1-2. (a) Inki Yezu songaka balongoki na yandi? (b) Sambu na nki balongoki yambulaka Yezu? (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

 “YA KIELEKA, mpeve kele ngolo, kansi nsuni kele ngolo ve.” a (Mat. 26:41b) Mambu yina Yezu tubaka ke monisa nde yandi vandaka kubakisa nde beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi nde beto ta sala bifu. Kansi yandi tubaka yo mpi sambu na kukebisa beto nde beto fwete kuditudila ve ntima kuluta ndilu. Mwa ntangu fioti na ntwala nde Yezu kutuba mambu yina, balongoki na yandi songaka yandi nde bo ta yambula yandi ve ata fioti. (Mat. 26:35) Bo vandaka ti bangindu ya mbote. Kansi, bo bakisaka ve nde diambu mosi ya mpasi lenda sala nde bo vanda diaka ve ti ngolo ya kusala mambu ya mbote mpi yo pusa bo na kusala mambu ya mbi. Yo yina Yezu songaka bo nde: “Beno landa na kukengila mpi beno samba ntangu yonso sambu beno bwa ve na mpukumuna.”​—Mat. 26:41a.

² Diambu ya mawa kele nde, balongoki landaka ve kukengila. Ntangu bo kangaka Yezu, keti bo kangamaka ti yandi to keti bo bwaka na mpukumuna mpi bo tinaka? Bo landaka ve kukengila, yo yina bo salaka kibeni kima yina bo tubaka nde bo ta sala ve, disongidila bo yambulaka Yezu.​—Mat. 26:56.

3. (a) Sambu na nki beto fwete yindula ve nde ntangu yonso beto ta vanda ti ngolo ya kusala mambu ya mbote? (b) Inki beto ta tubila na disolo yai?

³ Beto fwete yindula ve nde ntangu yonso beto ta vanda kaka ti ngolo ya kusala mambu ya mbote. Ya kieleka, beto ke zola ve kubika nde ata kima mosi kukabula beto ti Yehowa. Kansi, beto kele bantu ya kukonda kukuka mpi beto lenda wa nzala ya kusala mambu ya mbi kukonda mpasi. (Bar. 5:12; 7:21-23) Kukonda kukana, beto lenda wa mpi nzala ya kusala mambu ya mbi na kintulumukina.  Yo yina, sambu na kulanda kukangama kaka na Yehowa mpi na Mwana na yandi, beto fwete landa ndongisila yina Yezu pesaka beto ya kulanda kutina mpukumuna ya kusala disumu. Disolo yai ta sadisa beto na kusala yo. Ntete, beto ta tubila mambu yina beto fwete tina. Na nima, beto ta tubila mutindu ya kutina mpukumuna. Na nsuka, beto ta tubila mutindu ya kulanda kukengila.

ZABA MAMBU YINA LENDA MEKA NGE

4-5. Sambu na nki yo kele mfunu na kusala ve ata masumu ya fioti?

⁴ Ata masumu ya fioti lenda sala nde beto vanda ve ti kinduku ya ngolo ti Yehowa. Diaka, yo lenda sala nde beto sala masumu ya nene.

⁵ Beto yonso ke kutanaka ti mambu yina lenda pusa beto na kusala disumu. Kansi, konso muntu kele ti mambu yina ke mekaka yandi mingi. Mu mbandu, yandi lenda wa nzala ya kusala disumu mosi ya nene, yandi lenda kuma ti kikalulu ya kusala kima mosi ya mvindu to kuwa nzala ya kulanda bangindu ya nsi-ntoto yai. Mu mbandu, muntu mosi lenda nwana ti nzala ya kusala pite. Ya nkaka lenda nwana ngolo kibeni ti nzala ya kusala kima mosi ya mvindu, mu mbandu kusakana ti nitu ya kibakala to ya kinkento to kutala pornografi. Ya nkaka diaka lenda nwana ti kikalulu ya kuwa bantu boma, ya lulendo to ya kuwa makasi mpamba-mpamba to kikalulu ya nkaka ya mbi. Yakobo tubaka nde: “Konso muntu ke mekamaka kana yandi ke bika nde nzala na yandi mosi kubenda yandi mpi kupukumuna yandi.”​—Yak. 1:14.

