1. Sambu na nki beto ke tuba nde kivuvu ya Abrahami vandaka ya mbote?

 YEHOWA silaka nduku na yandi Abrahami nde yandi ta sakumuna makanda yonso na ntoto na nzila ya mwana na yandi. (Kuy. 15:5; 22:18) Abrahami vandaka ti lukwikilu ya ngolo na Nzambi, yo yina yandi ndimaka kibeni nde lusilu yina ta lungana. Ata mpidina, ntangu Abrahami lungisaka bamvula 100 mpi nkento na yandi bamvula 90, bo vandaka kaka ve ti mwana. (Kuy. 21:1-7) Kansi Biblia ke tuba nde: “[Abrahami] tulaka kivuvu mpi yandi vandaka ti lukwikilu nde yandi ta kuma tata ya makanda mingi na kuwakana ti mambu yina bo me tubaka.” (Bar. 4:18) Mutindu beto ke zaba yo, kivuvu ya Abrahami lunganaka. Yandi kumaka tata ya Izaki, mwana yina yandi vingilaka banda bamvula mingi. Inki sadisaka yandi na kundima kibeni nde Yehowa ta lungisa lusilu yina?

2. Sambu na nki Abrahami ndimaka kibeni nde lusilu ya Yehowa ta lungana?

² Abrahami vandaka ti kinduku ya ngolo ti Yehowa, yo yina yandi “vandaka kundima kibeni nde Nzambi ta lungisa mambu yina yandi silaka.” (Bar. 4:21) Yehowa ndimaka Abrahami mpi bingaka yandi muntu ya lunungu sambu na lukwikilu na yandi. (Yak. 2:23) Baroma 4:18 ke monisa nde Abrahami vandaka ti lukwikilu mpi kivuvu. Beto tala ntangu yai mambu yina ntumwa Polo tubaka sambu na kivuvu mutindu Baroma kapu 5 ke monisa yo.

3. Inki Polo tubaka sambu na kivuvu?

³ Polo tendulaka sambu na nki beto fwete ndima nde ‘kivuvu na beto ke pesaka ve nsoni.’ (Bar. 5:5) Yandi sadisaka beto mpi na kubakisa mutindu kivuvu na beto ke kumaka ngolo. Ntangu beto ke tadila mambu yina Polo tubaka ya kele na Baroma 5:1-5  sambu na kumonisa mutindu kivuvu ke kumaka ngolo, tadila mbandu na nge mosi. Ntembe kele ve nde kana nge sala mutindu yina, nge ta bakisa nde na nima ya bantangu kivuvu na nge kumaka ngolo kibeni. Mambu yina beto ta tubila ta monisa mpi mutindu nge lenda kumisa diaka kivuvu na nge ngolo kibeni kuluta mutindu yo kele bubu yai. Beto tadila ntete kivuvu ya kitoko yina Polo tubaka nde yo ke pesaka ve nsoni.

4. Baroma 5:1, 2 ke tubila nki?

⁴ Tanga Baroma 5:1, 2. Polo sonikilaka dibundu ya Roma mambu yina. Bampangi ya dibundu yina longukaka mambu ya me tala Yehowa mpi Yezu, bo monisaka lukwikilu mpi bo kumaka Bakristu. Yo yina, Nzambi ‘ndimaka bo bonso bantu ya lunungu sambu na lukwikilu’ mpi yandi tulaka bo mafuta na nsadisa ya mpeve santu. Ya kieleka, bo bakaka kivuvu ya kitoko kibeni mpi bo ndimaka nde yo ta lungana.

5. Bakristu yina bo me tulaka mafuta kele ti nki kivuvu?

⁵ Na nima, Polo sonikilaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta na Efezo mambu ya me tala kivuvu yina Nzambi pesaka bo. Bo zolaka kubaka “dikabu sambu na basantu.” (Baef. 1:18) Polo songaka mpi Bakolosai kisika yina kivuvu na bo zolaka kulungana. Yandi bingaka yo nde “kivuvu yina bo ke bumbila beno na zulu.” (Bakol. 1:4, 5) Kivuvu ya Bakristu yina bo me tulaka mafuta kele ya kufutumuka sambu na kuzinga mvula na mvula na zulu, kisika yina bo ta yala ti Kristu.​—1 Bate. 4:13-17; Kus. 20:6.

