1, 2. (a) Inki mutindu mambu yina beto ke vingila me swaswana ti yina bantu ya nkaka ke vingilaka? (b) Inki beto ta longuka na disolo yai?

 YEHOWA me silaka beto mambu ya mbote kibeni yina beto ke vingila. Yandi me silaka nde yandi ta santisa zina na yandi mpi ta lungisa luzolo na yandi na zulu ti na ntoto. (Matayo 6:9, 10) Yo kele mambu ya kuluta mfunu ya beto ke vingila. Yehowa me silaka mpi na kupesa beto luzingu ya mvula na mvula, na zulu to na ntoto. Yo kele lusilu ya mbote kibeni! (Yoane 10:16; 2 Piere 3:13) Beto ke vingila kumona mutindu Yehowa ta landa kutwadisa mpi kusadisa bansadi na yandi na bilumbu yai ya nsuka.

² Biblia ke tuba nde lukwikilu “kele kivuvu ya kieleka” nde mambu yina beto ke vingila ta lungana. Yo ke tendula nde bantu yina kele ti lukwikilu ke ndimaka mpenza nde balusilu ya Yehowa ta lungana. (Baebreo 11:1) Bubu yai bantu ke tulaka kivuvu na mambu mingi, kansi bo ke zabaka ve kana yo ta lungana. Mu mbandu, muntu lenda vanda ti kivuvu nde yandi ta nunga na nsaka ya mbongo (lotterie), kansi yandi ke zabaka ve kibeni kana yandi ta nunga. Disolo yai ta monisa mambu yina lenda kukumisa lukwikilu na beto ngolo na balusilu ya Nzambi. Yo ta monisa mpi mutindu lukwikilu ya ngolo lenda sadisa beto bubu yai.

3. Sambu na nki beto ke kwikilaka nde balusilu ya Nzambi ta lungana?

 ³ Muntu mosi ve ke butukaka ti lukwikilu. Yo yina beto fwete bika mpeve ya Nzambi kutwadisa bantima na beto sambu beto kuma ti lukwikilu. (Bagalatia 5:22) Mpeve santu lenda sadisa beto na kuzaba Yehowa. Ntangu beto ke bakisaka nde yandi kele nkwa-ngolo yonso mpi mayele, beto ke kumaka kutula ntima nde yandi ta lungisa balusilu na yandi yonso. Yehowa yandi mosi ke tubilaka balusilu na yandi bonso nde ‘yo me lunganaka’ dezia! (Tanga Kusonga 21:3-6.) Beto me zaba nde Yehowa ke lungisaka ntangu yonso balusilu na yandi. Yandi kele “Nzambi ya kwikama.” Yo yina beto ke kwikilaka nde mambu yonso yina yandi ke sila beto ta lungana.—Kulonga 7:9.

4. Bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama vandaka kukwikila na nki mambu?

⁴ Baebreo kapu 11 ke tubila babakala mpi bankento 16 yina vandaka ti lukwikilu ya ngolo na balusilu ya Yehowa. Yo ke tubila mpi bantu mingi yina Yehowa sepelaka ti bo “sambu na lukwikilu na bo.” (Baebreo 11:39) Bo yonso vandaka kuvingila “mwana” yina Yehowa silaka. Bo zabaka nde “mwana” yango ta fwa bambeni yonso ya Nzambi mpi ta kumisa diaka ntoto paladisu. (Kuyantika 3:15) Bansadi yai ya Yehowa vandaka mpi ti lukwikilu ya ngolo nde yandi ta futumuna bo. Kansi lukwikilu na bo vandaka ve ya kufutumuka sambu na kukwenda na zulu, sambu Yezu vandaka me kangula ntete ve nzila ya kukwenda na zulu. (Bagalatia 3:16) Kansi, bo vandaka kukwikila nde bo ta zinga mvula na mvula na ntoto ya kitoko, disongidila paladisu.—Nkunga 37:11; Yezaya 26:19; Ozea 13:14.

5, 6. Inki kivuvu Abrahami ti dibuta na yandi vandaka na yo? Inki bo salaka sambu na kukumisa lukwikilu na bo ngolo? (Tala kifwanisu ya luyantiku ya disolo.)