6. Inki beto fwete zaba?

⁶ Keti nge ke zabaka mambu yina ke mekaka nge mingi? Yo kele kibeni kigonsa kana beto ke tula ve dikebi na bisika yina beto kele ve ngolo to kana beto ke yindula nde beto kele ngolo kibeni mpi beto lenda sala ve disumu ata fioti. (1 Yoa. 1:8) Nkutu, Polo tubaka nde ata bantu “yina kele ya kuyela na kimpeve,” lenda bwa na mpukumuna kana bo keba ve. (Bag. 6:1) Beto fwete kudikusa ve mpi beto fwete zaba bisika yina beto kele ngolo ve.​—2 Bak. 13:5.

7. Beto fwete tula dikebi ya ngolo na nki bisika? Pesa mbandu.

⁷ Kana beto me zaba bisika yina beto kele ngolo ve, nki beto fwete sala? Beto fwete sala yonso sambu na kukuma ngolo bisika yina. Beto baka mbandu. Na ntangu ya ntama, bakielo ya mbanza vandaka bisika yina bambeni vandaka kukota kukonda mpasi. Yo yina, bo vandaka kutanina yo mbote-mbote kibeni. Mutindu mosi, beto fwete tula dikebi ya mingi na bisika yina beto ke zaba nde beto kele ve ngolo.​—1 Bak. 9:27.

 MUTINDU YA KUDITANINA

8-9. Yo lombaka nde leke ya bakala yina Bingana kapu 7 ke tubila kusala nki sambu yandi sala ve disumu ya nene? (Bingana 7:8, 9, 13, 14, 21)

⁸ Inki mutindu beto lenda kuditanina sambu na kusala ve disumu? Beto tadila malongi yina beto lenda baka na mbandu ya mwana-bakala yina Bingana kapu 7 ke tubila. Yandi salaka pite ti nkento ya mansoni. Verse 22 ke tuba nde mwana-bakala yina landaka yandi “na mbala mosi.” Kansi mutindu baverse yina kele na ntwala ke monisa yo, yandi salaka mambu mingi na ntwala, yina nataka yandi malembe-malembe na kusala disumu.

⁹ Inki pusaka mwana-bakala yina na kusala disumu? Ntete, na nkokila, yandi “lutaka na bala-bala pene-pene ya kinkonko ya nkento yina [ya mansoni].” Na nima, yandi lutaka na ndambu ya nzo ya nkento yina. (Tanga Bingana 7:8, 9.) Na nima, ntangu yandi monaka nkento yina, yandi tinaka ve. Kansi, yandi bikaka nde nkento yina kupesa yandi beze mpi yandi widikilaka nkento yango ntangu yandi vandaka kutubila bimenga ya kinduku. Mbala ya nkaka, nkento yango vandaka kutuba mambu yina sambu yandi vandaka kuzola nde leke yina kuyindula nde yandi kele muntu ya mbote. (Tanga Bingana 7:13, 14, 21.) Kana leke yina salaka ve mambu yonso yina pusaka yandi na kusala disumu, yandi zolaka kuditanina mpi yandi zolaka ve kusala disumu yina.

