1. Inki mambu Yehowa zabisaka Moize na yina me tala kimuntu na yandi? Sambu na nki yo kele mfunu?

KILUMBU mosi, Nzambi songaka Moize zina mpi bikalulu na yandi. Yehowa bendaka ve dikebi ya Moize na ngolo mpi na mayele na yandi, kansi yandi tubilaka ntete kikalulu na yandi ya mawa. (Tanga Kubasika 34:5-7.) Moize zolaka kuzaba kana Yehowa ta sadisa yandi. Yo yina Yehowa tubilaka bikalulu yai sambu na kumonisa nde yandi ke zolaka kibeni kusadisa bansadi na yandi. (Kubasika 33:13) Inki mutindu nge ke kudiwaka ntangu nge ke yibukaka nde Yehowa ke kudibanzaka mingi sambu na beto? Disolo yai ta tubila mingi kikalulu ya mawa disongidila kuditula na kisika ya bantu yina kele na mpasi mpi kusadisa bo.

2, 3. (a) Inki ke monisa nde bantu yonso lenda wila bankaka mawa? (b) Sambu na nki nge fwete tula dikebi na mambu yina Biblia ke tuba sambu na kikalulu ya mawa?

² Yehowa ke wilaka bantu mawa sambu yandi salaka beto na kifwani na yandi. Yo yina bantu yonso, ata bayina me zaba Yehowa ve, ke wilaka bantu mawa. (Kuyantika 1:27) Biblia ke tubilaka bantu mingi yina wilaka bankaka mawa. Mu mbandu  ntangu Salomo sosaka kuzaba mama ya mwana na kati ya bankento zole, yandi songaka bo nde yandi ke pasula mwana. Munkwa-mwana waka mawa, yo yina yandi bondilaka ntotila na kupesa mwana na nkento yina ya nkaka. (1 Bantotila 3:23-27) Mbandu ya nkaka ya mawa kele ya mwana ya Farao ya nkento. Ntangu yandi monaka Moize na masa, yandi bakisaka nde Moize kele Mu-ebreo mpi buyaka kufwa yandi. “Yandi wilaka yandi mawa,” mpi sansaka yandi bonso mwana na yandi.—Kubasika 2:5, 6.

³ Sambu na nki yo kele mfunu na kulonguka kikalulu ya mawa? Sambu Yehowa ke zola nde beto landa mbandu na yandi. (Baefezo 5:1) Ata Nzambi gangaka beto ti kikalulu ya mawa, kukonda kukuka ke salaka nde bantangu ya nkaka beto wila ve bantu mawa. Yo ke vandaka mpasi bantangu ya nkaka na kuzaba kana beto fwete sadisa bantu to kusosa ntete mambote na beto. Inki lenda sadisa beto na kutudila bankaka dikebi mingi? Beto tadila ntete mutindu Yehowa mpi bantu me wilaka bankaka mawa. Na nima, beto ta tubila mutindu beto lenda landa mbandu ya mawa ya Nzambi mpi mfunu ya kusala yo.

4. (a) Sambu na nki Yehowa tindaka bawanzio na Sodome? (b) Disolo ya dibuta ya Loti ke longa beto nki?

⁴ Biblia kele ti bambandu mingi ya ke monisa mawa ya Yehowa. Mu mbandu, mambu yina yandi sadilaka Loti. Loti vandaka kusala mambu ya mbote, yandi “vandaka kudiyangisa mingi” sambu na mansoni ya bantu ya Sodome ti Gomore. Bantu yai vandaka ve kuzitisa Yehowa Nzambi mpi yandi bakaka lukanu ya kufwa bo. (2 Piere 2:7, 8) Yehowa bakaka lukanu ya kufwa Sodome ti Gomore, yo yina yandi tindaka bawanzio na kusonga Loti na kukatuka na mbanza yina. Biblia ke tuba nde: “Sambu [Loti] vandaka kaka kusukinina, yo yina, sambu na mawa yina Yehowa wilaka yandi, [bawanzio] simbaka diboko na yandi, diboko ya nkento na yandi, mpi maboko ya bana na yandi zole ya bankento, ebuna bo basisaka yandi mpi bo tulaka yandi na nganda ya mbanza.” (Kuyantika 19:16) Ya kieleka Yehowa bakisaka mpasi ya Loti, yo ke ndimisa nde yandi ke bakisaka mpi bampasi na beto.—Yezaya 63:7-9; Yakobo 5:11, noti na nsi ya lutiti; 2 Piere 2:9.

