1. Inki mpasi Yozefi kutanaka ti yo mpi nki yandi salaka?

 YOZEFI mwana ya Yakobi kutanaka ti mpasi ya ngolo kibeni. Nkento mosi songaka yandi nde: “Lala ti mono.” Yo vandaka nkento ya mfumu na yandi Potifare. Yozefi buyaka kusala mambu yina nkento yina songaka yandi. Muntu ya nkaka lenda kudiyula nde: ‘Sambu na nki Yozefi bwaka ve na mpukumuna yina?’ Potifare vandaka ve pana. Diaka, Yozefi vandaka mpika, nkento yina lendaka kukota yandi nsoki kana yandi buya kulala ti yandi. Nkento yina landaka kusonga Yozefi na kuvukisa nitu ti yandi. Kansi Yozefi buyaka. Sambu na nki? Yozefi tubaka nde: “Inki mutindu mono lenda sala mbi yai ya nene mpi kusala kibeni disumu na ntwala ya Nzambi?”—Kuy. 39:7-12.

2. Inki mutindu Yozefi zabaka nde bizumba vandaka disumu na meso ya Nzambi?

² Inki mutindu Yozefi zabaka nde Nzambi na yandi ta tadila bizumba bonso ‘mbi ya nene’? Na ntangu yina, bo sonikaka ntete ve Nsiku ya Moize yina vandaka kutuba nde: “Nge fwete sala ve bizumba.” Bo sonikaka yo bamvula 200 na nima. (Kub. 20:14) Yozefi zabaka Yehowa mbote mpi yandi zabaka nde Yehowa ta sepela ve kana yandi sala bizumba. Mu mbandu, Yozefi zabaka mbote nde Yehowa salaka makwela sambu na kuvukisa bakala mosi ti nkento mosi. Yandi zabaka mutindu Yehowa taninaka nkaka na yandi Sara na mabaku zole ntangu bantu zolaka kuvukisa nitu ti yandi na kingolo-ngolo. Yandi taninaka mpi Rebeka, nkento ya Izaki. (Kuy. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Ntangu Yozefi yindulaka mingi mambu yina, yandi bakisaka nki kele mbote mpi nki kele mbi na meso ya Nzambi. Yozefi vandaka kuzola Yehowa. Yo yina, yandi vandaka kusala mambu yina vandaka kusepedisa Yehowa.

3. Inki beto ta tubila na disolo yai?

 ³ Keti nge ke zolaka lunungu? Ntembe kele ve nde nge ke zolaka yo. Kansi, beto yonso kele bantu ya kukonda kukuka. Kana beto keba ve, beto lenda kuma kutadila lunungu mutindu bantu ya nsi-ntoto yai ke tadilaka yo. (Yez. 5:20; Bar. 12:2) Yo yina, beto ta tubila ntendula ya lunungu mpi nki mutindu luzingu na beto ke bongaka ntangu beto ke zolaka yo. Na nima, beto ta tadila mambu tatu yina lenda sadisa beto na kuzola mingi bansiku ya Yehowa.

4. Bantu mingi ke yindulaka nde muntu ya lunungu ke vandaka nki mutindu?

⁴ Bantu mingi ke yindulaka nde, muntu ya lunungu kele muntu ya lulendo, muntu yina ke sambisaka bantu ya nkaka to muntu yina ke yindulaka nde yandi me luta bantu ya nkaka. Kansi Nzambi ke zolaka ve ata fioti bikalulu yina yonso. Ntangu Yezu vandaka na ntoto, yandi nganinaka bamfumu ya mabundu ya bilumbu na yandi sambu bo vandaka kutula bansiku na bo mosi ya lunungu. (Lon. 7:16; Luka 16:15) Muntu ya lunungu ke yindulaka ve nde yandi me luta bantu ya nkaka.

5. Mutindu Biblia ke monisa yo, muntu ya lunungu ke salaka nki? Pesa bambandu.

⁵ Lunungu kele kikalulu ya mbote kibeni. Lunungu ke tendula kusala mambu ya mbote na meso ya Nzambi. Biblia ke sadilaka ngogo “lunungu” sambu na kutubila kuzitisa bansiku ya kuluta nene, disongidila bansiku ya Yehowa. Mu mbandu, Yehowa tubaka nde bantu ya mumbongo fwete sadila ‘kilo ya masonga.’ (Kul. 25:15) Ngogo ya kisina ya Kiebreo ya bo me balula na “masonga” lenda tendula mpi “lunungu.” Yo yina, Mukristu yina ke zola kuvanda muntu ya lunungu na meso ya Nzambi fwete vanda mpi masonga na mambu yonso ya mumbongo. Muntu ya lunungu ke zolaka ve nde bo sadila muntu ya nkaka mambu ya mbi. “Sambu na kupesa [Yehowa] kiese kibeni,” muntu ya lunungu ke tadilaka mutindu Yehowa ta tadila balukanu yina yandi ke baka.—Bakol. 1:10.

