yina yandi me sala mpi lukanu yina yandi me baka lenda mpi kusadisa na kuzaba kana yandi me balula ntima to ve. (Kusonga 3:3) Nsumuki fwete balula ntima sambu Yehowa kuwila yandi mawa. *

17, 18. Inki mutindu bankuluntu lenda zaba kana mpangi yina salaka disumu me balula kibeni ntima? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

¹⁷ Yehowa mpi Yezu me zaba mbote-mbote mabanza mpi mawi ya muntu sambu bo ke zabaka mambu yina kele na ntima ya muntu. Kansi bankuluntu ke zabaka ve mambu ya kele na ntima ya bantu. Nkuluntu, nki mutindu nge lenda zaba nde muntu me balula kibeni ntima? Ntete, lomba Yehowa mayele mpi luswasukusu. (1 Bantotila 3:9) Ya zole, sadila Biblia mpi mikanda ya mpika ya kwikama sambu yo sadisa nge na kuswaswanisa “mawa ya nsi-ntoto” ti “mawa na mutindu yina ke sepedisa Nzambi,” disongidila kubalula ntima na masonga yonso. (2 Bakorinto 7:10, 11) Tadila bikalulu yina Biblia ke tubila, ya bantu yina balulaka ntima mpi bayina balulaka ve ntima, tadila mutindu bo kudiwaka, mabanza na bo mpi mambu yina bo salaka.

¹⁸ Ya tatu, tula dikebi na muntu kansi ve kaka na mambu yina yandi me sala. Sambu na nki yandi me kuma mutindu yina? Sambu na nki yandi bakaka lukanu yina? Inki ke pesaka yandi mpasi mpi nki kele bifu na yandi? Biblia tubaka na ntwala nde Yezu, mfumu ya dibundu, “ta sambisa ve na kutadila mambu yina ke monana na meso na yandi, yandi ta nganina mpi ve na kutadila mambu yina makutu na yandi ke wa. Yandi ta sambisa nsukami na mutindu ya mbote mpi yandi ta nganina bantu ti lunungu sambu na mambote ya bantu ya kudikulumusa ya ntoto.” (Yezaya 11:3, 4) Bankuluntu, Yezu me ponaka beno na kutanina dibundu, mpi yandi ta sadisa beno na kusambisa ti lunungu mpi mawa. (Matayo 18:18-20) Beto kele na kiese sambu beto kele ti bankuluntu yina ke kudibanzaka kibeni sambu na beto. Bo ke sadisaka beto mpi na kusala mambu na lunungu mpi kuwila bantu mawa.

19. Inki dilongi ya beto me longuka na bambanza ya lutaninu nge ke kana kusadila?

¹⁹ Nsiku ya Moize kele ti “nzayilu mpi kieleka ya ntete-ntete.” Yo ke sadisaka beto na kuzaba Yehowa mpi minsiku na yandi. (Baroma 2:20) Mu mbandu, bambanza ya lutaninu, yina Nsiku ya Moize ke tubila, ke longa bankuluntu mutindu ya kusambisa ti “lunungu ya kieleka,” diaka yo ke longa beto yonso na kumonisa “zola ya kwikama mpi mawa.” (Zekaria 7:9) Beto kele diaka ve na nsi ya Nsiku yai, kansi beto me zaba nde Yehowa me sobaka ve. Sambu na yandi, lunungu mpi mawa kele bikalulu ya mfunu mingi. Beto kele ti dibaku ya nene ya kusambila Nzambi ya mutindu yai. Bika beto yonso kulanda bikalulu na yandi yai ya mbote mpi kusosa lutaninu na yandi.