1. Ntangu beto ke tadila lukwikilu ya Abrahami, nki ngiufula beto lenda kudiyula?

 ATA bantu mingi me waka zina ya Abrahami, mingi na kati na bo ke zabaka ve mambu mingi ya me tala yandi. Kansi nge ke zaba mambu mingi ya me tala Abrahami. Mu mbandu, nge ke zaba nde Biblia ke bingaka yandi nde “tata ya bantu yonso yina kele ti lukwikilu.” (Bar. 4:11) Yo yina, nge lenda kudiyula nde: ‘Keti mono lenda landa mbandu ya Abrahami mpi kuvanda ti lukwikilu ya ngolo bonso yandi?’ Ee, nge lenda landa mbandu na yandi.

2. Sambu na nki yo kele mfunu na kulonguka mbandu ya Abrahami? (Yakobo 2:22, 23)

² Kulonguka mbandu ya Abrahami ta sadisa beto mpi na kukuma ti lukwikilu ya ngolo bonso ya yandi. Ntangu yonso, Abrahami vandaka kusala mambu yonso yina Nzambi vandaka kusonga yandi na kusala. Mu mbandu, yandi katukaka na insi na yandi mpi kwendaka na insi mosi ya ntama, yandi zingaka bamvula mingi na batenta mpi yandi zolaka kupesa mwana na yandi Izaki yina yandi vandaka kuzola mingi bonso kimenga na Nzambi. Yo lombaka nde Abrahami kuvanda ti lukwikilu ya ngolo sambu na kusala mambu yina yonso. Lukwikilu ya Abrahami mpi mambu yina yandi salaka, pesaka Nzambi kiese mingi mpi yo salaka nde yandi kuma nduku na yandi. (Tanga Yakobo 2:22, 23.) Yehowa ke zola nde beto yonso, yo vanda nge mpi, kupesa yandi kiese mpi kukuma banduku na yandi. Yo yina, na nzila ya mpeve santu na yandi, yandi sadisaka Polo ti Yakobo na kutubila mbandu ya Abrahami na Biblia. Beto ta tadila mambu yina Baroma kapu 4 mpi Yakobo kapu 2 ke tuba sambu na Abrahami. Bakapu yina zole, ke tubila kima mosi ya mfunu sambu na Abrahami.

3. Inki verse Polo ti Yakobo tubilaka?

³ Polo ti Yakobo vutukilaka mambu yina kele na Kuyantika 15:6, ya ke tuba nde “Abrami kwikilaka na Yehowa, ebuna Nzambi  tadilaka yandi bonso muntu ya lunungu sambu na yo.” Yehowa ke tadilaka muntu bonso muntu ya lunungu mpi ya kukonda kifu kana muntu yango ke sala mambu yina ke sepedisa yandi. Yo ke yitukisa kibeni na kumona nde Nzambi ke tadila muntu ya kukonda kukuka bonso muntu ya kukonda kifu. Ya kieleka, nge ke zolaka nde Nzambi kubinga nge muntu ya lunungu mpi yo lenda salama. Ntangu yai, beto ta tala sambu na nki Yehowa bingaka Abrahami nde muntu ya lunungu mpi beto ta tala mambu yina beto fwete sala sambu yandi binga beto mpi bantu ya lunungu.

4. Inki ke salaka nde muntu kuvanda ve muntu ya lunungu?

⁴ Na mukanda yina Polo sonikilaka Bakristu ya Roma, yandi tubaka nde bantu yonso kele bantu ya masumu. (Bar. 3:23) Kansi, nki mutindu beto lenda sepedisa Nzambi sambu yandi tadila beto bonso bantu ya lunungu mpi ya kukonda kifu? Polo tubilaka mbandu ya Abrahami sambu na kusadisa Bakristu yonso ya masonga na kupesa mvutu na ngiufula yina.

5. Sambu na nki Yehowa bingaka Abrahami muntu ya lunungu? (Baroma 4:2-4)

⁵ Yehowa bingaka Abrahami muntu ya lunungu ntangu yandi vandaka kuzinga na ntoto ya Kanana. Sambu na nki Yehowa bingaka yandi muntu ya lunungu? Keti yo vandaka sambu Abrahami vandaka kulemfukila mbote-mbote Nsiku ya Moize? Mpidina ve. (Bar. 4:13) Nzambi pesaka bantu ya Izraele Nsiku yina bamvula kuluta 400 na nima ya ntangu yina yandi bingaka Abrahami nde muntu ya lunungu. Kansi sambu na nki yandi bingaka Abrahami muntu ya lunungu? Yehowa monisilaka yandi ntima-mbote mpi yandi bingaka yandi muntu ya lunungu sambu na lukwikilu na yandi.​—Tanga Baroma 4:2-4.