6. Sambu na nki beto fwete zitisa bansiku ya Yehowa ya me tala mambu ya mbote mpi mambu ya mbi? (Yezaya 55:8, 9)

⁶ Biblia ke tubaka nde Yehowa kele Nto ya lunungu. Yo yina, Biblia ke bingaka yandi “kisika ya kuzinga ya lunungu.” (Yer. 50:7) Yehowa kele Ngangi. Yo yina, yandi mpamba muntu me fwana na kutula bansiku ya me tala mambu ya mbote mpi mambu ya mbi. Beto kele bantu ya kukonda kukuka. Yo yina, beto ke zabaka ve mbote-mbote mambu ya mbote mpi mambu ya mbi. Kansi Yehowa kele ya kukuka. Yo yina, yandi ke zabaka mbote-mbote mambu ya mbote mpi mambu ya mbi. (Bing. 14:12; tanga Yezaya 55:8, 9.) Ata mpidina, Nzambi me salaka beto na kifwani na yandi. Yo yina, beto lenda sala mambu yina kele mbote na meso na yandi. (Kuy. 1:27) Beto ke zolaka kusala mpidina. Zola na beto sambu na Tata na beto ke pusaka beto na kusala yonso sambu na kulanda mbandu na yandi.—Baef. 5:1.

7. Sambu na nki beto kele ti mfunu ya bansiku ya mbote? Pesa mbandu.

⁷ Beto ke bakaka mambote mingi ntangu beto ke zitisaka bansiku ya Yehowa ya me tala mambu ya mbote mpi ya mbi. Sambu na nki? Yindula mambu yina lenda salama kana konso banki kutula bansiku na yo ya me tala valere ya mbongo to kana konso kompani ya ke tungaka kutula bansiku na yo ya me tala bitesilu ya bo ke sadilaka sambu na kutunga. Mambu ta tambula ve mbote. Kana minganga ke zitisa ve bansiku ya mfunu ntangu bo ke sansa bambefo, bambefo ya nkaka lenda fwa. Ya kieleka, bansiku ya mbote ke vandaka lutaninu. Mutindu mosi, bansiku ya Nzambi ya me tala mambu ya mbote mpi ya mbi ke taninaka beto.

8. Inki balusakumunu bantu yina ke zolaka lunungu ta baka?

 ⁸ Yehowa ke sakumunaka bantu yina ke zitisaka bansiku na yandi. Yandi ke tuba nde: “Bantu ya lunungu ta baka ntoto, mpi bo ta zinga kimakulu na zulu na yo.” (Nk. 37:29) Yindula mutindu bantu ta zinga na bumosi, na ngemba mpi na kiese ntangu bantu yonso ta zitisaka bansiku ya Yehowa. Yehowa ke zola nde nge baka mpi luzingu yina. Ya kieleka, beto yonso kele ti bikuma ya mbote ya kuzola lunungu. Inki mutindu beto lenda zola mingi kikalulu yina? Beto tadila mambu tatu yina beto lenda sala.

9. Inki ta sadisa beto na kuzola lunungu?

⁹ Kima ya ntete: Zola muntu yina ke tulaka bansiku. Sambu na kuzola lunungu, beto fwete zola Yehowa mingi kibeni sambu yandi muntu ke tulaka bansiku ya me tala mambu ya mbote mpi ya mbi. Kana beto ke zola Yehowa mingi, beto ta zitisa bansiku na yandi ya lunungu. Mu mbandu, kana Adami ti Eva vandaka kuzola Yehowa, bo zolaka kulemfukila yandi.—Kuy. 3:1-6, 16-19.

