1-2. Inki Biblia ke tubaka sambu na bantotila ya nkaka ya Izraele?

 BIBLIA ke tubila bantu kuluta 40 yina vandaka bantotila na Izraele. a Yo ke tuba mpi na masonga yonso mambu yina bankaka salaka. Mu mbandu, yo ke tuba nde ata bantotila ya mbote salaka mwa mambu ya mbi. Beto tadila mbandu ya Davidi, yina vandaka ntotila ya mbote. Yehowa tubaka nde: “Nsadi na mono Davidi . . . landaka mono na ntima na yandi ya mvimba, yandi salaka kaka mambu yina vandaka mbote na meso na mono.” (1 Bant. 14:8) Kansi, yandi salaka bizumba ti nkento mosi ya makwela mpi yandi yidikaka mambu sambu na kufwa bakala na yandi na bitumba.​—2 Sam. 11:4, 14, 15.

² Biblia ke tubila mpi bantotila mingi ya mbi yina salaka mwa mambu ya mbote. Beto tadila mbandu ya Rehoboami. Yandi “salaka mambu ya mbi” na meso ya Yehowa. (2 Bans. 12:14) Kansi, yandi lemfukilaka Yehowa ntangu yandi songaka yandi na kunwanisa ve makanda 10 ya Izraele mpi na kubika bo, bo pona ntotila ya nkaka. Diaka, yandi kumisaka bambanza mingi na kimfumu na yandi ngolo kibeni sambu na kutanina bantu ya Nzambi na bambeni.​—1 Bant. 12:21-24; 2 Bans. 11:5-12.

3. Inki kele ngiufula ya mfunu yina beto lenda kudiyula mpi nki beto ta tubila na disolo yai?

³ Yo ke basisa ngiufula mosi ya mfunu. Kana bantotila ya Izraele salaka mambu ya mbote mpi ya mbi, nki vandaka kupusa Yehowa na kutuba nde ntotila mosi vandaka ntotila ya mbote na meso na yandi?  Mvutu na ngiufula yina ta sadisa beto na kubakisa mambu yina Yehowa ke zolaka nde beto sala. Beto ta tubila mambu tatu yina Yehowa vandaka kutadila sambu na kutuba nde ntotila mosi vandaka mbote to mbi. Ya ntete, yandi vandaka kutala kana ntotila yango vandaka kuzola yandi na ntima na yandi ya mvimba. Ya zole, kana yandi vandaka kubalula ntima na masonga yonso to ve kana yandi me sala kima ya mbi. Ya tatu, kana yandi vandaka kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote.

BO VANDAKA KUZOLA YEHOWA NA NTIMA YA MVIMBA

4. Inki mutindu bantotila ya mbote swaswanaka ti ya mbi?

⁴ Bantotila yina sepedisaka Yehowa vandaka kusambila yandi na ntima na bo ya mvimba. b Yehoshafati, yina vandaka ntotila ya mbote, “sosaka Yehowa na ntima na yandi ya mvimba.” (2 Bans. 22:9) Biblia ke tuba mambu yai sambu na Yoziasi: “Kuvandaka ve ata ti ntotila mosi bonso yandi na ntwala na yandi, yina vutukaka na Yehowa na ntima na yandi ya mvimba.” (2 Bant. 23:25) Ebuna nki Biblia ke tuba sambu na Salomo, yina salaka mambu ya mbi na bamvula ya nsuka ya luyalu na yandi? Yo ke tuba nde “ntima na yandi vandaka ve ya mvimba.” (1 Bant. 11:4) Biblia ke tuba mpi mambu yai sambu na Abiyame, yina vandaka ntotila ya mbi: “Ntima na yandi vandaka ve ya mvimba na Yehowa.”​—1 Bant. 15:3.

5. Kusadila Yehowa na ntima ya mvimba ke tendula nki?

⁵ Kusadila Yehowa na ntima ya mvimba ke tendula nki? Muntu yina ke sadilaka Yehowa na ntima ya mvimba, ke sadilaka yandi ve kaka sambu yandi ke zaba nde yandi fwete sala yo. Kansi, yandi ke sadilaka Yehowa sambu yandi ke zolaka yandi mingi kibeni mpi ke zitisaka yandi. Diaka, yandi ke landaka kaka kuzola yandi mingi mpi kuzitisa yandi luzingu na yandi ya mvimba.

