1, 2. Inki mpasi bansadi ya Nzambi ke kutana ti yo bubu yai? (Tala bifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

MINGANGA mingi ke sansaka bambefo yina ke vandaka ti maladi ya nsambukila. Bo ke tudilaka bo dikebi sambu bo ke zolaka kusadisa bo. Kansi bo fwete kuditanina mpi sambu maladi ya bambefo kusambukila bo ve. Beto bansadi ya Yehowa kele mpi kiteso mosi ti minganga. Bampangi mingi ke zingaka mpi ke salaka kisalu ti bantu yina kele ti bikalulu ya mbi ya ke wakana ve ti bikalulu ya Nzambi. Yo lenda vanda mpasi sambu na beto.

² Na bilumbu yai ya nsuka, bantu yina ke zolaka ve Nzambi ke zitisaka ve bansiku na yandi, bo ke salaka ve luswasanu na kati ya mambu ya mbote ti ya mbi. Ntumwa Polo monisaka bikalulu na bo ya mbi na mukanda yina yandi sonikilaka Timoteo. Polo tubaka nde bantu mingi kibeni ta kuma ti bikalulu yai ya mbi na bilumbu ya nsuka. (Tanga 2 Timoteo 3:1-5, 13.) Ata na luyantiku bikalulu ya mbi ya bantu lenda yangisa beto, malembe-malembe beto lenda kuma kuyindula, kutuba mpi kusala mambu bonso bo. (Bingana 13:20) Na disolo yai, beto ta longuka mutindu bikalulu ya bantu me swaswana ti bikalulu ya bansadi ya  Nzambi. Beto ta mona mpi mambu yina beto lenda sala sambu na kuditanina mpi kulanda ve bikalulu na bo ya mbi ntangu beto ke sadisa bo na kuzaba Yehowa.

3. Polo ke tubila bantu ya nki mutindu na 2 Timoteo 3:2-5?

³ Polo sonikaka nde na bilumbu ya nsuka, “bantangu ya mpasi mpi ya nku ta vanda.” Na nima, yandi tubilaka bikalulu 19 ya mbi yina bantu mingi ta vanda ti yo. Bikalulu yango kele kiteso mosi ti yina yandi tubilaka na Baroma 1:29-31, kansi bikalulu yina yandi ke tubila na mukanda ya Timoteo kele ti bangogo yina mikanda ya nkaka ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu me sadilaka ve. Polo yantikaka nde “sambu bantu ta vanda.” Ngogo “bantu” ke tendula babakala ti bankento sambu bo yonso lenda vanda ti bikalulu ya mbi. Kansi bantu yonso ve ta vanda ti bikalulu ya mbi yina Polo tubilaka. Bakristu ke vandaka ti bikalulu ya mbote.—Tanga Malaki 3:18.

4. Kuvanda ya kufuluka ti lulendo ke tendula nki?

⁴ Na nima ya kutuba nde bantu mingi ta vanda bantu ya ke kudizolaka mpi bantu ya ke zolaka mbongo, Polo yikaka nde bantu ta vanda bantu ya ke kudikumisaka, bantu ya lulendo mpi bantu ya me fuluka ti lulendo. Bantu ya kele ti bikalulu yai ke yindulaka nde bo me luta bantu ya nkaka sambu bo kele kitoko, bo me zaba bisalu mingi, bo kele ti bima mingi to sambu na kiyeka na bo. Bantu ya mutindu yai ke zolaka nde bantu kukumisa bo. Muntu mosi ya mayele tubaka mutindu yai sambu na muntu ya lulendo: “Na ntima na yandi, yandi kele ti kiteki mosi yina yandi ke fukiminaka sambu na kudisambila.” Bantu ya nkaka ke tubaka nde lulendo kele mbi kibeni, yo yina ata bantu ya lulendo ke zolaka ve kumona muntu ya nkaka ya lulendo.

5. Inki mutindu bansadi ya nkaka ya kwikama ya Yehowa kukuma lulendo?

⁵ Yehowa ke zolaka ve lulendo, Biblia ke bingaka yo “meso ya lulendo.” (Bingana 6:16, 17) Ya kieleka, lulendo ke salaka nde muntu kukuma ntama ti Nzambi. (Nkunga 10:4) Lulendo kele kikalulu ya Diabulu. (1 Timoteo 3:6) Diambu ya mawa kele nde bansadi ya nkaka ya Yehowa kumaka lulendo. Mu mbandu, Uziya, ntotila ya Yuda vandaka ya kwikama bamvula mingi. Kansi Biblia ke tuba nde: “Ntangu yandi kumaka ngolo, ntima na yandi kumaka lulendo sambu na kubwa na yandi mosi, mpi yandi salaka mambu kukonda kwikama na ntwala ya Yehowa Nzambi na yandi.” Uziya kotaka na tempelo mpi tambikaka ndumbu, mukumba yina vandaka ve ya yandi. Diaka Ezekiasi, ntotila ya kwikama kumaka mpi lulendo na nsungi mosi buna.—2 Bansangu 26:16; 32:25, 26.

