ALLEN * ke tuba nde: “Mono vandaka kudiyangisa na kukwenda na dibundu ya mpa. Mono vandaka kudiyula kana mono ta zwa banduku.” Allen ke na kuyikama na dibundu ya mpa, yina kele ntama ti bwala na bo na kiteso ya bakilometre kuluta 1400.

Kana nge me soba dibundu, yo lenda yangisa nge mpi. Inki lenda sadisa nge na kuyikama? Inki nge lenda sala kana yo kele mpasi na kuyikama? Inki mutindu nge lenda sadisa mpi bantu ya mpa yina ke kwisa na dibundu na beno?

Yindula mbandu yai: Kana bo me timuna nti mpi me kuna yo kisika ya nkaka, yo ke vandaka mpasi sambu na nti yina. Kana bo me timuna yo na ntoto, bo ke zengaka misisa na yo ya nkaka sambu bo nata yo kukonda mpasi. Kansi kana bo kuna yo diaka, nti ke basisaka misisa ya nkaka nswalu. Mutindu mosi, kukwenda na dibundu ya mpa lenda yangisa nge mpi. Na dibundu ya ntete, nge yedisaka “misisa,” disongidila, nge vandaka ti banduku mpi vandaka kusadila Yehowa na kiese. Ntangu yai nge fwete basisa misisa ya mpa sambu na kuyikama ti dibundu ya mpa. Inki ta sadisa nge na kusala yo? Sadila bansiku ya Biblia. Bika beto tadila yo.

Muntu yina ke tangaka Biblia mbala na mbala kele “bonso nti yina bo me kuna pene-pene ya bamasa, nti yina ke butaka mbuma na nsungi na yo, matiti na yo ke yumaka ve. Mpi konso kima yina yandi ke sala ta nunga.”—Nk. 1:1-3.

Mutindu nti ke vandaka ti mfunu ya masa sambu yo yela mbote, Mukristu fwete tangaka Ndinga ya Nzambi sambu kinduku na yandi ti Nzambi kuvanda kaka mbote. Yo yina, tangaka Biblia konso kilumbu mpi kwendaka na balukutakanu mbala na mbala. Landa na kusala lusambu ya dibuta mpi kulonguka na nge mosi. Mambu yonso yina nge vandaka kusala na dibundu ya ntete sambu na kutanina kimpeve na nge, nge fwete sala yo mpi na dibundu ya mpa.

“Muntu yina ke pesaka bankaka kikesa, bo ta pesa yandi kikesa.”—Bing. 11:25.

Kana nge ke samuna mingi, nge ta baka kikesa mpi ta yikama nswalu na dibundu ya mpa. Kevin yina kele nkuluntu ke tuba nde: “Kisalu ya kimupasudi-nzila nsadisi sadisaka mono mingi ti nkento na mono ntangu beto kumaka na dibundu ya mpa, beto zabaka bampangi nswalu ti bayina vandaka bapasudi-nzila mpi teritware yina ya mpa.” Roger, yina kwendaka na bwala mosi na kiteso ya bakilometre kuluta 1600, ke tuba nde: “Kusamuna mbala na mbala ke sadisaka na kuyikama ti dibundu ya mpa. Diaka, zabisa bankuluntu nde nge lenda sadisa dibundu na konso kisalu yina, mu mbandu kutula bunkete na Nzo ya Kimfumu, kusala disolo ya mpangi yina yilamaka ve, to kunata muntu mosi na Nzo ya Kimfumu. Kana bampangi me bakisa nde mpangi ya mpa ke kudipesa mingi na mambu ya dibundu, bo ta kangama ti yandi.”

“Beno kangula kibeni ntima na beno.”—2 Bak. 6:13.

Kangula ntima sambu na kumonisila bampangi zola. Ntangu Melissa ti dibuta na bo kwendaka na dibundu ya mpa, bo salaka bikesa na kuzwa banduku ya mpa. Yandi ke tuba nde: “Na Nzo ya Kimfumu, na kisika ya kupesa bampangi kaka mbote, beto vandaka kusolula ti bo na ntwala mpi na nima ya balukutakanu.”  Yo sadisaka beto mpi na kuzaba bampangi nswalu. Diaka, kuyamba bampangi na nzo sadisaka bo na kuzabana ti bampangi, bo kumaka kibeni banduku ya ngolo. Yandi ke yika nde: “Beto bakaka banimero ya telefone ya bampangi, bo mpi bakaka ya beto, beto vandaka kusolula kukonda mpasi mpi vandaka kuvukana ti bo na mambu ya nkaka ya kimpeve.”

Kana nge ke kudiyangisa mingi sambu na kusolula ti bampangi na dibundu ya mpa, nge lenda yantika na mambu ya fioti. Mu mbandu, kumweta, ata nge ta kuka ve kusala yo na luyantiku. Kana nge mweta yo ta sadisa nge na kusala kinduku ti bampangi. Diaka, “kutala ya kiese ke pesaka kiese na ntima.” (Bing. 15:30, noti na nsi ya lutiti) Rachel, yina kwendaka ntama ti kisika yina yandi yelaka, ke tuba nde: “Mono vandaka kuwa nsoni mpamba-mpamba. Mbala mingi, mono vandaka kusala bikesa sambu na kusolula ti bampangi na dibundu ya mpa. Mono vandaka kusosa mpangi yina me kudivandila na Nzo ya Kimfumu. Mbala ya nkaka yandi mpi vandaka nsoni bonso mono.” Sambu na nki ve kubaka lukanu ya kusolula ti muntu mosi ya mpa na ntwala mpi na nima ya konso lukutakanu?