6. Inki Yehowa ke salaka sambu na kutadila muntu ya masumu bonso muntu ya lunungu?

⁶ Polo tubaka nde kana muntu ke kwikila na Nzambi, Nzambi “ke tadilaka lukwikilu na yandi bonso lunungu.” (Bar. 4:5) Yandi yikaka diaka nde: “Davidi mpi ke tubila kiese ya muntu yina Nzambi ke tadilaka bonso muntu ya lunungu, ata bisalu na yandi ke wakana kibeni ve ti nsiku: ‘Kiese na bantu yina bo me lolula mambu na bo ya ke fwaka nsiku mpi yina bo me fika masumu na bo; kiese na muntu yina Yehowa ta yibuka diaka ve disumu na yandi.’” (Bar. 4:6-8; Nk. 32:1, 2) Nzambi ke lolulaka to ke fikaka masumu ya bantu yina ke kwikilaka na yandi. Yandi ke lolulaka kimakulu masumu na bo mpi ke yibukaka yo diaka ve. Sambu na yandi, bantu yina ke vandaka bantu ya lunungu mpi ya kukonda kifu sambu na lukwikilu na bo.

7. Sambu na nki beto ke tuba nde bansadi ya Nzambi ya ntangu ya ntama vandaka bantu ya lunungu?

⁷ Ata Yehowa bingaka Abrahami, Davidi mpi bansadi na yandi ya nkaka bantu ya lunungu, bo yonso vandaka bantu ya masumu mpi ya kukonda kukuka. Kansi sambu na lukwikilu na bo, Nzambi vandaka kutadila bo bonso bantu ya kukonda kifu, mingi-mingi kana yandi fwanisa bo ti bantu yina vandaka ve kukwikila na yandi. (Baef. 2:12) Mutindu Polo tubilaka yo pwelele na mukanda yina yandi sonikilaka Baroma, lukwikilu kele mfunu mingi sambu yo ta sadisa beto na kuvanda banduku ya Nzambi. Yo vandaka kieleka sambu na Abrahami ti Davidi mpi yo kele kieleka sambu na beto bubu yai.

8-9. Inki bantu ya nkaka tubaka sambu na mambu yina Polo ti Yakobo sonikaka mpi sambu na nki?

⁸ Banda bamvula mingi, bamfumu ya mabundu ke wakanaka ve na yina me tala mfunu ya lukwikilu mpi ya bisalu. Bankaka ke longaka nde sambu na kuguluka, bantu fwete sala kaka kima mosi, bo fwete kwikila na Mfumu Yezu Kristu.  Mbala ya nkaka, nge me waka mutindu bo ke tubaka nde: “Ndima Yezu mpi nge ta guluka.” Nkutu, bankaka ke tubaka nde Polo muntu longaka mutindu yina ntangu yandi tubaka nde: “Nzambi ke tadilaka [muntu] bonso muntu ya lunungu, ata bisalu na yandi ke wakana kibeni ve ti nsiku.” (Bar. 4:6) Kansi bankaka ke tubaka nde nge lenda guluka kana nge kwenda kutala bisika ya santu mpi nge sala mambu yina dibundu ke lombaka. Sambu na kundimisa bantu, bo ke tangaka Yakobo 2:24. Yo ke tuba nde: “Nzambi ke bakaka muntu bonso muntu ya lunungu na nzila ya bisalu, kansi na nzila ya lukwikilu mpamba ve.”