6. Inki lendaka kukumisa Davidi lulendo? Kansi nki sadisaka yandi na kuvanda muntu ya kudikulumusa?

⁶ Bantu ya nkaka ke kumaka lulendo sambu bo kele kitoko, me zabana mingi, ke yimbaka mbote, kele ngolo to bantu ke sepelaka ti bo mingi. Davidi lungisaka mambu yai yonso, kansi yandi vandaka muntu ya kudikulumusa. Mu mbandu, ntangu Davidi fwaka Goliati, ntotila Saule lombaka yandi na kukwela mwana na yandi. Kansi Davidi tubaka nde: “Mono kele nani, mpi bampangi na mono, ti dibuta ya tata na mono kele banani na Izraele, sambu mono kuma bokilo ya ntotila?” (1 Samuele 18:18) Inki sadisaka Davidi na kuvanda muntu ya kudikulumusa? Yandi zabaka nde kana yandi vandaka na mambu yina yonso, mu mbandu bikalulu ya mbote, ngolo, mpi kiyeka sambu Nzambi kudikulumusaka mpi tudilaka yandi dikebi. (Nkunga 113:5-8) Davidi bakisaka nde Yehowa muntu pesaka yandi mambu yonso ya mbote yina yandi vandaka na yo.—Fwanisa ti 1 Bakorinto 4:7.

7. Inki ta sadisa beto na kuvanda bantu ya kudikulumusa?

⁷ Bonso Davidi, bansadi ya Yehowa ke salaka bikesa sambu na kuvanda bantu ya kudikulumusa. Kuzaba nde Yehowa, Nzambi ya Kuluta Zulu,  ke kudikulumusaka ke simbaka kibeni ntima na beto. (Nkunga 18:35) Beto ke zolaka kuzitisa ndongisila yai: “Beno lwata mawa ya ngolo, ntima ya mbote, kudikulumusa, mawete, mpi ntima ya nda.” (Bakolosai 3:12) Beto me zaba mpi nde zola “ke kudisikisaka ve, yo ke fulukaka ve na lulendo.” (1 Bakorinto 13:4) Kana bantu ke mona nde beto kele bantu ya kudikulumusa, yo lenda pusa bo na kuzaba Yehowa. Bakala yina kele ve Mukristu lenda kuma nduku ya Yehowa sambu na bikalulu ya mbote ya nkento na yandi, kiteso mosi mpi bantu lenda kuma banduku ya Nzambi sambu na kudikulumusa ya bansadi na yandi.—1 Piere 3:1.

8. (a) Inki mutindu bantu ya nkaka ke tadilaka kukonda kuzitisa bibuti? (b) Biblia ke longa bana na kusala nki?

⁸ Polo tubilaka mutindu bantu ta kuma kusadila bantu ya nkaka mambu na bilumbu ya nsuka. Yandi tubaka nde bana ta lemfukila ve bibuti. Bubu yai mikanda, bafilme mpi batelevizio mingi ke monisaka nde ata bana ke lemfukila ve bibuti, yo kele mbi ve. Kansi kana bana ke lemfuka ve, mabuta ke niokwamaka. Bantu me zabaka kieleka yai banda ntama. Mu mbandu, na Grèce ya ntama, kana mwana kubula bibuti na yandi, bantu yonso ta sepela diaka ve ti yandi. Nsiku ya bantu ya Roma vandaka kutuba nde bo lenda pesa mwana yina ke bula tata na yandi ndola yina bo ke pesaka muntu yina me fwa muntu. Biblia ke lomba bana na kupesa bibuti na bo lukumu.—Kubasika 20:12; Baefezo 6:1-3.

9. Inki ke sadisaka bana na kuzitisa bibuti?

⁹ Inki lenda sadisa bana na kulemfukila bibuti ata bana ya nkaka ke zitisa ve bibuti na bo? Kana bana ke yibuka mambote yonso yina bibuti me sadilaka bo, bo ta bakisa nde bo fwete tonda mpi kulemfukila bibuti na bo. Bana fwete bakisa mpi nde Nzambi, Tata na beto yonso, ke zolaka nde bana kuzitisa bibuti. Kana mwana ke tuba mambu ya mbote sambu na bibuti na yandi, yo ta pusa mpi banduku na yandi na kuzitisa bibuti na bo. Ya kieleka, kana bibuti ke zola ve bana na bo, yo ta vanda mpasi sambu bana kuzitisa bo. Kana mwana ke bakisa nde bibuti ke zolaka yandi mingi, yo ta pusa yandi na kuzitisa bibuti na yandi ntangu yonso. Austin, mpangi mosi ya toko ke tuba nde: “Ata mbala mingi mono vandaka ve kuzitisa bibuti, bo vandaka kutudila mono bansiku ya mbote, kutendudila mono bikuma, mpi kulanda kusolula mbote ti mono. Yo me sadisaka mono na kulemfukila bo. Mono me bakisaka nde bo ke zolaka mono mpi yo ke pusaka mono na kusala mambu yina ta pesa bo kiese.”