6. Mukristu mosi ya bo me tulaka mafuta tubaka nki sambu na kivuvu na yandi?

⁶ Bakristu yina bo me tulaka mafuta ke bakaka dikabu yina na valere mingi. Na 1991, mpangi Frederick Franz ya kele mpi na kati ya Bakristu yina, tubaka mutindu yandi vandaka kuwa sambu na kivuvu yina. Yandi tubaka nde: “Kivuvu na beto kele ya kieleka kibeni mpi Bakristu yonso 144 000 ya bo me tulaka mafuta ta baka dikabu yina Nzambi me silaka. Dikabu yina ta luta bima yonso yina beto lenda yindula.”  Na nima ya kusadila Nzambi na mutindu ya mbote bamvula mingi, mpangi Franz tubaka nde: “Beto ke landaka kaka kubaka dikabu yina na valere mingi. . . . Beto ke sepelaka ti yo ntangu yonso yina beto ke vingilaka yo. Beto ke ndimaka kuvingila yo ata yo ke lomba nde beto vingila yo bamilio ya bamvula. Mono ke bakaka kivuvu na beto na valere mingi kuluta.”

7-8. Inki kivuvu bansadi mingi ya Yehowa ke vandaka ti yo? (Baroma 8:20, 21)

⁷ Bansadi mingi ya Yehowa bubu yai ke vandaka ti kivuvu ya nkaka. Yo kele kivuvu yina Abrahami vandaka ti yo, kivuvu ya kuzinga mvula na mvula awa na ntoto na nsi ya luyalu ya Kimfumu ya Nzambi. (Baeb. 11:8-10, 13) Polo tubilaka mambu ya kitoko ya ke vingila bantu yina kele ti kivuvu yina. (Tanga Baroma 8:20, 21.) Na mbala ya ntete ntangu nge longukaka balusilu ya Yehowa sambu na bilumbu ke kwisa, nki lusilu nge sepelaka ti yo mingi kuluta? Keti yo kele yina ya ke tuba nde kilumbu kele nge ta vanda diaka ve muntu ya masumu mpi nge ta kuma muntu ya kukuka? To yina ya ke monisa nde bantu yina nge vandaka kuzola, bayina me fwaka, ta zinga diaka na paladisu awa na ntoto? Kivuvu yina Nzambi me pesaka beto ke sadisa nge na kuvingila mambu mingi ya kitoko yina ta salama na bilumbu ke kwisa.

⁸ Yo vanda beto kele ti kivuvu ya kuzinga mvula na mvula na zulu to na ntoto, beto kele ti kivuvu ya kitoko yina fwete pusa beto na kuvanda na kiese. Kivuvu yina lenda landa kukuma ngolo. Mambu yina Polo sonikaka na nima, ke monisa mutindu kivuvu na beto ke kumaka ngolo. Beto tadila mambu yina yandi sonikaka sambu na kivuvu na beto. Yo ta sadisa beto na kundima kibeni nde kivuvu na beto ta landa kukuma ngolo mpi yo ta pesa beto ve nsoni ata fioti.

9-10. Mbandu ya Polo ke monisa nde nki Bakristu fwete vingila? (Baroma 5:3) (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti baparagrafe yai.)

⁹ Tanga Baroma 5:3. Polo monisaka nde kana beto ke kutana ti bampasi, kivuvu na beto lenda landa kukuma ngolo. Yo lenda yitukisa  beto. Diambu ya kieleka kele nde, balongoki yonso ya Kristu lenda kutana ti bampasi. Beto tadila mbandu ya Polo. Yandi songaka Bakristu ya Tesalonika nde: “Ntangu beto vandaka ti beno, beto vandaka kuzabisa beno na ntwala nde beto ta kutana ti bampasi, mpi yo salamaka mpidina.” (1 Bate. 3:4) Yandi songaka Bakristu ya Korinto nde: “Bampangi, beto ke zola nde beno zaba mpasi yina beto kutanaka ti yo . . . Beto zabaka ve kana beto zolaka kuzinga.”​—2 Bak. 1:8; 11:23-27.

¹⁰ Bubu yai mpi Bakristu lenda kutana ti bampasi. (2 Tim. 3:12) Ebuna nge? Keti bo ke niokulaka nge sambu nge ke kwikilaka na Yezu mpi nge me kumaka longoki na yandi? Banduku mpi bantu ya dibuta na nge lenda seka nge, nkutu bo lenda sadila nge mambu ya nku. Keti lukanu na nge ya kuvanda masonga na mambu yonso ke natilaka nge mavwanga na kisika ya kisalu? (Baeb. 13:18) Keti bamfumu ya luyalu ke teleminaka nge sambu nge ke songaka bantu ya nkaka kivuvu na nge? Polo tubaka nde beto fwete vanda na kiese ata beto ke kutana ti bampasi ya nki mutindu. Sambu na nki?

