1. Tubila mambu yina salamaka ntangu Yezu salaka kima ya ntete ya kuyituka.

 MONA na mabanza mambu yina salamaka na nsuka ya mvu-nkama ya 29 ya ntangu na beto, ntangu Yezu yantikaka kisalu na yandi ya kulonga nsangu ya mbote. Bo me bingisa Yezu, mama na yandi Maria mpi balongoki ya nkaka na feti ya makwela na Kana, na nordi ya Nazareti, kisika Yezu ke zingaka. Maria kele nduku ya mabuta yonso zole ya ke sadisa feti ya makwela mpi yo ke monana nde yandi ke sadisa bo na kuyamba bantu yina ke kwisa na feti. Kansi ntangu feti ya makwela ke salama, kima mosi yina lendaka kupesa mabuta mpi bankwelani yina nsoni mingi me salama; malafu me mana. b Mbala ya nkaka, bantu me kwisa mingi kuluta yina bo bingisaka. Maria me kwenda nswalu na mwana na yandi mpi me songa yandi nde: “Bo kele ti vinu ve.” (Yoa. 2:1-3) Inki Yezu me sala? Yandi me sala kima mosi ya kuyituka kibeni. Yandi me kumisa masa “vinu ya mbote.”​—Yoa. 2:9, 10.

2-3. (a) Inki mambu ya kuyituka Yezu salaka? (b) Inki mambote beto ta baka kana beto tadila mambu ya kuyituka yina Yezu salaka?

² Yezu salaka mambu mingi ya kuyituka ntangu yandi vandaka kulonga nsangu ya mbote. c Yandi sadilaka ngolo na yandi ya kusala mambu ya kuyituka sambu na kusadisa bantu mingi kibeni.  Beto baka mbandu ya mambu zole ya kuyituka yina Yezu salaka. Na dibaku mosi, yandi disaka bantu 5000 mpi na dibaku ya nkaka yandi disaka bantu 4000. Kana beto tanga mpi bana ti bankento yina vandaka pana, Yezu disaka bantu kuluta 27000. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) Na mabaku yina zole, Yezu belukaka mpi bambefo mingi. (Mat. 14:14; 15:30, 31) Mona na mabanza mutindu bantu yina vandaka kuyituka ntangu Yezu belulaka bo mpi disaka bo na mutindu ya kuyituka.

³ Mambu ya kuyituka yina Yezu salaka ke longa beto malongi ya mfunu mingi bubu yai. Na disolo yai, beto ta tubila malongi yina lenda kumisa lukwikilu na beto ngolo ya beto ta baka na mambu ya kuyituka yina Yezu salaka. Na nima, beto ta tala mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu ya kudikulumusa mpi ya kuditula na kisika ya bantu ya nkaka, bikalulu yina yandi monisaka ntangu yandi vandaka kusala mambu ya kuyituka.

4. Inki mambote beto lenda baka na mambu ya kuyituka yina Yezu salaka?

⁴ Mambu ya kuyituka yina Yezu salaka ke longa beto mambu mingi sambu na yandi mpi sambu na Tata na yandi. Malongi yango lenda kumisa lukwikilu na beto ngolo. Yehowa muntu vandaka kupesa Yezu ngolo ya kusala mambu yina ya kuyituka. Bisalu 10:38 ke tuba nde: “Nzambi tulaka yandi mafuta ti mpeve santu mpi pesaka yandi ngolo, mpi yandi tambulaka na insi ya mvimba sambu na kusala mambu ya mbote mpi kubelula bantu yonso yina Diabulu vandaka kumonisa mpasi, sambu Nzambi vandaka ti yandi.” Kuvila ve nde na mambu yonso yina Yezu tubaka mpi salaka, yo vanda mambu ya kuyituka yina yandi salaka, yandi landaka na mutindu ya kukuka bangindu mpi mawi ya Tata na yandi. (Yoa. 14:9) Beto tadila malongi tatu yina beto lenda baka na mambu ya kuyituka yina Yezu salaka.