⁵ Baebreo 11:13 ke tuba sambu na bansadi yina ya kwikama ya Yehowa nde: “Sambu na lukwikilu, bantu yai yonso fwaka, ata bo bakaka ve bima yina Nzambi silaka; kansi bo monaka yo na ntama, bo yambaka yo.” Bo vandaka kuvingila nsi-ntoto ya mpa mpi bo vandaka kudimona bonso nde bo kele dezia na kati. Abrahami kele mosi na kati na bo. Yezu tubaka nde Abrahami “vandaka na kiese mingi na kivuvu ya kumona” nsi-ntoto ya mpa. (Yoane 8:56) Sara, Izaki, Yakobi mpi bantu mingi ya nkaka vandaka mpi kuvingila ntangu Kimfumu yina “Nzambi salaka pula na yo mpi tungaka” ta yala ntoto ya mvimba.—Baebreo 11:8-11.

⁶ Abrahami ti dibuta na yandi salaka nki sambu lukwikilu na bo kuvanda kaka ngolo? Bo landaka kulonguka mambu ya Yehowa. Na nima, Nzambi solulaka ti bo na nzila ya bawanzio mpi ya bambona-meso to bandosi. Ziku bambandu ya bantu ya kwikama ya ntama to masonuku ya ntama sadisaka bo mpi mingi. Abrahami ti dibuta na yandi vilaka ve ata fioti balusilu ya Nzambi, mpi bo vandaka kuyindula yo mingi. Yo yina bo tulaka ve ntembe ata fioti nde Yehowa ta lungisa balusilu na yandi. Bo bikalaka ya kwikama na Yehowa ata na ntangu ya mpasi to ya mbangika.

7. Inki Yehowa me pesaka beto sambu na kukumisa lukwikilu na beto ngolo, mpi beto fwete sala nki?

⁷ Inki ta sadisa beto na kukumisa lukwikilu na beto ngolo? Na Biblia, Yehowa me songaka beto mambu yina yandi ta sala na bilumbu ke kwisa mpi mambu yina beto fwete sala sambu na kuvanda na kiese. Yo yina beto fwete tangaka Biblia konso kilumbu mpi kusala mambu yina yo ke lomba beto. (Nkunga 1:1-3; tanga Bisalu 17:11.) Yehowa ke pesaka beto mpi ‘madia ya kimpeve na ntangu ya me fwana’ na nzila ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” (Matayo 24:45) Bonso bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama, beto fwete tangaka balusilu ya Nzambi mbala na mbala mpi kuyindulula yo mingi. Yo ta sadisa beto na kubikala ya kwikama  na Nzambi mpi kuvingila ntangu yina Kimfumu na yandi ta yala ntoto ya mvimba.

8. Inki mutindu bisambu lenda kumisa lukwikilu na beto ngolo?

⁸ Inki sadisaka diaka bansadi ya Yehowa ya ntangu ya ntama na kukumisa lukwikilu na bo ngolo? Bo vandaka kulomba Yehowa na kusadisa bo; ntangu bo vandaka kumona nde yandi me pesa mvutu na bisambu na bo, lukwikilu na bo vandaka kukuma ngolo. (Nehemia 1:4, 11; Nkunga 34:4, 15, 17; Daniele 9:19-21) Bubu yai mpi, ntangu beto ke bakisaka nde Yehowa me wa bisambu na beto mpi me pesa beto na ntangu ya me fwana bima yina beto lombaka, lukwikilu na beto ke kumaka ngolo. (Tanga 1 Yoane 5:14, 15.) Beto fwete “landa na kulomba” Yehowa mpi mpeve santu sambu beto kuma ti lukwikilu ya ngolo.—Luka 11:9, 13.

9. Inki mambu beto fwete lomba mpi na bisambu na beto?

⁹ Ntangu beto ke samba Yehowa, beto fwete suka ve kaka na kulomba yandi bima yina beto kele na yo mfunu. Beto fwete tonda yandi mpi kukumisa yandi konso kilumbu, sambu yandi muntu me pesaka beto bima mingi ya kitoko! (Nkunga 40:5) Bansadi ya Yehowa ke sambaka mpi sambu na bampangi na bo ya ntoto ya mvimba. Mu mbandu, beto ‘ke yindulaka bampangi yina kele na boloko.’ Beto ke sambaka mpi sambu na bampangi yina ‘ke twadisaka beto.’ Ntangu beto ke monaka mvutu ya Yehowa na bisambu na beto, lukwikilu na beto ke kumaka ngolo mpi beto ke kumaka banduku na yandi ya ngolo.—Baebreo 13:3, 7.