5. Inki mutindu Ndinga ya Nzambi ke longa beto na kuwila bantu mawa?

⁵ Yehowa ke longaka mpi bansadi na yandi na kuwila bantu mawa. Yindula nsiku yina yandi pesaka bana ya Izraele. Kana muntu kudefisa mpangi na yandi mbongo, yandi lenda baka lele ya mpangi yina sambu na kundima nde mpangi ta futa yo. (Tanga Kubasika 22:26, 27.) Kansi munkwa-mbongo fwete vutudila muntu yina lele na yandi na nkokila sambu yandi kudifika na mpimpa. Nsiku ya Yehowa vandaka kupusa bansadi na yandi na kuvutudila bampangi na bo bilele, na mutindu yina nsiku vandaka kusadisa bo na kuwila bantu mawa. Nsiku yina Nzambi pesaka bansadi na yandi ke longa beto na kuvila ve bampusa ya bampangi na beto. Kana mpangi mosi kele na mpasi, beto fwete sadisa yandi.—Bakolosai 3:12; Yakobo 2:15, 16; tanga 1 Yoane 3:17.

6. Mutindu Yehowa wilaka bantu ya Izraele yina kolamaka mawa ke longa beto nki?

⁶ Ata bantu ya Izraele salaka masumu, Yehowa wilaka bo mawa. Biblia ke tuba nde: “Yehowa Nzambi ya ba-nkaka  na bo landaka kukebisa bo na nzila ya binati-nsangu na yandi, yandi vandaka kukebisa bo mbala na mbala, sambu yandi vandaka kuwa mawa sambu na bantu na yandi mpi sambu na kisika yina yandi ke zingaka.” (2 Bansangu 36:15) Mutindu mosi, beto fwete wila bantu yina me zaba ntete ve Yehowa mawa sambu bo lenda balula ntima mpi kukuma banduku na yandi. Yehowa ke zolaka ve nde bantu kufwa na kilumbu yina yandi ta sambisa bantu. (2 Piere 3:9) Yo yina bubu yai, beto fwete longa bantu yonso nsangu mpi kusadisa bo sambu Nzambi kuwila bo mawa.

7, 8. Inki ndimisaka dibuta mosi nde Yehowa wilaka bo mawa?

⁷ Yehowa ke wilaka bansadi na yandi mingi mawa. Mu mbandu na 1990, na insi Bosnie, bantu ya bikanda vandaka kunwana mvita bo na bo. Dibuta mosi vandaka ti mwana na bo ya bakala, Milan ya bamvula 12. Milan ti dibuta na bo mpi bampangi ya nkaka vandaka kukwenda na lukutakanu ya distrike na Serbie. Bibuti na yandi bakaka mbotika na lukutakanu yina. Basoda monaka nde dibuta ya ba Milan vandaka bantu ya dikanda yina vandaka kunwana mvita mpi bo kangaka bo. Bo songaka bampangi ya nkaka yina bikalaka na kamio na kukwenda. Milan ti bibuti na yandi salaka pana bilumbu zole. Na nima, basoda yulaka mfumu na bo na telefone nki bo fwete sala dibuta yai. Dibuta yai waka mfumu ke pesa mvutu nde, “Beno bula bo masasi!”

⁸ Ntangu basoda vandaka kusolula, banzenza zole kwisaka pene-pene ya dibuta yina. Bo tubaka na ndinga ya nsi nde bo mpi kele Bambangi ya Yehowa mpi bampangi yina kele na kamio me zabisa bo mutindu mambu lutaka. Bampangi yai zole songaka Milan ti mpangi na yandi na kukota na kamio na bo sambu basoda vandaka kutala ve mikanda ya bana. Na nima, bampangi yai songaka bibuti ya Milan na kukwenda ya kubumbana na lweka ya kibaka sambu bo kutana na simu yina ya nkaka. Milan yitukaka mpi kukuka ve kuseka to kudila. Bibuti yina yulaka banzenza yina nde, “Keti bo ta mona beto ve?” Yo ke monana nde ntangu bibuti yina vandaka kukwenda, basoda monaka bo ve. Milan ti mpangi na yandi kutanaka ti bibuti na bo na simu yina ya nkaka mpi bo kwendaka na lukutakanu ya distrike. Bo ndimaka nde Yehowa pesaka mvutu na bisambu na bo! Biblia ke zabisa beto nde ntangu yonso Yehowa ke taninaka ve bansadi na yandi na mutindu ya kuyituka. (Bisalu 7:58-60) Kansi na dibaku yai, Milan tubaka nde: “Mono monaka nde bawanzio kangaka meso ya basoda mpi Yehowa gulusaka beto.”—Nkunga 97:10.