10. Inki Abrahami salaka sambu na kubakisa mbote bangindu ya Yehowa?

¹⁰ Ya kieleka, beto ke zolaka ve kusala kifu yina Adami ti Eva salaka. Beto ta sala ve kifu yina kana beto ke landa kulonguka mambu ya Yehowa, kana beto ke sepela ti bikalulu na yandi mpi kana beto ke bakisa mutindu na yandi ya kutadila mambu. Kana beto sala mpidina, zola na beto sambu na Yehowa ta kuma ngolo kibeni. Beto baka mbandu ya Abrahami. Yandi vandaka kuzola Yehowa mingi kibeni. Ata ntangu Abrahami vandaka kubakisa ve mbote balukanu ya Yehowa, yandi vandaka kulemfukila Yehowa. Yandi vandaka kusala yonso sambu na kuzaba Yehowa mbote kibeni. Mu mbandu, ntangu Abrahami zabaka nde Yehowa me baka lukanu ya kufwa Sodome mpi Gomore, ntete yandi waka boma nde “Zuzi ya ntoto ya mvimba” ta fwa bantu yonso, yo vanda bantu ya lunungu mpi bantu ya mbi. Abrahami zabaka nde Yehowa lenda sala ve mutindu yina. Yo yina, na luzitu yonso yandi yulaka Yehowa bangiufula mingi. Yehowa monisaka ntima-nda mpi yandi pesaka Abrahami bamvutu na bangiufula na yandi. Na nima, Abrahami bakisaka nde Yehowa ke talaka ntima ya konso muntu mpi nde yandi ke pesaka ve ata fioti muntu yina me sala ve kima ya mbi ndola.—Kuy. 18:20-32.

11. Inki mutindu Abrahami monisaka nde yandi vandaka kuzola Yehowa mpi kutudila yandi ntima?

¹¹ Abrahami kudiyangisaka mingi kibeni sambu na mambu yina bo solulaka ti Yehowa ya me tala mbanza Sodome mpi Gomore. Ntembe kele ve nde yandi kumaka kuzola mingi mpi kuzitisa mingi Tata na yandi kuluta mutindu yandi vandaka kusala yo ntete. Bamvula mingi na nima, Abrahami kutanaka ti diambu mosi yina salaka nde yo vanda mpasi sambu yandi tudila Yehowa ntima. Yehowa lombaka yandi na kupesa mwana na yandi Izaki bonso kimenga. Kansi ntangu yina, Abrahami zabaka Nzambi mbote kibeni, yo yina yandi yulaka ve Nzambi bangiufula. Abrahami salaka kaka mambu yina Yehowa lombaka yandi. Yindula mpasi yina Abrahami waka ntangu yandi vandaka kuyilama sambu na kusala mambu yina Yehowa songaka yandi. Abrahami yindulaka mingi mambu yina yandi longukaka sambu na Yehowa. Yandi zabaka nde Yehowa ta sala ve ata kima mosi ya kukonda lunungu to ya kukonda zola. Ntumwa Polo monisaka nde, Abrahami zabaka mbote nde Yehowa ta futumuna mwana na yandi Izaki yina yandi vandaka kuzola mingi. (Baeb. 11:17-19) Ntete, Yehowa silaka nde Izaki ta vanda tata ya dikanda, kansi na ntangu yina Izaki vandaka ve ata ti mwana mosi. Abrahami vandaka kuzola Yehowa. Yo yina, yandi  ndimaka nde ntangu yonso Yehowa ta sala mambu na lunungu. Ata yo vandaka mpasi, lukwikilu na yandi pusaka yandi na kulemfukila Yehowa.—Kuy. 22:1-12.

12. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Abrahami? (Nkunga 73:28)

¹² Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Abrahami? Bonso Abrahami, beto fwete landa kulonguka mambu ya Yehowa. Kana beto sala mpidina, beto ta kwenda pene-pene na yandi mpi beto ta zolaka yandi mingi kibeni. (Tanga Nkunga 73:28.) Kansansa na beto ta longama mbote mpi yo ta sadisa beto na kutadila mambu mutindu Yehowa ke tadilaka yo. (Baeb. 5:14) Yo yina, kana muntu mosi ke pusa beto na kusala mambu ya mbi, beto ta buya. Beto ta yindula ve ata fioti kusala kima mosi yina ta pesa Tata na beto mpasi mpi yina ta bebisa kinduku na beto ti yandi. Inki diaka beto fwete sala sambu na kumonisa nde beto ke zolaka lunungu?