5. Inki pusaka Yezu na kusala mambu ya kuyituka? (Matayo 20:30-34)

⁵ Ya ntete, Yezu ti Tata na yandi ke zolaka beto mingi kibeni. Ntangu Yezu vandaka na ntoto, yandi monisaka nde yandi ke zolaka bantu mingi ntangu yandi vandaka kusadila ngolo na yandi ya kusala mambu ya kuyituka sambu na kulembika bampasi na bo. Kilumbu mosi, bantu zole ya bifwa-meso lombaka yandi na kusadisa bo. (Tanga Matayo 20:30-34.) Yezu “wilaka bo mawa” mpi yandi belulaka bo. Ngogo ya Kigreki yina bo me sadila awa mpi ya bo me balula na bangogo, ‘kuwila mawa’ ke tendula mawa ya ngolo yina muntu lenda wa na ntima na yandi. Mawa ya mutindu yina ke monisa nde Yezu vandaka kuzola bantu mpi yo pusaka yandi na kudisa bantu mpi na kubelula muntu yina vandaka kubela maladi ya lepre. (Mat. 15:32; Mar. 1:41) Beto ke ndima nde Yehowa, Nzambi ya “mawa ya nene” mpi Mwana na yandi ke zolaka beto mingi kibeni mpi yo ke pesaka bo mpasi ntangu beto ke kutanaka ti bampasi. (Luka 1:78; 1 Pie. 5:7) Yo yina bo kele ti mpusa ya ngolo ya kukatula bampasi yonso yina ke kumina bantu bubu yai.

6. Nzambi me pesaka Yezu ngolo ya kusala nki?

⁶ Ya zole, Nzambi me pesaka Yezu ngolo ya kumanisa bampasi yonso yina bantu ke kutanaka ti yo. Ntangu Yezu vandaka kusala mambu ya kuyituka, yandi monisaka nde yandi lenda manisa bampasi yonso yina bantu lenda kuka ve kumanisa na ngolo na bo mosi. Yandi kele ti ngolo ya kukatula disumu mpi bampasi yonso yina disumu me nataka. Mu mbandu, lufwa mpi maladi. (Mat. 9:1-6; Bar. 5:12, 18, 19) Mambu ya kuyituka yina Yezu salaka monisaka nde yandi lenda belula maladi ya mitindu yonso mpi nkutu kufutumuna bafwa. (Mat. 4:23; Yoa. 11:43, 44) Diaka, Nzambi pesaka yandi ngolo ya kumanisa mipepe ya ngolo mpi ya kukatula bantu bampeve ya mbi. (Mar. 4:37-39; Luka 8:2) Yo ke pesa beto kiese na kuzaba nde Yehowa me pesaka Mwana na yandi ngolo ya mutindu yina.

7-8. (a) Mambu ya kuyituka yina Yezu salaka ke ndimisa beto nki? (b) Inki kima ya kuyituka yina nge kele ti mpusa ya ngolo ya kumona na nsi-ntoto ya mpa?

 ⁷ Ya tatu, beto fwete ndima kibeni nde mambu yina Yehowa me silaka beto na nzila ya Kimfumu na yandi ta lungana. Mambu ya kuyituka yina Yezu salaka ke longa beto mambu ya nene yina yandi ta sala na ntoto sambu yandi kele Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi. Beto tadila mambote yina beto ta baka ntama mingi ve na nsi ya luyalu ya Kristu. Beto ta vanda ti sante ya mbote sambu yandi ta katula maladi mpi bampasi yonso yina bantu ke kutanaka ti yo bubu yai. (Yez. 33:24; 35:5, 6; Kus. 21:3, 4) Beto ta vanda diaka ve nzala mpi beto ta mona diaka ve mpasi sambu na bisumbula ya lugangu. (Yez. 25:6; Mar. 4:41) Beto ta vanda na kiese mingi ya kuyamba bampangi na beto yina ta basika na “maziamu ya kuyibuka.” (Yoa. 5:28, 29) Inki kima ya kuyituka nge kele ti nzala ya ngolo ya kumona na nsi-ntoto ya mpa?

