1. Kubalula ntima ke tendula nki?

 KANA beto me sala kifu beto fwete balula ntima. Na Biblia, kubalula ntima ke tendula kusoba mabanza sambu na kifu yina muntu me sala, kuyambula yo mpi kusala ngolo ya kuvutukila yo diaka ve.​—Tala “Kubalula Ntima,” na Bantendula ya Bangogo ya Biblia.

2. Sambu na nki beto yonso fwete balula ntima? (Nehemia 8:9-11)

² Konso muntu fwete balula ntima. Sambu na nki? Sambu konso kilumbu beto ke salaka masumu. Sambu beto kele bana ya Adami ti Eva, beto yonso me butukaka ti disumu mpi ke fwaka. (Bar. 3:23; 5:12) Ata muntu mosi ve ke butukaka ya kukuka. Ata bantu yina vandaka ti lukwikilu ya ngolo, mu mbandu Polo, vandaka kunwana ti nzala ya kusala disumu. (Bar. 7:21-24) Keti yo ke tendula nde ntangu yonso beto fwete vanda mawa-mawa sambu beto kele bantu ya masumu? Ve, Yehowa, Nzambi ya ke wilaka bantu mawa, ke zola nde beto zinga na kiese. Beto tadila mbandu ya Bayuda na bilumbu ya Nehemia. (Tanga Nehemia 8:9-11.) Yehowa zolaka ve nde bo kudiyangisa mingi sambu na masumu na bo ya ntama. Kansi bo vanda na kiese sambu bo ke sambilaka yandi. Yehowa ke zabaka nde kana muntu me balula ntima, yandi ke kumaka na kiese. Yo yina, yandi ke lombaka beto na kubalula ntima. Kana beto balula ntima, Tata ya mawa ta lolula beto.

3. Inki beto ta longuka na disolo yai?

³ Bika beto tubila mambu ya nkaka ya me tala kubalula ntima. Na disolo yai, beto ta longuka mambu tatu. Ya ntete, mutindu Yehowa longaka bantu ya Izraele na kubalula ntima. Na nima, beto ta tubila mutindu Yehowa sadisaka bantu ya salaka masumu na kubalula ntima. Na nsuka, beto ta tubila mutindu Yezu longaka balongoki na kubalula ntima.

 MUTINDU YEHOWA LONGAKA BANTU YA IZRAELE NA KUBALULA NTIMA

4. Inki mutindu Yehowa longaka bantu ya Izraele na kubalula ntima?

⁴ Ntangu Yehowa salaka kuwakana ti bantu ya Izraele, bo ndimaka na kulemfukila yandi. Yehowa silaka nde kana bo zitisa bansiku na yandi, yandi ta tanina bo mpi ta sakumuna bo. Sambu na bansiku yai, Nzambi songaka bo nde: “Nsiku yai ya mono ke pesa nge bubu yai kele ve mpasi mingi sambu na nge, yo kele mpi ve ntama.” (Kul. 30:11, 16) Kansi kana bo lemfukila yandi ve, mu mbandu bo sambila banzambi ya nkaka, yandi ta tanina bo diaka ve mpi bo ta mona mpasi. Ata mpidina, kana bo sala diaka mambu ya mbote, yandi ta ndima bo diaka. Bo lenda “vutukila Yehowa Nzambi na [bo] mpi [bo] wa ndinga na yandi.” (Kul. 30:1-3, 17-20) Na bangogo ya nkaka, bo lenda balula ntima. Kana bo sala mpidina, kinduku na bo ti Yehowa ta kuma diaka ngolo mpi yandi ta sakumuna bo diaka mingi.

5. Inki mutindu Yehowa yambulaka ve bantu na yandi? (2 Bantotila 17:13, 14)

⁵ Bantu ya Yehowa kolamaka mbala na mbala. Bo vandaka kusambila biteki mpi kusala mambu ya nkaka ya mbi. Yo yina, yo natilaka bo bampasi. Kansi, Yehowa yambulaka ve bantu na yandi yai ya ntu-ngolo. Yehowa tindaka baprofete mbala na mbala sambu na kulomba bo na kubalula ntima mpi kuvutukila yandi.​—Tanga 2 Bantotila 17:13, 14.