10, 11. (a) Tanga bikalulu ya mbi ya ke monisaka nde bantu ke zolanaka ve. (b) Na nki kiteso Bakristu ya kieleka ke zolaka bantu ya nkaka?

¹⁰ Polo tubilaka mpi bikalulu ya nkaka yina ke monisa nde bantu ke zolanaka ve. Na nima ya kutubila kikalulu ya ‘kukonda kulemfukila bibuti,’ yandi tubilaka kikalulu ya kukonda kupesa matondo. Yo kele mpidina sambu bantu ya ke pesaka ve matondo ke bakaka ve na mbalu mambu ya mbote yina bankaka ke salaka sambu na bo. Polo tubaka mpi nde bantu ta konda kwikama. Bo ta vanda bantu ya ke zolaka ve kuwakana, disongidila bantu ya ke tulaka ve ngemba. Bo ta vanda bantu ya ke vwezaka mpi bantu ya ke tekaka bankaka, disongidila bo ta tuba mambu ya nku mpi ya mbi sambu na bankaka mpi sambu na Nzambi. Bo ta kusilaka bankaka makambu, disongidila bo ta tuba mambu ya luvunu sambu na kubebisa lukumu ya bantu ya nkaka. *

¹¹ Bansadi ya Yehowa me swaswana kibeni ti bantu mingi na nsi-ntoto sambu bo ke  monisilaka bantu ya nkaka zola ya masonga. Yo kele kibeni mpidina. Ya kieleka, Yezu tubaka nde na Nsiku ya Moize, nsiku mosi mpamba ya me luta nsiku ya kuzola bantu kele nsiku ya kuzola Nzambi. (Matayo 22:38, 39) Yezu tubaka mpi nde kana balongoki na yandi ke zolana, bantu ta zaba nde bo kele Bakristu ya kieleka. (Tanga Yoane 13:34, 35.) Bakristu ya kieleka ke zolaka ata bambeni na bo.—Matayo 5:43, 44.

12. Inki mutindu Yezu monisilaka bantu zola?

¹² Yezu monisaka nde yandi ke zolaka mpenza bantu. Yandi salaka yo ntangu yandi vandaka kutambula na bambanza sambu na kuzabisa bantu nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. Yandi belulaka bifwa-meso, bantu ya makulu kifu mpi bifwa-makutu. Diaka, yandi futumunaka bafwa. (Luka 7:22) Nkutu, Yezu pesaka luzingu na yandi sambu na kugulusa bantu ata bantu mingi zolaka yandi ve. Yezu landaka mbandu ya zola ya Tata na yandi. Bambangi ya Yehowa na ntoto ya mvimba ke landaka mbandu ya Yezu mpi ke zolaka bantu ya nkaka.

13. Inki mutindu zola yina beto ke monisila bantu lenda sadisa bo na kuzaba Yehowa?

¹³ Kana beto ke zola bantu, yo ta pusa bo na kuzaba Tata na beto ya zulu. Mu mbandu, bakala mosi na Thaïlande kwendaka na lukutakanu ya distrike, yandi yitukaka ntangu yandi monaka mutindu bampangi vandaka kumonisila bankaka zola. Ntangu yandi vutukaka na nzo, yandi yantikaka kulonguka Biblia mbala zole na mposo. Na nima, yandi longaka mpi bampangi na yandi yonso. Bangonda sambanu na nima, bakala yai salaka disolo ya lutangu ya Biblia na Nzo ya Kimfumu. Keti nge mpi ke monisilaka bantu ya nkaka zola? Kudiyula nde: ‘Keti mono ke salaka bikesa sambu na kusadisa bantu na dibuta, na dibundu mpi na kisalu ya kusamuna? Keti mono ke tadilaka bantu mutindu Yehowa ke tadilaka bo?’

14, 15. Inki bikalulu ya mbi bantu mingi ke vandaka na yo? Inki mutindu bankaka me sobaka bikalulu na bo?

