1. Nani me pesaka beto dikabu ya kutuba?

 YEHOWA me pesaka beto dikabu ya kutuba. Ntangu Yehowa salaka Adami muntu ya ntete, yandi vandaka ti makuki ya kusolula ti Tata na yandi ya zulu. Yandi vandaka mpi ti makuki ya kusadila bangogo ya mpa ntangu yandi ke tuba. Adami sadilaka dikabu na yandi ya kutuba ntangu yandi vandaka kupesa bambisi bazina. (Kuy. 2:19) Yandi waka kiese mingi ntangu yandi solulaka ti muntu na mbala ya ntete, disongidila nkento na yandi ya kitoko Eva.—Kuy. 2:22, 23.

2. Na ntangu ya ntama, nki mutindu bantu sadilaka dikabu na bo ya kutuba na mutindu ya mbi mpi nki mutindu bo ke sadila yo na mutindu ya mbi bubu yai?

² Ntangu fioti na nima, bantu sadilaka dikabu ya kutuba na mutindu ya mbi. Satana Diabulu kusaka Eva mpi yo salaka nde bantu kusala disumu mpi bo kuma bantu ya kukonda kukuka. (Kuy. 3:1-4) Adami sadilaka ve mbote dikabu na yandi ya kutuba ntangu yandi pesaka Eva foti mpi nkutu yandi pesaka Yehowa foti sambu na kifu yina yandi mosi salaka. (Kuy. 3:12) Kaini kusaka Yehowa na nima ya kufwa mpangi na yandi Abele. (Kuy. 4:9) Na nima, Lameki mutekolo ya Kaini salaka nkunga mosi yina monisaka mambu ya mbi yina bantu vandaka kusala na bilumbu na yandi. (Kuy. 4:23, 24) Keti bubu yai mpi bantu ke sala mambu ya mbi? Beto ke monaka mutindu bamfumu ya politiki ke waka ve nsoni ya kutuba mambu ya mbi na meso ya bantu mingi. Bubu yai, bafilme mingi ke monisaka bantu ke tuba mambu ya mbi. Bana ya nzo-nkanda ke waka mambu ya mbi na nzo-nkanda mpi bambuta ke waka yo na bisika na bo ya bisalu. Mutindu bantu ke tuba mingi mambu ya mbi ke monisa nde nsi-ntoto yai ya mbi me beba kibeni.

3. Inki beto fwete sala ve mpi nki beto ta tubila na disolo yai?

³ Kana beto keba ve, beto lenda kuma ti kikalulu ya kuwa mambu  ya mbi mpi beto lenda yantika kutuba yo. Ya kieleka, beto kele Bakristu mpi beto ke zolaka kusepedisa Yehowa. Yo yina beto fwete tuba ve ata fioti mambu ya mbi. Beto fwete sadila dikabu na beto ya kutuba na mutindu ya mbote, disongidila beto fwete sadila yo sambu na kukumisa Nzambi. Na disolo yai, beto ta tubila mutindu beto lenda sala yo (1) ntangu beto ke longa nsangu ya mbote, (2) ntangu beto kele na balukutakanu mpi (3) ntangu beto ke solula ti bantu. Kansi beto tadila ntete sambu na nki Yehowa ke tulaka dikebi na mambu ya beto ke tubaka.

4. Mutindu Malaki 3:16 ke monisa yo, sambu na nki Yehowa ke tulaka dikebi na mambu yina beto ke tubaka?

⁴ Tanga Malaki 3:16. Verse yai ke monisa nde ntangu bantu yina ke waka Yehowa boma mpi ke yindulaka mingi zina na yandi ke solulaka, Yehowa ke tulaka dikebi na mambu yina bo ke tubaka mpi yandi ke sonikaka bazina na bo na ‘mukanda na yandi ya kuyibuka.’ Sambu na nki Yehowa ke tulaka dikebi? Sambu mambu yina bo ke tubaka ke monisaka mambu yina kele na ntima na bo. Yezu tubaka nde: “Munoko ke tubaka mambu yina me fuluka na ntima.” (Mat. 12:34) Mambu yina beto ke tubaka ke monisaka kana beto ke zolaka Yehowa mingi to ve. Yehowa ke zolaka nde bantu yina ke zolaka yandi kuzinga mvula na mvula na nsi-ntoto ya mpa.