6. Inki ta sadisa beto na kulanda kusadila Yehowa na ntima ya mvimba? (Bingana 4:23; Matayo 5:29, 30)

⁶ Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya bantotila ya mbote mpi kulanda kusadila Yehowa na ntima ya mvimba? Beto fwete sala ve ata kima mosi yina lenda sala nde zola na beto sambu na Yehowa kubwa madidi. Mu mbandu, beto fwete keba na mambu yina beto ke tala to yina beto ke sala ntangu beto ke lutisa ntangu. Beto fwete pona mpi banduku ya mbote sambu beto yantika ve kuyindula nde mbongo kele kima ya kuluta mfunu na luzingu. Kana beto me bakisa nde kima mosi me yantika kusala nde zola na beto sambu na Yehowa kubwa madidi, beto fwete sala bikesa ya kusoba mabanza na beto mpi ya kusala nswalu mambu yina ta sala nde zola na beto sambu na Yehowa kubwa ve madidi.​—Tanga Bingana 4:23; Matayo 5:29, 30.

7. Sambu na nki yo kele mfunu na kubika ve nde ata kima mosi kubwisa zola na beto sambu na Yehowa madidi?

⁷ Beto fwete bika ve nde ntima na beto kukabwana. Kana beto keba ve, beto lenda kudikusa nde kana beto ke kudipesa na kusala mambu ya kimpeve, yo ta lomba ve nde beto tina bupusi ya mbi. Beto baka mbandu. Yindula nde ntangu kele ngolo, nge me nwa masa mingi mpi nge me wa mbote. Kansi kana nge vanda na nsi ya ntangu na kisika ya kuvanda na madidi, nge ta wa diaka nzala ya masa nswalu. Yo ke monisa nde beto fwete suka kaka ve na kusala mambu ya mbote yina ta sala nde beto pusana pene-pene ya Yehowa. Kaka mutindu beto ta zola ve kuvanda na nsi ya ntangu, beto fwete kuditanina sambu ata kima mosi ve kubwisa zola na beto sambu na Yehowa madidi.​—Baef. 2:2.

BO BALULAKA NTIMA NA MASUMU NA BO

8-9. Inki ntotila Davidi mpi ntotila Ezekiasi salaka ntangu bo sungikaka bo? (Tala ya lutiti ya zulu.)

⁸ Mutindu beto me tubila yo na luyantiku, ntotila Davidi salaka disumu ya nene. Kansi ntangu profete Natani songaka yandi mutindu Yehowa waka sambu na disumu yina, Davidi balulaka  ntima na kudikulumusa yonso. (2 Sam. 12:13) Mambu yina yandi tubaka ya kele na Nkunga 51, ke monisa kibeni nde yandi balulaka ntima na masonga yonso. Davidi salaka ve bonso nde yandi ke wa mpasi sambu na disumu yina yandi salaka, sambu Natani kuyindula nde yandi me balula ntima to sambu yandi tina ndola.​—Nk. 51:3, 4, 17, bangogo yina kele na zulu ya kapu.

⁹ Ntotila Ezekiasi salaka mpi disumu na meso ya Yehowa. Biblia ke tuba nde: “Ntima na yandi kumaka lulendo, ebuna Nzambi wilaka yandi makasi ti Yuda mpi Yeruzalemi.” (2 Bans. 32:25) Sambu na nki Ezekiasi kumaka lulendo? Mbala ya nkaka, yandi yindulaka nde yandi lutaka bantu ya nkaka sambu na bimvwama na yandi, sambu yandi nungaka bantu ya Asiria to sambu Nzambi belulaka yandi na mutindu ya kuyituka. Mbala ya nkaka, lulendo pusaka yandi na kusonga bantu ya Babilone bimvwama na yandi yonso, yo yina profete Yezaya songaka yandi nde Yehowa wilaka yandi makasi. (2 Bant. 20:12-18) Kansi bonso Davidi, Ezekiasi balulaka ntima na kudikulumusa yonso. (2 Bans. 32:26) Yo yina, Yehowa tubaka nde yandi vandaka ntotila ya mbote sambu yandi “landaka kusala mambu ya mbote.”​—2 Bant. 18:3.

10. Inki ntotila Amasia salaka ntangu bo songaka yandi mbi yina yandi salaka?

¹⁰ Ntotila Amasia ya Yuda salaka mambu ya mbote, “kansi na ntima ya mvimba ve.” (2 Bans. 25:2) Inki mbi yandi salaka? Ntangu Yehowa sadisaka yandi na kununga bantu ya Edomi, yandi fukaminaka banzambi na bo. c Ntangu profete ya Yehowa songaka yandi mbi yina yandi salaka, yandi zolaka ve kuwidikila yandi mpi yandi kulaka profete yina.​—2 Bans. 25:14-16.