10. Inki sadisaka bantu mingi na kuvanda kikesa mpi kubikala ya kwikama na Nzambi?

¹⁰ Na Baebreo kapu 11, ntumwa Polo tubaka nde: “Bankento bakaka bafwa na bo na nzila ya lufutumuku, kansi babakala ya nkaka monaka mpasi sambu bo ndimaka ve nde bo katula bo na kimpika na nsadisa ya nkudulu mosi buna, sambu bo baka lufutumuku ya kuluta mbote.” (Baebreo 11:35) Bantu mingi na kati na bo kangaka ntima na bampasi mpi bikalaka ya kwikama na Nzambi sambu bo vandaka ti lukwikilu ya ngolo na lufutumuku yina Nzambi silaka. Bo zabaka nde na bilumbu ke kwisa, Yehowa ta futumuna bafwa mpi bo ta zinga na ntoto mvula na mvula. Mu mbandu, Naboti ti Zekaria. Bo fwaka bo na matadi sambu bo vandaka kulemfukila Nzambi. (1 Bantotila 21:3, 15; 2 Bansangu 24:20, 21) Bo losaka Daniele na dibulu ya bantambu mpi bo losaka banduku na yandi na tiya ya ngolo. Kansi bo ndimaka kufwa na kisika ya kufwa nsiku ya Yehowa. Bo vandaka ti lukwikilu ya ngolo nde Yehowa ta pesa bo mpeve santu mpi ta sadisa bo na kukanga ntima na bampasi yina.—Daniele 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Baebreo 11:33, 34.

11. Lukwikilu sadisaka baprofete mingi na kukanga ntima na nki bampasi?

¹¹ Bantu sekaka baprofete mingi mpi tulaka bankaka na boloko, mu mbandu Mikaya mpi Yeremia. Baprofete ya nkaka, mu mbandu Eliya, “yungana-yunganaka na ntoto ya zelo na zelo, na bangumba, na mabulu ya matadi, mpi na mabulu ya kele na ntoto.” Bo yonso kangaka ntima mpi bikalaka ya kwikama na Nzambi sambu bo vandaka ti “kivuvu ya kieleka nde mambu yina [bo] ke vingila ta lungana.”—Baebreo 11:1, 36-38; 1 Bantotila 18:13; 22:24-27; Yeremia 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

12. Nani me bikilaka beto mbandu ya kuluta mbote? Inki sadisaka yandi na kukanga ntima na bampasi?

¹² Yezu Kristu kangaka ntima na bampasi mingi kuluta bantu yonso; ata mpidina yandi kangamaka kaka na Yehowa. Inki sadisaka yandi? Polo ke tuba nde: “Sambu na kiese yina Nzambi tulaka na ntwala na yandi, yandi kangaka ntima na zulu ya nti ya mpasi, yandi ndimaka nde bo pesa yandi nsoni, mpi yandi me vandaka na diboko ya kitata ya kiti ya kimfumu ya Nzambi.” (Baebreo 12:2) Na nima, Polo  songaka Bakristu na ‘kutadila na dikebi yonso’ mbandu ya Yezu. (Tanga Baebreo 12:3.) Bonso Yezu, bo fwaka mpi Bakristu mingi ya mvu-nkama ya ntete, mu mbandu Antipasi, sambu na kwikama na bo na Yehowa. (Kusonga 2:13) Bakristu yai me bakaka dezia lufutu na bo; bo me swaswana ti bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama, yina ta baka luzingu ya mvula na mvula awa na ntoto. (Baebreo 11:35) Yezu kumaka Ntotila na 1914; ntangu fioti na nima, yandi futumunaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta, bayina fwaka, sambu bo baka luzingu ya kukonda kufwa na zulu. Bo ta yala ntoto ti yandi.—Kusonga 20:4.

13, 14. Inki bampasi Rudolf Graichen kutanaka ti yo, mpi nki sadisaka yandi na kubikala ya kwikama na Nzambi?

¹³ Bansadi mingi ya Nzambi ke landaka mbandu ya Yezu. Bo ke yindululaka balusilu ya Nzambi mpi ke kangamaka na yandi ata na ntangu ya mpasi. Beto baka mbandu ya Rudolf Graichen. Yandi butukaka na Allemagne na 1925. Ntangu yandi vandaka leke, bibuti na yandi tulaka bifwanisu ya masolo ya Biblia na bibaka ya nzo na bo. Yandi ke tuba nde: “Kifwanisu mosi vandaka ti mbwa ya nseke  ti mwana ya dimeme, mwana-fioti ti nkoyi, mwana-ngombe ti ntambu; bo yonso vandaka na ngemba mpi mwana-fioti vandaka kutwadisa bo.” (Yezaya 11:6-9) Yo sadisaka Rudolf na kuyindula mingi nsi-ntoto ya mpa mpi kukwikila na yo ngolo. Yo sadisaka yandi mpi na kubikala ya kwikama na Yehowa ata basoda ya Nazi mpi ya Stasi na Allemagne, niokulaka yandi bamvula mingi.