¹⁴ Na bilumbu ya nsuka, bantu ke monisaka mpi bikalulu ya nkaka ya mbi yina beto fwete  buya. Mu mbandu, bantu mingi ke zolaka ve mambu ya mbote. Bo ke mengaka mambu ya mbote mpi ke teleminaka yo. Bantu yai me konda kudiyala mpi bo kele bantu ya nku. Bankaka kele bantu ya ntu-ngolo. Bo ke yindulaka ve bampasi yina lenda kumina bantu ya nkaka sambu na mambu yina bo ke sala.

¹⁵ Bantu mingi yina vandaka nku me sobaka bikalulu na bo. Biblia tubilaka na ntwala nsoba yai ya kuyituka. (Tanga Yezaya 11:6, 7.) Biblia ke tuba nde bambisi ya mfinda mu mbandu, bibulu mpi bantambu ta zinga na ngemba ti bambisi ya bwala bonso bana-mameme ti bangombe. Sambu na nki bo ta zinga na ngemba? Biblia ke yika nde: “Sambu ntoto ta fuluka kibeni ti nzayilu ya Yehowa.” (Yezaya 11:9) Bambisi lenda longuka ve mambu ya Yehowa, kansi na mutindu ya kifwani, mbikudulu yai ya Biblia ke tadila bansoba yina bantu ta sala na bikalulu na bo.

16. Inki mutindu Biblia me sadisaka bantu na kusoba bikalulu na bo?

¹⁶ Bampangi mingi vandaka ntete nku bonso bibulu kansi bo me kumaka bantu ya ngemba. Nge lenda tanga mambu na bo na jw.org. na masolo ya kele na ntu-diambu “Biblia Ke Sobaka Luzingu ya Bantu.” Bantu ya me zaba mpi ya ke sadilaka Yehowa kele ve bonso bantu ya ke monanaka nde bo ke zolaka mambu ya Nzambi, kansi bo ke buyaka ngolo na yandi. Bantu ya mutindu yai ke monisaka bonso nde bo ke sambilaka Nzambi kansi bikalulu na bo ke monisaka yo ve. Bampangi mingi vandaka nku kansi ntangu yai bo me lwataka “kimuntu ya mpa yina bo gangaka na kuwakana ti luzolo ya Nzambi na lunungu mpi na kwikama ya kieleka.” (Baefezo 4:23, 24) Ntangu bantu ke longukaka na kuzaba Nzambi, bo ke bakisaka nde bo fwete zitisa bansiku na yandi. Yo ke sadisaka bo na kusoba balukwikilu, mabanza mpi mambu ya bo vandaka kusala. Yo ke vandaka ve pete na kusala bansoba yai, kansi mpeve ya Nzambi ke sadisaka bayina ke zolaka kusepedisa yandi.

17. Inki ta sadisa beto na kulanda ve bantu yina kele ti bikalulu ya mbi?

¹⁷ Luswaswanu ke monaka pwelele na kati ya bantu yina ke sadilaka Nzambi ti bayina ke sadilaka yandi ve. Beto fwete keba sambu beto landa ve bikalulu ya mbi ya bantu yina ke sadilaka ve Nzambi. Beto fwete landa lutwadisu ya Yehowa mpi kutina bantu yina 2 Timoteo 3:2-5 ke tubila. Ya kieleka, beto ta kuka ve kutina bantu ya kele ti bikalulu ya mbi na mambu yonso sambu beto ke salaka kisalu ti bo, ke tangaka ti bo to ke zingaka ti bo. Kansi beto fwete yindula ve to kusala mambu bonso bo. Inki lenda sadisa beto? Beto fwete kumisa kinduku na beto ngolo ti Yehowa ntangu beto ke tanga Biblia mpi ke pona banduku yina ke zolaka yandi.

18. Inki mutindu mambu ya beto ke tubaka mpi ke salaka lenda sadisa bantu ya nkaka na kuzaba Yehowa?

¹⁸ Beto ke zolaka mpi kusadisa bantu ya nkaka na kuzaba Yehowa. Yo yina, sosa mabaku ya kuta kimbangi mpi lomba Yehowa na kusadisa nge na kutuba mambu ya mbote na ntangu ya me fwana. Mambu ya beto ke salaka fwete monisa nde beto kele Bambangi ya Yehowa. Ebuna, bikalulu na beto ya mbote ta kumisa Nzambi na kisika nde bantu kukumisa beto. Yehowa ke longaka beto “na kubuya kuvweza Nzambi mpi banzala ya nsi-ntoto mpi na kuzinga ti mabanza ya mbote, lunungu, mpi kukangama na Nzambi na kati ya ngidika ya bima ya ntangu yai.” (Tito 2:11-14) Kana beto ke landa mbandu ya Yehowa mpi ke sala luzolo na yandi, bantu ya nkaka ta mona yo. Nkutu, bankaka lenda tuba nde: “Beto ke zola kukwenda ti beno, sambu beto me wa nde Nzambi kele ti beno.”—Zekaria 8:23.