6. Inki mutindu Yehowa sadilaka baprofete sambu na kulonga bantu na yandi mfunu ya kubalula ntima? (Tala mpi kifwanisu.)

⁶ Yehowa tindaka baprofete mbala na mbala sambu bo longa mpi bo sungika bantu na yandi. Mu mbandu, Nzambi tindaka Yeremia na kusonga bo nde: “Vutuka, O nkolami Izraele . . . mono ta tala beno ve ti makasi, sambu mono kele ya kwikama . . . mono ta vanda ve na makasi kimakulu. Ndima kaka mbi na nge, sambu nge me kolama na ntwala ya Yehowa.” (Yer. 3:12, 13) Yehowa lombaka Yoele, na kuzabisa bo nde: “Beno vutukila mono na ntima na beno ya mvimba.” (Yoe.  2:12, 13) Yandi tindaka Yezaya na kusonga bo nde: “Beno kudikumisa bunkete; beno katula bisalu na beno ya mbi na meso na mono; beno yambula kusala mambu ya mbi.” (Yez. 1:16-19) Yehowa songaka Ezekiele na kuyula bo nde: “Keti mono ke waka kibeni kiese na lufwa ya muntu ya mbi? . . . keti mono ke zolaka ve mingi kuluta nde yandi yambula banzila na yandi ebuna yandi bikala na luzingu? . . . Mono ke waka ve kiese na lufwa ya konso muntu yina, . . . yo yina, beno kwisa kuvutuka mpi beno zinga.” (Ezek. 18:23, 32) Yehowa ke waka kiese ntangu bantu ke balulaka ntima sambu yandi ke zolaka nde bantu kuzinga mvula na mvula. Yehowa ke sadisaka ve bantu kaka na nima ya kubalula ntima. Bika beto tadila bambandu ya nkaka.

7. Inki Yehowa longaka bansadi na yandi ntangu yandi sadilaka mbandu ya profete Ozea ti nkento na yandi?

⁷ Beto tadila mutindu Yehowa sadilaka mbandu ya Gomere, nkento ya profete Ozea sambu na kulonga bansadi na yandi. Gomere salaka bizumba, na nima yandi yambulaka bakala na yandi Ozea mpi kwendaka kuzinga ti babakala ya nkaka. Inki Yehowa salaka? Yehowa, yina ke zabaka bantima ya bantu songaka Ozea nde: “Kwenda diaka, mpi zola nkento yina bakala ya nkaka ke zola mpi yina ke sala bizumba, kaka mutindu Yehowa ke zolaka bantu ya Izraele ata bo ke kwendaka na banzambi ya nkaka.” (Ozea 3:1; Bing. 16:2) Simba nde na ntangu yina, nkento ya Ozea vandaka ti luzingu ya mansoni. Ata mpidina, Yehowa songaka Ozea na kulolula nkento na yandi mpi kuvutukila makwela na bo. a Mutindu mosi, Yehowa yambulaka ve bantu na yandi ya ntu-ngolo. Ata bo vandaka kusala masumu ya nene, yandi vandaka kuzola bo kaka mpi kulanda kutindila bo baprofete sambu bo balula ntima mpi bo soba. Mbandu yai ke monisa nde Yehowa “muntu [yina] ke talaka bantima” ke zabaka konso muntu mpi yandi ke sadisaka muntu yina ke landa kusala masumu na kubalula ntima. (Bing. 17:3) Bika beto tadila yo.

MUTINDU YEHOWA KE SADISAKA BANTU YA ME SALA MASUMU NA KUBALULA NTIMA

8. Inki mutindu Yehowa sadisaka Kaini na kubalula ntima? (Kuyantika 4:3-7) (Tala mpi kifwanisu.)

⁸ Kaini, mwana ya ntete ya Adami ti Eva bakaka masumu na bibuti na yandi. Diaka, Biblia ke tuba nde: “Bisalu na yandi vandaka ya mbi.” (1 Yoa. 3:12) Mbala ya nkaka yai kikuma yina Yehowa “ndimaka ve ata fioti Kaini ti dikabu na yandi.” Na kisika ya kusoba bikalulu na yandi, “Kaini waka makasi ya ngolo mpi yandi lembaka nitu.” Inki Yehowa salaka? Yehowa solulaka ti yandi. (Tanga Kuyantika 4:3-7.) Simba nde Yehowa solulaka ti Kaini na mawete yonso mpi songaka Kaini nde kana yandi me sala mambu ya mbote Yehowa ta sakumuna yandi, kansi kana Kaini kukeba ve, yandi ta sala disumu. Kansi Kaini buyaka kuwila Yehowa. Yandi ndimaka ve nde Yehowa kusadisa yandi na kubalula ntima. Ata Kaini buyaka kuwila Yehowa, keti Yehowa yambulaka kusadisa bantu ya nkaka ya ke sala masumu na kubalula ntima? Ata fioti ve!