13. Inki beto fwete sala sambu na kulanda kusala mambu ya lunungu? (Bingana 15:9)

¹³ Kima ya zole: Sala yonso sambu na kuzola lunungu konso kilumbu. Kana beto ke zola nde nitu na beto kukuma ngolo, beto fwete sala bangalasisi mbala na mbala. Mutindu mosi, kana beto ke zola kukumisa ngolo zola na beto sambu na bansiku ya lunungu ya Yehowa, beto fwete sala bikesa ya kusala yo mbala na mbala. Yo kele mpasi ve na kusala yo konso kilumbu. Yehowa ke vandaka ve makambu-ngolo mpi yandi ke lombaka beto ve ata fioti na kusala mambu yina beto ta kuka ve kusala. (Nk. 103:14) Yehowa ke tuba nde, “yandi ke zolaka muntu yina ke landaka lunungu.” (Tanga Bingana 15:9.) Kana beto me kuditudila lukanu mosi na kisalu ya Yehowa, beto fwete landa kusala yonso sambu na kulungisa yo. Yo kele mpi mutindu mosi ntangu beto ke salaka bikesa ya kusala mambu ya lunungu. Ti ntima-nda yonso, Yehowa ta sadisa beto na kulanda kuyela malembe-malembe.—Nk. 84:5, 7.

14. “Kitaninu-ntulu ya lunungu” kele nki mpi sambu na nki beto fwete vanda ti yo?

¹⁴ Yehowa ke yibusa beto na zola yonso nde, yo kele ve mpasi na kusala mambu ya lunungu. (1 Yoa. 5:3) Yo ke taninaka beto mpi beto kele  ti mfunu ya lutaninu yina konso kilumbu. Kuvila ve binwaninu ya kimpeve yina ntumwa Polo tubilaka. (Baef. 6:14-18) Inki kinwaninu vandaka kutanina ntima ya Mukristu? Yo vandaka “kitaninu-ntulu ya lunungu.” Yo ke monisa bansiku ya lunungu ya Yehowa. Kaka mutindu kitaninu-ntulu ke taninaka ntima ya soda, bansiku ya lunungu ya Yehowa lenda tanina ntima na nge, disongidila kimuntu na nge ya kati. Yo yina, yo kele mfunu mingi nde kitaninu-ntulu ya lunungu kuvanda na kati ya bitaninu na nge ya kimpeve.—Bing. 4:23.

15. Inki mutindu nge lenda lwata kitaninu-ntulu ya lunungu?

¹⁵ Inki mutindu nge lenda lwata kitaninu-ntulu ya lunungu? Nge lenda sala yo kana nge ke tadila bansiku ya Nzambi na mambu yina nge ke kana kusala konso kilumbu. Ntangu nge ke baka lukanu ya me tala miziki yina nge ta landa, bansaka yina nge ta tala mpi mikanda yina nge ta tanga, kudiyula ntete nde: ‘Inki mono ke kotisa na ntima na mono? Keti mambu yina ta sepedisa Yehowa? Keti yo ke siamisaka mansoni, mubulu, lukasi, bwimi, disongidila mambu yina ke sepedisaka ve Yehowa?’ (Bafil. 4:8) Kana balukanu yina nge ke baka ke wakana ti luzolo ya Yehowa, yo ta monisa nde nge ke bika nde bansiku na yandi ya lunungu kutanina ntima na nge.

16-17. Inki mutindu Yezaya 48:18 ke ndimisa beto nde beto lenda zitisa bansiku ya Yehowa mvula na mvula?

¹⁶ Keti nge ke kudiyulaka kana nge ta landa kuzitisa bansiku ya lunungu ya Yehowa konso kilumbu to konso mvula? Beto tadila mbandu yina Yehowa ke sadila na Yezaya 48:18. (Tanga.) Yehowa ke tuba nde lunungu na beto lenda vanda “bonso bitembo ya nzadi-mungwa.” Yindula nde nge me telema na lweka ya nzadi-mungwa mpi nge ke tala mutindu bitembo ya nzadi-mungwa ke kulumuka. Ntangu nge ke tala bitembo yina, keti ngindu lenda kwisila nge nde kilumbu kele bitembo yina lenda zengana? Ata fioti ve. Nge me zaba nde bitembo yina ke kulumukaka banda bamvula mingi mpi yo ta landa kaka kukulumuka.

¹⁷ Lunungu na nge lenda vanda bonso bitembo ya nzadi-mungwa. Inki mutindu? Ntangu nge ke zola kubaka lukanu, tadila ntete mambu yina Yehowa ta zola nde nge sala. Na nima, sala yo. Yo vanda lukanu yina nge ke baka kele mpasi, ntangu yonso Tata na nge ya zola ta sadisa nge na kulanda kusala mambu ya mbote konso kilumbu.—Yez. 40:29-31.