5. (a) Sambu na nki mambu yina beto ke tubaka ke wakanaka ti lusambu na beto? (b) Mutindu kifwanisu ke monisa yo, nki beto fwete sala ve sambu na kusepedisa Yehowa na mambu yina beto ke tuba?

⁵ Mambu yina beto ke tubaka lenda monisa kana Yehowa ta ndima lusambu na beto to ve. (Yak. 1:26) Bantu ya nkaka yina ke zolaka ve Nzambi ke tubaka mambu na makasi yonso, bo ke tubaka mambu ya mbi mpi bo ke tubaka mambu na lulendo yonso. (2 Tim. 3:1-5) Ya kieleka beto fwete vanda ve bonso bo. Beto ke zolaka kibeni kusepedisa Yehowa na mambu yina beto ke tubaka. Keti Yehowa ta sepela kana beto ke tuba mambu ya mbote kaka ntangu beto kele na balukutakanu to na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote kansi na mabuta na beto, beto ke tuba mambu ya mbi ntangu bantu ya nkaka ke mona beto ve to ke wa beto ve?—1 Pie. 3:7.

6. Mambu ya mbote yina mpangi Kimberly vandaka kutuba butaka nki mbuma ya mbote?

⁶ Kana beto ke sadila mbote dikabu na beto  ya kutuba, yo lenda pusa mpi bantu ya nkaka na kundima kieleka. Beto ke sadisaka bantu na kumona mbote-mbote luswaswanu yina kele na “kati ya muntu yina ke sadilaka Nzambi ti muntu yina ke sadilaka yandi ve.” (Mal. 3:18) Mbandu ya mpangi-nkento Kimberly ke monisa yo. * Bo pesaka yandi devware ya kusala ti mwana ya nzo-nkanda na bo. Ntangu bo vandaka kusala devware yina, mwana ya nzo-nkanda yina bakisaka nde mpangi Kimberly vandaka ve bonso bana ya nzo-nkanda ya nkaka. Yandi vandaka ve kutuba mambu ya mbi sambu na bantu mpi yandi vandaka ve kufinga bo. Mwana ya nzo-nkanda yina yitukaka mingi mpi nsuka-nsuka yandi ndimaka kulonguka Biblia ti mpangi Kimberly. Yehowa ke waka kiese mingi ntangu beto ke tubaka mambu yina ke pusaka bantu ya nkaka na kundima kieleka.

7. Inki mutindu nge fwete sadila dikabu ya kutuba yina Nzambi me pesaka nge?

⁷ Beto yonso fwete tuba mambu ya mbote yina ta kumisa Yehowa mpi yina ta pusa beto pene-pene ya bampangi. Beto tala ntangu yai mwa mambu ya mfunu yina beto lenda landa kusala sambu na kuvanda “mbandu . . . na kutuba.”

8. Mutindu Yezu sadilaka dikabu na yandi ya kutuba na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote ke longa beto nki?

⁸ Tuba na mawete mpi na luzitu yonso ntangu bo me pesa nge makasi. Ntangu Yezu vandaka kulonga nsangu ya mbote awa na ntoto, bantu kusilaka yandi makambu nde yandi vandaka kulawuka malafu, kudia mbiki, nde yandi vandaka muntu ya Diabulu, nde yandi vandaka kuzitisa ve Kisabatu mpi nkutu nde yandi vandaka ve kuzitisa Nzambi. (Mat. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Yoa. 9:16) Kansi Yezu tubilaka bo ve mambu ya mbi. Kana bantu ya nkaka ke tubila beto mambu ya mbi, beto fwete landa mbandu ya Yezu. Beto fwete tubila bo mpi ve mambu ya mbi. (1 Pie. 2:21-23) Ya kieleka, kusala mutindu yina ke vandaka ve pete. (Yak. 3:2) Inki lenda sadisa beto?