9. Inki mutindu Yehowa sadisaka Davidi na kubalula ntima?

⁹ Yehowa vandaka kuzola ntotila Davidi mingi. Nkutu yandi bingaka Davidi nde “muntu yina ke pesa ntima na mono kiese.” (Bis. 13:22) Kansi Davidi salaka masumu ya nene, yandi salaka bizumba mpi fwaka muntu. Na kutadila  Nsiku ya Moize, yo lombaka nde bo fwa Davidi. (Levi 20:10; Kut. 35:31) Kansi, Yehowa sadisaka yandi na mawete yonso. b Yehowa tindaka profete Natani na kusolula ti ntotila Davidi ata yandi salaka ntete ve ata kima mosi ya ke monisa nde yandi me balula ntima. Natani sadilaka mbandu mosi ya mbote sambu na kusimba ntima ya Davidi. Davidi waka mpasi mpi yandi balulaka ntima. (2 Sam. 12:1-14) Yandi sonikaka nkunga mosi yina monisaka nde yandi balulaka ntima na masonga yonso. (Nk. 51, bangogo na zulu ya kapu) Nkunga yai me pesaka bantu mingi ya me salaka masumu kikesa mpi me sadisaka bo na kubalula ntima. Beto ke waka kiese mingi mutindu Yehowa sadisaka nsadi na yandi Davidi na zola yonso na kubalula ntima.

10. Inki mutindu nge ke kudiwaka mutindu Yehowa ke monisilaka bantu ya me sala masumu ntima-nda mpi ke lolulaka bo?

¹⁰ Yehowa ke mengaka masumu ya mitindu yonso. (Nk. 5:4, 5) Ata mpidina, yandi me zaba nde beto yonso kele bantu ya masumu. Sambu yandi ke zolaka beto, yandi ke sadisaka beto na kutelemina disumu. Yandi ke sadisaka ata bantu yina ke salaka masumu ya nene na kubalula ntima mpi kukuma banduku na yandi. Kuzaba mambu yai ke pesaka beto kikesa mingi. Kuyindula ntima-nda ya Yehowa mpi mutindu yandi ke lolulaka beto, ke sadisaka beto na kulanda kukangama na yandi mpi na kubalula ntima nswalu kana beto me sala disumu. Beto tubila ntangu yai mambu yina Yezu longaka balongoki na yandi na yina me tala kubalula ntima.

MUTINDU YEZU LONGAKA BALONGOKI NA KUBALULA NTIMA

11-12. Inki Yezu longaka bantu sambu na kikalulu ya kulolula ya Tata na yandi? (Tala kifwanisu.)

¹¹ Na bilumbu ya Bakristu ya ntete, ntangu lungaka sambu Mesia kukwisa. Mutindu beto monaka yo na disolo ya me luta, Yehowa sadilaka Yoane Mbotiki mpi Yezu Kristu na kulonga bansadi na yandi mfunu ya kubalula ntima.​—Mat. 3:1, 2; 4:17.

¹² Ntangu Yezu vandaka na ntoto, yandi  zabisaka bantu nde Tata na yandi ke lolulaka. Yandi sadisaka bantu na kubakisa yo mbote-mbote ntangu yandi pesaka kingana ya mwana yina vilaka. Na ntangu mosi buna, leke yai kudipesaka na luzingu ya mansoni. Ata mpidina, yandi “kumaka diaka ti mabanza ya mbote” mpi vutukaka na nzo. Inki tata na yandi salaka? Yezu tubaka nde “ntangu yandi vandaka kaka mwa ntama, tata na yandi monaka yandi mpi waka mawa, ebuna yandi bakaka ntinu mpi yambaka yandi mpi pesaka yandi beze na mawete yonso.” Mwana yai lombaka tata na yandi kana yandi lenda kuma nsadi ya tata na yandi, kansi tata bingaka yandi “mwana na mono” mpi vutulaka yandi na kisika na yandi na dibuta. Tata tubaka nde: “Yandi vilaka mpi yandi me monana.” (Luka 15:11-32) Na ntwala ya kukwisa na ntoto, yo kele pwelele nde Yezu monaka mutindu Tata na yandi vandaka kuwila bantu mingi yina vandaka kubalula ntima mawa. Kingana yai ya Yezu ke ndimisa beto kibeni nde, Tata na yandi Yehowa ke wilaka beto mawa.