10. Bubu yai, nki mutindu muntu mosi lenda sala disumu yina leke ya bakala yina Bingana ke tubila salaka?

¹⁰ Disolo yina ke monisa mambu yina lenda kumina konso nsadi ya Yehowa. Yandi lenda sala disumu ya nene mpi na nima yandi yindula nde mambu yonso salamaka “na mbala mosi.” To yandi lenda tuba nde: “Yo salamaka kaka mpidina, mono zabaka ve.” Kansi kana yandi yindula mambu yina salamaka kibeni, ntembe kele ve nde yandi ta bakisa nde yandi salaka mambu yina pusaka yandi na kusala disumu yina ya nene. Mbala ya nkaka yandi vandaka ti banduku ya mbi, to mbala ya nkaka yandi salaka bansaka ya mbi ya kulutisila ntangu, to yandi kotaka na basite Internet ya mbi to yandi kwendaka na bisika yina kele ve mbote sambu na Mukristu. Diaka, mbala ya nkaka yandi ke sambaka diaka ve, yandi ke tangaka diaka ve Biblia, yandi ke kwendaka diaka ve na balukutakanu to yandi ke longaka diaka ve nsangu ya mbote. Bonso leke ya bakala yina Bingana ke tubila, yo lenda vanda nde yandi salaka ve disumu “na mbala mosi” kaka mpidina.

11. Inki beto fwete sala sambu na kusala ve disumu?

¹¹ Inki yo ke longa beto? Beto fwete tina ve kaka disumu, kansi beto fwete tina mpi mambu yina ta pusa beto na kusala disumu. Yo kele kibeni mambu yina Salomo tubaka na nima ya kutubila mambu yina kuminaka leke yina ya bakala ti nkento yina ya mansoni. Yandi tubaka nde: “Kuyungana ve na banzila na yandi.” (Bing. 7:25) Nkutu yandi tubaka diaka nde: “Vanda ntama ti yandi; kukwenda ve pene-pene ya munoko ya nzo na yandi.” (Bing. 5:3, 8) Ya kieleka, beto ta kuditanina na kusala ve disumu kana beto ke landa kuvanda ntama ti mambu yina ta pusa beto na kusala disumu. b Yo ke tendula nde ata kima mosi kele ve mbi sambu na Bakristu, beto ta sala yo ve kana beto ke zaba nde yo lenda pusa beto na kusala kima mosi ya mbi.​—Mat. 5:29, 30.

12. Inki lukanu Yobi bakaka mpi nki mutindu yo sadisaka yandi na kusala ve disumu? (Yobi 31:1)

¹² Sambu na kutina disumu, beto fwete landa kukengila. Yobi salaka mpi mutindu yina. Yandi “salaka kuwakana ti meso na [yandi]” sambu na kutala ve bankento ya nkaka ti banzala ya kusala mansoni. (Tanga Yobi 31:1.) Kusala mutindu yina sadisaka yandi na kubwa ve na mutambu ya bizumba. Beto mpi fwete baka lukanu ya kubuya konso kima yina lenda nata beto na disumu.

13. Sambu na nki beto fwete tanina mabanza na beto? (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

 ¹³ Beto fwete tanina mpi mabanza na beto. (Kub. 20:17) Bantu ya nkaka ke yindulaka nde yo kele ve mbi kana bo ke yindula mambu ya mbi kansi bo ke sala yo ve. Kansi bo ke kudikusaka. Kana muntu ke landa kuyindula mambu ya mbi, yandi ta kuma ti nzala ya ngolo ya kusala yo. Yo ta vandila yandi mpasi mingi na kutelemina banzala yina ya mbi. Ya kieleka, bantangu ya nkaka bangindu ya mbi ta kwisila beto na mabanza, kansi beto fwete katula bangindu yina na mbala mosi mpi beto fwete yindula mambu ya mbote. Kana beto sala mpidina, beto ta bika ve nde banzala ya mbi kukuma ngolo kibeni mpi yo pusa beto na kusala disumu ya nene.​—Bafil. 4:8; Bakol. 3:2; Yak. 1:13-15.