⁸ Ntangu Yezu vandaka kusala mambu ya kuyituka, yandi monisaka kudikulumusa ya mingi mpi mawa; bikalulu yina beto mpi fwete landa. Beto tadila bambandu zole. Mbandu ya ntete kele disolo ya feti ya makwela yina salamaka na Kana.

9. Sambu na nki Yezu salaka kima ya kuyituka na feti ya makwela na Kana? (Yoane 2:6-10)

⁹ Tanga Yoane 2:6-10. Ntangu malafu manaka na feti ya makwela, keti yo lombaka kaka nde Yezu kusala kima mosi? Ve. Kele ve ata ti profesi mosi yina vandaka kutuba nde Mesia ta kumisa masa malafu. Kansi yindula mutindu nge lenda  kudiwa kana malafu me mana na feti na nge ya makwela. Ntembe kele ve nde Yezu wilaka mabuta yina mawa, mingi-mingi bakala ti nkento yina vandaka kukwelana mpi yandi zolaka ve nde bo wa nsoni. Yo yina, mutindu beto me mona yo na disolo yai, yandi salaka kima mosi ya kuyituka. Yandi kumisaka kiteso ya balitre 390 ya masa malafu ya kitoko kibeni. Mbala ya nkaka yandi kumisaka masa mingi mutindu yina malafu sambu bo lenda sadila ya nkaka na feti to bo lenda teka ya nkaka mpi kupesa mbongo na bantu yina me katuka kukwelana. Ya kieleka, bankwelani yina vandaka na kiese mingi mpi bo monisilaka Yezu ntonda.

10. Inki mwa mambu ya ke benda dikebi yina Yoane kapu 2 ke tubila? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁰ Beto tadila mwa mambu ya ke benda dikebi na disolo ya kele na Yoane kapu 2. Keti nge me mona nde Yezu yandi mosi ve muntu fulusaka mabungu yina ya matadi ti masa? Na kisika ya kubenda dikebi ya bantu na kimuntu na yandi, yandi lombaka bansadi na kufulusa mabungu yina ti masa. (Verse 6, 7) Na nima ya kukumisa masa malafu, Yezu yandi mosi ve muntu nataka mwa malafu na ntwadisi ya feti. Na kisika ya kusala yo yandi mosi, Yezu songaka bansadi na kunatila ntwadisi ya feti malafu. (Verse 8) Yezu bakaka ve dikopa ya malafu, yandi nangula yo na zulu na meso ya bantu mpi kudisikisa nde: ‘Beno meka malafu yai ya mono me sala.’

11. Kima ya kuyituka yina Yezu salaka ke longa beto nki?

¹¹ Kima ya kuyituka yina Yezu salaka ya kukumisa masa malafu ke longa beto nki? Yo ke longa beto kudikulumusa. Yezu kudisikisaka ve sambu na mambu yina yandi salaka, nkutu yandi vandaka kudisikisa ve ata fioti na mambu yonso yina yandi vandaka kusala. Kansi na kudikulumusa yonso, yandi vandaka kupesa nkembo mpi lukumu yonso na Tata na yandi. (Yoa. 5:19, 30; 8:28) Kana beto ke landa mbandu ya kudikulumusa ya Yezu, beto ta kudisikisa ve na mambu yina beto ke sala. Beto fwete kudisikisa ve sambu na mambu yina beto ke sala na kisalu ya Yehowa kansi beto fwete kudisikisa sambu beto kele ti dibaku ya kusadila Nzambi ya mbote kibeni. (Yer. 9:23, 24) Beto fwete pesa yandi lukumu yonso yina yandi me fwana na kubaka. Nkutu, beto ta kuka ve ata fioti kusala kima ya mbote kukonda lusadisu ya Yehowa.​—1 Bak. 1:26-31.

12. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu ya kudikulumusa? Pesa mbandu.

¹² Beto tadila mutindu ya nkaka yina beto lenda landa mbandu ya kudikulumusa ya Yezu. Beto baka mbandu yai: Nkuluntu mosi me baka ntangu mingi sambu na kusadisa toko mosi ya kele nsadi ya kisalu sambu na kuyidika diskure na yandi ya ntete. Na nima, nsadi ya kisalu yina me sala diskure mosi ya kitoko mpi bampangi na dibundu me sepela ti yo mingi. Na nima ya lukutakanu, muntu mosi me kwisa kumona nkuluntu yina mpi me songa yandi nde: ‘Mpangi yina me sala diskure mosi ya kitoko kibeni.’ Keti nkuluntu yina fwete tuba nde: ‘Ee, kansi mono bakaka ntangu mingi ya kusadisa yandi sambu na kuyidika diskure yina.’ To yandi fwete tuba na kudikulumusa yonso nde: ‘Ee, yandi me sala diskure ya kitoko. Yandi me sepedisa mono mpenza.’ Kana beto kele bantu ya kudikulumusa, beto ta kudisikisa ve sambu na mambu ya mbote yina beto ke sala sambu na bantu ya nkaka. Beto kele na kiese mingi sambu beto ke zaba nde Yehowa ke monaka mpi yandi ke sepelaka ti mambu yina beto ke salaka. (Tala mpi Matayo 6:2-4; Baeb. 13:16) Ya kieleka, beto ke sepedisaka Yehowa ntangu beto ke landaka mbandu ya Yezu ya kudikulumusa.​—1 Pie. 5:6.

13. Inki Yezu monaka pene-pene ya mbanza Naini mpi nki yandi salaka? (Luka 7:11-15)

¹³ Tanga Luka 7:11-15. Yindula diambu yai ya salamaka kiteso ya bamvula zole na nima, ntangu Yezu yantikaka kulonga nsangu ya mbote. Yandi vandaka kukwenda na Naini, mbanza  mosi ya Galilea, pene-pene ti Shunemi, kisika yina profete Elisha futumunaka mwana ya mama mosi bamvula kiteso ya 900 na ntwala. (2 Bant. 4:32-37) Ntangu Yezu kumaka pene-pene ya kielo ya mbanza, yandi monaka bantu ke basika ti mvumbi. Diambu ya mawa kele nde mama mosi ya mufwidi fwilaka mwana na yandi mosi kaka ya bakala. Kansi mama yina vandaka ve yandi mosi, bantu mingi ya mbanza vandaka mpi ti yandi. Yezu telemisaka bantu yina mpi yandi salaka kima mosi ya kuyituka sambu na mama yina. Yandi futumunaka mwana na yandi. Yo kele lufutumuku ya ntete na kati ya balufutumuku tatu yina Yezu salaka ya Baevanzile ke tubila.

14. Inki kele mwa mambu ya ke benda dikebi na disolo yina kele na Luka kapu 7? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁴ Beto tala mambu ya ke benda dikebi ya kele na Luka kapu 7. Keti nge me mona nde Yezu “monaka mama yina, yandi wilaka yandi mawa”? (Verse 13) Mbala ya nkaka, Yezu monaka mama yina ke tambula na ntwala ya mvumbi ya mwana na yandi mpi ke dila, yo yina yandi wilaka yandi mawa mingi. Yezu wilaka mama yina mawa mpi yandi monisaka yo na mambu yina yandi salaka. Yezu songaka yandi nde: “Bika kudila.” Na nima, Yezu salaka kima mosi sambu na kusadisa mama yina. Yandi futumunaka mwana yina mpi yandi “pesaka yandi na mama na yandi.”​—Baverse 14, 15.