11. Sambu na nki beto fwete kanga ntima na konso mpasi yina?

¹¹ Beto fwete vanda na kiese ntangu beto ke kutana ti bampasi sambu na mbuma yina yo ke butaka. Mutindu Baroma 5:3 ke monisa yo, “mpasi ke butaka kukanga-ntima.” Bakristu yonso ta kutana ti bampasi, yo yina bo yonso fwete kangila yo ntima. Beto fwete kanga ntima na konso mpasi yina beto ke kutana ti yo. Beto ta mona kulungana ya kivuvu na beto kaka kana beto me kanga ntima. Beto fwete vanda ve bonso bantu yina Yezu vandaka kuyindula ntangu yandi vandaka kutubila bankeni yina bwaka na ntoto ya matadi. Ntete bo ndimaka Ndinga ya Nzambi na kiese yonso, kansi ntangu “mpasi to mbangika” basikaka, bo bulaka sakuba. (Mat. 13:5, 6, 20, 21) Ya kieleka, bampasi to mbangika ke pesaka beto ve kiese. Kansi kana beto kangila yo ntima, yo ta natila beto mambote. Inki mutindu?

12. Inki mambote beto ta baka kana beto ke kanga ntima na bampasi?

¹² Yakobo tubilaka mambote yina kukanga-ntima na bampasi ke nataka. Yandi sonikaka nde: “Bika kukanga-ntima kumanisa kisalu na yo, sambu beno vanda ya kukuka mpi ya kukonda kifu na mambu yonso, mpi beno konda ata kima mosi ve.” (Yak. 1:2-4) Yakobo monisaka nde kukanga-ntima kele ti kisalu ya kusala to mukumba ya kulungisa. Inki kisalu kukanga-ntima ke salaka? Yo lenda sadisa nge na kuyedisa mingi kibeni bikalulu yai: ntima-nda, lukwikilu mpi kutudila Nzambi ntima. Kukanga-ntima na bampasi ke natilaka beto diaka mambote ya nkaka.

13-14. Kukanga-ntima ke butaka nki mpi kivuvu na beto ke kumaka nki mutindu? (Baroma 5:4)

¹³ Tanga Baroma 5:4. Polo monisaka nde kukanga-ntima ke salaka nde ‘Nzambi kundima beto.’ Yo ke tendula ve nde Yehowa ke vandaka na kiese ntangu nge ke kutanaka ti bampasi, kansi yandi ke sepelaka ti nge sambu nge ke kangaka ntima. Yo ke pesa kibeni kikesa na kuzaba nde ntangu beto ke kangaka ntima na bampasi, beto ke sepedisaka Yehowa. Yo kele kibeni lusakumunu.​—Nk. 5:12.

¹⁴ Kuvila ve nde Abrahami kangaka ntima na bampasi mpi Nzambi ndimaka yandi. Yehowa taka kinduku ti yandi mpi yandi bingaka yandi muntu ya lunungu. (Kuy. 15:6; Bar. 4:13, 22) Yehowa lenda sala mpi mutindu mosi sambu na beto. Yandi ke ndimaka beto ve sambu na bisalu yina beto ke sadilaka yandi to sambu na mikumba yina beto kele ti yo, kansi yandi ke ndimaka beto kana beto ke kanga ntima na bampasi. Yo vanda beto kele bambuta to baleke, beto ke kutana ti mambu ya nki mutindu to beto kele ti makuki ya nki mutindu, beto yonso  lenda kanga ntima na bampasi. Keti nge ke kanga ntima na mpasi mosi yina nge ke kutana ti yo mpi nge ke landa kusadila Yehowa na mutindu ya mbote? Kana mpidina, zaba nde nge ke sepedisa Yehowa. Beto ta baka kikesa kana beto ke zaba nde beto ke sepedisa Nzambi. Yo lenda kumisa kivuvu na beto ngolo.

15. Inki Polo tubaka diaka mpi sambu na nki yo lenda yitukisa bantu ya nkaka?

¹⁵ Mutindu Polo tendulaka yo, beto ke sepedisaka Yehowa kana beto ke kanga ntima na bampasi mpi beto ke landa kusadila yandi na mutindu ya mbote. Polo tubaka diaka nde: “Kundimama na Nzambi ke butaka kivuvu, mpi kivuvu ke pesaka ve nsoni.” (Bar. 5:4, 5) Yo lenda yitukisa bantu ya nkaka. Sambu na nki? Sambu na Baroma 5:2, Polo monisaka nde Bakristu yina ya Roma vandaka dezia ti kivuvu, disongidila “kivuvu ya kubaka nkembo ya Nzambi.” Yo yina, muntu ya nkaka lenda kudiyula nde: “Kana Bakristu yina vandaka dezia ti kivuvu, sambu na nki Polo tubilaka diaka kivuvu na nima?”