9. Inki lenda sadisa beto na kukeba na mambu yina beto ke tuba ntangu beto ke longa nsangu ya mbote?

⁹ Kana muntu mosi me tubila nge mambu ya mbi na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, sala yonso sambu nge wa ve makasi. Mpangi Sam ke tuba nde: “Mono ke sosaka kutula dikebi na mambu yina ke monisa nde muwi ke zola kulonguka kieleka mpi kusoba.” Bantangu ya nkaka muntu lenda wa makasi kaka sambu beto me solula ti yandi na ntangu ya mbi. Kana beto ke solula ti muntu yina me wa makasi, beto lenda sala mambu yina mpangi Lucia ke salaka. Beto lenda sala kisambu ya nkufi sambu na kulomba Yehowa na kusadisa beto sambu beto wa ve makasi mpi beto tuba ve mambu ya mbi to mambu yina ta monisa nde beto me konda muntu yina luzitu.

10. Mutindu 1 Timoteo 4:13 ke monisa yo, nki lukanu beto fwete vanda na yo?

¹⁰ Kuma longi ya mbote kibeni. Timoteo vandaka longi ya mbote. Ata mpidina, yandi vandaka  kaka ti mfunu ya kutomisa malongi na yandi. (Tanga 1 Timoteo 4:13.) Inki mutindu beto lenda kuma balongi ya mbote kibeni na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote? Beto fwete kudibongisa mbote. Diambu ya kiese kele nde, beto kele ti bisadilu mingi yina lenda sadisa beto na kukuma balongi ya mbote. Mambu yina kele na kamukanda Kudipesa na Kutanga mpi na Kulonga mpi na kitini “Kudipesa na Kisalu ya Bilanga” ya kele na Mukanda ya Lukutakanu—Luzingu mpi Kisalu na Beto ya Bukristu lenda sadisa nge. Keti nge ke sadilaka mikanda yango? Kana beto ke kudibongisa mbote, beto ta wa ve boma mpi beto ta longa mbote.

11. Inki me sadisaka bampangi ya nkaka na kukuma balongi ya mbote?

¹¹ Beto lenda kuma mpi balongi ya mbote kana beto ke tala mutindu bampangi ya nkaka na dibundu, bayina ke longaka mbote ke longaka mpi kana beto ke landa mbandu na bo. Mpangi Sam yina beto me tubila ke kudiyulaka nde, nki ke sadisaka bampangi ya nkaka na kuvanda balongi ya mbote? Yandi ke tulaka dikebi na bametode yina bo ke sadilaka mpi yandi ke salaka yonso sambu na kulanda mbandu na bo. Mpangi Talia ke tulaka dikebi ya mingi na mutindu bampangi yina ke salaka badiskure ya bantu yonso ke salaka badiskure yango. Kusala mutindu yina, me sadisaka yandi na kuzaba mutindu ya kusolula ti bantu mambu yina bo ke yulaka mingi na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote.

12. Bampangi ya nkaka ke kukaka ve kusala nki?

¹² Beto yonso lenda sala nde balukutakanu kuluta mbote kana beto ke yimba ti bampangi mpi ke pesa bamvutu yina beto me yidika mbote. (Nk. 22:22) Bampangi ya nkaka ke kukaka ve kuyimba to kupesa bamvutu na meso ya bantu. Keti yo kele mpi mutindu yina sambu na nge? Kana mpidina, mambu yina me sadisaka bampangi ya nkaka na kukatula boma ya kuyimba to ya kupesa bamvutu na balukutakanu ta sadisa nge mpi.