14. Inki diaka beto fwete sala sambu na kutina diambu yina lenda meka beto?

¹⁴ Inki diaka beto lenda sala sambu na kutina konso kima yina lenda meka beto? Beto fwete ndima kibeni nde beto ta baka mambote kana beto ke lemfukila bansiku ya Yehowa. Bantangu ya nkaka, yo lenda vandila beto mpasi na kuvanda ti bangindu mpi banzala yina ke sepedisaka Yehowa. Kansi kana beto sala bikesa ya kuvanda ti banzala mpi bangindu ya ke sepedisaka Yehowa, beto ta vanda kibeni na kiese mpi beto ta vanda na ngemba ya mabanza.

15. Inki mutindu kuyedisa banzala ya mbote ta sadisa beto na kusala ve disumu?

¹⁵ Beto fwete yedisa banzala ya mbote. Kana beto ke ‘menga mambu ya mbi, mpi beto ke zola mambu ya mbote,’ beto ta kuma kibeni ti nzala ya ngolo ya kusala mambu ya mbote mpi ya kutina mambu yina lenda nata beto na disumu. (Amo. 5:15) Kana beto kele ti banzala ya mbote, yo ta sadisa beto mpi na kusala ve disumu kana beto me kutana ti diambu mosi yina lenda meka beto, yina beto yindulaka ve na ntwala to yina beto lenda kanga ve nzila nde yo meka beto.

16. Inki mutindu mambu ya kimpeve ke sadisaka beto na kulanda kukengila? (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁶ Inki mutindu beto fwete yedisa banzala ya mbote? Beto fwete kudipesa na mambu ya kimpeve. Kana beto kele na balukutakanu ya dibundu to na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, yo  ke vandilaka beto mpasi na kusala mambu ya mbi mpi beto ke kumaka ti nzala ya ngolo ya kusepedisa Yehowa. (Mat. 28:19, 20; Baeb. 10:24, 25) Kana beto ke tanga Ndinga ya Nzambi, beto ke longuka yo mpi beto ke yindula yo mingi, beto ta kumisa ngolo zola na beto ya kusala mambu ya mbote mpi beto ta menga kibeni mambu ya mbi. (Yoz. 1:8; Nk. 1:2, 3; 119:97, 101) Kuvila ve mambu yina Yezu songaka balongoki na yandi, yandi songaka bo nde: “Beno samba ntangu yonso sambu beno bwa ve na mpukumuna.” (Mat. 26:41) Kana beto ke samba Tata na beto ya zulu, beto ta pesa yandi dibaku ya kusadisa beto mpi beto ta sala yonso sambu na kusepedisa yandi.​—Yak. 4:8.

LANDA KUKENGILA

17. Inki kikalulu Piere vandaka kunwana ti yo mbala mingi?

¹⁷ Ya kieleka, beto lenda katula kibeni bikalulu ya nkaka ya mbi. Kansi yo lenda baka ntangu mingi na kunwanisa bikalulu ya nkaka. Beto baka mbandu ya ntumwa Piere. Yandi waka bantu boma mpi yandi buyaka Yezu mbala tatu. (Mat. 26:69-75) Na nima, yo monanaka bonso nde Piere vandaka diaka ve kuwa bantu boma sambu yandi longaka ti kikesa yonso mambu ya me tala Yezu na Sanedreni. (Bis. 5:27-29) Kansi mwa bamvula na nima, yandi “waka boma ya bantu yina bo me yotisaka” mpi yandi yambulaka kudia ti Bakristu yina vandaka ve Bayuda. (Bag. 2:11, 12) Kikalulu yina ya kuwa bantu boma vutukilaka diaka Piere. Mbala ya nkaka, kikalulu yina katukaka ve kibeni.

