Keti Nge Zabaka Yo?
Inki kiyeka luyalu ya Roma pesaka bamfumu ya Bayuda na mvu-nkama ya ntete?
BAROMA vandaka kuyala Yudea na mvu-nkama ya ntete; bo tulaka guvernere mosi na Yudea mpi yandi vandaka ti basoda. Kisalu na yandi ya ntete vandaka ya kubaka mpaku sambu na Roma, kutula ngemba mpi kusala nde mambu kutambula mbote. Baroma vandaka kutula dikebi na kumanisa mambu yina ke fwa nsiku mpi kupesa ndola na bantu yonso yina vandaka kunata mavwanga. Kansi mbala mingi bo vandaka kubikila bamfumu ya Bayuda mukumba ya kutadila mambu ya fioti-fioti yina vandaka kusalama na babwala na bo.
Sanedreni vandaka tribinale ya nene ya Bayuda, yina vandaka ti kiyeka ya kusambisa mambu ya me tala nsiku ya Bayuda. Batribinale ya fioti vandaka mpi na Yudea ya mvimba. Ziku batribinale yai vandaka kuzenga makambu mingi ya bantu mpi ya bantu ya mubulu; kansi bo vandaka ve ti nswa ya kuzenga mambu yina bamfumu ya Roma fwete zenga. Mu mbandu, batribinale ya Bayuda vandaka ve ti nswa ya kupesa muntu ndola ya lufwa; mbala mingi Baroma bantu vandaka kupesa ndola yai. Beto me zaba dibaku mosi kaka yina bantu ya Sanedreni zengilaka muntu ndola ya lufwa, ntangu bo niokulaka Etiene mpi fwaka yandi na matadi.—Bisalu 6:8-15; 7:54-60.
Bantu ya Sanedreni vandaka ti kiyeka ya kusambisa mambu mingi. Ata mpidina, Emil Schürer, muntu mosi ya mayele ke tuba nde, “Bamfumu ya Roma vandaka ti kiyeka mosi ya kuluta nene; bo lendaka kubaka lukanu konso ntangu yina bo me zola, kukonda kuyula Bayuda, mingi-mingi kana bo ke mona nde kima mosi lenda bebisa luyalu na bo.” Mu mbandu, ntangu Bayuda zolaka kufwa ntumwa Polo, Klode Liziasi, mfumu mosi ya basoda ya Roma, botulaka yandi na maboko na bo ntangu yandi zabaka nde Polo vandaka muntu ya Roma.—Bisalu 23:26-30.
Keti ya kieleka, na ntangu ya ntama, muntu lendaka kukuna matiti ya mbi na kilanga ya muntu ya nkaka?
NA MATAYO 13:24-26, Yezu tubaka nde: “Kimfumu ya zulu me fwanana ti muntu mosi yina kunaka mbuma ya mbote na kilanga na yandi. Ntangu bantu vandaka kulala, mbeni na yandi kwisaka, mpi yandi kunaka matiti ya mbi na kati ya ble ebuna yandi kwendaka. Ntangu ble menaka mpi butaka bambuma, matiti ya mbi mpi basikaka.” Bansoniki mingi ke tubaka nde mambu yai vandaka kusalama ve; kansi mikanda ya ntama ya Roma ke monisa nde yo vandaka kusalama.
Mukanda mosi ya ke tendulaka Biblia ke tuba nde, na nsiku ya Baroma, kana muntu kukuna matiti ya mbi na kilanga ya muntu ya nkaka sambu muntu yina salaka yandi mbi, bo vandaka kupesa yandi ndola. Nsiku yai ya bo tulaka ke monisa nde mambu yai vandaka kusalama mpenza. Alastair Kerr, muntu mosi ya nsiku, ke tendula nde na 533 TB, Justinien, ntotila ya Roma, basisaka mukanda mosi ya nsiku (Digest); yo vandaka kutubila bansiku mingi ya Roma mpi bansiku ya nkaka ya ntama (yina bo sonikaka na kati-kati ya bamvu 100-250 TB). Mukanda yai ke monisa nde, Ulpian, muntu mosi ya nsiku, tubilaka mambu yina bo sambisaka na mvu-nkama ya zole. Bo kunaka matiti ya mbi na kilanga ya muntu mosi mpi yo bebisaka bima ya kilanga na yandi. Mukanda yango (Digest) ke monisa mutindu nsiku nungisaka munkwa-bilanga; bo lombaka muntu yina na kufuta munkwa-bilanga bima yina bebaka.
Mambu yai ya mbi ya salamaka na luyalu ya Roma ya ntama ke monisa nde mambu yina Yezu tubaka na kingana na yandi vandaka kusalama.
Nge Lenda Sepela Mpi Ti
NZOZULU YA NKENGI—NIMERO YA KULONGUKA
Keti Nge Zabaka Yo?—Février 2022
Sambu na nki bantu ya Izraele vandaka kupesa bima sambu na kukwela nkento?
NZOZULU YA NKENGI—NIMERO YA KULONGUKA
Keti Nge Zabaka Yo?—Février 2022
Sambu na nki Yehowa ndimaka nde bantu ya Izraele kupesa bimenga ya mayembe mpi ya bapizio?
NZOZULU YA NKENGI—NIMERO YA KULONGUKA
Keti Nge Zabaka Yo?—Marsi 2020
Katula mambu yina kele na Biblia, nki mambu ya nkaka ke ndimisa nde Bantu ya Izraele vandaka bampika na Ezipte?
NZOZULU YA NKENGI—NIMERO YA KULONGUKA
Keti Nge Zabaka Yo?—Novembri 2019
Inki vandaka kisalu ya bakapita na ntangu ya ntama?
NZOZULU YA NKENGI—NIMERO YA KULONGUKA
Keti Nge Zabaka Yo?—Aprili 2019
Na ntangu ya ntama, nki mutindu bantu vandaka kusala nzietelo na maswa?
NZOZULU YA NKENGI—NIMERO YA KULONGUKA
Keti Nge Zabaka Yo?—Februari 2019
Inki vandaka kisina ya sinagoga?