9. Inki mutindu Yezu kudiwaka ntangu yandi monaka bantu mingi ke landa yandi? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

⁹ Yezu pesaka mbandu ya mbote ya kuwila bantu mawa. Yandi wilaka bantu mawa sambu “bo vandaka kuniokwama mpi kuyungana bonso mameme yina me konda ngungudi.” Yandi salaka nki? “Yandi yantikaka kulonga bo mambu mingi.” (Matayo 9:36; tanga Marko 6:34.) Kansi, Bafarize vandaka ve kuwila bantu mawa mpi vandaka ve kusadisa bo. (Matayo 12:9-14; 23:4; Yoane 7:49) Keti nge ke zolaka kusadisa bantu mpi kulonga bo mambu ya Yehowa bonso Yezu?

10, 11. Keti beto fwete wila bantu mawa na mambu yonso? Tendula.

¹⁰ Kansi kele ti mambu ya nkaka yina ke lombaka ve kuwila muntu mawa. Mu mbandu, ntotila Saule yindulaka nde yandi monisaka mawa mutindu yandi fwaka  ve Agagi ntotila ya Amaleki, mbeni ya bansadi ya Nzambi. Saule fwaka mpi ve bambisi yonso ya bantu ya Amaleki. Kansi Yehowa songaka Saule na kufwa bantu yonso ya Amaleki ti bambisi na bo. Sambu Saule lemfukaka ve, Yehowa ndimaka yandi diaka ve na kuvanda ntotila. (1 Samuele 15:3, 9, 15, noti na nsi ya lutiti) Yehowa kele Zuzi ya lunungu, yandi ke zabaka mambu yina kele na ntima ya bantu mpi ke zabaka nki ntangu yo ke lomba ve nde beto wila bantu mawa. (Bidilu 2:17; Ezekiele 5:11) Ntama mingi ve, yandi ta fwa bantu yonso yina ke lemfukilaka yandi ve. (2 Batesalonika 1:6-10) Na ntangu yina, Yehowa ta wila ve bantu ya mbi mawa. Yandi ta fwa bantu ya mbi, kansi yandi ta wila bansadi na yandi mawa mpi ta gulusa bo.

¹¹ Ya kieleka, beto kele ve ti kiyeka ya kutuba nde muntu yai ta guluka to ve. Kansi, mukumba na beto kele ya kusadisa bantu yonso ntangu yai. Inki ta sadisa beto na kuwila bantu mawa? Beto tadila bangindu yai.

12. Inki mutindu nge lenda wila bantu mawa?

¹² Sadisa bantu konso kilumbu. Yehowa ke lombaka Bakristu na kuwila bampangi na bo mpi bantu ya nkaka mawa. (Yoane 13:34, 35; 1 Piere 3:8) Kuwila bantu mawa ke tendula mpi “kuditula na kisika na bo.” Muntu ya ke wilaka bantu mawa ke salaka yonso sambu na kusadisa bantu ya kele na mpasi. Yo yina beto fwete sosa mabaku ya kusadisa bantu, mu mbandu kusadisa bo na bisalu na bo ya nkaka.—Matayo 7:12.

13. Inki bansadi ya Nzambi ke salaka na ntangu ya bisumbula?

¹³ Sadisa bampangi yina kele na mpasi. Ntangu bisumbula ke bwilaka bantu, beto ke wilaka bo mawa. Bantu me zabaka nde Bambangi ya Yehowa ke sadisaka bantu na bantangu ya bisumbula. (1 Piere 2:17) Mu mbandu, mpangi-nkento mosi vandaka na kisika yina ntoto nikanaka na Japon na 2011. Yandi ke tuba nde ntangu yandi monaka  bampangi ya babwala ya nkaka ya Japon mpi ya bansi ya nkaka me kwisa kuyidikila bo banzo mpi Banzo ya Kimfumu, yo “pesaka yandi kikesa.” Yandi ke yika nde: “Yo ndimisaka mono nde Yehowa ke kudibanzaka sambu na beto. Bampangi ke zolanaka mingi. Bampangi mingi ya ntoto ya mvimba ke samba sambu na beto.”