15. Kima ya kuyituka yina Yezu salaka ke longa beto nki?

¹⁵ Kima ya kuyituka yina Yezu salaka ya kufutumuna mwana ya mufwidi yina ke longa beto nki? Yo ke longa beto nde beto fwete wila bantu yina me fwila mawa. Ya kieleka, beto ta kuka ve kufutumuna bafwa bonso Yezu. Kansi bonso yandi, beto lenda wila bantu yina me fwila mawa kana beto ke tala bo mbote-mbote. Beto lenda monisa nde beto ke wila bo mawa na mambu yina beto ke tuba mpi ke sala sambu na kusadisa bo mpi kulembika bo. d (Bing. 17:17; 2 Bak. 1:3, 4; 1 Pie. 3:8) Ata mambu ya fioti ya mbote yina beto lenda sala, lenda pesa bo kikesa mpi yo lenda lembika bo mingi kibeni.

16. Mutindu kifwanisu ke monisa yo, disolo ya mama yina fwilaka mwana na yandi ke longa nge nki?

¹⁶ Beto tadila mbandu mosi. Mwa bamvula me  luta, ntangu bampangi vandaka kuyimba na lukutakanu mosi ya dibundu, mpangi-nkento mosi monaka mama mosi yina vandaka pene-pene ti yandi ke dila. Nkunga yina vandaka kutubila kivuvu ya lufutumuku mpi mama yina katukaka kufwila mwana na yandi ya nkento. Ntangu mpangi-nkento yina monaka mama yina ke dila, yandi kwendaka mpi yandi simbaka mama yina mpi bo manisaka kuyimba nkunga yina ti yandi. Mama yina tubaka nde: “Mono bakisaka nde bampangi ke zolaka mono mingi.” Yandi vandaka na kiese mingi sambu yandi kwendaka na lukutakanu. Yandi tubaka diaka nde: “Beto ke bakaka lusadisu na Nzo ya Kimfumu.” Beto ke ndimaka kibeni nde Yehowa ke monaka mpi yandi ke sepelaka ata ti bima ya fioti yina beto ke salaka sambu na kuwila bantu yina me fwila mawa, bayina ke “niokwama na mabanza.”​—Nk. 34:18.

17. Inki beto me longuka na disolo yai?

¹⁷ Nge lenda baka kikesa mingi ntangu nge ke tanga mambu ya kuyituka yina Yezu salaka ya kele na Baevanzile. Yo ke longa beto nde Yehowa ti Yezu ke zolaka beto mingi mpi nde Yezu kele ti ngolo ya kumanisa bampasi yonso yina bantu ke kutanaka ti yo mpi beto fwete ndima kibeni nde beto ta baka mambote na Kimfumu ya Nzambi yina me kuma pene-pene kibeni. Ntangu beto ke tadila masolo yina, beto lenda yindula mutindu beto lenda landa bikalulu ya Yezu. Nge lenda longuka nge mosi to na Lusambu ya Dibuta mambu ya nkaka ya kuyituka yina Yezu salaka. Tala malongi yina nge lenda baka mpi songa yo bantu ya nkaka. Kana nge sala mpidina, masolo na nge ta pesa bantu ya nkaka kikesa.​—Bar. 1:11, 12.

18. Inki beto ta tubila na disolo ya ke landa?

¹⁸ Na nsuka ya kisalu na yandi ya kulonga nsangu ya mbote awa na ntoto, Yezu futumunaka muntu na mbala ya nsuka. Yo kele na kati ya balufutumuku tatu yina Biblia ke tubilaka. Kansi lufutumuku yina vandaka ya kuswaswana sambu yandi futumunaka nduku na yandi mpi yandi salaka yo ata Lazare fwaka mpi bilumbu iya lutaka. Inki malongi beto lenda baka na lufutumuku yina? Mpi nki mutindu beto lenda kumisa lukwikilu na beto ngolo na kivuvu ya lufutumuku? Beto ta baka bamvutu na bangiufula yina na disolo ya ke landa.