13. Inki lenda sadisa nge na kuyimba na ntima ya mvimba na balukutakanu?

¹³ Yimba na ntima ya mvimba. Beto ke yimbaka na balukutakanu sambu na kukumisa Yehowa. Yo kele kikuma ya kuluta mfunu. Mpangi Sara ke yindulaka nde yandi ke yimbaka ve mbote. Kansi yandi ke zolaka kuyimba sambu na kukumisa Yehowa. Yo yina, yandi ke yidikaka bankunga yina bo ta yimba na balukutakanu na nzo kaka mutindu yandi ke yidikaka masolo ya balukutakanu mpi yo ke sadisaka yandi mingi. Yandi ke salaka barepetisio ya bankunga mpi yandi ke sosaka kuwakanisa mambu yina bankunga yango ke tuba ti mambu yina bo ta longuka na balukutakanu. Yandi ke tuba nde: “Yo ke sadisaka mono na kutula dikebi mingi na mambu yina bankunga yango ke tuba na kisika ya kutula dikebi na mutindu mono ke yimbaka.”

14. Kana nge ke vandaka nsoni-nsoni, nki lenda sadisa nge na kupesa bamvutu na balukutakanu?

¹⁴ Pesaka bamvutu mbala na mbala. Na kutuba  masonga, bampangi ya nkaka ke kukaka ve kusala yo. Mpangi Talia ya beto me tubila ke tuba nde: “Mono ke waka boma ya kutuba na meso ya bantu ata bantu ya nkaka ke bakisaka yo ve sambu mono ke tubaka malembe. Yo yina kupesa bamvutu ke vandaka diambu ya mpasi sambu na mono.” Ata mpidina, mpangi Talia ke yambulaka ve kupesa bamvutu na balukutakanu. Ntangu yandi ke yidikaka balukutakanu, yandi ke vilaka ve nde mvutu ya ntete fwete vanda nkufi mpi yo fwete pesa mvutu mbala mosi na ngiufula. Yandi ke tuba nde: “Yo ke tendula nde yo kele mbote kana mvutu na mono kele nkufi, pete mpi yo ke basisa ngindu ya mfunu sambu mpangi ya ke twadisa ke sosaka mvutu ya mutindu yina.”

15. Inki beto fwete vila ve na yina me tala bamvutu na beto na balukutakanu?

¹⁵ Ata Bakristu yina ke vandaka ve nsoni-nsoni, lenda zola ve kupesa bamvutu na balukutakanu. Sambu na nki? Mpangi Juliet ke tuba nde: “Bantangu ya nkaka, mono ke zolaka ve kupesa bamvutu na balukutakanu sambu mono ke monaka nde bamvutu na mono ke vandaka pete mingi mpi yo ke vandaka ve kitoko.” Kansi kuvila ve nde, Yehowa ke zolaka nde beto pesa bamvutu yina beto lenda pesa. * Yandi ke sepelaka mingi mutindu beto ke salaka yonso sambu na kukumisa yandi na balukutakanu mpi mutindu beto ke bikaka ve nde boma yina beto ke wa kukanga beto nzila ya kupesa bamvutu na balukutakanu.

16. Inki mambu beto fwete tuba ve?

¹⁶ ‘Kufinga ve.’ (Baef. 4:31) Mutindu beto tubilaka yo, Mukristu fwete finga ve. Kansi kele ti bangogo ya nkaka yina beto fwete keba na kusadila sambu yo lenda vanda mafingu ya kubumbana. Mu mbandu beto fwete keba na kutuba ve mambu ya mbi ntangu beto ke tubila bantu ya bandinga ya nkaka to ya bansi ya nkaka. Diaka, beto fwete songa ve bantu mambu yina ke monisa nde beto ke finga bo. Mpangi mosi ke tuba nde: “Mono tubaka mambu yina mono yindulaka nde yo vandaka nsaka mpi nde yo vandaka ve mbi. Kansi yo vandaka kibeni mbi mpi yo pesaka muntu ya nkaka mpasi. Na nsungi ya bamvula, nkento na mono sadisaka mono mingi kibeni ntangu yandi vandaka kusonga mono ntangu beto vandaka beto zole mambu ya nkaka ya mbi yina mono tubaka ntangu beto vandaka kusolula ti bantu; mambu yina pesaka yandi mpi bantu ya nkaka mpasi.”