14. Inki mutindu nge lenda sadisa bambefo mpi minunu?

¹⁴ Sadisa bambefo mpi minunu. Beto ke wilaka bambefo mpi minunu mawa. Beto ke zolaka nde bampasi na bo kumana, yo yina beto ke sambaka sambu Kimfumu ya Nzambi kukwisa. Na ntwala nde yo salama, beto ke salaka bikesa sambu na kusadisa bambefo mpi minunu. Muntu mosi ya mayele sonikaka nde kilumbu mosi mama na yandi ya mununu yina vandaka kubela maladi ya ntu, bebisaka bilele na yandi. Ntangu yandi vandaka kuyobisa yo, bantu kokulaka na kielo. Yo vandaka Bambangi ya Yehowa zole yina ke kwisaka kutala yandi mbala na mbala. Bampangi-bankento yai lombaka na kusadisa yandi. Yandi tubaka nde: “Beno lenda yobisa yo kana beno me zola kansi yo ke mvindu mingi.” Bampangi yobisaka bilele yina. Na nima, bampangi-bankento sadilaka yandi te mpi bo yantikaka kusolula. Mwana na yandi ya bakala tondaka bampangi mingi mpi tubaka nde Bambangi ya Yehowa “ke sadilaka mambu yina bo ke longaka.” Keti mawa ke pusaka nge na kusadisa bambefo mpi minunu?—Bafilipi 2:3, 4.

15. Kisalu na beto ya kusamuna ke natilaka bantu nki mambote?

¹⁵ Sadisa bantu na kuzaba Yehowa. Mutindu ya mbote ya kusadisa bantu kele kulonga bo kieleka ya Nzambi mpi ya Kimfumu na yandi. Mutindu ya nkaka kele kusadisa bo na kubakisa mambote yina bo ta baka kana bo lemfuka na bansiku ya Yehowa. (Yezaya 48:17, 18) Kisalu ya kusamuna kele mutindu ya mbote ya kupesa Yehowa lukumu mpi ya kuwila bantu mawa. Keti nge lenda sala mingi na kisalu ya kusamuna?—1 Timoteo 2:3, 4.

16. Inki mambote beto ta baka kana beto ke wila bantu mawa?

¹⁶ Minganga ya ke sansaka maladi ya ntu ke tuba nde kana beto ke wila bantu mawa, beto ta vanda na sante ya mbote mpi beto ta zinga mbote ti bankaka. Kana nge ke sadisa bantu ya ke mona mpasi, nge ta vanda na kiese, nge ta vanda na kivuvu, nge ta kudiwa ve nge mosi mpi bantu ta solulaka ti nge mingi. Kuwila bantu mawa ke nataka mambote. (Baefezo 4:31, 32) Ntangu beto ke sadisaka bantu, beto ke vandaka ti kansansa ya mbote sambu beto ke zaba nde beto ke sala mambu yina Yehowa ke lombaka beto. Kana beto ke wila bantu mawa, beto ta vanda bibuti ya mbote, bankwelani ya mbote mpi banduku ya mbote. Diaka, bantu yina ke wilaka bankaka mawa ke zwaka mpi lusadisu na ntangu yina bo kele na yo mfunu.—Tanga Matayo 5:7; Luka 6:38.

17. Sambu na nki nge fwete wila bantu mawa?

¹⁷ Ata kuwila bantu mawa kele mbote sambu na sante, beto ke salaka yo ntete sambu na kulanda mbandu ya Yehowa mpi kupesa yandi lukumu. Diaka, yandi kele zola mpi ke wilaka bantu mawa. (Bingana 14:31) Yandi kele mbandu ya kukuka. Yo yina, beto fwete sala bikesa ya kulanda mbandu ya Nzambi ya kuwila bantu mawa. Mpidina beto ta zinga na bumosi ti bampangi mpi ta zinga mbote ti bantu ya nkaka.—Bagalatia 6:10; 1 Yoane 4:16.