18. Sambu na nki beto fwete sambisa ve bantu ya nkaka na kutadila bansiku yina beto mosi ke tula?

¹⁸ Kima ya tatu: Yehowa muntu kele ti nswa ya kusambisa. Beto ke salaka yonso sambu na kuzitisa bansiku ya lunungu ya Yehowa. Yo yina, beto fwete sambisa ve bantu ya nkaka mpi kuvanda ve bantu ya lunungu kuluta ndilu. Beto ke talaka ve mambu yina bantu ya nkaka ke salaka sambu na kusambisa bo na kutadila bansiku na beto mosi. Beto ke vilaka ve nde Yehowa kele “Zuzi ya ntoto ya mvimba.” (Kuy. 18:25) Yehowa me pesaka beto ve mukumba ya kusambisa bantu na mutindu yina. Yo yina, Yezu tubaka nde: “Beno bika kusambisa sambu bo sambisa beno ve.”—Mat. 7:1. *

19. Inki mutindu Yozefi monisaka nde Yehowa mpamba muntu me fwana na kusambisa?

¹⁹ Beto tadila diaka mbandu ya Yozefi, muntu ya lunungu. Yandi vandaka kusambisa ve bantu ya nkaka, ata bayina sadilaka yandi mambu ya mbi. Bampangi na yandi mosi bulaka yandi, bo tekaka yandi na kimpika mpi bo kusaka papa na bo nde Yozefi fwaka. Bamvula mingi na nima,  Yozefi kutanaka diaka ti bampangi na yandi. Yozefi kumaka mfumu ya nene. Yandi lendaka kusambisa bampangi na yandi mpi kuvutudila bo mambu ya mbi. Bampangi ya Yozefi waka boma kibeni mpi bo yindulaka nde Yozefi ta vutudila bo mambu ya mbi ata bo waka mpasi na masonga yonso sambu na mambu ya mbi yina bo salaka. Yozefi ndimisaka bampangi na yandi nde: “Beno wa boma ve. Keti mono kele na kisika ya Nzambi?” (Kuy. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Ti kudikulumusa yonso, Yozefi bakisaka nde Yehowa mpamba muntu me fwana na kusambisa bampangi na yandi.

20-21. Inki beto fwete sala sambu na kuvanda ve bantu ya lunungu kuluta ndilu?

²⁰ Bonso Yozefi, beto ke zabaka nde Yehowa mpamba muntu me fwana na kusambisa. Mu mbandu, beto ke sosaka ve kuzaba nki pusaka bampangi na beto na kusala diambu mosi buna yina bo salaka. Beto lenda zaba ve mambu yina kele na bantima ya bampangi na beto. ‘Yehowa mpamba muntu ke talaka bikuma ya ke pusaka muntu na kusala mambu.’ (Bing. 16:2) Yandi ke zolaka bantu ya mitindu yonso. Yehowa ke lombaka beto na ‘kukangula kibeni bantima na beto.’ (2 Bak. 6:13) Beto fwete zola bampangi yonso ya dibuta na beto ya kimpeve kansi beto fwete sambisa bo ve.

²¹ Yo ke tendula mpi nde beto fwete sambisa ve bantu yina kele ve na dibundu ya Yehowa. (1 Tim. 2:3, 4) Beto fwete sambisa mpi ve muntu ya dibuta na beto yina ke sambilaka ve Yehowa mpi kutuba nde: “Muntu yai ta kuma ve Mbangi ya Yehowa ata fioti.” Kana beto sala mpidina, yo ta monisa nde beto kele lulendo mpi beto kele bantu ya lunungu kuluta ndilu. Yehowa ke landa kupesa “bantu ya bisika yonso” dibaku ya kubalula ntima. (Bis. 17:30) Kuvila ve nde Yehowa ke tadilaka bantu ya lunungu kuluta ndilu bonso bantu ya kukonda lunungu.

22. Sambu na nki nge fwete zola lunungu?

²² Zola na beto sambu na bansiku ya lunungu ya Yehowa ta pesa beto kiese kibeni mpi yo ta sadisa beto na kuvanda bambandu ya mbote sambu na bantu ya nkaka sambu yo pusa bo na kuzola beto mpi na kuzola Yehowa mingi. Beto fwete yambula ve kuwa “nzala mpi kiwina ya lunungu.” (Mat. 5:6) Kuvila ve nde Yehowa ke sepelaka mingi ntangu nge ke salaka yonso sambu na kusala mambu ya mbote. Bantu ya nsi-ntoto yai me kuma kusala mingi kibeni mambu ya kukonda lunungu. Yo yina, beto fwete sala yonso sambu na kusala mambu ya lunungu. Ntangu yonso, kuvila ve nde “Yehowa ke zolaka bantu ya lunungu.”—Nk. 146:8.