¹⁴ Rudolf kangaka mpi ntima na bampasi ya nkaka. Mama na yandi belaka maladi ya ngolo (typhus) mpi fwaka na boloko ya bwala mosi (Ravensbrück) na insi Allemagne. Papa na yandi tulaka diboko na mukanda mosi ya leta sambu na kumonisa nde yandi kele diaka ve Mbangi ya Yehowa. Kansi Rudolf vandaka kaka ti lukwikilu ya ngolo. Ntangu yandi basikaka na boloko, yandi kumaka nkengi ya nziunga. Na nima, bo bingisaka yandi na Nzo-Nkanda ya Gileade mpi bo tindaka yandi nkengi ya nziunga na insi Chilie, kisika yandi kwelaka Patsy, mpangi-nkento mosi ya misionere. Kansi mvula mosi na nima, bebe na bo ya nkento fwaka. Ntangu fioti na nima, Patsy mpi fwaka. Patsy vandaka kaka ti bamvula 43. Ata Rudolf kutanaka ti bampasi yai yonso, yandi landaka kusadila Yehowa. Ata ntangu yandi kumaka mununu mpi kubela-bela, yandi vandaka mupasudi-nzila mpi nkuluntu. Disolo ya luzingu na yandi kele na Nzozulu ya Nkengi, ya Kifalansa, ya Augusti 1, 1997, balutiti 20-25. ^[1] (Tala noti na nsuka ya disolo.)

15. Pesa mbandu ya bampangi yina ke sadila Yehowa na kiese bubu yai ata bo ke niokula bo.

¹⁵ Bubu yai, bampangi na beto mingi ke sadilaka Yehowa na kiese yonso ata bo ke niokula bo ngolo. Bampangi mingi kele na baboloko na Érythrée, na Singapour, mpi na Corée du Sud sambu bo ke buyaka kusadila “mbele ya bitumba.” (Matayo 26:52) Mu mbandu, bo me kangaka mpangi Negede ti mpangi Paulos na boloko na Érythrée banda bamvula kuluta 20! Bo ke niokulaka bo ngolo kibeni. Na nsungi ya bamvula yai yonso, bo lenda kwela ve to kusadisa bibuti na bo. Ata mpidina, bo kele kaka ya kwikama na Yehowa mpi lukwikilu na bo kele kaka ngolo. Nkutu bubu yai, bankengidi ya boloko ke zitisaka bo mingi. Bafoto ya bampangi yai kele na jw.org. Nge ta mona bo ke seka ata bo kele na mpasi.

16. Lukwikilu ya ngolo lenda sadisa nge na kusala nki?

¹⁶ Bansadi mingi ya Yehowa me kotaka ntete ve boloko mpi me kutanaka ve ti bampasi ya ngolo bonso bampangi yina beto me katuka kutubila. Kansi mingi ke mona mpasi sambu na kinsukami, bisumbula to bamvita. Bankaka ke landaka mbandu ya Abrahami, Izaki, Yakobi mpi Moize; bo ke sosaka ve lukumu to kimvwama kansi bo me kudipesaka na kisalu ya Yehowa. Inki ke sadisaka bampangi yai na kulanda kusadila Yehowa na kiese? Bo ke zolaka yandi mingi mpi ke kwikilaka mpenza na balusilu na yandi. Bo me zaba nde yandi ta pesa bansadi na yandi luzingu ya mvula na mvula na nsi-ntoto ya mpa mpi ya lunungu.—Tanga Nkunga 37:5, 7, 9, 29.

17. Inki mutindu nge lenda kumisa lukwikilu na nge ngolo, mpi nki beto ta tubila na disolo ya ke landa?

¹⁷ Na disolo yai beto me mona nde, lukwikilu ke tendula kuvanda ti “kivuvu ya kieleka nde mambu yina nge ke vingila ta lungana.” Sambu na kuvanda ti kivuvu ya mpidina, beto fwete samba Yehowa mpi kulanda kuyindulula balusilu na yandi. Kusala mpidina ta sadisa beto na kukanga ntima na bampasi yonso. Disolo ya ke landa ta tubila mambu yina ke monisaka nde muntu kele ti lukwikilu.