⁹ Sambu na bangindu yina ya kuswaswana, bantu ya nkaka ya mayele yina ke longukaka mambu ya Biblia ke tubaka nde Polo ti Yakobo wakanaka ve na yina me tala lukwikilu mpi bisalu. Bamfumu ya nkaka ya mabundu ke longaka nde Polo vandaka kundima nde Nzambi ke ndimaka muntu kaka sambu na lukwikilu na yandi, kansi Yakobo vandaka kundima nde Nzambi ke ndimaka muntu kaka sambu na bisalu na yandi. Longi mosi ya ke longaka mambu ya Nzambi tubaka nde: “Yakobo bakisaka ve sambu na nki Polo vandaka kutuba nde muntu kele muntu ya lunungu kaka kana yandi kele ti lukwikilu mpamba kansi bisalu ve. Yo yina, yandi ndimaka ve ntendula yina.” Kansi Yehowa sadilaka mpeve santu na yandi sambu na kupusa Polo ti Yakobo na kusonika mambu yina bo sonikaka. (2 Tim. 3:16) Yo yina, kele ti mutindu mosi ya pete ya kuwakanisa bangindu na bo. Mutindu yango kele ya kutadila mambu ya nkaka yina bo sonikaka na mikanda na bo sambu na kubakisa yo mbote.

10. Inki “bisalu” Polo vandaka kutubila ntete-ntete? (Baroma 3:21, 28) (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁰ Inki “bisalu” Polo tubilaka na Baroma 3 mpi 4? Yandi vandaka kutubila ntete-ntete “bisalu ya nsiku,” disongidila nsiku ya Moize yina  Nzambi pesaka bantu ya Izraele na Ngumba ya Sinai. (Tanga Baroma 3:21, 28.) Yo ke monana nde na bilumbu ya Polo, Bayuda ya nkaka yina kumaka Bakristu vandaka kuyindula nde bo fwete landa kulemfukila Nsiku ya Moize mpi kusala mambu yina Nsiku yango vandaka kulomba. Yo yina, Polo sadilaka mbandu ya Abrahami sambu na kumonisa nde yo ke lomba ve nde muntu kulemfukila Nsiku sambu yandi vanda muntu ya lunungu. Kansi yo ke lomba nde yandi vanda ti lukwikilu. Kuzaba mambu yai ke pesa kikesa sambu yo ke ndimisa beto nde beto kele ti dibaku ya kukuma bantu ya lunungu. Yo ke tendula nde beto fwete kwikila na Nzambi mpi na Kristu sambu Nzambi kundima beto.

11. Inki “bisalu” Yakobo vandaka kutubila?

¹¹ Kansi “bisalu” yina Yakobo tubilaka na Yakobo kapu 2 kele ve “bisalu ya nsiku” yina Polo tubilaka. Yakobo vandaka kutubila bisalu to mambu yina Bakristu ke salaka konso kilumbu. Bisalu yina ke monisaka kana Mukristu ke kwikilaka mpenza na Nzambi to ve. Beto tadila bambandu zole yina Yakobo sadilaka.

12. Inki mutindu Yakobo monisaka nde lukwikilu ke tambulaka nzila mosi ti bisalu? (Tala mpi kifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹² Na mbandu ya ntete, Yakobo tubaka nde Bakristu fwete vanda ve ti kikalulu ya kupona-pona. Yandi tubilaka muntu mosi yina monisilaka mvwama ntima-mbote kansi nsukami ve. Yakobo tubaka nde muntu ya mutindu yina lenda tuba nde yandi kele ti lukwikilu, kansi mambu yina yandi ke sala ke monisa ve nde yandi kele ti lukwikilu. (Yak. 2:1-5, 9) Na mbandu ya zole, Yakobo tubilaka muntu mosi yina me mona mpangi mosi ya ‘bakala to ya nkento me konda bilele to madia’ kansi yandi me sadisa yandi ve. Ata muntu yina kutuba nde yandi kele ti lukwikilu, mambu yina yandi ke sala ke monisa nde yandi kele ve ti lukwikilu. Yakobo sonikaka  nde: “Lukwikilu, kana yo me konda bisalu, yo kele ya kufwa.”​—Yak. 2:14-17.

13. Inki mbandu Yakobo sadilaka sambu na kumonisa nde lukwikilu ke tambulaka ti bisalu? (Yakobo 2:25, 26)

¹³ Yakobo tubaka nde mambu yina Rahabi salaka monisaka nde yandi vandaka ti lukwikilu. (Tanga Yakobo 2:25, 26.) Yandi waka mambu ya Yehowa mpi ndimaka nde yandi vandaka kusadisa bantu ya Izraele. (Yoz. 2:9-11) Mambu yina yandi salaka monisaka nde yandi vandaka ti lukwikilu. Yandi taninaka bantu ya Izraele zole yina kwendaka kutala mbanza ntangu luzingu na bo vandaka na kigonsa. Yo yina, Yehowa bingaka Rahabi muntu ya lunungu bonso Abrahami, ata yandi vandaka ve muntu ya Izraele mpi yandi vandaka muntu ya kukonda kukuka. Bo yonso zole vandaka mpi ve na nsi ya Nsiku ya Moize. Mbandu ya Rahabi ke longa beto nde yo kele kibeni mfunu nde mambu yina beto ke sala kumonisa nde beto kele ti lukwikilu.