17. Mutindu Baefezo 4:29 ke monisa yo, nki beto fwete sala sambu na kupesa bantu kikesa?

¹⁷ Tuba mambu ya ke pesa kikesa. Sikisa bantu na kisika ya kutubila bo mambu ya mbi to kubokutila bo. (Tanga Baefezo 4:29.) Bantu ya Izraele vandaka ti bikuma mingi yina vandaka kupusa bo na kupesa mersi kansi mbala mingi bo  vandaka kubokuta. Kana beto kele ti kikalulu ya kubokuta, yo lenda sambukila mpi bantu ya nkaka. Kuvila ve nde mambu ya mbi ya bantu kumi yina kwendaka kutala insi tubaka, pusaka ‘bantu yonso ya Izraele na kubokutila Moize.’ (Kut. 13:31–14:4) Kansi kana beto ke sikisa bantu, yo ta sadisa bo na kuvanda na kiese. Beto ke ndima nde mwana ya Yefte kangamaka ngolo na kisalu na yandi sambu banduku na yandi ya bankento vandaka kusikisa yandi. (Baz. 11:40) Mpangi Sara yina beto me tubila ke tuba nde: “Ntangu beto ke sikisaka bantu, beto ke monisaka bo nde Yehowa ke zolaka bo mpi nde bo kele mfunu mingi na dibundu ya Yehowa.” Yo yina, sosa mabaku ya kusikisa bampangi na masonga yonso.

18. Mutindu Nkunga 15:1, 2 ke monisa yo, sambu na nki beto fwete tuba mambu ya masonga mpi yo ke tendula nki?

¹⁸ Tuba mambu ya masonga. Beto ta sepedisa ve Yehowa kana beto ke kusa. Yehowa ke mengaka luvunu yonso. (Bing. 6:16, 17) Bantu mingi bubu yai ke yindulaka nde kukusa kele ve mbi kansi beto ke yindulaka ve mutindu yina sambu yo kele mbi na meso ya Yehowa. (Tanga Nkunga 15:1, 2.) Ya kieleka, kana diambu mosi me salama, beto ke zolaka kutuba mambu yonso mutindu yo salamaka. Kansi, beto ke zolaka mpi ve kubasisa bantu ya nkaka, bantu ya mbi.

19. Inki diaka beto fwete sala ve?

¹⁹ Kutonga ve. (Bing. 25:23; 2 Bate. 3:11) Mpangi Juliet yina beto me tubila ke tuba mutindu kutonga ke salaka yandi mpasi. Yandi ke tuba nde: “Kuwa muntu ya nkaka ke tonga ke lembisaka nitu mpi yo ke salaka nde mono tudila ve muntu yina ke tonga ntima. Inki ke monisa nde yandi mpi ta tonga mono ve na muntu ya nkaka?” Kana nge me mona nde muntu ya nkaka ke tuba mambu ya mbi sambu na muntu yina kele ve pana, soba disolo mpi tuba mambu ya ke pesa kikesa.—Bakol. 4:6.

20. Inki mutindu nge fwete sadila dikabu na nge ya kutuba?

²⁰ Beto ke zinga na nsi-ntoto yina bantu mingi ke tubaka mambu ya mbi. Yo yina, beto fwete sala bikesa ya kutuba mambu yina ke sepedisaka Yehowa. Kuvila ve nde, kutuba kele dikabu ya Yehowa mpi yandi ke tulaka dikebi na mutindu beto ke sadilaka yo. Yandi ta sakumuna bikesa yina beto ke sala sambu na kutuba mambu ya mbote na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, ntangu beto kele na balukutakanu mpi ntangu beto ke solula ti bantu. Ntangu Yehowa ta fwa nsi-ntoto yai ya mbi, beto ta kumisaka yandi kukonda mpasi na mambu yina beto ke tuba. (Yude 15) Na ntwala nde Yehowa kusala yo, landa kukumisa yandi ti ‘bangogo ya munoko na nge.’—Nk. 19:14.