11. Mutindu 2 Bakorinto 7:9, 11 ke monisa yo, nki beto fwete sala sambu Yehowa kulolula beto? (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹¹ Bambandu yina ke longa beto nki? Beto fwete balula ntima na masumu na beto mpi beto fwete sala yonso sambu na kuvutukila yo diaka ve. Ebuna, nki beto fwete sala kana bankuluntu me pesa beto bandongisila ata na mambu ya fioti-fioti? Beto fwete yindula ve nde Yehowa ke zola beto ve to nde bankuluntu mpi ke zola beto ve. Ata bantotila ya mbote mpi, Yehowa pesaka bo bandongisila mpi yandi sungikaka bo. (Baeb. 12:6) Kana bo me sungika beto, beto fwete (1) ndima ndongisila mpi kudikulumusa, (2) kusala bansoba ya me fwana mpi (3) kulanda kusadila Yehowa na ntima ya mvimba. Kana beto balula ntima na masumu na beto, Yehowa ta lolula beto.​—Tanga 2 Bakorinto 7:9, 11.

BO LANDAKA KUSADILA YEHOWA NA MUTINDU YA MBOTE

12. Inki mutindu bantotila ya mbote swaswanaka kibeni ti bantotila ya mbi?

¹² Bantotila ya mbote landaka kusambila Yehowa na mutindu ya mbote. Bo vandaka kusonga mpi bantu ya Yehowa na kusala mutindu mosi. Ya kieleka, bo salaka bifu mutindu beto me mona yo. Kansi, bo kangamaka kaka na Yehowa mpi bo salaka bikesa ya kukatula lusambu ya biteki na insi na bo. d

13. Sambu na nki Yehowa tubaka nde Ahabi vandaka ntotila ya mbi?

¹³ Sambu na nki Yehowa tubaka nde bantotila ya nkaka vandaka ya mbi? Ya kieleka, bo salaka ve kaka mambu ya mbi. Mu mbandu, ntangu ntotila ya mbi Ahabi waka nde bo fwaka Naboti sambu na yandi, yandi kudikulumusaka mwa fioti mpi yandi waka mawa. (1 Bant. 21:27-29) Diaka, yandi tungaka bambanza mpi yandi nungaka bitumba sambu na Izraele. (1 Bant. 20:21, 29; 22:39) Kansi, yandi salaka kima mosi ya mbi kibeni. Nkento na yandi pusaka yandi na kupusa bantu na kusambila  banzambi ya luvunu. Yandi balulaka ve ntima sambu na yo.​—1 Bant. 21:25, 26.

14. (a) Sambu na nki Yehowa tubaka nde ntotila Rehoboami vandaka mbi? (b) Inki bantotila mingi ya Izraele salaka?

¹⁴ Beto tadila mbandu ya Rehoboami, ntotila ya nkaka ya mbi. Mutindu beto me mona yo, yandi salaka mambu mingi ya mbote na luyalu na yandi. Kansi ntangu kimfumu na yandi kumaka ngolo, yandi yambulaka Nsiku ya Yehowa mpi yandi yantikaka kusambila banzambi ya luvunu. (2 Bans. 12:1) Yandi kumaka kutenga-tenga, disongidila bantangu ya nkaka yandi vandaka kusambila Yehowa mpi bantangu ya nkaka, banzambi ya luvunu. (1 Bant. 14:21-24) Kaka Rehoboami ti Ahabi mpamba ve bantu yambulaka kusambila Yehowa na mutindu ya mbote. Bantotila mingi yina yalaka Izraele vandaka bantotila ya mbi sambu bo vandaka kusambila banzambi ya luvunu mpi bo vandaka kupusa bantu na kusala mutindu mosi. Ya kieleka, sambu na Yehowa, kusambila yandi na mutindu ya mbote vandaka kima ya mfunu mingi yina vandaka kumonisa kana ntotila mosi kele ya mbote to ya mbi.

15. Sambu na nki kulanda kusambila Yehowa na mutindu ya mbote kele mfunu mingi sambu na yandi?

¹⁵ Sambu na nki mambu ya lusambu vandaka mfunu mingi sambu na Yehowa? Sambu bantotila vandaka ti mukumba ya kusadisa bantu na kusambila Yehowa na mutindu ya mbote. Diaka, ntangu bantu vandaka kusambila banzambi ya luvunu, yo vandaka kupusa bo na kusala masumu ya nene mpi na kusadila bantu ya nkaka mambu ya mbi. (Ozea 4:1, 2) Katula yina, Bantotila ya Izraele mpi bantu ya Izraele vandaka bantu yina kudipesaka na Yehowa. Yo yina, ntangu bo vandaka kuyambula Yehowa mpi kusambila banzambi ya luvunu, Biblia ke tuba nde yo vandaka bonso nde bo vandaka kusala bizumba. (Yer. 3:8, 9) Kana muntu me sala bizumba, yandi ke lwadisaka kibeni  nkwelani na yandi na ntima. Mutindu mosi mpi, kana muntu mosi yina me kudipesaka na Yehowa me yambula yandi, yo ke salaka Yehowa mpasi mingi kibeni na ntima. e​—Kul. 4:23, 24.