13-14. Inki dilongi ntumwa Piere bakaka na yina me tala kubalula ntima mpi nki yandi longaka bantu na yina me tala kubalula ntima? (Tala mpi kifwanisu.)

¹³ Ntumwa Piere longukaka mambu mingi na Yezu ya me tala kubalula ntima mpi kulolula. Mbala mingi Piere vandaka na mfunu nde bo lolula yandi mpi Yezu lolulaka yandi na zola yonso. Mu mbandu, na nima ya kubuya Yezu mbala tatu, Piere lembaka nitu sambu na kifu ya nene yina yandi salaka. (Mat. 26:34, 35, 69-75) Kansi na nima ya lufutumuku, Yezu monakaka na Piere, mbala ya nkaka bo vandaka kaka bo zole. (Luka 24:33, 34; 1 Bak. 15:3-5) Ntembe kele ve nde na dibaku yai, Yezu yina zabaka nde Piere balulaka ntima, ndimisaka Piere na zola yonso nde yandi me lolula yandi.​—Tala Marko 16:7.

¹⁴ Piere monaka yandi mosi mutindu Yezu lolulaka yandi, yo pesaka yandi kikesa ya kulonga  bantu ya nkaka na kubalula ntima mpi kulolula. Ntangu fioti na nima ya nkinsi ya Pantekoti, Piere salaka diskure na ntwala ya Bayuda mingi yina vandaka ve Bakristu, yandi tendudilaka bo nde bo bantu fwaka Mesia. Ata mpidina, yandi songaka bo na mawete yonso nde: “Yo yina, beno balula ntima mpi beno baluka sambu bo vwansa masumu na beno, sambu bansungi ya kupema ya ke katuka na Yehowa yandi mosi kukwisa.” (Bis. 3:14, 15, 17, 19) Piere monisaka bo nde kubalula ntima ke sadisaka muntu ya me sala disumu na kusoba mabanza mpi kukuma kusala mambu ya mbote, disongidila kukuma kuzinga na mutindu yina ke sepedisaka Nzambi. Piere tubaka mpi nde Yehowa ta vwansa masumu na bo, disongidila yandi ta katula yo. Mwa bamvula na nima, Piere ndimisaka Bakristu nde: “Yehowa . . . ke monisila beno ntima ya nda, sambu yandi ke zola ve nde ata muntu mosi kufwa, kansi yandi ke zola nde bantu yonso kubalula ntima.” (2 Pie. 3:9) Mambu yai fwete pesa beto kikesa mingi kana beto me sala disumu, ata disumu ya nene.

15-16. (a) Inki sadisaka ntumwa Polo na kukuma ti kikalulu ya kulolula? (1 Timoteo 1:12-15) (b) Inki beto ta longuka na disolo yina ke landa?

¹⁵ Saule muntu ya Tarse vandaka kibeni na mfunu ya kubalula ntima mpi nde bo lolula yandi. Yandi vandaka kuniokula ngolo Bakristu. Yo ke monana nde Bakristu mingi vandaka kumona nde Saule lenda kubalula ntima mpi kukuma Mukristu ve ata fioti. Kansi, Yezu yina futumukaka vandaka ve kuyindula bonso bantu. Yandi ti Tata na yandi vandaka kumona bikalulu ya mbote ya Saule. Yezu tubaka nde: “Muntu yai kele dibungu ya mono me sola.” (Bis. 9:15) Nkutu Yezu salaka kimangu sambu na kusadisa Saule na kubalula ntima. (Bis. 7:58–8:3; 9:1-9, 17-20) Na nima ya kukuma Mukristu, Saule, yina bo kumaka kubinga ntumwa Polo, monisaka ntonda mingi na mutindu Yezu monisilaka yandi ntima-mbote mpi wilaka yandi mawa. (Tanga 1 Timoteo 1:12-15.) Ntumwa yai ya monisaka ntonda mingi sonikaka nde: “Nzambi ke sosa kunata nge na kubalula ntima.”​—Bar. 2:4.

¹⁶ Ntangu Polo waka mambu ya pite ya nsoni mingi yina salamaka na dibundu ya Korinto, inki mutindu yandi yidikaka mambu yango? Yandi salaka yo na mutindu mosi yina ke longa beto malongi mingi sambu na ndola ya zola yina Yehowa ke pesaka mpi mfunu ya kuwila bantu mawa. Beto ta tubila yo na disolo yina ke landa.