14. Inki mutindu mambu yina Polo ti Yakobo tubaka ke wakana?

¹⁴ Polo ti Yakobo vandaka kutubila lukwikilu mpi bisalu na mitindu ya kuswaswana. Polo vandaka kutubila Bakristu ya Bayuda nde Nzambi ta ndima bo ve kaka sambu bo vandaka kulemfukila Nsiku ya Moize. Yakobo vandaka kutuba nde Bakristu yonso fwete sadila bantu mambu ya mbote sambu na kumonisa nde bo kele ti lukwikilu.

15. Inki kele mitindu ya nkaka ya kumonisa nde beto kele ti lukwikilu? (Tala mpi bifwanisu ya ke wakana ti paragrafe yai.)

¹⁵ Yehowa ke tuba ve nde sambu beto vanda bantu ya lunungu, beto fwete sala kaka mambu yina Abrahami salaka. Kansi beto kele ti mitindu mingi ya nkaka ya kumonisa nde beto kele ti lukwikilu. Beto lenda yamba bantu ya mpa yina ke kwisa na dibundu, kusadisa bampangi yina kele ti mfunu ya lusadisu mpi kusadila bantu  ya dibuta na beto mambu ya mbote. Mambu yina yonso kele mambu yina Nzambi ta ndima mpi ta sakumuna. (Bar. 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Yoa. 3:18) Kulonga nsangu ya mbote ti kikesa yonso kele mutindu ya kuluta mfunu ya kumonisa nde beto kele ti lukwikilu. (1 Tim. 4:16) Beto yonso fwete monisa na mambu yina beto ke sala nde beto ke ndimaka nde balusilu ya Nzambi ta lungana mpi nde mutindu na yandi ya kusala mambu kele ya kuluta mbote. Kana beto sala mpidina, beto ke ndima kibeni nde Nzambi ta binga beto bantu ya lunungu mpi banduku na yandi.

16. Inki kivuvu mpi lukwikilu Abrahami vandaka ti yo?

¹⁶ Baroma kapu 4 ke tubila dilongi ya nkaka ya mfunu yina beto lenda baka na mbandu ya Abrahami: mfunu ya kivuvu. Yehowa silaka nde yandi ta sakumuna “makanda mingi” na nzila ya Abrahami. Abrahami vandaka ti kivuvu ya mbote kibeni. (Kuy. 12:3; 15:5; 17:4; Bar. 4:17) Kansi ata ntangu yandi vandaka ti bamvula 100 mpi Sara bamvula 90, bo butaka ve mwana yina Yehowa silaka bo. Na meso ya bantu, yo monanaka nde Abrahami ti Sara ta buta ve ata fioti. Yo mekaka kibeni lukwikilu ya Abrahami. “Kansi yandi tulaka kivuvu mpi yandi vandaka ti lukwikilu nde yandi ta kuma tata ya makanda mingi.” (Bar. 4:18, 19) Nsuka-nsuka, kivuvu yina lunganaka. Bo butaka Izaki, mwana yina bo vandaka kuvingila banda ntama.​—Bar. 4:20-22.

17. Inki mutindu beto me zaba nde Yehowa lenda binga beto bantu ya lunungu mpi banduku na yandi?

¹⁷ Yehowa lenda ndima beto mpi kubinga beto banduku na yandi mpi bantu ya lunungu bonso Abrahami. Ya kieleka, Polo bulaka munsonso na mambu yina ntangu yandi sonikaka nde: “Bangogo, ‘Nzambi tadilaka yandi sambu na yo,’ bo sonikaka yo ve kaka sambu na yandi, kansi mpi sambu na beto bantu yina Nzambi ta baka bonso bantu ya lunungu, sambu beto ke kwikila na Nzambi yina tedimisaka Mfumu na beto Yezu.” (Bar. 4:23, 24) Bonso Abrahami, beto fwete vanda ti lukwikilu mpi kumonisa yo na bisalu. Beto fwete vanda mpi ti kivuvu. Polo landaka kutubila kivuvu na Baroma kapu 5, yina beto ta tubila na disolo ya ke landa.