16. Sambu na Yehowa, nki mutindu muntu ya mbote me swaswana kibeni ti muntu ya mbi?

¹⁶ Inki malongi beto lenda baka? Ya kieleka, beto fwete sala ve ata kima mosi yina ke wakana ti mabundu ya luvunu. Kansi, beto fwete landa mpi kusambila Yehowa na mutindu ya mbote mpi beto fwete landa kudipesa na kisalu na yandi. Profete Malaki tendulaka pwelele mutindu muntu ya mbote me swaswana ti muntu ya mbi. Yandi sonikaka nde: “Beno ta mona diaka luswaswanu na kati ya muntu ya lunungu ti muntu ya mbi, mpi na kati ya muntu yina ke sadilaka Nzambi ti muntu yina ke sadilaka yandi ve.” (Mal. 3:18) Yo yina, beto fwete bika ve nde ata kima mosi, yo vanda bifu na beto, kulembisa beto nitu mpi yo pusa beto na kuyambula kusadila Yehowa. Kuyambula kusadila Yehowa kele disumu ya nene.

17. Sambu na nki beto fwete keba ntangu beto ke pona nkwelani?

¹⁷ Kana nge me kwelaka ntete ve mpi nge ke zola kukwela, mambu yina Malaki tubaka lenda sadisa nge na kupona nkwelani ya mbote. Muntu mosi lenda vanda ti mwa bikalulu ya mbote, kansi yandi ke sadilaka ve Nzambi ya kieleka. Keti muntu yango kele kibeni muntu ya mbote na meso ya Yehowa? (2 Bak. 6:14) Kana nge kwela muntu ya mutindu yina, keti yandi ta sadisa nge kibeni na kulanda kusadila Yehowa na mutindu ya mbote? Mbala ya nkaka, bankento ya Salomo vandaka ti mwa bikalulu ya mbote, kansi bo vandaka ve kusambila Yehowa. Yo yina, malembe-malembe bo pusaka Salomo na kusambila banzambi ya luvunu.​—1 Bant. 11:1, 4.

18. Inki bibuti fwete longa bana na bo?

¹⁸ Bibuti, beno sadila bambandu ya bantotila  yina biblia ke tubilaka sambu na kusadisa bana na beno na kuyedisa nzala na bo ya kusadila Yehowa. Beno sadisa bo na kubakisa nde Yehowa vandaka kundima bantotila yina vandaka kusambila yandi mpi bayina vandaka kupusa bantu na kusambila yandi mpi. Beno longa bana na beno na mambu yina beno ke tuba mpi na mambu yina beno ke sala, mu mbandu kulonguka Biblia, kukwenda na balukutakanu mpi kulonga nsangu ya mbote. Beno monisa nde mambu yango kele mambu ya kuluta mfunu na luzingu na beno. (Mat. 6:33) Kana beno sala ve mutindu yina, bana na beno lenda sambila Yehowa kaka sambu bibuti na bo kele Bambangi ya Yehowa, kansi ve sambu bo ke zolaka Yehowa. Bo lenda tula ve lusambu ya kieleka na kisika ya ntete mpi nkutu bo lenda yambula kusambila Yehowa.

19. Kana muntu me yambula kusadila Yehowa, keti yo ke tendula nde yandi lenda vutukila diaka ve kinduku na yandi ti Yehowa? (Tala mpi lupangu “ Nge Lenda Vutukila Yehowa!”)

¹⁹ Kana muntu mosi me yambula kusadila Yehowa, keti yo ke tendula nde yandi ta kuma diaka ve nduku ya Yehowa? Mpidina ve, sambu yandi lenda balula ntima mpi yandi lenda vutukila diaka kusambila Yehowa. Sambu na kuvutukila Yehowa, yandi fwete katula lulendo mpi kundima lusadisu ya bankuluntu ya dibundu. (Yak. 5:14) Yo me fwana kibeni nde yandi sala bikesa mingi sambu na kuvutukila diaka kinduku na yandi ti Yehowa.

20. Kana beto ke landa mbandu ya bantotila ya mbote, nki Yehowa ta tuba sambu na beto?

²⁰ Inki malongi beto me baka na bantotila ya Izraele? Beto ta vanda bonso bantotila ya mbote kana beto ke landa kusadila Yehowa na ntima ya mvimba. Beto fwete baka malongi na bifu na beto, beto fwete balula ntima mpi beto fwete sala bikesa ya kusoba kibeni. Diaka, beto fwete vila ve mfunu ya kulanda kusambila Nzambi mosi kaka ya kieleka. Kana nge ke landa kukangama kaka na Yehowa, yandi ta tuba nde nge kele muntu yina ke salaka mambu ya mbote na meso na yandi.