Diaka, nge ta wa kiese ya kuzabana ti bantu ya mpa na nima ya bilumbu fioti. Na nima, nge ta vanda diaka ve “muntu ya mpa.” Na ntangu yina, nge fwete sala bikesa ya kulanda kukuma ti banduku ya nkaka.

Banti ya nkaka ke bakaka ntangu mingi sambu yo basisa misisa kana bo me kuna yo kisika ya nkaka. Kiteso mosi, bantu yonso ve ke yikamaka na dibundu ya mpa mutindu mosi. Kana nge me sala bilumbu mingi na dibundu ya mpa kansi nge ke yikama ve, nge lenda sadila bandongisila yai ya Biblia:

“Beto yambula ve kusala mambu ya mbote, sambu na ntangu yina me fwana, beto ta katula bambuma kana beto yambula ve.”—Bag. 6:9.

Sambu nge yikama, yo ta lomba nde nge lutisa ntangu mingi kuluta nkutu yina nge lenda yindula. Mu mbandu, bo ke pesaka bamisionere mingi ndongisila ya kubikala na teritware ya mpa bamvula mingi na ntwala ya kukwenda na insi na bo. Kusala mutindu yina ke sadisaka bo na kusala kinduku ti bampangi mpi kuyikama ti luzingu ya bwala yina.

Alejandro, yina me tambulaka na bisika mingi me zabaka nde yo ke lombaka ntangu mingi sambu na kuyikama na bwala ya nzenza. Yandi ke tuba nde: “Na mbala ya nsuka ya beto kwendaka na dibundu ya mpa, nkento na mono tubaka nde, ‘banduku na mono yonso me bikala na dibundu ya ntama!’” Alejandro yibusaka nkento na yandi nde bamvula zole me luta, yandi tubaka kaka mambu ya mutindu mosi. Kansi na bamvula yina zole, yandi tudilaka bampangi ya dibundu yina ya mpa dikebi mpi salaka kinduku ti bo.

“Kutuba ve nde, ‘Sambu na nki bilumbu ya ntama vandaka mbote kuluta bilumbu yai?’ sambu yo kele ve mayele ke pusa nge na kuyula ngiufula yai.”—Lon. 7:10.

Kufwanisa ve dibundu na nge ya mpa ti ya ntama. Mu mbandu, na dibundu ya mpa bampangi lenda vanda ti kikalulu ya kutuba ve mingi to nkutu kele ti kikalulu ya kutuba mambu pwelele. Tula dikebi na bikalulu na bo ya mbote, mutindu nge mpi ke zola nde bo tula dikebi na bikalulu na nge ya mbote. Bampangi mingi ya ke kwendaka na mabundu ya  mpa ke monaka zola ya bampangi mpi yo ke pusaka bo na kudiyula nde, ‘Keti mono ke zolaka kibeni “kimvuka ya mvimba ya bampangi.”?’—1 Pie. 2:17.

“Beno landa na kulomba, ebuna bo ta pesa beno.”—Luka 11:9.

Landa kulomba lusadisu na Yehowa. David, yina kele nkuluntu ke tuba nde, “sambu na kuyikama na dibundu ya mpa, kutula ve ntima kaka na ngolo na nge. Beto lenda sala mambu mingi na dibundu ya mpa kaka na ngolo ya Yehowa. Samba sambu na yo.” Mambu ya Rachel tubaka ke ndimisa yo, yandi tubaka nde “kana kima mosi na dibundu ya mpa me yangisa beto, beto vandaka kusamba Yehowa sambu na yo mpi ‘vandaka kulomba yandi na kuzabisa beto bifu na beto yina vandaka kusala nde bampangi kukangama diaka ve ti beto.’ Na nima, beto vandaka kulutisa ntangu mingi ti bampangi.”

Bibuti, kana bana na beno ke yikama ve ti dibundu, beno samba sambu na yo. Kana beno ke lutisa ntangu ti bampangi, beno ta sadisa bana na beno na kuzwa banduku.

Inki mutindu nge lenda sadisa bampangi ya mpa na dibundu? Kaka ntangu bo ke kuma, sala bikesa na kusala kinduku ti bo. Sambu na kusala yo, yindula mambu yina nge ta zola nde bantu kusadila nge kana nge kele na dibundu ya mpa, ebuna sala yo sambu na bo. (Mat. 7:12) Keti beno lenda bingisa bo na lusambu na beno ya dibuta, to kutala ti bo JW Télédiffusion? Keti nge lenda samuna ti bo? Kana nge bingisa bo na kudia ti nge, bo ta vilaka ve ntima mbote na nge. Inki nge lenda sala diaka sambu na kusadisa bampangi ya me katuka kukwisa na dibundu na beno?

Carlos ke tuba nde “ntangu beto kumaka na dibundu ya mpa, mpangi-nkento mosi zabisaka beto bisika yina bo ke tekaka bima na ntalu ya mbote, yo sadisaka beto mingi.” Bampangi yina vandaka kuzinga na bisika yina madidi to ntangu kele mingi, ta sepela mingi kana beto ke zabisa bo mutindu beto ke lwataka na bilumbu yina madidi to ntangu kele mingi. Kana beto ke tendudila bo mambu mpi balukwikilu ya bantu ya teritware, yo ta sadisa bo na kusamuna mbote.

Allen, yina beto tubilaka na luyantiku, me sala mvula mosi ti ndambu na dibundu ya mpa. Yandi ke tuba nde: “Mono vandaka kusala bikesa sambu na kuzaba bampangi. Beto me kumaka bonso bantu ya dibuta mosi, yo ke pesaka mono kiese.” Allen me bakisaka nde ata yandi me sobaka dibundu, yandi ke vandaka kaka ti banduku. Nkutu, yandi me zwaka bantu yina kele banduku na yandi ya kimakulu.