16. Inki mutindu kivuvu ke kumaka ngolo? (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁶ Kana beto ke vila ve nde kivuvu lenda kuma ngolo, beto ta bakisa mambu yina Polo zolaka kutuba. Beto baka mbandu: “Keti nge ke yibuka mbala ya ntete yina nge waka kivuvu ya kitoko yina kele na Ndinga ya Nzambi?” Mbala ya nkaka, nge yindulaka nde yo vandaka ngindu ya mbote ya kuzinga mvula na mvula awa na ntoto na paladisu. Kansi, mbala ya nkaka nge yindulaka nde yo ta salama ve. Ntangu nge zabaka mbote Yehowa mpi balusilu yina kele na Biblia, nge kumaka kundima kibeni nde kivuvu yina ta lungana.

17. Inki mutindu kivuvu na nge ke landaka kukuma ngolo na nima ya kudipesa na Nzambi mpi ya kubaka mbotika?

¹⁷ Ata na nima ya kudipesa na Yehowa mpi ya kubaka mbotika, nge zabaka Yehowa mbote mpi nge kumaka kuzola yandi mingi. Yo sadisaka nge na kulanda kukumisa kivuvu na nge ngolo. (Baeb. 5:13–6:1) Ya kieleka, nge monaka  kibeni nde mambu yina kele na Baroma 5:2-4 kele kieleka. Nge kutanaka ti bampasi ya mutindu na mutindu kansi nge kangilaka yo ntima mpi nge sepedisaka Nzambi. Sambu nge ke zaba nde Yehowa ke zolaka nge mpi yandi ke sepelaka ti nge, nge kele ti bikuma ya mbote kibeni ya kuvingila mambu yina yandi me silaka. Kivuvu na nge me kumaka ngolo kibeni kuluta yina nge vandaka ti yo ntete. Yo kele kibeni kieleka sambu na nge. Nge ke bakaka yo na valere mingi. Yo ke sadisaka nge na mambu yonso yina nge ke salaka na luzingu na nge mpi yo ke sobaka mutindu na nge ya kusadila bantu ya dibuta na nge mambu, yo ke sobaka mutindu na nge ya kubaka balukanu mpi nkutu mutindu ya kusadila ntangu na nge.

18. Inki mambu Yehowa ke songa beto ya ke monisa kibeni nde kivuvu na beto ta lungana?

¹⁸ Ntumwa Polo yikaka kima mosi ya mfunu kibeni ya me tala kivuvu yina nge kele ti yo ntangu Nzambi me ndima nge. Yandi ke ndimisa nge nde kivuvu yina ta lungana. Sambu na nki nge fwete ndima nde yo ta lungana? Polo songaka Bakristu mambu yai ya ke ndimisa: “Kivuvu ke pesaka ve nsoni; sambu Nzambi me fulusaka zola na yandi na bantima na beto na nzila ya mpeve santu yina yandi pesaka beto.” (Bar. 5:5) Nge kele kibeni ti kikuma ya mbote ya kundima nde kivuvu yina Yehowa me pesaka nge ta lungana.

19. Inki nge fwete ndima sambu na kivuvu na nge?

¹⁹ Yindula lusilu yina Yehowa pesaka Abrahami mpi mutindu yandi ndimaka yandi mpi kumaka nduku na yandi. Kivuvu ya Abrahami lunganaka. Biblia ke tuba nde: “Abrahami monisaka ntima ya nda, ebuna yandi bakaka lusilu yai.” (Baeb. 6:15; 11:9, 18; Bar. 4:20-22) Kivuvu yina pesaka yandi ve nsoni ata fioti. Ndima kibeni nde kana nge ke landa kusadila Yehowa na mutindu ya mbote, nge ta mona mutindu kivuvu na nge ta lungana. Nge kele ti bikuma mingi ya mbote ya kuvanda na kiese sambu nge me zaba nde kivuvu na nge ta lungana. Yo ta pesa nge ve nsoni. (Bar. 12:12) Polo tubaka nde: “Nzambi yina ke pesaka kivuvu kupesa beno kiese mingi mpi ngemba mingi sambu beno ke tudilaka yandi ntima, sambu kivuvu na beno kukuma mingi na nsadisa ya ngolo ya mpeve santu.”​—Bar. 15:13.