18. Inki lenda kumina beto kana beto me yambula kikalulu mosi ya mbi?

¹⁸ Diambu ya mutindu yina lenda kumina beto mpi. Inki mutindu? Mbala ya nkaka kikalulu mosi yina beto me yambulaka lenda vutukila beto diaka mpi yo lenda lomba nde beto nwanisa yo. Mu mbandu, mpangi-bakala mosi ke tuba nde: “Mono vandaka diaka ve kutala pornografi bamvula 10 mpi mono ndimaka kibeni nde nzala ya kutala yo ta vutukila mono diaka ve. Kansi bantangu ya nkaka mono vandaka kuwa diaka nzala ya kutala yo, sambu kikalulu yina vandaka bonso mbisi ya makasi yina me bumbana mpi ke vingila ntangu ya mbote sambu na kukanga mono.” Diambu ya kiese kele nde mpangi yina yambulaka ve kusala bikesa mpi beto ke sikisa yandi sambu na yo. Yandi bakisaka nde yandi fwete sala bikesa mingi konso kilumbu sambu na kulanda kunwanisa  kikalulu yina ya mbi, sambu mbala ya nkaka yo ta lomba nde yandi nwanisa kikalulu yango luzingu na yandi ya mvimba na nsi-ntoto yai ya mbi. Nkento na yandi mpi bankuluntu ya dibundu na bo sadisaka yandi mingi mpi yandi salaka bikesa mingi sambu na kuvanda ntama ti pornografi.

19. Inki beto fwete sala kana beto kele ti kikalulu mosi yina beto me yambula ntete ve?

¹⁹ Kana beto kele ti kikalulu mosi ya mbi yina beto me yambula ntete ve, nki beto lenda sala sambu yo pusa beto ve na kusala disumu? Beto fwete landa ndongisila yina Yezu pesaka. Yandi tubaka nde: “Beno landa na kukengila.” Ata ntangu nge ke yindula nde nge kele ngolo, landa kutina mambu yina lenda meka nge. (1 Bak. 10:12) Landa kusala mambu yina ke sadisaka nge na kunwanisa kikalulu yina. Bingana 28:14 ke tuba nde: “Kiese na muntu yina ke salaka keba ntangu yonso.”​—2 Piere 3:14.

MAMBOTE YINA BETO TA BAKA KANA BETO KE LANDA KUKENGILA

20-21. (a) Inki mambote beto ta baka kana beto ke landa kukengila? (b) Kana beto ke sala yonso yina beto lenda sala, nki Yehowa ta sala sambu na beto? (2 Bakorinto 4:7.)

²⁰ Beto fwete ndima kibeni nde kulanda kukengila ta natila beto mambote ntangu yonso. Kana beto me sala disumu, beto ta wa “kiese ya ntangu fioti,” kansi kana beto ke lemfukila Yehowa, beto ta vanda na kiese ya mingi. (Baeb. 11:25; Nk. 19:8) Yo kele sambu yandi me salaka beto sambu na kusala luzolo na yandi. (Kuy. 1:27) Kana beto ke zinga na mutindu yina ke sepedisaka Yehowa, beto ta vanda ti kansansa ya mbote mpi kilumbu kele, beto ta baka luzingu ya mvula na mvula.​—1 Tim. 6:12; 2 Tim. 1:3; Yude 20, 21.

²¹ Ya kieleka, “nsuni kele ngolo ve.” Kansi yo ke tendula ve nde beto kele ve ti muntu ya kusadisa beto. Yehowa kele pana sambu na beto mpi yandi kele ya kuyilama na kupesa beto ngolo ya me fwana. (Tanga 2 Bakorinto 4:7.) Ata mpidina, kuvila ve nde Yehowa ke pesaka beto ngolo yina me luta ngolo ya bantu. Ngolo ya bantu kele bikesa yina beto mosi ke salaka konso kilumbu sambu na kulanda kukengila, yo kele mukumba na beto. Kana beto ke sala yonso yina beto lenda sala, beto fwete ndima kibeni nde Yehowa ta pesa mvutu na bisambu na beto mpi yandi ta yika beto ngolo yina beto kele ti yo mfunu. (1 Bak. 10:13) Ya kieleka, ti lusadisu ya Yehowa, beto ta landa kukengila sambu na kusala ve disumu.